Türk Miras Hukukunda Tenkis

Doç. Dr. Ahmet Nar

İÇİNDEKİLER

İKİNCİ BASIYA ÖNSÖZ 

7

BİRİNCİ BASIYA ÖNSÖZ 

9

İÇİNDEKİLER 

11

KISALTMALAR 

19

GİRİŞ 

21

Birinci Bölüm

TENKİS KAVRAMI, TENKİSE İLİŞKİN HÜKÜMLERİN UYGULANACAĞI

DURUMLAR VE TENKİSİN BENZER KURUMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI

1. YASAL VE İRADİ MİRASÇILIK ARASINDAKİ ÇATIŞMA 

23

1. TENKİS TALEBİ VE İLERİ SÜRÜLMESİ 

30

III. TENKİS TALEBİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ VE ÖZELLİKLERİ 

33

1. TENKİSE İLİŞKİN HÜKÜMLERİN UYGULANACAĞI DURUMLAR 

37

1. Genel Olarak 

37

1. Saklı Paylı Mirasçıların veya Alacaklılarının Tenkis Talebi (TMK.m.560

vd.) 

38

1. Mirasçılıktan Çıkarma Tasarrufuna Karşı Tenkis Talebi (TMK.m.512,

562/f.2) 

38

1. Miras Sözleşmesi İle Bağdaşmayan Tasarruflara İtiraz (TMK.m.527/f.2) 

42

1. Vasiyet Borçlularının Tenkis Talebi (TMK.m.519/f.1) 

45

1. Eşlerin Tâbi Oldukları Mal Rejiminden Kaynaklanan Tenkis Talebi

(TMK.m.237/f.2, m.276/f.3, m.241/f.3) 

47

1. Artık Değere Katılma Payının Belirlenmesine İlişkin Anlaşmalara

Karşı İleri Sürülen Tenkis Talebi (TMK.m.237/f.2) 

47

2. Paylaşma Oranının Belirlenmesine İlişkin Anlaşmalara Karşı İleri

Sürülen Tenkis Talebi (TMK.m.276/f.3) 

49

3. Katılma Alacağının Karşılanmayan Kısmının Üçüncü Kişiden Talep

Edilmesi (TMK.m.241/f.3) 

50

1. TENKİSİN BENZER KURUMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI 

51

1. Mirasta Denkleştirme İle Karşılaştırılması 

51

1. Genel Olarak Mirasta Denkleştirme 

51

2. Tenkis Talebi ile Denkleştirme Talebi Arasındaki İlişki 

53

3. Tenkis Talebi ile Denkleştirme Talebi Arasındaki Farklılıklar 

56

1. Amaçları Bakımından 

56

1. Konusu Bakımından 

57

1. Kuralların Niteliği Bakımından 

57

1. Talep Hakkına Sahip Olan Kişiler Bakımından 

58

1. Talebin İleri Sürülebileceği Kişiler Bakımından 

59

1. Kapsam Bakımından 

60

1. Dava Açma Süresi Bakımından 

60

1. Miras Sebebiyle İstihkak Davası İle Karşılaştırılması 

61

1. Genel Olarak Miras Sebebiyle İstihkak Davası 

61

2. Tenkis Talebi ile Miras Sebebiyle İstihkak Davası Arasındaki İlişki 

62

3. Tenkis Talebi ile Miras Sebebiyle İstihkak Davası Arasındaki

Farklılıklar 

64

1. Amaçları Bakımından 

64

1. Talep Hakkına Sahip Olan Kişiler Bakımından 

65

1. Talebin İleri Sürülebileceği Kişiler Bakımından 

65

1. Kapsam Bakımından 

66

1. Dava Açma Süresi Bakımından 

66

1. Ölüme Bağlı Tasarrufun İptali Davası İle Karşılaştırılması 

67

1. Genel Olarak İptal Davası 

67

2. Tenkis Talebi ile İptal Davası Arasındaki İlişki 

68

3. Tenkis Talebi ile İptal Davası Arasındaki Farklılıklar 

69

1. Amaçları Bakımından 

69

1. Talep Hakkına Sahip Olan Kişiler Bakımından 

70

1. Talebin İleri Sürülebileceği Kişiler Bakımından 

70

1. Kapsam Bakımından 

71

1. Dava Açma Süresi Bakımından 

72

İkinci Bölüm

TENKİS TALEBİNİN KOŞULLARI, TENKİS İLİŞKİSİNİN TARAFLARI VE TALEBİN SÜRESİ

1. TENKİS TALEBİNİN KOŞULLARI 

75

1. Genel Olarak 

75

1. Mirasbırakanın Tasarruf Özgürlüğü Miktarını Aşması 

75

1. Tasarruf Özgürlüğü Kavramı 

75

2. Tasarruf Özgürlüğü Miktarının Hesaplanması 

76

1. Genel Olarak 

76

1. Terekenin Belirlenmesi 

77

1. Çıkarılacak Değerler 

78

aaa. Mirasbırakanın Borçları 

78

bbb. Cenaze Giderleri 

81

ccc. Terekenin Mühürlenmesi ve Yazımı Giderleri 

82

ddd. Mirasbırakan İle Birlikte Yaşayan ve Onun Tarafından

Bakılan Kimselerin Üç Aylık Geçim Giderleri 

82

1. Eklenecek Değerler 

83

1. Terekenin Parasal Değerinin Belirlenmesi 

84

Etkisi 

89

1. Genel Olarak 

89

1. Çıkarılan Mirasçının Altsoyunun Bulunması Durumunda 

91

1. Çıkarılan Mirasçının Altsoyunun Bulunmaması Durumunda 

94

1. Genel Olarak 

95

1. Bir Karşılık Sağlanmadan Mirastan Feragat Edilmesi

Durumunda 

96

1. Bir Karşılık Sağlanarak Mirastan Feragat Edilmesi

Durumunda 

98

1. Mirasçıların Saklı Paylarının İhlal Edilmiş Olması 

103

1. Saklı Pay Kavramı ve Saklı Paylı Mirasçılar 

103

2. Tasarruf Özgürlüğünün Aşılması ile Saklı Payın İhlali Arasındaki İlişki 

105

3. Saklı Payın Elde Edilmesi 

107

1. TENKİS İLİŞKİSİNİN TARAFLARI 

113

1. Genel Olarak 

113

1. Tenkis Talebinde Bulunabilecek Kişiler 

114

1. Saklı Paylı Mirasçılar 

114

2. Saklı Paylı Mirasçıların Alacaklıları ve İflas İdaresi 

120

1. Genel Olarak 

120

1. Alacaklıların ve İflas İdaresinin Tenkis Talebini İleri

Sürebilmesinin Şartları 

121

1. Saklı Paylı Mirasçı Bakımından Tenkisin Şartlarının Oluşması 

122

1. Saklı Paylı Mirasçı Hakkında Borç Ödemeden Aciz Belgesi

veya İflas Kararı Alınmış Olması 

122

1. Saklı Paylı Mirasçının Tenkis Talebinde Bulunmaması 

127

1. Alacaklıların ve İflas İdaresinin İleri Sürdüğü Tenkis Talebinin

Gösterdiği Özellikler 

131

1. Alacaklıların ve İflas İdaresinin Dava Takip Yetkisi Elde

Etmesi 

131

1. Tenkis İsteminin Alacak Miktarıyla Sınırlı Olması 

132

3. Tenkis Talebinde Bulunup Bulunamayacağı Tartışmalı Olan Kişiler 

133

1. Miras Payını Devralanlar 

133

1. Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisi, Tereke Temsilcisi ve Tasfiye

Memuru 

135

1. Tenkis Talebinin Yöneltileceği Kişiler 

136

III. TENKİS DAVASINDA SÜRELER 

142

1. Sürelerin Hukuki Niteliği ve Özellikleri 

142

1. Kısa (Nispi) Hak Düşürücü Süre 

145

1. Uzun (Mutlak) Hak Düşürücü Süre 

148

1. Bir Tasarrufun İptalinin Önceki Tasarrufun Yürürlüğe Girmesini

Sağlaması Durumunda Süre 

150

1. Tenkisin Def’i Yoluyla İleri Sürülmesi 

152

1. TENKİS TALEBİNDEN FERAGAT 

155

Üçüncü Bölüm

MİRASBIRAKANIN TENKİSE TABİ KAZANDIRMALARI

1. TENKİSE TABİ KAZANDIRMA KAVRAMI 

159

1. TENKİSE TABİ ÖLÜME BAĞLI KAZANDIRMALAR 

161

III. TENKİSE TABİ SAĞLARARASI KAZANDIRMALAR 

167

1. Genel Olarak 

167

1. Miras Payına Mahsuben Yapılan Kazandırmalar 

170

1. Genel Olarak 

170

2. Mirasçılık Sıfatını Kaybeden Yasal Mirasçıya Miras Payına Mahsuben

Yapılan Kazandırmalar 

171

3. Altsoy Lehine Denkleştirmeye Tâbi Olmamak Koşuluyla Yapılan

Kazandırmalar 

174

1. Miras Hakkından Feragat Karşılığı Yapılan Kazandırmalar 

180

1. Mirasbırakanın Yaptığı Bazı Bağışlamalar 

185

1. Genel Olarak 

185

2. Mirasbırakanın Serbestçe Dönme Hakkını Saklı Tutarak Yaptığı

Bağışlamalar 

189

3. Mirasbırakanın Ölümünden Önceki Bir Yıl İçinde Yaptığı

Bağışlamalar 

192

1. Mirasbırakanın Saklı Pay Kurallarını Etkisiz Kılmak Amacıyla Yaptığı Açık

Olan Kazandırmalar 

196

1. Genel Olarak 

196

2. Mirasbırakanın Saklı Pay Kurallarını Etkisiz Kılmak Amacıyla Yaptığı

Kazandırmaların Tenkise Tâbi Tutulmasının Şartları 

198

1. Kazandırmanın Saklı Payı İhlal Etmesi 

198

1. Saklı Pay Kurallarını Etkisiz Kılma Amacının Bulunması 

199

3. Saklı Pay Kurallarını Etkisiz Kılma Amacının Bulunması Gereken

Zaman 

203

4. Saklı Pay Kurallarını Etkisiz Kılma Amacının Bulunduğunun İspatı 

204

5. Saklı Pay Kurallarını Etkisiz Kılma Amacıyla Yapılan Kazandırmaların

Mirasbırakanın Muvazaalı Hukuki İşlemleriyle İlişkisi 

207

1. Genel Olarak 

207

1. Muvazaalı İşlemin Tenkis Talebine Etkisi 

208

6. Uygulamada Sıkça Karşılaşılan Tenkise Konu Kazandırmalar 

215

1. Gizli Bağışlamalar 

215

1. Taşınırların veya Tapuya Kayıtlı Olmayan Taşınmazların

Muvazaalı Devirleri 

218

1. Karma Bağışlamalar 

219

1. Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmeleri 

223

1. Üçüncü Kişi Lehine Yapılan Hayat Sigortası Satın Alma Değeri 

227

1. Genel Olarak 

227

2. Sigorta Satınalma Değerinin Tenkise Konu Olması İçin Gerekli

Şartlar 

228

1. Mirasbırakanın Ölme İhtimaline Karşı Akdedilen Hayat

Sigortasının Bulunması 

228

1. Sigorta Primlerinin Mirasbırakan Tarafından Ödenmesi 

231

1. Sigortanın Satın Alma Değerinden Üçüncü Kişinin Yararlanması 

232

1. Genel Olarak 

232

1. Üçüncü Kişi Lehine Hayat Sigortasının Bulunması 

233

1. Sigortacıya Karşı Olan Talep Hakkının Üçüncü Kişiye

Devredilmesi 

236

1. Sigortanın Satın Alma Değerinin Bulunması 

239

1. Tenkise Tâbi Olmayan Sağlararası Kazandırmalar 

241

1. Âdet Üzerine Verilen Hediyeler 

241

2. Mirasbırakanın Serbestçe Dönme Hakkını Saklı Tutmadığı ve

Ölümünden Önceki Bir Yıldan Daha Eski Tarihte Yaptığı Bağışlamalar 

241

3. Ahlaki Bir Görevin Yerine Getirilmesi İçin Verilen Şeyler 

242

4. Henüz Kazanılmamış Bir Haktan Feragat Edilmesi 

243

5. Eşlerin Mal Rejimi Dolayısıyla Birbirine Karşı Olan Talepleri 

244

Dördüncü Bölüm

TENKİS KARARI VE TENKİSTE GERİ VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ

1. TENKİS KARARININ HUKUKİ NİTELİĞİ 

247

1. TENKİS KARARININ KAPSAMI 

250

1. Tenkis Kararının Taraflar Bakımından Kapsamı 

250

1. Tenkis Kararının Tenkise Konu Olan Kazandırmalar Bakımından

Kapsamı 

252

1. Genel Olarak 

252

2. Tenkiste Sıra Kavramı 

253

1. Ölüme Bağlı Kazandırmaların Tenkisinde Sıra 

254

1. Kural: Orantılı Tenkis İlkesi 

254

1. Mirasbırakanın Tenkis Sırasını Belirlemesi 

258

1. Sağlararası Kazandırmaların Tenkisinde Sıra 

262

1. Kural: Tarihe Göre Tenkis İlkesi 

262

1. Tarihe Göre Tenkis İlkesinin İstisnaları 

266

1. Kamu Tüzel Kişileri ve Kamuya Yararlı Dernek/Vakıflara Yapılan

Kazandırmaların (Kamuya Yararlı Kazandırmaların) Tenkisinde

Sıra 

268

III. TENKİSTE GERİ VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ 

271

1. Genel Olarak 

271

1. Geri Verme Yükümlülüğünün Tenkis Talebi İle İlişkisi 

272

1. Geri Verme Talebinin Hukuki Niteliği 

274

1. Sağlararası Kazandırmalar Bakımından Hukuki Niteliği 

275

2. Ölüme Bağlı Kazandırmalar Bakımından Hukuki Niteliği 

277

3. Hukuki Nitelendirmenin Önemi 

279

4. Hukuki Nitelendirme Konusundaki Değerlendirmemiz 

281

1. Geri Verme Yükümlülüğünün Kapsamı 

284

1. Genel Olarak 

284

2. Sağlararası Kazandırmalarda Geri Verme Yükümlülüğünün Kapsamı 

285

1. İyiniyetli Geri Verme Yükümlüsünün Durumu 

285

1. Geri Verme Yükümlülüğünün Yerine Getirilmesi Usulü 

287

1. Semerelerden Sorumluluk ve Yapılan Giderleri Talep Hakkı 

289

1. Kötüniyetli Geri Verme Yükümlüsünün Durumu 

290

1. Geri Verme Yükümlülüğünün Yerine Getirilmesi Usulü 

290

1. Semerelerden Sorumluluk ve Yapılan Giderleri Talep Hakkı 

292

3. Ölüme Bağlı Kazandırmalarda Geri Verme Yükümlülüğünün

Kapsamı 

293

4. Kazandırmanın Kısmen Tenkis Edilmesi Durumunda Geri Verme

Yükümlülüğü 

295

1. Özel Olarak Tenkisleri Düzenlenmiş Kazandırmalarda Geri Verme

Yükümlülüğü 

296

1. Değerinde Azalma Olmaksızın Bölünemeyecek Kazandırmanın

Tenkisi 

296

2. İntifa ve İrat Kazandırmalarında Tenkis 

303

3. İvazlı Miras Sözleşmesinde Tenkis 

306

4. İvazlı Feragat Halinde Feragat Edene Ödenen Karşılığın Tenkisi 

307

1. Tenkise Tâbi Olan Miktar 

307

1. Tenkiste Feragat Edenin Seçimlik Hakkı 

309

5. Ölüme Bağlı Kazandırma Lehdarının Vasiyet Borcu veya Yükleme ile

Yükümlü Tutulması Durumunda Tenkis 

311

6. Ön Mirasçının Saklı Paylı Mirasçı Olduğu Durumlarda Artmirasçı

Atamada Tenkis 

312

1. TENKİSTE GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME 

314

1. Görevli Mahkeme 

314

1. Yetkili Mahkeme 

315

SONUÇ 

317

KAYNAKÇA 

329