Türk ve Alman Ceza Hukukunda Kolluğun Zor ve Silah Kullanma Yetkisi

Dr. Alparslan DERELİ

İçindekileri

Sunuş 

7

Önsöz 

9

Kısaltmalar 

19

Giriş 

23

Birinci Bölüm

KOLLUK KAVRAMI VE TÜRLERİ

1. KOLLUK KAVRAMI VE KOLLUĞUN TARİHÇESİ 

27

1. Kavram 

27

1. Kolluk Tarihçesi 

32

1. Antik Yunan Döneminde Kolluk 

32

2. Roma İmparatorluğu Döneminde Kolluk 

33

3. Batı Devletlerinde Kolluğun Tarihçesi 

34

1. İngiltere 

34

1. Fransa 

35

1. Almanya 

37

1. Amerika Birleşik Devletleri 

40

4. Türkiye’de Kolluğun Tarihçesi 

41

1. İslamiyet Öncesi Türklerde Kolluk 

41

1. İslamiyet Sonrası Türk Devletlerinde Kolluk 

42

1. Osmanlı Dönemi’nde Kolluk 

44

aaa. Tanzimat Öncesi Dönem 

44

bbb. Tanzimat Sonrası Dönem 

45

1. Cumhuriyet Dönemi’nde Kolluk 

48

1. KOLLUĞUN TÜRLERİ 

49

1. İşlevsel Olarak Kolluğun Türleri 

49

1. Adli Kolluk 

51

2. İdari Kolluk 

57

1. Faaliyet Alanı Olarak Kolluğun Türleri 

61

1. Genel Kolluk 

62

1. Polis Teşkilatı 

63

1. Jandarma Teşkilatı 

65

1. Sahil Güvenlik Komutanlığı 

68

1. Genel Kolluk Yardımcısı: Çarşı ve Mahalle Bekçileri 

69

2. Özel Kolluk 

78

1. Belediye Zabıtası 

79

1. Köy Korucuları ve Güvenlik Korucuları 

79

1. Orman Muhafaza Memurları 

82

1. Gümrük Muhafaza Memurları 

83

1. Çiftçi Mallarını Koruma Bekçisi 

84

1. Kara Avcılığı Kolluğu 

85

3. Sivil Kolluk: Özel Güvenlik Görevlileri 

85

4. Kolluk Yetkisi Kullanan Diğer Kamu Görevlileri 

89

1. Millî İstihbarat Teşkilâtı Personeli 

89

1. İnfaz ve Koruma Memurları 

92

1. Gemi Kaptanları 

93

1. Hava Taşıtlarının Kaptan Pilotları 

93

İkinci Bölüm

KOLLUĞUN ZOR VE SİLAH KULLANMA YETKİSİ

1. GENEL OLARAK 

95

1. YETKİ KAVRAMI VE KOLLUĞUN YETKİLERİ 

96

1. Yetki Kavramı 

96

1. Bağlı Yetki 

97

1. Takdir Yetkisi 

98

1. Bağlı Yetki ile Takdir Yetkisinin Zor ve Silah Kullanma Yetkisinde Uygulanması 

99

III. DEVLETİN ŞİDDET TEKELİ OLARAK KOLLUĞUN ZOR VE SİLAH KULLANMA YETKİSİ 

100

1. ZOR VE SİLAH KULLANMA KAVRAMLARI 

104

1. Zor Kullanma Kavramı 

104

1. Silah Kullanma Kavramı 

107

1. TCK ve StGB Bağlamında Silah 

107

2. Kolluğun Silah Kullanma Yetkisi Kapsamında Silah 

112

1. Zor ve Silah Kullanma Yetkisinin Kolluğun Uyguladığı Diğer Önleme ve Koruma Tedbirleriyle İlişkisi 

116

1. Zor ve Silah Kullanma Yetkilerinin Aralarındaki İlişki 

118

1. ZOR VE SİLAH KULLANMA YÖNTEMLERİ 

119

1. İkaz (Uyarma) 

119

1. Bedeni Kuvvet 

122

1. Maddi Güç Araçları 

124

1. Kelepçeleme 

125

2. Cop Kullanma 

128

3. Basınçlı veya Boyalı Su Kullanılması 

128

4. Göz Yaşartıcı Gaz veya Toz Kullanılması 

130

5. Fiziki Engellerin Koyulması 

134

6. Kolluk Köpek ve Atları 

134

1. Silah Kullanma 

136

1. İHAM İÇTİHATLARI KAPSAMINDA ZOR VE SİLAH KULLANMA YETKİSİNİN ŞARTLARI 

140

1. Kanunilik İlkesi 

141

1. Son Çare Olma İlkesi (Mutlak Gereklilik) 

143

1. Orantılılık İlkesi 

150

1. Kademelilik İlkesi 

157

VII. ZOR VE SİLAH KULLANMA YETKİSİNİN HUKUKA AYKIRILIK HALİ: ORANTISIZ GÜÇ KULLANIMI 

160

1. Hukuka Aykırılık Kavramı 

160

1. Hukuka Aykırılık ve Tipiklik İlişkisi 

163

1. Zor ve Silah Kullanma Yetkisinin Orantısız Güç Olarak Kullanıldığı Bazı Durumlar 

164

1. Kolluğun Görevi Olmadığı Durumlarda Zor ve Silah Kullanma Yetkisine Başvurması 

165

2. Kolluğun Düzenlemelerde Belirtilenlerin Dışında Başka Yöntem ve Araçlar Kullanması 

166

3. Kolluğun Direnmeye Nazaran Orantısız Müdahalede Bulunması 

167

4. Kolluğun Kademeli Olarak Yöntem ve Araçlara Başvurmaması 

169

VIII. DEĞERLENDİRME 

170

Üçüncü Bölüm

ALMAN HUKUKUNDA ZOR VE SİLAH KULLANMA YETKİSİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ VE YETKİDE SINIRIN AŞILMASININ

CEZAİ SONUÇLARI

1. HUKUKA UYGUNLUK SEBEBİ OLARAK ZOR VE SİLAH KULLANMA YETKİSİ 

175

1. Kanunun Hükmünün Yerine Getirilmesi 

176

1. Kanunun Hükmünün Yerine Getirilmesinin Şartları 

176

2. Alman Hukukunda Doğrudan Zorlama Yetkisinin Yer Aldığı Düzenlemeler 

178

1. Federal Kamu Görevlilerinin Doğrudan Zor Kullanımı Hakkında Kanun (UZwG) ve Eyalet Polis Kanunlarında (BW–PolG; PAG; PolG–NRW; HSOG) Yer Alan Doğrudan Zorlamaya İlişkin Düzenlemeler 

178

1. UZwG ve Eyalet Polis Kanunlarında (BW–PolG; PAG; PolG–NRW; HSOG) Yer Alan Ateşli Silah Kullanımına İlişkin Düzenlemeler 

182

1. Meşru Savunma (StGB § 32) 

190

1. Genel Açıklamalar 

190

2. Meşru Savunmada Saldırının Varlığı 

192

3. Meşru Savunma Eyleminin Hukuka Uygunluğu 

197

4. Meşru Savunmanın Sübjektif Unsuru (Manevi Unsur) 

203

5. Meşru Savunma Kapsamında Kolluğun Zor ve Silah Kullanma Yetkisi 

205

1. Hukuka Uygunluk Nedeni Olarak Zorunluluk Hali (StGB § 34) 

215

1. Genel Açıklamalar 

215

2. Zorunluluk Halinde Tehlikenin Varlığı 

216

3. Zorunluluk Hali Bağlamında Gerçekleştirilen Eylemin Hukuka Uygunluğu 

219

4. Tehlikeyi Önleme İradesi (Manevi Unsur) 

223

5. Zorunluluk Hali Kapsamında Kolluğun Zor ve Silah Kullanma Yetkisi 

224

1. Amirin Emrinin İfası 

227

1. Genel Açıklamalar 

227

2. Zor ve Silah Kullanma Yetkisine İlişkin Hukuka Aykırı Bağlayıcı Emrin Yerine Getirilmesi 

231

1. MAZERET SEBEBİ OLARAK ZOR VE SİLAH KULLANMA YETKİSİ 

235

1. Meşru Savunmada Sınırın Aşılması (StGB § 33) 

236

1. Genel Açıklamalar 

236

2. Objektif Şartlar 

238

3. Sübjektif Şartlar 

242

4. Meşru Savunmada Sınırın Aşılması Kapsamında Zor ve Silah Kullanma Yetkisi 

245

III. ALMAN HUKUKUNDA ZOR VE SİLAH KULLANMA YETKİSİNDE SINIR AŞIMININ CEZAİ SONUCU 

246

1. Alman Ceza Kanununda Yer Alan Kamu Görevi Esnasında Yaralama Suçu

(StGB § 340) 

247

1. Genel Açıklamalar 

247

2. Suçla Korunan Hukuki Değer 

248

3. Suçun Unsurları 

248

1. Suçun Maddi (Objektif) Unsurları 

248

1. Fail, Mağdur ve Suçun Konusu 

248

1. Fiil ve Netice 

250

1. Suçun Nitelikli Halleri 

251

1. Suçun Manevi (Sübjektif) Unsuru 

251

1. Hukuka Aykırılık Unsuru 

252

4. Suçun Özel Görünüş Biçimleri 

252

1. Teşebbüs 

252

1. İştirak 

253

1. İçtima 

253

1. Doğrudan Zorlama Yetkisinde Sınır Aşımının Diğer Suçlar Bakımından Değerlendirilmesi 

253

1. Doğrudan Zorlama Yetkisinde Sınır Aşımının Kasten ve Taksirle Öldürme Suçları (StGB § 212 ve § 222) Bakımından Değerlendirilmesi 

254

2. Doğrudan Zorlama Yetkisinde Sınır Aşımının Kasten ve Taksirle Yaralama Suçları (StGB § 224 vd.) Bakımından Değerlendirilmesi 

255

1. DEĞERLENDİRME 

257

Dördüncü Bölüm

TÜRK HUKUKUNDA ZOR VE SİLAH KULLANMA YETKİSİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ VE YETKİDE SINIRIN AŞILMASININ

CEZAİ SONUÇLARI

1. HUKUKA UYGUNLUK SEBEBİ OLARAK ZOR VE SİLAH KULLANMA YETKİSİ 

261

1. Kanun Hükmünün Yerine Getirilmesi (TCK m. 24/1) 

262

1. Kanun Hükmünün Yerine Getirilmesinin Şartları 

263

2. Zor ve Silah Kullanma Yetkisinin Yer Aldığı Düzenlemeler 

266

1. PVSK’da Yer Alan Düzenlemeler 

266

1. Diğer Kanunlarda Yer Alan Düzenlemeler 

274

1. CMK’da Bulunan Düzenlemeler 

274

1. Terörle Mücadele Kanunu’nda Bulunan Düzenlemeler 

275

1. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’nda Bulunan Düzenlemeler 

276

1. Emniyet Teşkilat Kanunu ve Çevik Kuvvet Yönetmeliği’nde Bulunan Düzenlemeler 

279

1. Olağanüstü Hal Kanunu’nda Bulunan Düzenlemeler 

280

1. Özel Kolluk, Sivil Kolluk ve Kolluk Yetkisi Kullanan Kamu Görevlilerine İlişkin Düzenlemeler 

281

1. Meşru Savunma (TCK m. 25/1) 

282

1. Genel Açıklamalar 

282

2. Meşru Savunmaya İlişkin Şartlar 

285

3. Meşru Savunmanın Sübjektif Unsuru (Manevi Unsur) 

294

4. Meşru Savunma Kapsamında Kolluğun Zor ve Silah Kullanma Yetkisi 

296

1. KUSURLULUĞU AZALTAN NEDEN VE MAZERET SEBEBİ OLARAK ZOR VE SİLAH KULLANMA YETKİSİ 

300

1. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Aşılması (TCK m. 27) 

301

1. Genel Açıklamalar 

301

2. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Kast Olmaksızın Sınırın Aşılması (TCK m. 27/1) 

304

1. Objektif Şartlar 

304

1. Sübjektif Şartlar 

309

3. Meşru Savunmada Sınırın Mazur Görülebilecek Heyecan, Korku veya Telaş Nedeniyle Aşılması (TCK m. 27/2) 

310

1. Objektif Şartlar 

310

1. Sübjektif Şartlar 

313

4. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Aşılması Kapsamında Zor ve Silah Kullanma Yetkisi 

314

1. Amirin Emrinin İfası (TCK m. 24/2–4) 

319

1. Genel Açıklamalar 

319

2. Amirin Emrinin İfasının Şartları 

321

3. Zor ve Silah Kullanma Yetkisine İlişkin Emrin İfasına Dair İhtimaller 

324

1. Zor ve Silah Kullanma Yetkisine İlişkin Hukuka Uygun Emrin İfası 

324

1. Zor ve Silah Kullanma Yetkisine İlişkin İfası Suç Teşkil Eden Emrin İfası 

325

1. Zor ve Silah Kullanma Yetkisine İlişkin Hukuka Aykırı Fakat Suç Teşkil Etmeyen Emrin İfası 

328

1. Zorunluluk Hali (TCK m. 25/2) 

329

1. Genel Açıklamalar 

329

2. Zorunluluk Halinin Hukuki Niteliği 

331

3. Zorunluluk Haline İlişkin Şartlar 

334

III. TÜRK HUKUKUNDA ZOR VE SİLAH KULLANMA YETKİSİNDE SINIR AŞIMININ CEZAİ SONUCU 

340

1. Zor Kullanma Yetkisine İlişkin Sınırın Aşılması Suçu (TCK m. 256) 

341

1. Genel Açıklamalar 

341

2. Suçla Korunan Hukuki Değer 

342

3. Suçun Unsurları 

342

1. Maddi Unsurlar 

342

1. Fail, Mağdur ve Suçun Konusu 

342

1. Fiil ve Netice 

344

1. Suçun Nitelikli Unsurları 

347

1. Manevi Unsur 

349

1. Hukuka Aykırılık Unsuru 

349

4. Suçun Özel Görünüş Biçimleri 

349

1. Teşebbüs 

349

1. İştirak 

350

1. İçtima 

350

5. Suçun Kovuşturulması ve Yaptırımı 

351

1. TCK m. 256 ve StGB § 340’ın Karşılaştırılması 

351

1. Zor ve Silah Kullanma Yetkisinde Sınır Aşımının Diğer Suçlar Bakımından Değerlendirilmesi 

353

1. Zor ve Silah Kullanma Yetkisinde Sınır Aşımının Kasten Yaralama Suçları (TCK m. 86, m. 87 ve m. 88) Bakımından Değerlendirilmesi 

353

2. Zor ve Silah Kullanma Yetkisinin Sınır Aşımının Kasten Öldürme Suçları (TCK m. 81 ve m. 83) Bakımından Değerlendirilmesi 

356

3. Zor ve Silah Kullanma Yetkisinin Sınır Aşımının Cezai Sonuçlarının Değerlendirmesi 

359

1. DEĞERLENDİRME VE MUKAYESE 

361

Sonuç 

367

Kaynakça 

377

Kavram Dizini 

399