Mehmet BAYRAM (Erzurum 2. Vergi Mahkemesi Başkanı)
İÇİNDEKİLER
TAKDİM v
ÖNSÖZ vii
İÇİNDEKİLER ix
ÖZET xiii
ABSTRACT xv
KISALTMALAR xvii
GİRİŞ xix
BİRİNCİ BÖLÜM
DENETİM KAVRAMI VE VERGİ
İNCELEMESİNİN GENEL ESASLARI
I. DENETİM 1
A. Denetim Kavramı 1
B. Denetimin Tanımı 2
C. Denetimin Tarihçesi 5
D. Denetimin Türleri 7
1. Amacına Göre Denetimin Türleri 8
a. Finansal Denetim 8
b. Uygunluk Denetimi 8
c. Performans Denetimi 9
2. Statüsüne Göre Denetimin Türleri 9
a. İç Denetim 9
b. Dış Denetim 10
aa. Bağımsız Denetim 10
bb. Kamu Denetimi 11
II. VERGİ DENETİMİ 12
III. 213 SAYILI VUK’TA DÜZENLENEN VERGİ İNCELEMESİ DIŞINDAKİ DİĞER VERGİ DENETİM TÜRLERİ 17
A. Yoklama 17
B. Arama 19
C. Bilgi Toplama 23
IV. VERGİ İNCELEMESİ 25
A. Vergi İncelemesi Kavramı 25
B. Vergi İncelemesinin Tanımı 26
C. Vergi İncelemesinin Tarihçesi 29
1. Vergi İncelemesine Yetkili ve Görevli Birimlerin
Tarihçesi 30
a. Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Vergi İncelemesine Yetkili ve Görevli Birimlerin Tarihçesi 30
b. Cumhuriyet Döneminde Vergi İncelemesine Yetkili ve Görevli Birimlerin Tarihçesi 31
aa. Maliye Bakanlığı'nın Tarihçesi 31
bb. Gelirler Genel Müdürlüğü'nün Tarihçesi 31
cc. Vergi Denetimi ve İncelemesi ile Görevli Olan Birimlerin Tarihçesi 33
2. Vergi İncelemesine İlişkin Düzenlemelerin Tarihçesi 35
a. 5432 Sayılı Vergi Usul Kanunu 35
b. 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu 37
aa. 1960-1980 Dönemi 37
bb. 1980'den Günümüze Olan Dönem 39
D. Vergi İncelemesinin Önemi 48
1. Vergi İncelemesinin Devlet Açısından Önemi 49
2. Vergi İncelemesinin Mükellef Açısından Önemi 49
E. Vergi İncelemesinin Amacı 50
F. Vergi İncelemesinin İşlevleri 51
1. Araştırma İşlevi 52
2. Önleme İşlevi 52
3. Düzeltme İşlevi 52
V. VERGİ İNCELEMESİNİN ANA HATLARI BAKIMINDAN ÜLKE ÖRNEKLERİ 53
A. Amerika Birleşik Devletleri'nde Vergi İncelemesi 53
B. Almanya'da Vergi İncelemesi 54
C. Fransa'da Vergi İncelemesi 56
D. İngiltere'de Vergi İncelemesi 57
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE’DE VERGİ İNCELEMESİNİN TEMEL
NİTELİKLERİ VE ÖZELLİKLERİ
I. TÜRKİYE'DE VERGİ İNCELEMESİNDE İDARİ YAPI 61
A. Vergi İdaresi ve Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı 61
1. Vergi İdaresi 61
2. Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı 62
B. Vergi İncelemesine Yetkililer 67
1. Vergi Müfettişleri 67
2. İncelemeye Yetkili Diğer Görevliler 72
II. VERGİ İNCELEMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ 74
III. VERGİ İNCELEMESİNİN KAPSAMI 76
A. İncelemenin Türüne Göre 76
1. Tam İnceleme 76
2. Sınırlı İnceleme 77
B. İncelemeye Tabi Olan Kişilere Göre 78
C. İncelemeye Tabi Olan Konulara Göre 80
D. İnceleme Yerine Göre (Coğrafi Yetki Alanı Bakımından) 81
E. İnceleme Zamanına Göre 83
IV. VERGİ İNCELEME SÜRECİ 86
A. İzaha Davet Müessesi 87
B. Vergi İncelemesine Sevk Usulleri 92
1. Olağan Sevk Usulü 92
2. Olağandışı Sevk Usulü 93
a. İnceleme Elemanlarının Talepleri Üzerine Sevk 93
b. Diğer İdari Birimlerden Gelen Talepler Üzerine Sevk 93
c. İhbar/Şikâyet Üzerine Sevk 93
C. Vergi İnceleme Faaliyetine Başlama 94
1. Vergi İnceleme Görevinin Verilmesi 94
2. İşe Başlama ve İncelemeye Hazırlık 96
3. İncelemeye Başlama 98
4. İncelemenin Mükellef Nezdinde Yapılması 99
D. Vergi İnceleme Faaliyetinin Yürütülmesi 102
1. İncelemenin Yapılacağı Yer 102
2. Defter ve Belge İbrazı 107
a. Defter ve Belgelerin İbraz Edilmemesinin Adli
Yaptırımları 110
b. Defter ve Belgelerin İbraz Edilmemesinin İdari
Yaptırımları 111
c. Defter ve Belgelerin Yargısal Makamlara İbrazı 113
d. Defter ve Belge İbraz Etmeme/Gizleme Fiillerinin
Susma Hakkı Kapsamında İncelenmesi 116
e. Defter ve Belge İbraz Etmeyen Kişi ile İlgili Dönem Temsilcinin Farklı Olması Durumunda Sorumluluk 117
3. Vergi İncelemesinde Yorum ve İspat Kurallarına Uyma Yükümlülüğü 117
4. Vergi İnceleme Tutanağı 120
5. Vergi İncelemesinde İdari Çözüm Yolu Olarak Özelge ve Sirkülerlerin Durumu 124
E. Vergi İnceleme Faaliyetinin Bitirilmesi ve Tamamlanması 130
1. Vergi İncelemesinin Süresinde Bitirilmesi ve
Tamamlanması 130
2. İnceleme Raporları 132
3. Rapor Değerlendirme Komisyonu 140
V. TÜRKİYE’DE VERGİ İNCELEMESİNİN ETKİNLİĞİNİ ENGELLEYEN FAKTÖRLER 145
A. Uygulama Birliğinin Sağlanamaması 145
B. Vergi İnceleme Raporlarının Caydırıcılığı ve Uzlaşma Müessesinden Kaynaklı Sorunlar 146
C. Çıkarılan Yapılandırma Kanunları 147
D. İnceleme Oranlarının Düşüklüğü 147
E. Belirli Süre Görev Yapan Vergi İnceleme Elemanlarının Başka Kurumlara ya da Özel Sektöre Geçmesi 149
F. Vergi İncelemelerinde Uzmanlaşmanın Sağlanamaması 149
G. Mükelleflerin Vergi İncelemesiyle İlgili Bilgi Sahibi
Olmaması 150
H. Belge Düzeninin Oluşturulamaması 150
I. Teknolojik İmkanların Kısıtlılığı 151
VI. TÜRKİYE’DE VERGİ İNCELEMESİNİN ETKİNLİĞİNİN ARTTIRILMASINA YÖNELİK ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 151
SONUÇ 153
KAYNAKLAR 163
