Türk Yabancılar Hukuku Bakımından Turkuaz Kart Uygulamasının Yeri ve Rolü
Alihan ÇELİK
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR . 17
GİRİŞ .21
BİRİNCİ BÖLÜM
YABANCILAR HUKUKU VE YABANCILARIN
TÜRKİYE’DE ÇALIŞMASI
YABANCILAR HUKUKUNA GENEL BAKIŞ .25
Vatandaş ve Yabancı Ayrımı 25
Hukukî Statülerine Göre Yabancılar Arasındaki Ayrımlar 28
Vatansızlar ve Göçmenler 29
Uluslararası Koruma Statüsü ve Diğer Koruma Statülerinden
Faydalananlar 30
Mültecîler, Şartlı Mültecîler ve İkincil Koruma Statüsü
Sahipleri 31
Geçici Koruma Statüsü Sahipleri . 32
Yabancılar Hukuku 33
Türk Hukukunda Yabancıların Hak ve Özgürlüklerinin Sınıflandırılması . 35
Siyasî Haklar ve Yükümlülükler 35
Kamu Hakları 37
Özel Haklar. 38
YABANCILARIN ÇALIŞMA HAKKI VE ÖZGÜRLÜĞÜ .39
Yabancıların Çalışma Hakkı ve Özgürlüğüne Genel Bakış 39
Çalışma Hakkı ve Özgürlüğü. 40
Çalışma Hakkının Hukukî Niteliği . 41
Yabancıların Çalışma Özgürlüğü 42
Genel Olarak 42
Yabancıların Çalışma Hakkına İlişkin Bazı Milletlerarası Belgelerde
Yer Alan Hükümler. 43
Türk Hukukunda Yabancılara Çalışma Hakkı Tanınmasında Kabul
Edilen Ölçütler . 47
10 İçindekiler
III. YABANCILARIN TÜRKİYE’DE ÇALIŞMASI İLE İLGİLİ HÜKÜMLER 51
Genel Olarak 51
Türk Hukukunda Yabancıların Çalışması 53
Genel Olarak.53
Çalışma İzni veya Çalışma İzni Muafiyeti 54
Ön İzin.55
Çalışma İzni Türleri .57
Süreli Çalışma İzni 58
Süresiz Çalışma İzni59
Bağımsız Çalışma İzni .60
Çalışma İzninin İstisnaî Olarak Verilebileceği Yabancılar61
Çalışma İzni Başvurusu ve Başvurunun Değerlendirilmesi .62
Çalışma İzni Başvurusunun Reddi Sebepleri.65
Çalışma İzni veya Çalışma İzni Muafiyetinin İkamet İzni ve Vize ile
İlişkisi 65
Çalışma İzni Sahibi Yabancının İşveren Değişikliği 66
Çalışma İzninin Askıya Alınması ve İptali 67
Türkiye’de Çalışma İzni ile Bulunan Yabancıların Aile Birleşimi .67
YABANCILARIN TÜRKİYE’DEKİ MESLEKÎ FAALİYETLERİNE GETİRİLMİŞ
SINIRLAMALAR 68
Genel Olarak 68
UİK Kapsamında Sınırlamaya İlişkin Hükümler 70
Diğer Kanunlarla Getirilen Sınırlamalar .71
Eğitim ve Öğretim Hizmetleri Bakımından .72
Sağlık Hizmetleri Bakımından .77
Avukatlık, Arabuluculuk, Noterlik ve Bazı Vekillik Hizmetleri
Bakımından.78
Denizcilik ve Havayolu Hizmetleri Bakımından.80
Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Bakımından.82
Ekonomik ve Finansal Hizmetler Bakımından.84
Turistik Hizmetler Bakımından .89
Basın Yayın Hizmetleri Bakımından 90
Madencilik ve Enerji Piyasası Hizmetleri Bakımından 91
Doğrudan Yabancı Yatırımlarda Yabancı Personel Çalıştırma94
Serbest Bölgelerin Durumu97
İçindekiler 11
Serbest Bölgeler Kanunu ve İlgili Yönetmeliklerde Yer Alan
Hükümler . 97
UİK’de Yer Alan Hükümler . 99
İKİNCİ BÖLÜM
NİTELİKLİ YABANCILARIN SINIRAŞIRI ÇALIŞMASI VE
TURKUAZ KART UYGULAMASININ DOĞUŞU
NİTELİKLİ YABANCILARIN SINIRAŞIRI ÇALIŞMASI 101
İşgücünün Niteliğine Göre Tasnifi . 101
Nitelikli İşgücünün Artan Önemi . 102
Nitelikli Yabancılara Yönelik Düzenleme Yapma İhtiyacı 103
Nitelikli Kişilerin Göçmenler Arasındaki İstisnaî Konumu . 104
Nitelikli Yabancıların Hareketliliğine İki Farklı Yaklaşım: Beyin Göçü ve
Beyin Kazanımı 106
KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA NİTELİKLİ YABANCILARA ÖZGÜLENMİŞ
UYGULAMALAR. 108
Avrupa Birliği. 109
Genel Olarak Mavi Kart Uygulaması 111
Uygulamanın Temelinde Yatan İhtiyaç . 112
Türkiye Bakımından Mavi Kart Direktiflerinin Önemi . 114
2009/50 sayılı Direktife Göre Mavi Kart Uygulaması. 115
Direktifin Temel Unsurları. 116
(1) Kapsam 116
(2) Yüksek Nitelikli İstihdam 117
Mavi Kart Kabul Kriterleri ve Başvuru Usûlü . 118
(1) Kabul Kriterleri. 118
(2) Eğitim Düzeyi . 120
(3) Asgarî Ücret Eşiği . 123
2021/1883 Sayılı Direktife Göre Mavi Kart Uygulaması 126
Direktifin Yenilenme Gerekçesi. 126
Yeni Direktifle Öngörülen Hedefler. 127
2021/1883 sayılı Direktifle Getirilen Önemli Yenilikler. 128
(1) Uygulanacak Kişiler Bakımından 128
(2) Kabul Kriterleri Bakımından. 131
(3) Asgarî Ücret Eşiği Bakımından . 133
12 İçindekiler
Amerika Birleşik Devletleri.133
Genel Olarak.133
H-1B Çalışma Vizesi 135
Kriterler136
Elektronik Kayıt Sistemi .138
Çalışma Koşulları Tatbik Sertifikası 139
Uygulamada Yaşanan Problemler140
İstihdam Temelli Yeşil Kart .140
Genel Olarak 140
Başvurabilecek Kişiler 141
EB-1 Kapsamında Yeşil Kart Alabilecek Kişilerin
Belirlenmesinde Dikkate Alınacak Kriterler .142
(1) Olağanüstü Yeteneklere Sahip Kimseler.143
(2) Seçkin Profesörler ve Araştırmacılar 143
(3) Çok Uluslu Bir ABD Şirketinde Yönetici ve İdareciler144
EB-2 Kapsamında Yeşil Kart Alabilecek Kişilerin
Belirlenmesinde Dikkate Alınacak Kriterler .145
(1) İleri Düzeyde Eğitim Gerektiren Bir Mesleğin Mensubu
Olmak .145
(2) Bilim, Sanat veya Ticarette Olağanüstü Yeteneklere
Sahip Olmak145
EB-3 Kapsamında Yeşil Kart Alabilecek Kişilerin
Belirlenmesinde Dikkate Alınacak Kriterler .146
(1) Nitelikli İşçiler .146
(2) Profesyoneller 147
III. TURKUAZ KART UYGULAMASININ DOĞUŞU .147
Genel Olarak 147
Uygulamanın Temelinde Yatan Gereksinimler 148
Uygulamanın Oluşum Süreci150
Uygulamanın Amacı.151
Uygulamanın Temelinde Yatan Esas: Uluslararası İşgücü Politikası.154
Genel Olarak.154
Politikanın Belirlenmesinde Yetkili Makamlar156
Politikanın Belirlenmesinde Dikkate Alınacak Kriterler 160
Genel Olarak 160
İçindekiler 13
Uluslararası İşgücü Hareketliliği ve Bölgesel Gelişmeler. 161
Göç Kurulu Kararları 164
İstihdam ve Çalışma Hayatına İlişkin Gelişmeler, Sektörel ve
Ekonomik Dönemsel Değişiklikler . 166
Kalkınma Plan ve Programları . 168
Yabancının Uyruğunda Bulunduğu Ülkeyle İlgili İkili
Ekonomik, Sosyal ve Kültürel İlişkiler 171
Türkiye’nin Taraf Olduğu İkili veya Çok Taraflı Anlaşmalar ve
Uluslararası Sözleşmeler . 172
Kamu Düzeni, Kamu Güvenliği ve Kamu Sağlığı 175
Türkiye’ye Nitelikli İşgücü ve Yatırımcının Çekilmesine Yönelik
Eylem, Tedbir, Proje, Plan, Program ile Diğer Ülke
Uygulamalarına İlişkin Bilgiler . 177
Yurt Dışından Türkiye’ye Gelen ve Türkiye’den Yurt Dışına
Giden İşgücüne İlişkin Politika Oluşturulmasına Katkı
Sağlayacak Veri ve Analizler 177
Türkiye ile Kaynak Ülkeler Arasında Mevcut veya Muhtemel
Siyasî, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel İlişkiler . 178
Uluslararası İşgücü Politikasının Uygulanmasında Ortaya
Çıkan Hususlar. 179
Uluslararası İşgücü Politikasının Uygulanması. 181
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TURKUAZ KART UYGULAMASI
TURKUAZ KART VERİLEBİLECEK YABANCILAR . 183
Genel Olarak . 183
Yüksek Nitelikli İşgücü Olarak Değerlendirilen Yabancılar 184
Eğitim Düzeyi . 186
Ücret 188
Meslekî Bilgi ve Deneyim. 190
Bilim ve Teknolojiye Katkı 194
Yüksek Nitelikli Yatırımcı Olarak Değerlendirilen Yabancılar 194
Yüksek Nitelikli Yatırımcı 197
Yatırımın Bilimsel ve Teknolojik Gelişmeye Katkısı 199
Yatırım ve İhracat Düzeyi ile İstihdam Büyüklüğü 200
Bilim İnsanı veya Araştırmacı Yabancılar. 201
Bilimsel, Sınaî ve Teknolojik Gelişmeye Katkı 202
14 İçindekiler
Ülke Menfaatleri Açısından Stratejik Kabul Edilen Çalışmalar ve
Araştırmalar203
Kültürel, Sanatsal ve Sportif Faaliyetler Açısından Uluslararası
Düzeyde Başarılı Olan Yabancılar.205
Kültürel ve Sanatsal Faaliyetler 206
Sportif Faaliyetler .207
Türkiye’nin Lehinde Uluslararası Düzeyde Faaliyet Gösteren
Yabancılar 209
Türkiye’nin ve Türk Kültürünün Uluslararası Tanınırlığına ve
Tanıtımına Katkı Sayılabilecek Eylemler .209
Türkiye’nin Millî Menfaatlerine İlişkin Hususlarda Uluslararası
Düzeyde Sayılabilecek Faaliyetler.210
TURKUAZ KART BAŞVURUSU VE DEĞERLENDİRİLMESİ212
Başvuru Usûlü 212
Başvurunun Değerlendirilmesiyle İlgili Hususlar215
Puanlama Sistemi .215
Uygunluk Belgesi 216
İlgili Mercilerden Görüş Alınması .216
Başvurunun Reddi Sebepleri217
Değerlendirme Kriterlerini Sağlamama 217
Uluslararası İşgücü Politikasına Uygun Olmama 217
Başvuruyu Sahte veya Yanıltıcı Belgelerle Yapmış Olma 218
Yabancı İstihdam Edilmesine İlişkin Gerekçenin Yeterli
Görülmemesi 219
Türk Vatandaşlarına Hasredilen İş ve Meslekler İçin Başvuru
Yapmış Olma.221
Kamu Düzeni, Kamu Güvenliği veya Kamu Sağlığı Bakımından
Sakıncalı Görülen Yabancılara İlişkin Başvurular 221
Diğer Sebepler 224
III. TURKUAZ KART UYGULAMASININ İŞLEYİŞİYLE İLGİLİ HUSUSLAR .226
Geçiş Süresi Kaydı 226
Yetkili Aracı Kurum 227
Geçiş Süresi Kaydının Kaldırılması229
Turkuaz Kart’ın Sınırlandırılması 230
Turkuaz Kart’ın İptali231
Turkuaz Kart Uygulamasına İlişkin Kararlara Karşı İtiraz Usûlü ve Yargı
Yolu 234
İçindekiler 15
TURKUAZ KART SAHİBİ YABANCILARIN TÜRK YABANCILAR HUKUKUNDA
İSTİSNAÎ DURUMLARI 237
Türkiye’de Çalışma Hakkı ve Tâbi Oldukları Usûller Bakımından 237
Yabancıların Çalışma Özgürlüğünün Sınırlandığı Meslekler Bakımından 239
İkamet Hakkı Bakımından . 240
Aile Birleşimi Bakımından: Turkuaz Kart Sahibi Yakını Kartı 244
Diğer Kamu Hakları ile İlgili Hükümler Bakımından. 248
Özel Haklar ile İlgili Hükümler Bakımından . 248
Siyasî Haklar ve Ödevler ile İlgili Hükümler Bakımından . 248
Türk Vatandaşlığının Kazanılmasına İlişkin Hükümler Bakımından. 249
SONUÇ 253
KAYNAKÇA 261
