Uluslararası Eşya Taşıma Hukuku

Uluslararası Eşya Taşıma Hukuku

- Taşıma Sözleşmesine İlişkin Genel Kavramlar

- Uluslararası Konvansiyonları Uygulama Alanı Ve Uluslararası Konvansiyonlar Kapsamındaki Taşıma Sözleşmelerine Uygulanacak Diğer Kurallar

- Uluslararası Konvansiyonlar Kapsamındaki Taşıma Sözleşmelerinde Gecikmeden Doğan Sorumluluğun Tespiti

- Uluslararası Konvasiyonlar Kapsamındaki Taşıma Sözleşmelerinde Gecikmeden Doğan Sorumluluğun Kapsamı Ve Davaları

İçindekiler

Sayfa

ÖNSÖZ            V

ÖZ       IX

ABSTRACT                  X

İÇİNDEKİLER XI

KISALTMALAR           XXIII

GİRİŞ VE KONUNUN SINIRLANDIRILMASI 1

Birinci Bölüm

TAŞIMA SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN GENEL KAVRAMLAR

I. TAŞIMA SÖZLEŞMESİ        11

1. UNSURLARI                12
2. Taahhüt Unsuru 13
3. Niteliği ve Özellikleri    13
4. Konusu 14
5. İfası      15
6. Ücret Unsuru     17
7. HUKUKİ NİTELİĞİ      20
8. TARAFLARI VE İLGİLİLERİ   24
9. Tarafları           24
10. Gönderen          24
11. Taşıyıcı 25

aa. Genel Olarak            25

bb. Uluslararası Konvansiyonlarda Taşıyıcı Kavramıyla İlgili

Tanımlamalar    27

aaa. Akdi Taşıyıcı          28

bbb. Fiili Taşıyıcı          28

ccc. Müteakip Taşıyıcı    29

aaaa. Varşova Konvansiyonuna Göre       30

bbbb. CMR ve CIM’e Göre        32

1. İlgililer 34
2. Gönderilen        34
3. Eşyanın Malikleri          35
4. Aracılar ve Yardımcılar  36

IL ÇEŞİTLERİ  38

1. KLASİK AYRIMLAR   38
2. Gerçekleştirildiği Ortama Göre   38
3. Konusuna Göre  38
4. Özel Bir Düzenleme Kapsamında Olmasına Göre 38
5. Güzergâhın Birden Fazla Devletin Sınırlan İçinde Olmasına Göre  38

5. Taşıyıcının Güzergâhın Tamamında Taşımadan Sorumluluğu Üstlenip

Üstlenmemesine Göre    39

1. Kesik/Kesintili Taşıma Sözleşmesi                      39
2. Direkt Taşıma Sözleşmesi           40

aa. Zincirleme Taşıma Sözleşmesi           40

bb. Multimodal Taşıma Sözleşmesi         40

1. Eşyaya Belirli Bir Yerin veya Aracın Tahsis Edilip Edilmemesine Göre     41
2. Taşımanın Başka Bir Taşıyıcıya Devredilip Devredilmemesine Göre          42
3. MODERN TAŞIMA TEKNİKLERİNDEN DOĞAN AYRIMLAR 42

L Ro/Ro Taşımacılığı ve Piggback (hackepack) Taşımacılığı         43

2. Konteyner Taşımacılığı          43

ikinci Bölüm

ULUSLARARASI KONVANSİYONLARIN UYGULAMA ALANI VE ULUSLARARASI KONVANSİYONLAR KAPSAMINDAKİ TAŞIMA SÖZLEŞMELERİNE UYGULANACAK DİĞER KURALLAR I. ULUSLARARASI KONVANSİYONLARIN UYGULAMA ALANI  45

1. CMR’NİN UYGULAMA ALANI                       45
2. Taşımanın Konusu Eşya Olmalıdır          47
3. CMR’ye Göre Eşya Kavramı      47
4. CMR’nin Uygulama Alanı Dışında Kalan Eşya Taşımaları            48

aa. Uluslararası Posta Konvansiyonu Kapsamında Geçekleştirilen

Taşımalar          48

bb. Cenaze Taşımaları    48

cc. Ev Eşyası Taşımaları 48

1. Taşıma Ücret Karşılığı Olmalıdır            50
2. Taşıma Karayoluyla ve Belirli Araçlarla Yapılmalıdır       51
3. Karayoluyla Taşıma       51
4. Belirli Araçlarla İfa Edilmesi      51
5. Karayolu Dışında Uygulama Alanı          52
6. Taşıma Uluslararası Nitelikte Olmalıdır   54
7. CIM’İN UYGULAMA ALANI   55

1. Taşımanın Konusu Eşya Olmalıdır               57
2. CIM’e Göre Eşya Kavramı              57
3. Taşıma Zorunluluğu Bakımından Eşyalar  58

aa. CIM’e Göre Taşınması Zorunlu Olan Eşyalar      58

bb. CIM’e Göre Taşınması Yasak Olan Eşyalar        58

cc. CIM’e Göre Taşınması Koşula Bağlı Olan Eşyalar             59

1. Taşıma Uluslararası Nitelikte Olmalıdır       59
2. Taşıma Listeye Kayıtlı Hatlar Üzerinden Yapılmalıdır            60
3. Taşımanın Tamamı İçin Tek Bir (Direkt) Hamule Senedi Düzenlenmeli ve

Tek Bir (Direkt) Taşıma Sözleşmesi Gereğince Gerçekleştirilmelidir       61

1. CIM’in Uygulama Alanının İstisnaları         61
2. VARŞOVA SİSTEMİNİN UYGULAMA ALANI        62
3. Taşıma Ücret Karşılığı Olmalıdır   63
4. Ücretli Taşımalar                63
5. Varşova Sistemine Tabi Olan Ücretsiz Taşımalar      63
6. Sözleşmenin Konusu Yolcu, Bagaj veya Eşya Taşıması Olmalıdır       64
7. Taşıma Hava Aracıyla Yapılmalıdır            64
8. Taşıma Uluslararası Nitelikte Olmalıdır       65
9. HAMBURG KURALLARININ UYGULAMA ALANI                             67
10. Taşımanın Konusu Eşya Olmalıdır               70
11. Taşıma Denizyoluyla Yapılmalıdır               71
12. Denizyoluyla Taşıma        71
13. Denizyoluyla Taşımayı İçeren Multimodal Taşımalar             71
14. Taşıma Uluslararası Nitelikte Olmalıdır       72
15. Taşıma Sözleşmesi Konvansiyonca Belirlenen Bağlama Noktalarından Biriyle Konvansiyona Bağlanmış Olmalıdır           73
16. Deniz Taşıma Sözleşmesinde Öngörülen Yükleme veya Boşaltma Limanlarından Birinin Taraf Bir Devletin Ülkesinde Olması                73
17. Deniz Taşıma Sözleşmesinde Öngörülen Seçimlik Boşaltma Limanlarından Birinde Yükün Boşaltılması ve Bunun Taraf Bir

Devletin Ülkesinde Olması               74

1. Konişmento veya Deniz Taşıma Sözleşmesini İspat Eden Diğer Bir Belgenin Taraf Bir Devletin Ülkesinde Düzenlenmesi    74
2. Konişmento veya Deniz Taşıma Sözleşmesinde Sözleşmenin Hamburg Kurallarına Tabi Olduğuna İlişkin Kayıt (Paramount Klozu) Bulunması 75
3. EŞYANIN MULTİMODAL OLARAK ULUSLARARASI TAŞINMASINA

İLİŞKİN BİRLEŞMİŞ MİLLETLER KONVANSİYONUNUN UYGULAMA

ALANI  77

L Taşımanın Konusu Eşya Olmalıdır           78

1. Multimodal Taşıma Olmalıdır        78
2. Taşıma Uluslararası Nitelikte Olmalıdır       79
3. 1980 Tarihli Konvansiyonunun Uygulama Alanının İstisnaları             80

II. ULUSLARARASI KONVANSİYONLAR KAPSAMINDAKİ TAŞIMA

SÖZLEŞMELERİNE UYGULANACAK DİĞER KURALLAR               81

A. KONVANSİYONLAR TARAFINDAN BELİRLENEN KURALLAR               82

1. CMR Tarafından Belirlenen Kurallar            83
2. Kanunlar İhtilafı Kuralı Şeklindeki Atıflar   83

aa. Sözleşmenin Yapıldığı Yer Hukukunun (Lex Loci Contractus)

Uygulanacağı Haller          83

bb. Eşyanın Bulunduğu Yer Hukukunun (Lex Rei Sitea)

Uygulanacağı Haller          83

cc. Mahkemenin Hukukunun (Lex Fori) Uygulanacağı Haller               84

1. Diğer Atıflar         84
2. CİM Tarafından Belirlenen Kurallar             84
3. Genel Kanunlar İhtilafı Kuralı        84

aa. Tamamlayıcı Hükümler ve Uygulama Alanı       85

bb. Uluslararası Tarifeler ve Uygulama Alanı             85

cc. Ulusal Hukuk                86

1. CIM’de Özel Olarak Yapılan Atıflar             86

aa. Kanunlar İhtilafı Kuralı Şeklindeki Atıflar            86

aaa. Sözleşmenin Yapıldığı Yer Hukukunun (Lex Loci Contractus)

Uygulanacağı Haller          86

bbb. Eşyanın Bulunduğu Yer Hukukunun (Lex Rei Sitea)

Uygulanacağı Haller          87

ccc. Mahkemenin Hukukunun (Lex Fori) Uygulanacağı Haller             88

bb. Diğer Atıflar  88

1. Varşova Konvansiyonu Tarafından Belirlenen Kurallar          89
2. Kanunlar İhtilafı Kuralı Şeklindeki Atıflar   89
3. Diğer Atıflar         89

   aa. Kanunlar İhtilafı Kuralı Şeklindeki Atıflar            90

   aaa. Sözleşmenin Yapıldığı Yer Hukukunun (Lex Loci Contractus)

   Uygulanacağı Haller          90

   bbb. Eşyanın Bulunduğu Yer Hukukunun (Lex Rei Sitea)

   Uygulanacağı Haller          90

   ccc. Mahkemenin Hukukunun (Lex Fori) Uygulanacağı Haller             91

   bb. Ortak Olan Diğer Atıflar             92

   b. Hamburg Kurallarında ve 1980 Tarihli Konvansiyonda Farklı Olan

   Atıflar    93

   aa. Kanunlar İhtilafı Kuralı Şeklindeki Atıflar            93

   bb. Farklı Olan Diğer Atıflar            93

   B. GENEL HÜKÜMLERE GÖRE BELİRLENEN HUKUK     94

   1. Uluslararası Konvansiyonlardaki Hükümlerin Emrediciliği ve Taraflarca

   Belirlenen Kurallar             94

   1. Konvansiyonlardaki Hükümlerin Emrediciliği            94

   aa. Genel Olarak 94

   bb. Emrediciliğin İstisnaları              96

   aaa. CMR Bakımından    96

   bbb. CİM Bakımından     97

   ccc. Varşova Konvansiyonu Bakımından   98

   ddd. HK ve BMK Bakımından       100

   1. Taraflarca Belirlenen Kurallar         101

   aa. Genel İşlem Şartlan     102

   bb. Sözleşme Kayıtlan      102

   cc. Taraflann Seçtikleri Hukuk       103

   1 Kanunlar İhtilafı Kuralları Tarafından Belirlenen Hukuk    103

   Üçüncü Bölüm

   ULUSLARARASI KONVANSİYONLAR KAPSAMINDAKİ TAŞIMA SÖZLEŞMELERİNDE GECİKMEDEN DOĞAN SORUMLULUĞUN TESPİTİ

   I GENEL OLARAK            107

   H ULUSLARARASI KONVANSİYONLARA GÖRE TAŞIYICININ GECİKMEDEN DOĞAN SORUMLULUĞUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ                109

   1. CMR'YE GÖRE  110
   2. COTIF/CIM’E GÖRE        112

   C VARŞOVA KONVANSİYONUNA GÖRE                114

   D. HAMBURG KURALLARI VE 1980 TARİHLİ KONVANSİYONA GÖRE  120

    

   M. GECİKMEDEN DOĞAN SORUMLULUĞUN ŞARTLARI                123

   1. GENEL OLARAK              123
   2. TAŞIMA SÜRESİNİN AŞILMASI 125
   3. Taşıma Süresinin Belirlenmesi        126
   4. CMR, VK, HK ve BMK’ya Göre    126

   aa. Sözleşmeyle Belirlenmesi           126

   bb. Makul Süre Dikkate Alınarak Belirlenmesi           127

   1. CIM’e Göre          129

   aa. Demiryolları Arasındaki Anlaşmalar, Uluslararası Tarifeler veya

   Taşıma Planlarına Göre    130

   bb. CİM m.27§2’ye Göre 131

   cc. Demiryolu İşletmesinin Taşıma (Teslim) Süresine İlave Yetkisi       131

   1. İfa Süresinin Belirlenmesi 132
   2. CMR, VK, HK ve BMK’ya Göre    132

   aa. İfa Süresinin Başlaması (Eşyanın Taşıyıcı Tarafından Teslim

   Alınması)             133

   bb. İfa Süresinin Durması "              136

   cc. İfa Süresinin Sona Ermesi (Eşyanın Gönderilene Teslim Edilmesi) 136

   aaa. Genel Olarak              136

   bbb. Eşyanın Teslimi Mecburi Bir İdari Makam veya İşletmeye

   Teslim Edilmesi   138

   ccc. Teslim Engellerinin Bulunması Halinde                140

   aaaa. CMR’ye Göre          141

   bbbb. HK ve BMK’ya Göre             142

   ddd. Taşıma Engellerinin Bulunması Halinde             142

   1. CIM’e Göre          144

   aa. İfa Süresinin Başlaması             144

   bb. İfa Süresinin Durması 145

   aaa. Taşıma Sırasında Meydana Gelen Olaylar Sebebiyle Durması . 145

   bbb. Tatil Günleri Sebebiyle Durması            146

   ccc. İfa Süresinin İşlemeye Başlamasına İlişkin Özel Hüküm

   Sebebiyle Durması             146

   cc. İfa Süresinin Sona Ermesi (Eşyanın Teslim Edilmesi)         147

   aaa. Genel Olarak              147

   bbb. Eşyanın Mevzuat Gereği Teslimi Mecburi Bir İdari Makam

   veya İşletmeye Teslimi                                     148

    

   ccc. Teslim Engellerinin Bulunması Halinde                149

   ddd. Taşıma Engellerinin Bulunması Halinde             151

   3. Taşıma Süresinin Aşıldığının Tespiti         154

   1. CMR, VK, HK ve BMK’ya Göre    154
   2. CIM’e Göre          154

   aa. Genel Olarak 154

   bb. Taşıma Sürelerinin Varış Garının Kapanışından Sonra Sona Ermesi. 156

   C ZARAR MEYDANA GELMESİ 156

   1. Malvarlığının Zarar Görmesi           158
   2. Taşıma Konusu Eşyanın Zarar Görmesi      158

   D. İLLİYET BAĞININ BULUNMASI          161

   IV'. GECİKMEDEN DOĞAN SORUMLULUKTAN KURTULMA SEBEPLERİ. 162

   1. CMR-CIM SİSTEMİ         162
   2. Taşıyıcının/Demiryolu İşletmesinin Önleyemeyeceği veya

   Sonuçlarından Kaçınamayacağı Durum     163

   1. Talep/Hak Sahibinin Hatası (Kusuru)           167
   2. Talep/Hak Sahibinin Talimatı        169
   3. Eşyanın Kendi Kusuru      171
   4. CMR Kapsamındaki Taşıma Sözleşmelerinde Taşıyıcının Taşıma Aracındaki Arızalan Sorumluluktan Kurtulma Sebebi Olarak İleri Sürememesi 172
   5. VARŞOVA SİSTEMİ        174
   6. Gerekli Tedbirlerin Alınması veya Alınmasının İmkânsız Olması         174
   7. Müterafık Kusur 177
   8. Sözleşme İle Getirilebilecek Belirli Kurtuluş Sebepleri                179
   9. HK ve BMK SİSTEMİ      180
   10. HK ve BMK Bakımından Ortak Kurtuluş Sebepleri  181
   11. Kusursuzluğun İspatı         181
   12. Başka Bir Sebebin de Zarann Oluşumunda Etkili Olması        184
   13. HK’da Özel Kurtuluş Sebepleri        184
   14. Yangın  184
   15. Canlı Hayvan Taşımacılığı             185
   16. Güverte Yükü      186
   17. Denizde Can veya Mal Kurtarmak İçin Alman Tedbirler         188
   18. Sözleşme İle Getirilebilecek Belirli Kurtuluş Sebepleri                189

    

   V. TAŞIYICININ YARDIMCILARININ FİİLLERİ SEBEBİYLE SORUMLULUĞU      189

   1. ULUSLARARASI KONVANSİYONLARDA YARDIMCI KİŞİLERE İLİŞKİN HÜKÜMLER      190
   2. CMR’ye Göre      190
   3. CIM’e Göre          191
   4. Varşova Konvansiyonuna Göre     191
   5. HK ve BMK’ya Göre         192
   6. ULUSLARARASI KONVANSİYONLAR BAKIMINDAN YARDIMCI KİŞİLER KAVRAMININ KAPSAMI          193
   7. Bağımlı Yardımcılar         193
   8. Bağımsız Yardımcılar                                      194
   9. YARDIMCILARIN FİİLLERİ SEBEBİYLE SORUMLULUĞUN ŞARTLARI  196
   10. Uluslararası Konvansiyonlara Tabi bir Taşıma Sözleşmesi Olması       196
   11. Yardımcının Görevi Çerçevesinde Hareket Etmesi                   196
   12. Zararın Meydana Gelmesi               198
   13. Kurtuluş Beyyinesi Getirilememesi 199

   Dördüncü Bölüm

   ULUSLARARASI KONVANSİYONLAR KAPSAMINDAKİ TAŞIMA SÖZLEŞMELERİNDE GECİKMEDEN DOĞAN SORUMLULUĞUN KAPSAMI VE DAVALAR

   I. SORUMLULUĞUN KAPSAMI   201

   A. SINIRLI SORUMLULUK           202

   1. Uygulama alanı  202
   2. Genel Olarak        202
   3. Sözleşmesel Nitelik Taşımayan Talepler Bakımından Uygulama Alanı 203

   aa. CMR, HK ve BMK’ya Göre      204

   bb. 1929 Tarihli VK’ya Göre           206

   cc. CİM ve 4 Sayılı Montreal Protokolüne Göre         207

   1. Sorumluluk Miktarları       208

   a. Gecikmeden Doğan Sorumluluğu Taşıma Ücreti veya Bunun Belirli

   Katlarıyla Sınırlayan Konvansiyonlar          208

   aa. CMR, CİM, HK ve BMK Hükümleri      208

   aaa. CMR Hükümleri        208

    

   aaaa. Tazminat Miktarı   208

   bbbb. Faiz            210

   cccc. Faiz Oranının Ulusal Mahkemeler Tarafından

   Uygulanışı            212

   bbb. CİM Hükümleri         214

   ccc. HK ve BMK Hükümleri            215

   bb. Sınırlı Sorumluluğa Ölçü Olan Ücret       216

   1. Varşova Konvansiyonu Hükümleri               217

   aa. Genel Olarak 217

   bb. Varşova Konvansiyonunda Öngörülen Sorumluluk Sınırları           220

   1. Konvansiyonlarda Sorumluluk Sınırlarını Tespit İçin Kullanılan Hesap Birimlerinin Türk Lirasına Çevrilmesi İşlemleri        221

   aa. Altın Frank (Poincare Frankı)   222

   bb. Özel Çekme Hakkı (SDR)         224

   B. SINIRLI SORUMLULUK MİKTARININ DEĞİŞTİRİLMESİ          225

   1. Yükseltme Yönünde Değiştirilmesi            225

   1. Teslimde Özel Menfaat Beyanı      227
   2. Sorumluluğu Ağırlaştıran Sözleşmeler           232

   g. Azaltma Yönünde Değiştirilmesi 232

   1. CİM Kapsamındaki Taşıma Sözleşmelerinin İfasının Özel Tarifeler Uyarınca Yapılması Halinde Tazminat Sınırının Daha Düşük Belirlenmesi            233
   2. VK Kapsamındaki Taşıma Sözleşmelerinde Zararın Yükteki Kusur

   veya Ayıp Sebebiyle Ortaya Çıkması           233

   C SINIRSIZ SORUMLULUK          234

   1. Kusurun Ağırlığı Sebebiyle          234

   1. CMR Sistemi       235
   2. CİM, VK, HK ve BMK Sistemi       237

   aa. Konvansiyonlardaki Düzenlemeler         237

   aaa. CIM’deki Düzenleme               237

   bbb. Varşova Konvansiyonundaki Düzenleme          238

   aaaa. 1929 Tarihli Metne Göre       238

   bbbb. 1955 Tarihli Lahey Protokolüne Göre               238

   cccc. 1975 Tarihli 4 Sayılı Montreal Protokolüne Göre            239

   ccc. HK ve BMK’daki Düzenleme 240

   bb. Taşıyıcının Kasten veya Zarann Doğması İhtimalini Bilerek

   Yaptığı Dikkatsizce Davranışıyla Zarara Sebep Olması          241

    

   aaa. Kavram ve Unsurları                241

   bbb. Hukuki Niteliği           245

   c. İspat Yükümlülüğü        248

   2. Taşıma Belgesinin Düzenlenmemesi veya Gerekli Kayıtlan İçermemesi . 249 n. GECİKMEDEN DOĞAN TAZMİNATIN DAVA YOLUYLA İLERİ SÜRÜLMESİ    251

   1. GECİKMENİN İHBARI   251

   L Konvansiyonlarda Öngörülen İhbar Süreleri            251

   1. CMR’deki Süre   251
   2. CIM’deki Süre     252
   3. VK’daki Süre       253
   4. HK ve BMK’daki Süre      254
   5. İhbarın Amacı    254
   6. İhbarın Şekli        255
   7. İhbar Yükümlülüğünün İstisnası    256
   8. DAVANIN TARAFLARI  256
   9. Davacı  257
   10. Davalı                   258
   11. Genel Olarak        258
   12. CMR ve CIM’e Göre                         259
   13. VK’ya Göre          260
   14. HK ve BMK’ya Göre         260
   15. YETKİLİ MAHKEME                      261

   L CMR’ye Göre  261

   1. CIM’e Göre          262
   2. VK’ya Göre          262
   3. HK ve BMK’ya Göre                                        265
   4. 1980 Tarihli Konvansiyona Göre   266
   5. TAHKİM              -267
   6. DAVA AÇMA SÜRELERİ               269
   7. Konvansiyonlarda Öngörülen Süreler            269
   8. CMR’deki Süreler               269
   9. CIM’deki Süreler                270
   10. HK ve BMK’daki Süreler  271
   11. VK’daki Süreler   271
   12. Gecikmeden Doğan Davaya İlişkin Zamanaşımı Süresinin İşleyişi       273

    

   1. CMR ve CİM Göre            273

   aa. Sürenin Başlaması ve Hesaplanması     273

   bb. Durması ve Kesilmesi 274

   1. HK ve BMK Göre               276

   aa. Sürenin Başlaması ve Hesaplanması     276

   bb. Durması ve Kesilmesi 276

   1. VK Göre                276

   3. Dava Açma Sürelerinin Usul Hukuku Bakımından Niteliği 277

   İD. GECİKME SEBEBİYLE TAZMİNAT ÖDEYEN TAŞIYICININ RÜCU

   HAKKI                                 278

   1. GENEL OLARAK              278
   2. CMR ve CIM’E GÖRE RÜCU HAKKI         280
   3. Rücu Hakkına İlişkin Hükümlerin Uygulama Alanı 280
   4. Rücu Miktarı ve Paylaşımı                                             282
   5. Rücu Usulü, Zamanaşımı ve Yetkili Mahkeme          285
   6. Muhakeme Usulü               285

   aa. CMR’ye Göre               285

   bb. CIM’e Göre   286

   1. Rücu Davasının Zamanaşımı        287
   2. Yetkili Mahkeme                287
   3. Rücu Konusundaki Sözleşmeler     287

   SONUÇLAR VE ÖNERİLER          289

   KAYNAKÇA       307