Uluslararası Hukukta Deniz Koruma Alanlarının Hukuki Statüsü: Akdeniz Örneği

Beyza ÖZTURANLI ŞANDA

İÇİNDEKİLER 

SUNUŞ VE TEŞEKKÜR  V
İÇİNDEKİLER . VII
ŞEKİLLER DİZİNİ . XI
KISALTMALAR DİZİNİ . XIII
GİRİŞ .1
I. DENİZ ÇEVRESİNİN KORUNMASINA İLİŞKİN ULUSLARARASI HUKUK REJİMİ ÇERÇEVESİNDE DENİZ KORUMA ALANLARI .7
A. Deniz Çevresinin Korunmasına İlişkin Hukuki Rejimin Tarihsel Gelişimi .7
1. Genel Olarak .7
2. 1972 Stockholm Konferansı ve Birleşmiş Milletler Çevre Programı’nın Kuruluşu  10
3. Stockholm Konferansı Sonrası BMDHS Müzakereleri  13
4. 1992 Rio Konferansı Sonrası, İklim Değişikliği ve Sürdürülebilir Gelişme  17
B. Deniz Koruma Alanları . 19
1. Deniz Koruma Alanlarının Tarihsel Gelişimi . 19
2. Deniz Koruma Alanının Tanımlanması ve Bazı Hukuki Belirsizlikler  29
3. Deniz Koruma Alanlarının Ayırt Edici Özellikleri . 31
4. Deniz Koruma Alanlarının Sınıflandırılması  34
5. Deniz Koruma Alanları ve Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri Arasındaki İlişki  37
6. Deniz Koruma Alanlarının İşlevleri  41
7. Sonuç  46
C. Deniz Koruma Alanlarının Hukuki Statüsü  48
1. Genel Olarak . 48
2. BMDHS Çerçevesinde Ulusal Yargı Yetkisine Tabi Alanlarda Deniz Koruma Alanlarının Kurulması  51
a) Karasuları . 51
b) Münhasır Ekonomik Bölge  54
i. MEB’de DKA’ların kurulmasına ve yönetilmesine ilişkin hukuki rejim . 54
ii. IMO Düzenlemeleri ve MEB içinde PSSA Örneği . 59
iii. PSSA’ların üçüncü devletler için bağlayıcılığı sorunu  61
iv. Sonuç  64
c) Kıta Sahanlığında DKA’lar  65
i. Genel olarak . 65
ii. Genişletilmiş kıta sahanlığında DKA kurulması sorunu . 68
iii. Sonuç . 72
3. BMDHS Çerçevesinde Ulusal Yargı Yetkisinin Ötesindeki Deniz Alanlarında DKA Kurulması  73
a) Genel Olarak  73
b) BMDHS’nin Açık Denizde Deniz Çevresinin Korunmasına ilişkin Hükümleri  76
c) Chagos Tahkimi ve Hakem Mahkemesi’nin Konuya İlişkin Bulguları  77
d) BMDHS’nin 194. Maddesi Çerçevesinde ‘Gereklilik’ Unsuru, Bilimsel Kriterler ve Hukuki Kesinlik Sorunu  80
4. Bölgesel Andlaşmalar Nezdinde Açık Denizde DKA Kurulması . 84
5. Açık Denizde DKA’lar vs. Üçüncü Devletlerin Açık Denizlerdeki Hakları  88
6. CCAMLR Çerçevesinde Açık Denizde Kurulan DKA’ların Objektif Bir Koruma Rejimi Oluşturma İhtimali  90
7. İhtiyatlılık İlkesi ve Ekosistem Temelli Yaklaşım Çerçevesinde Açık Deniz DKA’ları  95
8. Sonuç  100
II. AKDENİZ’DE DENİZ KORUMA ALANLARINA İLİŞKİN SÖZLEŞME REJİMLERİ . 103
A. Akdeniz’in Coğrafi, Tarihsel ve Siyasi Görünümüne Genel Bir Bakış  103
B. Doğu Akdeniz ve Ege Denizi  111
1. Genel Olarak . 111
2. Akdeniz’de Deniz Yetki Alanları ve Doğu Akdeniz’deki Belirsizlikler  116
C. Barselona Sözleşmesi ve Ek Protokoller . 123
1. Genel Olarak . 123
2. Ekosistem Temelli Yaklaşım Çerçevesinde Akdeniz’de Ekolojik Hedeflerin Belirlenmesi ve AB Mevzuatına Uyum Süreci 127
3. Barselona Sözleşmesi Sistemine İlişkin Kurumsal Yapı  134
a) Taraflar Konferansı (Conference of Parties- COP)  135
b) Büro (Bureau)  138
c) MAP Koordinasyon Birimi (Sekretarya) . 138
d) Ulusal Odak Noktalıkları (National Focal Points) . 139
e) Akdeniz Sürdürülebilir Kalkınma Komisyonu (Mediterranean Commission on Sustainable Development-MCSD)  140
f) Uyum Komitesi (Compliance Committee) . 141
g) Bölgesel Faaliyet Merkezleri . 143
4. UNEP-MAP Çerçevesinde Barselona Sözleşmesi Sisteminin Kurumsal Etkinlik Düzeyi . 146
5. Barselona Sözleşmesi’ne Ek Özel Koruma Alanları ve Biyolojik Çeşitliliğe İlişkin Protokol Çerçevesinde Deniz Koruma Alanlarının Belirlenmesi ve Yönetilmesi  151
a) Genel Olarak  151
b) Özel Koruma Alanlarının Belirlenmesi: SPAMI Listesi’nin Oluşturulması  154
c) SPAMI Listesine Kabul Edilen Alanda Koruma Tedbirleri ve Yönetim Planlarının Uygulanması  156
i. SPAMI’lere Yönelik Koruma ve Yönetim Rejimi . 156
ii. Karasularında ve Deniz Yetki Alanlarında SPAMI Rejimi . 158
iii. Açık Deniz SPAMI Rejimi ve Pelagos Örneği  161
vi. SPAMI Listesine Diğer Koruma Alanları  166
d. Özel Koruma Alanları Protokolü Çerçevesinde Akdeniz’de Deniz Koruma Alanlarının Etkinliği  170
e) Deniz Yetki Alanlarının Belirlenmediği Deniz Alanlarına Yönelik İş birliği Önerileri  174
D. Akdeniz Genel Balıkçılık Komisyonu (GFCM) Düzenlemeleri  177
1. Genel Olarak . 177
2. Akdeniz’de Balıkçılığa İlişkin Koruma Tedbirlerinin Hukuki Temeli . 179
3. Akdeniz’de Kıyı Devletlerince İlan Edilen Balıkçılık Koruma Bölgeleri  183
4. GFCM Tarafından Belirlenen Sınırlı Balıkçılık Alanları 185
a) Sınırlı Balıkçılık Alanlarına İlişkin Hukuki Rejim  185
b) Sınıraşan İşbirliğine bir Örnek: Jabuka/Pomo Pit Sınırlı Balıkçılık Alanı  191
5. Sınırlı Balıkçılık Alanları ve SPAMI Alanları Arasındaki İlişki  194
6. Açık Deniz Sınırlı Balıkçılık Alanlarına İlişkin Öneriler . 197
E. Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi Çerçevesinde Belirlenen EBSA’lar . 200
1. Deniz Koruma Alanları ve Biyolojik Çeşitlilik. 200
2. EBSA ve SPAMI Rejimleri Arasındaki İlişki . 203
3. Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi ve EBSA Rejimin Etkinliğinin Değerlendirilmesi . 207
F. BBNJ Andlaşması Çerçevesinde Deniz Koruma Alanları  208
1. BBNJ Andlaşması ve Alan Temelli Yönetim Araçları . 208
2. BNNJ Andlaşması Çerçevesinde DKA’ların Kurulması ve Yönetilmesi  211
3. BBNJ Andlaşması’nın Akdeniz’de Uygulanabilirliği: Uyuşmazlık Konusu Deniz Alanlarında DKA’lar Sorunu  213
SONUÇ  217
KAYNAKÇA . 225