Uluslararası Hukukta Deniz Yatağı Faaliyetlerinden Kaynaklı Deniz Kirliliği ve Devletlerin Sorumluluğu
İÇİNDEKİLER
TEŞEKKÜR 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR DİZİNİ 15
ŞEKİLLER DİZİNİ 17
GİRİŞ 19
1. BÖLÜM
ULUSLARARASI HUKUKTA
DENİZ YATAĞI ALANLARI
1.1. DENİZ YATAĞI KAVRAMI 23
1.2. ULUSLARARASI HUKUKTA DENİZ YATAĞI ALANLARI 25
1.2.1. Devletlerin Tam Egemenliği Altındaki Deniz Alanlarının Deniz
Yataklarının Hukuki Durumu 27
1.2.1.1. İç Sular 27
1.2.1.2. Kara Suları 28
1.2.1.3. Takımada Suları 29
1.2.1.4. Boğazlar 30
1.2.2. Devletlerin Sınırlı Egemenlik Hakları Kullandığı Deniz Alanlarının
Deniz Yataklarının Hukuki Durumu 31
1.2.2.1. Bitişik Bölge 31
1.2.2.2. Kıta Sahanlığı 32
1.2.2.3. Münhasır Ekonomik Bölge 35
1.2.3. Uluslararası Deniz Yatağı 38
1.2.3.1. Uluslararası Deniz Yatağı Otoritesi ve Organları 42
1.2.3.1.1. Genel Kurul 43
1.2.3.1.2. Konsey 44
1.2.3.1.3. Sekretarya 45
1.2.3.1.4. Teşebbüs 46
1.2.3.1.5. Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesi-Deniz
Yatağı Uyuşmazlıkları Dairesi 47
1.2.3.2. Uluslararası Deniz Yatağındaki Kaynaklar 49
1.2.3.2.1. Manganez Yumruları 51
1.2.3.2.2. Manganez Tabakası 52
1.2.3.2.3. Polimetalik Sülfitler 53
1.2.3.3. Uluslararası Deniz Yatağı Kaynaklarının Araştırılması,
İşletilmesi ve Keşfi 53
1.2.3.4. Uluslararası Deniz Yatağında İşletme Faaliyetlerinin
Gerçekleşmesi Halinde Bu Faaliyetlerin Gelişmekte Olan
Kara Tabanlı Üreticiler Üzerindeki Etkisi 59
2. BÖLÜM
DENİZ YATAĞI FAALİYETLERİNDEN
KAYNAKLI DENİZ KİRLİLİĞİ
2.1. DENİZ KİRLİLİĞİ, DENİZ ÇEVRESİ VE DENİZ KİRLİLİĞİNİN
KAYNAKLARI 63
2.1.1. Deniz Kirliliği ve Deniz Çevresinin Tanımı 65
2.1.2. Deniz Kirliliğinin Kaynakları 67
2.1.2.1. Kara Kaynaklı ve Atmosfer Kaynaklı Kirlilik 67
2.1.2.2. Gemi veya Uçaklardan Boşaltılan Atıklardan Kaynaklı Kirlilik 68
2.1.2.3. Gemi Kaynaklı Deniz Kirliliği 70
2.2. DENİZ ÇEVRESİNİN DENİZ YATAĞINDAKİ FAALİYETLERDEN
KAYNAKLI KİRLİLİĞİ 71
2.2.1. Ulusal Yargı Yetkisi Altındaki Deniz Yatağı Faaliyetlerinden Kaynaklı
Kirlilik 71
2.2.1.1. Kıyı Ötesi Petrol ve Doğal Gaz Faaliyetleri 72
2.2.1.2. Kıyı Ötesi Sondaj Platformları ve Hukuki Niteliği 74
2.2.1.3. Kıyı Ötesi Petrol ve Doğal Gaz Faaliyetlerinin Deniz
Çevresine Etkisi 78
2.2.1.3.1. Kıyı Ötesi Petrol ve Doğal Gaz Faaliyetleri
Esnasında Meydana Gelen Kirlilik 80
2.2.1.3.1.1. Sismik Araştırmalar 80
2.2.1.3.1.2. Sondaj Atıkları 83
2.2.1.3.1.2.1. Sondaj Çamurları 84
2.2.1.3.1.2.2. Sondaj Sıvıları 85
2.2.1.3.1.2.3. Sondaj Kesikleri 85
2.2.1.3.1.2.4. Üretim Suyu 86
2.2.1.3.2. Kıyı Ötesi Petrol ve Doğal Gaz Faaliyetlerinde
Kaza Sonucu Ortaya Çıkan Kirlilik 87
2.2.1.3.2.1. Kıyı Ötesi Petrol ve Doğal Gaz
Platformlarının Hizmet Dışı
Bırakılması /Kaldırılması 88
2.2.1.3.2.2. Platformlardan Ham Petrol veya
Doğal Gazın Yüklenmesi veya
Boşaltılması Esnasında Meydana
Gelen Kazalar ve Sızıntılar 91
2.2.1.3.2.3. Aşınmış Su Altı Boru Hatlarından
Kaynaklanan Kirlilik 92
2.2.1.3.2.4. Kıyı Ötesi Petrol ve Doğal Gaz
Platformlarında veya Kuyularında
Meydana Gelen Patlamalar 93
2.2.1.3.2.4.1. 1969 Santa Barbara 94
2.2.1.3.2.4.2. 1977 Ekofisk 94
2.2.1.3.2.4.3. 1979 Ixtoc I 95
2.2.1.3.2.4.4. 1980 Funiwa No:5 96
2.2.1.3.2.4.5. 2009 Montara 96
2.2.1.3.2.4.6. 2010 Deepwater
Horizon 96
2.2.2. Deniz Çevresinin Uluslararası Deniz Yatağı Faaliyetlerinden Kaynaklı
Kirliliği 99
2.2.3. Enerji Kaynakları ve Çevre Değerlendirmesi 106
2.2.3.1. Fosil Yakıtlara Alternatif Kaynaklar 106
2.2.3.1.1. Güneş Enerjisi 108
2.2.3.1.2. Jeotermal Enerji 109
2.2.3.1.3. Hidroelektrik Santraller 110
2.2.3.1.4. Dalga Enerjisi 110
2.2.3.1.5. Rüzgâr Enerjisi 111
2.2.3.1.6. Biyokütle Enerjisi 111
2.2.3.2. Nükleer Enerji 112
2.2.3.3. Uluslararası Enerji Ajansı’na Göre Kıyı Ötesi ve Diğer Enerji
Kaynaklarının Muhtemel Geleceği 113
3. BÖLÜM
DENİZ YATAĞI FAALİYETLERİNDEN KAYNAKLI
DENİZ KİRLİLİĞİNDEN DEVLETLERİN SORUMLULUĞU
3.1. GENEL OLARAK ULUSLARARASI HUKUKTA SORUMLULUK 117
3.1.1. Devletin Sorumluluğunun Unsurları 119
3.1.1.1. Uluslararası Hukuka Aykırı Eylem 120
3.1.1.2. Sorumluluğun Devlete İsnat Edilmesi 124
3.1.1.3. Hukuka Aykırılığı Ortadan Kaldırıcı Nedenler 126
3.1.2. Devletlerin Uluslararası Hukuka Aykırı Eylemlerinin Sonuçları 130
3.2. DEVLETLERİN ÇEVRE SORUMLULUĞU 133
3.2.1. Dikkat ve Özen Gösterme Yükümlülüğü 138
3.2.2. Önleme İlkesi 140
3.2.3. Bildirim ve Bilgilendirme Yükümlülüğü 141
3.2.4. Çevresel Etki Değerlendirmesi Yapma Yükümlülüğü 143
3.2.5. Zarar Vermeme İlkesi 145
3.2.6. İhtiyat İlkesi 146
3.2.7. Kirleten Öder İlkesi 147
3.2.8. Sürdürülebilir Kalkınma İlkesi 148
3.2.9. İş Birliği İlkesi 148
3.3. ULUSAL YARGI ALANLARINDAKİ DENİZ YATAĞI
FAALİYETLERİNDEN KAYNAKLI DENİZ KİRLİLİĞİNE İLİŞKİN
DEVLETLERİN SORUMLULUĞU 150
3.3.1. Deniz Yatağı Faaliyetlerinden Kaynaklı Deniz Kirliliğine İlişkin
Uluslararası Düzenlemeler 152
3.3.1.1. 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi 153
3.3.1.2. 1992 Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi 156
3.3.1.3. 1991 Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu
Sınır Aşan Çevresel Etki Değerlendirmesi Sözleşmesi
(Espoo Sözleşmesi) 157
3.3.1.4. Uluslararası Denizcilik Örgütü Kılavuzları 158
3.3.1.5. 1972 Atık ve Diğer Maddelerin Boşaltılmasıyla Meydana
Gelen Deniz Kirliliğinin Önlenmesine İlişkin Sözleşme
(Londra Sözleşmesi) 160
3.3.1.6. 1990 Petrol Kirliliğine Hazırlık, Müdahale ve İş Birliği
Sözleşmesi (OPRC) 161
3.3.1.7. 1973/78 tarihli Denizlerin Gemilerden Kaynaklı
Kirlenmesinin Önlenmesine İlişkin Uluslar arası Sözleşme
(1973/78 MARPOL Sözleşmesi) 162
3.3.1.8. 2001 Tarihli Gemilerde Zararlı Anti-Kirlenme Sistemlerinin
Kontrolü Hakkında Uluslar arası Sözleşme (AFS) 163
3.3.2. Deniz Yatağı Faaliyetlerinden Kaynaklı Deniz Kirliliğine İlişkin
Bölgesel Düzenlemeler 163
3.3.2.1. 1992 Kuzey-Doğu Atlantik Deniz Çevresinin Korunması
Sözleşmesi (OSPAR Sözleşmesi) 165
3.2.2.2. 2009 Kuzey Kutbu Kıyı Ötesi Petrol ve Doğal Gaz Kılavuzları
ve 2013 Kuzey Kutbu’ndaki Petrol Kirliliğine İlişkin, Hazırlık
ve Müdahale Sözleşmesi 169
3.2.2.3. 1974 Kıyı Ötesi Kirliliği Sorumluluk Sözleşmesi (OPOL) 172
3.2.2.4. 1976 Akdeniz’in Kirliliğe Karşı Korunması Sözleşmesi
(Barselona Sözleşmesi) ve 1994 Kıta Sahanlığı ve Deniz
Tabanının Araştırılması ve İşletilmesinden Kaynaklanan
Kirliliğe Karşı Akdeniz’in Korunması Protokolü
(Madrid Protokolü) 175
3.2.2.6. Avrupa Birliği (AB) 180
3.2.2.6. 1978 Deniz Çevresinin Kirlenmeden Korunmasında İş
Birliğine Dair Kuveyt Bölgesel Sözleşmesi
(Kuveyt Sözleşmesi) 181
3.2.2.7. 1992 Baltık Denizi Bölgesi Deniz Çevresinin Korunması
Helsinki Sözleşmesi 182
3.4. ULUSLARARASI DENİZ YATAĞI FAALİYETLERİNDEN KAYNAKLI
DENİZ KİRLİLİĞİNE İLİŞKİN DEVLETLERİN SORUMLULUĞU 183
3.4.1. Destekleyen Devlet Sorumluluğu 186
3.4.2. Yüklenicinin Faaliyetlerinden Kaynaklı Destekleyen Devlet
Sorumluluğu 189
3.4.3. Destekleyen Devletin Alması Gerekli ve Uygun Tedbirler 192
SONUÇ 195
KAYNAKÇA 201
