Üye ve Aday Ülkeler Açısından Avrupa Birliğinin Kurucu Değerleri

A. Aslı BİLGİN ( Editör )

İÇİNDEKİLER

Önsöz . 5

I AVRUPA BİRLİĞİ’NDE İNSAN ONURU Mustafa T. KARAYİĞİT / Gülçin GÖRAL

Giriş . 13

İnsan Onuru Kavramı 14

AB Hukukunda Beş Boyutu İtibariyle İnsan Onuru . 27

2.1. AB Hukukunun Bir Genel İlkesi Olarak İnsan Onuru . 27

2.2. Bir Kurucu Değer/İlke Olarak İnsan Onuru . 35

2.3. Temel Hakların Kaynağı ve Işığında Diğer Hakların Yorumlanacağı Bir Hak/İlke Olarak İnsan Onuru  37

2.4. Bir Kişisel Hak Olarak İnsan Onuru . 39

İnsan Onurunun Korunması . 45

Sonuç . 56

Kaynakça . 57

II AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİNDE “DEMOKRASİ”: AVRUPA BİRLİĞİ, ADAY DEVLETLER VE ÜYE DEVLETLER İlke GÖÇMEN / Merve AĞZITEMİZ

Giriş . 69

Ön Tespit: “Demokrasi” 70

Avrupa Bütünleşmesinde “Demokrasi”nin Tarihsel Gelişimi . 74

2.1. Avrupa Bütünleşmesinin Başlangıcı  74

İÇİNDEKİLER

8

2.2. Avrupa Bütünleşmesinin Başlangıcından 1990’lı Yılların İlk Yarısına Kadarki Dönem . 76

2.3. Avrupa Bütünleşmesinde 1990’lı Yılların İlk Yarısından Lizbon Antlaşması’na Kadarki Dönem  80

2.4. Avrupa Bütünleşmesinde Lizbon Antlaşması Dönemi  85

Avrupa Birliği ve “Demokrasi” ile ilgili Mekanizmalar 91

3.1. Avrupa Birliği ve Demokrasi . 91

3.2. Aday Devletler ve Demokrasi . 98

3.3. Üye Devletler ve Demokrasi . 101

Sonuç . 111

Kaynakça . 113

III AB HUKUKUNDA EŞİTLİK İLKESİ VE AYRIMCILIK YASAĞININ UYGULANMASININ DENETİMİ: BİRLİĞE ÜYE VE ADAY ÜLKELER ÜZERİNDEN BİR İNCELEME Gözde KAYA / Tuğcan DURMUŞLAR

Giriş . 117

Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağına İlişkin Kavramsal Çerçeve . 119

1.1. Genel olarak . 119

1.2. AB Hukukundaki Tanımı . 120

AB Hukukunda Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağına İlişkin Başlıca Hükümler 121

AB’nin Anayasal Kimliği ile Üye Devletlerin Anayasal Kimlikleri Arasındaki İlişki . 123

AB Anayasal Düzeninde Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağının Birliğe Üye ve Aday Devletler Tarafından İhlaline Bağlanan Hukuki Sonuçlar . 127

İÇİNDEKİLER

9

4.1. İhlalde Bulunan Üye Devletlere Uygulanan Yaptırım Mekanizmalarına İlişkin Bir Değerlendirme . 128

4.2. Üye Devletlerde Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağına Dair Örnek Oluşturan İhlal Durumları  131

4.2.1. Yaşa Dayalı Ayrımcılık Yasağının İhlali . 132

4.2.2. Cinsiyete Dayalı Ayrımcılık Yasağının İhlali . 135

4.2.3. Cinsel Tercihe Dayalı Ayrımcılık Yasağının İhlali  143

Polonya ve Macaristan’ın Birlik Değerlerini İhlaline Dair Güncel Bazı Gelişmeler . 149

Birlik Değerlerini İhlal Eden Aday Ülkelere İlişkin Yaptırım Mekanizmaları 152

6.1. Aday Ülkelere İlişkin Genel Bir Değerlendirme  152

6.2. AB’ye Aday Batı Balkan Ülkelerinin Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağına Uyumlarına İlişkin Bir Değerlendirme . 154

6.2.1. Karadağ  155

6.2.2. Sırbistan . 156

6.2.3. Kuzey Makedonya 156

6.2.4. Arnavutluk . 157

6.3. Türkiye’nin Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağına Uyumuna İlişkin Bir Değerlendirme  158

Sonuç . 161

Kaynakça . 162

IV ÜYE ve ADAY ÜLKE PERSPEKTİFİNDEN AVRUPA BİRLİĞİNDE ÖZGÜRLÜK Mehmet Hanifi BAYRAM / Gökçe KONYALI

Giriş . 171

Avrupa Birliği Mevzuatında Özgürlük Kavramı . 173

İÇİNDEKİLER

10

1.1. Özgürlüğün Avrupa Birliği Hukukunda Değer Olarak Yer Almasında Ulusal Anayasaların Etkisi . 176

1.2. Özgürlüğün Değer Olarak Lizbon Antlaşması'nda Ön Plana Çıkması  177

1.3. Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı ve Özgürlük  180

Üyelik Başvurusu ve Genişleme Sürecinde Özgürlük . 183

Birlik Vatandaşlığı, Serbest Dolaşım ve Özgürlük . 189

Güvenlik ve Özgürlük 192

Bir Değer Olarak Özgürlüğün Korunması . 197

Sonuç . 200

Kaynakça . 202

V BİR AVRUPA DEĞERİ OLARAK İNSAN HAKLARI Gökçe YİĞİT CEYDİLEK / Harun ARIKAN

Giriş . 209

İnsan Hakları Kavramı . 209

Avrupa Birliği Hukuk Sisteminde Demokrasi, İnsan Hakları ve Temel Hak ve Özgürlükler 210

2.1. Hukukun Genel İlkesi olarak İnsan Hakları . 213

2.2. Temel Hak olarak İnsan Hakları  215

2.3. Değer olarak İnsan Hakları . 218

2.4. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Taraf Olma  220

Demokrasi ve Temel Hak ve Özgürlükler Konusunda Ölçü Norm Olarak Yargı İçtihatları 223

Türkiye-AB İlişkilerinde Bir Çıkmaz: Avrupa Değerleri Bağlamında İnsan Hakları . 226

4.1. Aday Ülke Türkiye . 226

İÇİNDEKİLER

11

4.2. Türkiye- AB İlişkilerinde Bir Avrupa Değeri Olarak İnsan Hakları . 230

4.3. Mülteci Krizi ve AB- Türkiye Göç Mutabakatı . 233

4.4. Güvenli Üçüncü Ülke Olarak Türkiye  239

Sonuç . 242

Kaynakça . 244

VI AVRUPA BİRLİĞİNDE HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ: ÜYE VE ADAY ÜLKELER AÇISINDAN BİR DEĞERLENDİRME A. Aslı BİLGİN

Giriş . 253

Hukukun Üstünlüğü Kavramı 254

Avrupa Birliğinde Hukukun Üstünlüğü: Tarihçe . 261

Avrupa Birliğinde Hukukun Üstünlüğünün Önemi . 263

Avrupa Birliğinde Hukukun Üstünlüğü Koruması . 267

4.1. Üye Devletlerde Hukukun Üstünlüğü Koruması . 267 4.1.1. Önleyici ve Teşvik Edici/Siyasi Mekanizmalar  268

4.1.1.1. Hukukun Üstünlüğü Çerçevesi . 268

4.1.1.2. Hukukun Üstünlüğü Mekanizması . 271 4.1.1.3. Hukukun Üstünlüğü Diyaloğu . 272

4.1.1.4. Avrupa Dönemi  274

4.1.1.5. AB Adalet İstatistikleri  274

4.1.1.6. Sivil Toplum, Ağlar ve Projelere Destek . 275

4.1.1.7. Yapısal Reformlar . 276

4.1.1.8. İşbirliği ve Doğrulama Mekanizması. 276

4.1.2. Yaptırım Öngören Mekanizmalar  276

4.1.2.1. ABA m. 7 Prosedürü . 276

İÇİNDEKİLER

12

4.1.2.2. İhlal Prosedürü (ABİHA m. 258-260) ve Ön Karar Davası  279

4.1.2.3. 2020/2092 sayılı Birlik Bütçesinin Korunması İçin Genel Koşulluluk Rejimi Hakkında Tüzük (Koşulluluk Tüzüğü)  286

4.2. Aday Ülkelerde Hukukun Üstünlüğünün Korunması  290

Sonuç . 292

Kaynakça . 293