Türk Yabancılar Hukuku

Prof. Dr. Vahit DOĞAN

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ. 1
YABANCI KAVRAMI 2
Gerçek Kişiler 3
Yabancı Ülke Vatandaşları 3
Vatansızlar (Heimatlos) . 4
Mülteciler (Refugees) 5
Göçmenler (Muhacirler) 7
Özel Statülü Yabancılar 11
Azınlıkların Yabancı Olmadığının Tespiti 14
Tüzel Kişiler 16
YABANCILAR HUKUKUNUN NİTELİĞİ17
YABANCILAR HUKUKUNUN DİĞER HUKUK DALLARI İLE İLİŞKİSİ18
Devletler Özel Hukuku İle İlişkisi 18
Vatandaşlık Hukuku İle İlişki 18
Kanunlar İhtilafı Ve Milletlerarası Usul Hukuku İle İlişki 19
Devletler Hukuku İle İlişkisi 20
II. YABANCILAR HUKUKUNUN KAYNAKLARI.20
Milli Kaynaklar 20
Anayasa 20
Kanunlar 22
Mahkeme Kararları . 23
Milletlerarası Kaynaklar 23
Doktrin 24
I. Bölüm YABANCILARA TANINACAK HAKLAR KONUSUNDA KABUL EDİLEN ESASLAR
I. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA KABUL EDİLEN ESASLAR26
Tebaayı Temsil (Eşitlik) Esası. 26
Asgari Had Esası . 27
Karşılıklı İşlem Esası . 29
En Fazla Gözetilen Millet Kaydı 31
Kazanılmış Haklara Saygı 32
Sınırlama (Tahdit) Esası 33
İzin Esası 33
Kontenjan Esası. 34
TANINAN HAKLARIN TEDBİR AMAÇLI KISITLANMASI
(MUKABELEİ BİLMİSİL-KARŞI İŞLEM YAPMA).34
TÜRK HUKUKUNDA YABANCILARA TANINAN HAKLARIN KAPSAMI .35
II. Bölüm
ÜLKEYE GİRİŞ VE ÜLKEDEN ÇIKIŞ
YABANCILARIN ÜLKEYE GİRİŞ .37
Pasaport Veya Belge Gösterme Mecburiyeti 38
Vize Alma Mecburiyeti 41
Vize Zorunluluğu Ve Başvuru Makamları 42
Vize Verilmeyecek Yabancılar 43
Vize İptali 44
Vize Muafiyeti 45
a) İçHukuktaKabulEdilenVizeMuafiyetiHâlleri.45
b) Milletlerarası Anlaşmalarla Vize Muafiyeti Tanınması. 46
Giriş Yasağı- Ülkeye Kabul Edilmeyecek Kişiler . 48
TÜRK VATANDAŞLARININ ÜLKEDEN ÇIKIŞI .50
A. Pasaport Ve Belge Zorunluluğu 50
Türk Hukukuna Kabul Edilen Pasaport Türleri 51
a) DiplomatikPasaportlar(KırmızıPasaport).51
b) Hususî Damgalı Pasaportlar (Yeşil Pasaport). 53
c) HizmetDamgalıPasaportlar(GriPasaport)56
d) Umuma Mahsus Pasaportlar (Mavi Pasaport) 57 e) YabancılaraMahsusPasaport58
Pasaport Yerine Geçen Belgeler 59
III. TÜRK VATANDAŞLARININ ÜLKEDEN ÇIKIŞIN YASAKLANMASI .60
1. Pasaport Verilmesi Yasak Olan Kişiler . 60
2. Yurt Dışına Çıkışın Yasaklanması . 62
III. Bölüm
YABANCILARIN ÜLKEDE İKAMET VE SEYAHATLERİ
İKAMET İZNİ (TEZKERESİ) ALMA ZORUNLULUĞU .66
İKAMET İZNİ (TEZKERESİ) ALMAKTAN MUAFİYET 67
İKAMET İZNİ (TEZKERESİ) MÜRACAATLARI 68
İKAMET İZNİNİN (TEZKERESİ) UZATILMASI 69
ÖZEL KANUNLARDA YER ALAN SINIRLAMA VE YASAKLAMALAR.70
Köy Kanunu 70
Askeri Yasak Bölgeler Ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu 70
VI. İKAMET TEZKERESİ (İZNİ) TÜRLERİ .72
Kısa Dönem İkamet İzni 72
Aile İkamet İzni . 74
Öğrenci İkamet İzni . 78
Uzun Dönem İkamet İzni. 80
Uzun Dönem İkamet İzni Şartları . 81
Uzun Dönem İkamet İznin Sağladığı Haklar. 82
Uzun dönem İkamet İznin İptali 83
İnsani Gerekçelerle Verilen İkamet İzinleri 83
Çalışma İzninin İkamet Tezkeresi(İzni) Yerine Geçmesi 85
Kesintisiz İkamet Sürelerinin Hesaplanması . 85
Türkiye’de İkamet Tezkeresi Sahibi Yabancıların Nüfus
Kayıtlarının Tutulması . 86
IV. Bölüm ULUSLARARASI KORUMA
KAVRAMSAL BOYUT 87
Mülteci 88
Şartlı Mülteci 90
İkincil Koruma . 92
Geçici Koruma 93
GEÇİCİ KORUMANIN KAPSAM VE UYGULAMA ALANI 95
Geçici Korumadan Yararlanabilecek Kişiler . 96
Geçici Koruma Altına Alınma Usulü . 98
Geçici Koruma Altına Alınanların Yaralanabilecekleri Haklar 99
Sağlık Hizmetleri 99
Eğitim Hizmetleri 100
Sosyal Yardım. 100
Gümrük İşlemleri 100
Geçici Koruma Altına Alınanların İş Piyasasına Erişimi. 100
Geçici Korumanın Sona Ermesi . 102
Sone Ermenin Hüküm Ve Sonuçları 103
ULUSLARARASI KORUMA . 104
Uluslararası Koruma Başvuru Usulü. 105
Refakatsiz Çocuklar Ve Özel İhtiyaç Sahibi Kişiler 106
Uluslararası Koruma Başvurusunun Kaydedilmesi Ve
İdari Gözetim. 107
Uluslararası Koruma Başvurusunun Kabul Edilmeyeceği Hâller . 109
Uluslararası Koruma Kararlarına Karşı Başvuru Yolları 111
Uluslararası Korumadan Yararlananların Hak Ve Yükümlülükleri . 112
Uluslararası Koruma Statüsünün Sona Ermesi Ve İptali 114
V. Bölüm YABANCILARIN KİŞİ DOKUNULMAZLIĞI
SINIR DIŞI ETME . 118
Milletlerarası Sözleşmelerde Sınır Dışı Etme . 119
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 119
Avrupa İkamet Sözleşmesi 120
Mültecilerin Hukukî Durumuna Dair Sözleşme . 121
Milli Hukukta Yer Alan Düzenlemeler 121
Sınır Dışı Etme Nedenleri 121
Sınır Dışı Edilemeyecek Yabancılar 123
Sınır Dışı Etme Usulü. 124
Sınır Dışı Kararını Vermeye Yetkili Makam. 125
Sınır Dışı Kararının İcrası 125
Yargı Yolu . 127
Sınır Dışı Etmenin Sonuçları 128
SUÇLULARIN İADESİ 129
Vatandaşın Geri Verilmeyeceği İlkesi . 132
Suçluların İadesine Dair Avrupa Sözleşmesi . 133
Uçakların Kanun Dışı Yollarla Ele Geçirilmesinin Önlenmesi
Hakkında Sözleşme 135
İç Hukukta Yer Alan Düzenleme . 135
Geri Verme Usulü 137
BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ . 139
MATBAA KURMA ÖZGÜRLÜĞÜ . 140
RADYO-TELEVİZYON KURMA ÖZGÜRLÜĞÜ 140
VII. Bölüm
C. Türkiye’de Kurulan Derneklerin Uluslararası Faaliyette Bulunabilmeleri. 146
VI. Bölüm BASIN-YAYIN ÖZGÜRLÜĞÜ ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜ
TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ DÜZENLEME HAKKI 143
DERNEK KURMA VE ÜYE OLMA HAKKI 144
Yabancıların Dernek Kurması Ve Üye Olması. 145
Yurtdışında Kurulmuş Derneklerin Türkiye’de Şube Açmaları 145
VAKIF KURMA ÖZGÜRLÜĞÜ. 146
SENDİKAL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER 148

VIII. Bölüm
YABANCILARIN EĞİTİM ÖĞRETİM ÖZGÜRLÜĞÜ
TÜRK OKULLARINDA EĞİTİM VE ÖĞRETİM . 151
YABANCILARIN ÖĞRETİM ÖZGÜRLÜĞÜ. 152
A. B. Öğretmenlik Yapma 152
Öğretim Kurumu Açma 154
Milletlerarası Özel Öğretim Kurumları 155
Yabancı Okullar . 155
IX. Bölüm
YABANCILARIN ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK HAKLARI
I. YABANCILARIN ÇALIŞMA HAKLARI 157
A. Yabancıların Türkiye’de Çalışmalarının Şartları . 159
Çalışma İzni . 160
a) ÇalışmaİzniBaşvuruları.161
b) Ön İzin. 163
Çalışma İzni Türleri . 164
a) SüreliÇalışmaİzni.164
b) SüresizÇalışmaİzni164
c) BağımsızÇalışmaİzni.165
d) Turkuaz Kart Sahiplerinin Çalışması. 166
aa) Turkuaz Kart 166
bb) TurkuazKartınSağladığıİmkânlar.167
Çalışma İzni Muafiyeti 168
a) MilletlerarasıAnlaşmalaraDayalıOlarakÇalışma İzninden Muaf Olanlar 168
b) İç Hukuk Kurallarına Dayalı Olarak Çalışma İzninden Muaf Olanlar. 169
c) ÇalışmaİzniMuafiyetBelgesiAlmaUsulü170
Çalışma İzni Ve Muafiyet Belgesinin Geçerliliği Ve İptali 170
Çalışma İzni İstisnaları . 172
a) İstisnaîÇalışmaİzni172
b) Uluslararası Koruma Kapsamındaki Yabancılar. 173
c) SerbestBölgelerdeÇalışacakYabancılar.175
d) YabancıÖğrenciler176
e) YabancıMühendisVeMimarlar178
6) Çalışma İzni-İkamet Tezkeresi (İzni) İlişkisi 178
B. Yabancıların Çalışma Hakkına İlişkin Kısıtlamalar. 178
Sağlık Hizmetleri . 179
Avukatlık Ve Noterlik 181
Türk Soylu Yabancıların Türkiye’de Çalışması 182
Doğrudan Yabancı Yatırımlarda Çalışacak Yabancı Personel 183
II. YABANCILARIN SOSYAL GÜVENLİK HAKLARI . 185
Zorunlu Sigorta 185
İsteğe Bağlı Sigorta . 186
X. Bölüm
YABANCILARIN MÜLKİYET VE MİRAS HAKLARI
MENKUL MALLAR ÜZERİNDEKİ MÜLKİYET VE MİRAS HAKKI 188
YABANCILARIN GAYRİMENKUL MALLAR ÜZERİNDEKİ
MÜLKİYET VE MİRAS HAKLARI 188
Tarihi Süreç 189
Osmanlı İmparatorluğu Dönemi 189
Lozan Antlaşması Ve Antlaşmaya Ekli “İkamet Ve
Salahiyeti Adliye Hakkında Mukavelename” 194
Cumhuriyet Dönemi 195
a) 03.03.1924TarihVe431SayılıHilafetinİlgasınaVe
Hanedanı Osmanlının Türkiye Cumhuriyeti Memaliki
Haricine Çıkarılmasına Dair Kanun . 196
b) 442 Sayılı Köy Kanunu. 197
c) ÖzelAfKanunları.197
e) 2644SayılıTapuKanunu198
f) 1961 Ve 1982 Anayasalarında Yabancıların Gayrımenkul
Mal Edinme Hakkı 198
Günümüz Düzenlemelerine Genel Bakış . 199
Birinci Kısım
YABANCI GERÇEK KİŞİLERİN GAYRIMENKUL MALLAR ÜZERİNDEKİ HAKLARI
KARŞILIKLI İŞLEM ŞARTININ BERTARAF EDİLMESİ . 203
Gayrımenkul Mal Mülkiyetinde Karşılıklılık 203
Gayrımenkul Mallar Üzerindeki Miras Hakkı Bakımından
Karşılıklılık 206
BAKANLAR KURULUNUN TAKDİR YETKİSİ 208
SINIRLAYICI KANUNÎ HÜKÜMLER 214
A. Miktar Olarak Getirilen Sınırlama 216
1. Yabancının Edinebileceği Gayrimenkul Mal Mülkiyetinin
Miktarı . 216
C. Kullanım Amacı Bakımından Getirilen Sınırlama 223
d) İkamet Mukavelenamesi Akdedilmeyen Devletlerle
Yapılacak Muvakkat Mukavelename Hakkında Kanun . 197
2. Yabancının Edinebileceği Gayrimenkul Terekenin Miktarı 219
B. Oransal Sınırlama 221

D. Coğrafi Alan Bakımından Getirilen Sınırlama . 224
Tapu Kanununda Arazinin Özelliği Sebebi İle
Yapılan Sınırlama 225
a) Ekonomik,KültürelVeÖzelKorumaAlanları
Bakımından Sınırlama 225
b) Yapısız Taşınmaz Bakımından Getirilen Sınırlama . 226
Askeri Yasak Bölgeler-Güvenlik Bölgeleri 227
a) AskeriYasakBölgeler.228
aa) Birinci Derece Askeri Yasak Bölgeler 229
bb) İkinciDereceKaraAskeriYasakBölgeler232
b) Güvenlik Bölgeleri 233
aa) Askeri Güvenlik Bölgeleri 233
bb) ÖzelGüvenlikBölgeleri.234
cc) Yabancıların Güvenlik Bölgelerinde Gayrımenkul
Mal Mülkiyetini İktisabı. 235
E. Mukabele Bilmisil Tedbiri . 236
İkinci Kısım
YABANCI TÜZEL KİŞİLERİN GAYRİMENKUL MALLAR ÜZERİNDEKİ HAKLARI
YABANCI TİCARET ŞİRKETLERİNİN GAYRİMENKUL MALLAR ÜZERİNDEKİ HAKLARDAN YARARLANABİLMELERİ . 240
Tapu Kanununda Yer Alan Düzenleme 240
Özel Kanunlarda Yer Alan Düzenlemeler 241
Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun 242
Serbest Bölgeler Kanunu . 243
a) KavramsalBoyut244
b) Yabancı Ticaret Şirketlerinin Serbest Bölgelerde
Gayrımenkul Mal Edinimi. 245
Turizmi Teşvik Kanunu 247
TİCARET ŞİRKETLERİ DIŞINDAKİ YABANCI TÜZEL KİŞİLERİN GAYRİMENKUL MALLAR ÜZERİNDEKİ HAKLARDAN YARARLANABİLMELERİ 249
Yabancı Kamu Hukuku Tüzel Kişileri-Yabancı Devlet. 250
İç Hukuk Kuralları 250
Uluslararası Kurallar . 251
a) TeamülKuralları-ÇokTaraflıAnlaşmalar.252
b) İki Taraflı Anlaşmalar. 253
Yabancı Dernekler 253
1. 2.Tapu Kanunu Çerçevesinde Derneklerin Gayrımenkul Mal Edinimi 254
Dernek Kanunu Çerçevesinde Derneklerin Gayrımenkul Mal Edinimi 255
C. Yabancı Vakıflar . 256
Yabancılar Tarafından Kurulan Vakıflar . 257
Yabancı Vakıfların Gayrımenkul Mal Edinimi 257
Cemaat Vakıfları 258
Üçüncü Kısım
YABANCI SERMAYELİ ŞİRKETLERİN GAYRIMENKUL MALLAR ÜZERİNDEKİ HAKLARI
YABANCI SERMAYELİ TİCARET ŞİRKETLERİNİN
GAYRIMENKUL MAL EDİNİMLERİ 260
GAYRIMENKUL MAL EDİNEMEYECEKLERİ ALANLARIN TESPİTİ 262
Askeri Yasak Bölgeler Ve Güvenlik Bölgeleri . 262
Özel Güvenlik Bölgeleri . 263
TASFİYE . 263
ANTLAŞMALARLA YABANCILARA GAYRİMENKUL MAL ÜZERİNDE MÜLKİYET HAKKININ TANINMASI . 265
Yabancı Devletlere Gayrımenkuller Üzerinde Hak Tanıyan Anlaşmalar . 265
Diplomatik Temsilcilikler Ve Konsolosluklar.2696
Askeri Tesisler . 266
Yatırım Anlaşmaları . 266
MÜKTESEP HAKLAR . 268
XI. Bölüm YABANCILARIN HAK ARAMA HÜRRİYETİ GENEL ÇERÇEVE . 269
DAVA HAKKI-TEMİNAT YÜKÜMÜ 269
MÖHUK’a Göre Teminat Yükümlülüğü 270
HMK’ya Göre Teminat Yükümü 273
XII. Bölüm
SİYASAL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER
KAMU HİZMETLERİNE GİRME . 279
VATAN HİZMETİ (YURT SAVUNMASINA KATILMA) 276
DİLEKÇE HAKKI 277
KAYNAKÇA 279