Prof. Dr. Vasif Vagifoğlu NABİYEV
Konu Başlıkları
 |
Doğal ve Yapay Zekâ |
|
Sezgisel Problem Çözümleme |
|
Oyunlar |
|
Uygulama Problemleri |
|
Bilgilerin Modellenmesi |
|
Yüklem Mantığı |
|
Mantıksal Programlama |
|
Uzman Sistemler |
|
Doğal Dil İşleme |
|
Bilgisayarlı Örüntü Tanıma |
|
Öğrenme |
|
Yapay Sinir Ağları |
|
Genetik Algoritmalar ve Karınca Kolonisi Sistemi |
|
Bulanık Mantık |
|
Ses İşleme |
|
Robotbilim |
|
İnsan – Bilgisayar Etkileşimi |
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
5. Baskıya Önsöz 7
Giriş 19
1. Bölüm
DOĞAL VE YAPAY ZEKA
YAPAY ZEKANIN TANIMI 25
ZEKA 26
Zeka Testleri 32
Psikolojik Bilgiler Kaynağı 34
Beynin İşleyişi 35
Bellek ve Yapısı 42
Becerilerin Geliştirilmesi 43
Zeka Etmenleri 44
Hayvanlar Zeki mi? 46
SİBERNETİK 50
TURİNG TESTİ VE ÇİN ODASI TESTİ 52
BİLGİSAYARLAR DÜŞÜNEBİLİR Mİ? 54
YAPAY ZEKANIN PROBLEMLERİ 60
2. Bölüm
SEZGİSEL PROBLEM ÇÖZÜMLEME
SEZGİSEL PROBLEM ÇÖZÜMLEME 65
Sezgisellik 65
NP Problemler 68
Graflar 71
Problem Çözümleme 72
Durum Uzayı 76
Turistler ve Yamyamlar Problemi 80
“Kurt–Kuzu–Lahana” Problemi 82
“Köprü” Problemi 84
Reti’nin Satranç Etüdü 85
Problemin Alt Problemlere Parçalanması 86
Ve/Veya (AND/OR) Graflar 86
Hanoi Kulesi Problemi 88
Durum Uzayında Arama Yöntemleri 92
A* Algoritması 98
SEZGİSEL PROBLEM ÖRNEKLERİ 109
Dört At Problemi 109
64 At Problemi 111
8 Vezir Problemi 113
Sihirli Kare Problemi 122
8 Vezir Problemi ve Sihirli Kareler 133
Mantık Bilmecelerinin Çözümü 134
3. Bölüm
OYUNLAR
OYUNLAR 141
Oyun Teorisi 142
Oyunların Doğrusal Programlama ile Çözümü 156
Simpleks Yöntemi 156
Stratejiler 163
Minimaks Yöntemi 165
Alfa–Beta (Budama 173
Satranç 184
Psikolojik Yönler 195
Plana Göre Arama 197
İnsan ve Bilgisayarın Karşılaştırılması 203
Go 207
Dama 209
Oyunlarda Öğrenme 209
Öğretmensiz Öğrenme 213
Rastgele Sonuçlu Oyunlar 214
Tavla 214
Oyunlarda Sezgisel Çözümler 217
Nim Oyunu 217
Grundy Oyunu 219
Sprague–Grundy Sayısı 220
Bergson Kibritleri 223
Sim Oyunu 225
Kalah 227
Othello 228
Top–Piyon 230
Algoritma Karmaşıklığına Göre Oyunların Sınıflandırılması 230
4. Bölüm
UYGULAMA PROBLEMLERİ
MİNİMUM YOLUN BULUNMASI PROBLEMİ 235
GEZGİN SATICI PROBLEMİ VEYA HAMİLTON DÖNGÜLERİNİN BULUNMASI 241
HARİTANIN RENKLENMESİ 252
İLİŞKİLENDİRME YÖNTEMLERİ 256
Dalga Algoritması 257
Işın Algoritmaları 260
KRİPTOLOJİ–GİZLİ YAZI SANATI 264
Kriptolojide Kullanılan Kavramlar 266
Alıcı ve Gönderici (Receiver and Sender) 266
Mesajlar ve Şifreleme 266
Algoritmalar ve Anahtarlar 267
Simetrik Algoritmalar 267
Genel (Açık) Anahtar Algoritmalar 268
Yerine Koyma Şifreleme Yöntemleri (Substitution Ciphers) 268
Ceasar Şifresi 269
Polybius Şifresi 270
Polialfabetik Şifreleme 271
Yer Değişme Şifreleme Yöntemleri (Transposition Ciphers) 272
Çit (Picket Fence) Şifresi 272
Sütun (Columnar) Şifreleme 273
Cebirsel Şifreleyici (Algebraic Cipher) 273
İleri Dönüşüm (Further Transformation) Şifreleme 274
Çift Tablolu Şifreleme 275
YAPBOZLAR VE PARÇALARINA AYRILMIŞ BELGELERİN ONARILMASI 280
5. Bölüm
BİLGİLERİN MODELLENMESİ
ANLAMA 291
ANLAMBİLİM GÖSTERİMLER 293
MİNSKY TEORİSİ 294
Kavram Alanı 295
Bilgi ve Bilgi Tabanı 297
ANLAMSAL AĞLAR 299
BİLGİLERİN ÇERÇEVE MODELİ 306
SAHNE MODELİ 309
6. Bölüm
YÜKLEM MANTIĞI
MANTIK 315
YÜKLEM MANTIĞININ SENTAKSI VE SEMANTİĞİ 326
Mantıksal Çıkarım 331
Özdeş Çevirmeler 333
Yantümce Biçimine Geçiş Kuralları (Clause Form) 334
Yüksek Dereceli Yüklemler 339
OTOMATİK TEOREM İSPATI ÖRNEKLERİ 341
7. Bölüm
MANTIKSAL PROGRAMLAMA
GİRİŞ 351
LISP DİLİ 351
Dilin Sözdizimi 351
Fonksiyonların Hesaplanması 352
Listeler 353
Listelerin İşlenmesi – İç fonksiyonlar 353
Yüklemler veya Şart Fonksiyonları 355
LISP’in Veri Yapısı 358
Yinelemeler: MAPCAR ve APPLY 360
LAMBDA–Fonksiyon 361
Yeni Fonksiyonların Oluşturulması 361
PROLOG 364
Dilin Sözdizimi, Yapısı ve Özellikleri 364
Listeler ve Listeler Üzerinde İşlemler 371
Listeler 371
Listeye Üyelik 372
Listelerin Birleştirilmesi 373
Listeye Eleman Eklenmesi ve Silinmesi 374
Alt Listeler 376
Yer Değişmeler 377
Problem Çözümünde Prolog Uygulamaları 379
1. Tam Sayıların Karelerinin Hesaplanması 379
2. Palindrom Arama 379
3. 8–Vezir Problemi 381
4. Sayı Parçalama Problemi 383
5. Para Bozdurma Problemi 385
6. Hanoi Problemi 387
7. Graflarda Olası Yolların Bulunması 389
8. Kaplar Problemi 393
9. Labirentte Yolun Bulunması Problemi 398
PROLOG VE GELECEĞİN BİLGİSAYARLARI 402
PROLOG MAKİNELER 406
5. NESİL BİLGİSAYARLAR 409
8. Bölüm
UZMAN SİSTEMLER
UZMAN SİSTEMLER 417
Uzman Sistemlerin Genel Yapısı 417
ÜRETİM SİSTEMLERİ 422
GÜVENLİK KATSAYI (GK) 426
İSTATİSTİK YAKLAŞIM 429
Bayes Kuralı 435
9. Bölüm
DOĞAL DİL İŞLEME
DİLLER HAKKINDA 441
DİLBİLGİSİNE GENEL BAKIŞ (DİL UNSURLARI) 444
BİLGİSAYAR DESTEKLİ DOĞAL DİL İŞLEME 446
Doğal Dilde Verilmiş Metinlerin Bilgisayarlı Analizi 449
Morfolojik (Biçimbilim) Analiz 451
Türkçe’nin Bilgisayar Destekli Morfolojik Analizi 452
Sözdizimsel Analiz 456
Sentaks Gramer Türleri 457
Genişlendirilmiş Geçiş Ağları 461
Anlamsal Analiz 465
İMLA HATALARININ DÜZELTİLMESİ 469
OTOMATİK ÇEVİRİ SİSTEMLERİ 477
Akraba Diller İçin Çeviri Sistemi (Türkçe – Azerice Çeviri Sistemi) 481
BİLGİSAYAR VE YARATICILIK 488
Müzik Eserlerinin Modellenmesi 491
10. Bölüm
BİLGİSAYARLI ÖRÜNTÜ TANIMA
TANIMANIN PSİKOLOJİK YÖNLERİ 497
BİYOMETRİDE YAPAY ZEKA UYGULAMALARI 499
İNSAN YÜZÜNÜN TANINMASI VE YÜZLE İLGİLİ ORANLAR 500
Yüz Geometrisi 504
PARMAK İZİ TANIMA 507
Parmak İzinin Özellikleri 507
AVUÇ İÇİ ÇİZGİLERİN TANINMASI 514
KARAKTER TANIMA 515
Giriş 515
Doküman İşleme 516
OCR Sistemleri 517
Doküman Parçalama 519
Kelime Tanıma Teknikleri 519
Karakter Tanıma 521
Karakter Görüntüsünün İşlenmesi 522
Önişlemler 522
Stentiford İnceltme Algoritması 527
Karakter Tanıma Teknikleri 530
El Yazısının Tanınması 535
El Yazısına Göre Yazı Sahibinin Belirlenmesi 535
El Yazısının Tanınması Yöntemleri 537
El Yazısı ve Basılı Karakterler İçin Yapısal Ayırma ve Tanıma 539
Karakterlerin Graf Biçiminde Tanınması 541
BARKOD (Çubuk Kodlama) Tanıma 545
İSTENMEYEN CİSİMLERİN RESİMDEN KALDIRILMASI 553
11. Bölüm
ÖĞRENME
ÖĞRENME, ÖĞRENMENİN PSİKOLOJİK TEMELLERİ 563
BİLGİSAYARLI ÖĞRENME 567
DANIŞMANSIZ ÖĞRENME: K–ORTALAMA YÖNTEMİ. 573
12. Bölüm
YAPAY SİNİR AĞLARI
GİRİŞ 579
BİYOLOJİK NÖRONLER 580
YAPAY SİNİR AĞLARI 584
YAPAY SİNİR AĞLARINDA ÖĞRENME 593
Perceptronlar 593
Perceptron Öğrenme Kuralı 596
Geri Yayılımlı Öğrenme 598
XOR probleminin Çok Katmanlı Yapay Sinir Ağı Modeli ile Çözümü 604
13. Bölüm
GENETİK ALGORİTMALAR VE
KARINCA KOLONİSİ SİSTEMİ
GENETİK BİLGİ 613
GENETİK ALGORİTMALAR 616
GA Operatörleri 618
Kromozomun Şifrelenmesi (Encoding) 619
Gen Takası ve Mutasyon 621
Genetik Algoritmanın Parametreleri 624
Örneklerle GA Yordamı 627
1. Goldberg Problemi 627
2. Gezgin Satıcı Probleminin Genetik Yordamı 630
3. GA Yardımı ile Doğrusal Fonksiyonun Şeklinin Belirlenmesi 633
4. GA Yardımı ile 8–Vezir Probleminin Çözümü 638
KARINCA KOLONİSİ SİSTEMİ 640
Karıncaların Davranışı 640
KKO Algoritmasının Gezgin Satıcı Problemine (GSP) Uyarlanması 642
GSP için KKO Yordamı 643
Karınca Kolonisi Algoritması İle Örnek Çözümü 646
14. Bölüm
BULANIK MANTIK
BULANIK MANTIK 651
Giriş 651
Bulanık ve Klasik Kümelerin Karşılaştırılması 653
Bulanık Mantıkta Küme İşlemleri 655
Bulanık İlişkiler 658
Bulanık Çıkarım 660
Bulanık Denetim Sistemi 663
15. Bölüm
SES İŞLEME
GİRİŞ 677
SESİN OLUŞUMU VE ÖZELLİKLERİ 678
KONUŞMA 684
Fonemler 684
Konuşma 687
Sesin Sentezi ve Analizi 691
Sesin Analizi (Ses – Metin Dönüşümü) 692
Sesin Sayısallaştırılması 693
Özellik Vektörünün Çıkarılması 694
Sesin Tayf Analizi (Spectral Analysis) 694
Hızlı Fourier Dönüşümü (Fast Fourier Transform, FFT) 695
Dilimleme (Segmentation) 696
Zaman Normalizasyonu (Time Normalization) 696
Sesin Sentezi (Metin – Ses Dönüşümü) 698
Sesi Anlama 701
16. Bölüm
ROBOTBİLİM
ROBOTLAR 705
Robotbilimin Gelişim Evreleri 705
Bir Robotun Anatomisi ve Çalışma İlkesi 708
Günümüzün Robotlarından Seçmeler 715
2004 EcoBotII 715
ASIMO 715
ATRON/EMROS 716
ORANGUTAN ROBOT 716
17. Bölüm
İNSAN – BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ
İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ 719
İnsan Bilgisayar Etkileşimli Sistemlere Genel Bakış 719
İŞARET DİLİNİN TANINMASI 721
İşaret Dili 721
İşaret Dili Tanıma Sistemleri 725
KABARTMALI YAZILARIN BİLGİSAYARLI TANINMASI 727
Braille Alfabesi 729
KARAKTER–BRAİLLE DÖNÜŞÜMÜ 731
Braille–Karakter dönüşümü 733
SANAL PİYANO 735
Müziğin Öğeleri ve Notalar 736
Virtüöz Klavye 738
El Geometrisi 739
El Görüntüsünün İşlenmesi 740
Otsu algoritması ve El Görüntüsünün İşlenmesi 740
Parmakların Yorumlanabilmesi İçin Özellik Vektörünün Belirlenmesi 742
BİLGİSAYAR–İNSAN ETKİLEŞİMLİ SİSTEMLERDE YÜZ İFADELERİNİN TANINMASI 744
Gülme Olgusu 745
Yüz İfadelerinin Tanınması 745
Ten Bulma 746
Yüz İfadesinin Değerlendirilmesi 747
Yerel İkili Örnekler 748
Örnek Tanıma (Sınıflama) 750
MORFLEME 751
Yüz Resimlerinin Alınması 753
Özellik Noktalarının Belirlenmesi 753
Resimlerin Özellik Noktalarına Göre Bölgelere Ayrılması 753
Koordinat Dönüşümlerinin Gerçekleştirilmesi 755
Bilineer Dönüşüm 755
Affine Dönüşüm 757
Resimlerin Birleştirilmesi 758
Yüz Güzelliği Kararı 760
Sonsöz 767
Kaynaklar 769
Türkçe – İngilizce Terimler Sözlüğü 783
Dizin 787
