Vergi Hukukunda Yorum Metodolojisi
Dr. Ali İhsan Özgür ÇİLİNGİR
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ. VII
ÖZET. IX
İÇİNDEKİLER . XI
TABLOLAR XXI
KISALTMALAR XXIII
GİRİŞ 1
Birinci Bölüm
TEMEL ALTYAPI
KAVRAMLAR. 5
İlke 5
Kural 6
Vergiyi Doğuran Olay 9
Hüküm 11
Düzen 12
Hukuk ve Vergi Hukuku 12
Yorum . 14
Kavram . 14
Yorumun Rasyonellik(Objektivite) İlkeleri . 21
Uyumluluk İlkesi 22
Etkililik İlkesi 23
Sınanabilirlik İlkesi. 24
Tutarlılık İlkesi . 26
Genelleştirilebilirlik İlkesi 26
Samimilik İlkesi 27
VERGİ HUKUKUNDA YORUMLA İLGİLİ ANAYASAL VE
YASAL KURALLAR27
Anayasa 27
Hakların Güvencesi Olarak Anayasa. 27
Anayasanın 125., 153. ve 73. Maddeleri : Yasallık İlkesi 28
Anayasa’nın 138. Maddesi : Anayasaya Uygun Yorum 31
Hakların İçeriğinin Anayasaya Uygun Olarak Belirlenmesi. 32
Vergi Usul Kanunu 3. Maddesi 35
Lafız ve Ruh 36
Bir Kuralın Yasanın Yapısındaki Yeri ve Diğer Kurallarla
Bağlantısı 36
Yasanın Yapılış Amacı . 36
Gerçek Durum ve Vergiyi Doğuran Olay 37
III. VERGİ HUKUKUNDA YORUMUN KAYNAKLARI .38
Geçerlilik Kaynağı 40
Zorunlu Kaynak : Yasa, Bazı İdari İşlemler ve Anayasa Mahkemesi
Kararları ve İçtihadı Birleştirme Kararları. 40
Zorunlu Olmayan Kaynak : Yüksek Mahkeme Kararları, Yasa
Hazırlık Çalışmaları ve Doktrin . 41
Empirik Kaynak: Gerçek Yaşam. 43
Ahlaki Kaynak: Etik ve Ahlaki İlkeler ve Genel Hukuk İlkeleri . 46
Not Çizelgesi Olarak Ahlaki Kaynak 46
Yorum Usulü Olarak Ahlaki Kaynak 48
Kaynakları İşleyen Kaynak: Akıl Yürütme Sistemi . 50
Apriory Varlık Olarak Akıl Ve Hukuki Anlamı 50
Formel Yapı Olarak Akıl Ve Vergi Hukukuna Uyarlanışı . 55
İkinci Bölüm
YORUM TÜRLERİ
KAPALI LÂFZÎ YORUM 63
Kavram 63
Salt Mantıksal Önerme Kuralları ve Kapalı Lâfzî Yorum 67
Önerme Kavramı 67
Kategorik-Tanımlı, Hipotetik-Koşullu, Disjunktif- Seçenekli
Önermeler 67
Kategorik-Tanımlı Önerme 68
Hipotetik-Koşullu Önerme 72
Disjunktif-Seçenekli Önermeler . 74
Analitik ve Sentetik Önermeler 75
Analitik Önermeler 75
Sentetik Önermeler. 75
Bildirmeli ve Yaptırmalı Önermeler 76
İçindekiler XIII
Tümdengelim-Dedüksiyon . 77
Genel Olarak . 77
Eşdeğerlik Çıkarımları 77
Evirme (Döndürme) Çıkarımları. 78
Tümel Olumlunun Evriği Olmaz, Sonuç Yanlış Çıkar . 78
Tümel Olumsuz Bir Önerme Evrilirken Yine Tümel
Olumsuz Olarak Kalır 78
Tikel Olumlunun Evrilmesi Yine Tikel Olumludur . 79
Tikel Olumsuz Önermenin Evrilmesi Yapılamaz.
Çünkü Sonuç Bazen Doğru Bazen Yanlış Çıkar. 79
Çevirme Çıkarımları . 80
Tümel Olumlunun Çevriği Tümel Olumsuz Olur . 80
Tümel Olumsuzun Çevriği Tümel Olumlu Olur . 81
Tikel Olumlunun Çevriği Tikel Olumsuz Olur 81
Tikel Olumsuzun Çevriği Tikel Olumlu Olur 81
iii. Devirme Çıkarımları . 81
Geçerli Devirme Kuralları 82
Geçersiz Devirme Kuralları . 82
Karşı Olma . 83
Altıklık 84
Eğer Tümel Olumlu Ve Tümel Olumsuz Doğru İseler,
Bunların Altıkları Olan Tikel Olumlu ve Tikel
Olumsuz Da Doğru Olur 84
Eğer Tümeller Yanlış İseler Onların Altıkları Olan
Tikeller Bazen Doğru Bazen Yanlış Olurlar. 85
Eğer Tikeller Doğru İseler, Bunların Altıkları Olan
Tümeller Bazen Doğru. Bazen Yanlış Olurlar . 85
Eğer Tikeller Yanlış İse, Onların Altıkları Olan
Tümeller De Yanlıştır 86
Karşıtlık 86
Eğer Tümel Olumlu Doğru İse, Tümel Olumsuz
Yanlış Olur. 86
Eğer Tümel Olumsuz Doğru İse, Tümel Olumlu
Yanlıştır . 86
Eğer Tümel Olumlu Yanlış İse, Tümel Olumsuz
Doğru Veya Yanlış Olabilir 87
Eğer Tümel Olumsuz Yanlış İse, Tümel Olumlu Doğru
Veya Yanlış Olabilir . 87
iii. Altkarşıtlık 87
XIV İçindekiler
Eğer Tikel Olumlu Doğru İse, Tikel Olumsuz Doğru
Veya Yanlış Olabilir . 87
Eğer Tikel Olumsuz Doğru İse, Tikel Olumlu Doğru
Veya, Yanlış Olabilir 88
Eğer Tikel Olumlu Yanlış İse, Tikel Olumsuz Doğrudur . 88
Eğer tikel olumsuz yanlış ise, tikel olumlu doğrudur. . 89
Çelişiklik . 89
Alexy’nin Dâhili Gerekçelendirme Kuralları Açısından Kapalı Lâfzî
Yorum . 90
AÇIK LÂFZÎ YORUM94
Dilin Yapısal Karakterini Dikkate Alan Yaklaşım 94
Kavram . 94
Uygulama:Çıkar Analizi. 97
Anlam Belirsizliğini Dikkate Alan Yaklaşım . 98
Hart’a Göre Hukuk Dil İlişkisi 98
Hart’a Göre Hukuk Mantık İlişkisi. 100
Anlam Belirsizliğinin Giderilmesi 100
Kavram . 100
Russell’ın Katkısı Çerçevesinde Anlam Belirsizliğinin
Giderilmesinin Teorik Çerçevesi. 102
Klasik Mantığın Eleştirisi 102
Atomsal Önerme Yaklaşımıyla Doğruluk Problemini Aşmak. 104
Tasviri Değeri Olan Önermeler-Atomsal Önerme İlişkisi 106
Atomsal Önerme Etik İlişkisi 108
Belirsizliğin Giderilmesi Uygulaması: Modern(Sembolik)
Mantığın Yardımı 109
Sembolleştirme Doğru Yapıldığında Düşünceler Tam Olarak
Yansıtılabilir. 109
Mantıksal Semboller Ve Sembolik Mantık Uygulaması 110
Mantıksal Değişmezler ve Yorumun Doğruluğunun
Denetlenmesi 111
Doğruluk Fonksiyonu Mantığı Kuralları . 112
Önerme Eklemleri. 112
Karma Doğruluk Çizelgesi . 117
De Morgan Kuralları (Denklik-Eşdeğerlik Tablosu) . 117
Niceleme Mantığı Kuralları . 117
Niceleme. 120
Doğruluk Değeri Hesabı . 122
İçindekiler XV
Tümel Önermelerin Doğruluk Hesabı. 122
Tikel Önermelerin Doğruluk Hesabı . 122
iii. Niceleme Mantığında Çözümleme 122
Niceleyici Deyilleme Kuralları . 123
Özelleme Kuralları . 124
Niceleme Mantığı Aracılığıyla Mücbir Sebep ve Zor Durumla
İlgili Örnek Bir Yorumun Analizi 124
Mücbir Sebebin Sözlük Anlamı ve Hukuki Tanımı . 124
Mücbir Sebep ve Zor Durum ile İlgili Yasa Kuralları. 126
Mücbir Sebep . 126
Zor Durum 126
Mücbir Sebep ve Zor Durum İle İlgili Yasa Kurallarının
Mantıksal Semboller ve Formüllerle İfadesi 127
iii. Farklı Yorumlar 129
Haktan Yararlanma Usulündeki Fark Açısından
Karşılaştıran Yaklaşım . 130
Zor Durum ve Mücbir Sebep Arasındaki Derece
Farkı Açısından Karşılaştıran Yaklaşım 130
Objektif-Subjektif Neden Ayırımı Açısından
Karşılaştıran Yaklaşım . 131
Süreler Üzerindeki Etkileri Açısından Karşılaştıran
Yaklaşım 132
Bizim Yorumumuz 133
Genel Kural . 133
Özelleme ve Gerçekleme 136
III. KAPALI SİSTEMATİK YORUM 138
Kavram 138
Austin’in Katkısı 141
Kelsen’in Katkısı 143
Genel Yaklaşımı 143
Hukuk Kuralının Mantıksal Özelliği 145
Kapalı Sistematik Yorumun Saf Mantıksal Çözümlemesinin
Yetersiz Olduğuna İlişkin Eleştiriler ve Cevapları 146
Eleştiriler 146
Peirce’ın Görüşleri Açıdan Verilebilecek Cevaplar . 147
Kanıtların Değerine İlişkin Yapılan İtiraza Cevap. 147
Vergi Hukukunda Kavramların Gerçekliği Tam Temsil
Edemediği Yönünde İleri Sürülebilecek İtiraza Cevap. 148
XVI İçindekiler
Vergi Hukukundaki Formel Akıl Yürütmenin Öznellik
Taşıdığı İtirazına Cevap. 149
Vergi Hukuku Kuralına Verilen Anlam Doğru, Formel Akıl
Yürütme Usulü Doğru Olsa Bile Hukuksal Çıkarımın Yanlış
Olabileceği İtirazı. 150
Traktatus Logico-Philosophicus Dönemi Wittgenstein Görüşleri
Açısından Verilebilecek Cevaplar . 151
Mantıksal Tasarımlarımız Olgularla Bağı Tam Kurabilir 151
Çıkarımın Ne Olduğu . 153
Kavram Mantığının Bir Parçası Olarak Kapalı Sistematik Yorum . 153
Kavram Mantığının Önemi . 153
Varlık 155
Kavram, Terim 158
Tanım 158
Tümel, Tikel ve Tekil Kavramlar 159
Olumlu ve Olumsuz Kavramlar 160
Soyut ve Somut Kavramlar 161
Kolektif ve Distribütif Kavramlar . 161
Özlük ve İlinti Kavramları 162
İçlem ve Kaplam 163
Açık ve Seçik Kavramlar. 165
Tanım, Bölme, Sınıflama 167
Tanım 167
Bölme 169
Sınıflama 169
Kavram Mantığı Açısından Karşılaştırmalı Bir İnceleme:
Vergi Sorumlusu . 169
Salt Vergi Hukuku Yaklaşımıyla Oluşturulan Vergi
Sorumluluğu Kavram Sistematiği 170
Hukuki Yaklaşımla Oluşturulan Vergi Sorumluluğu Kavram
Sistematiği. 173
Yorum Açısından Farklı Sorumluluk Kavramlaştırmasının
Önemi ve Kapalı Sistematik Yorumun Yetersizliği. 173
AÇIK SİSTEMATİK YORUM178
Kavram 178
Ekonomik Amaç ve Gerçek Yaşam 181
Ekonomik Amaçsallık 181
Gerçek Yaşam. 188
İçindekiler XVII
Açık Sistematik Yoruma Dworkin’ci Katkı . 191
Dworkin’in Estetik Hipotezi 191
Dworkin Sonrası Kural Temelli Karar Vermenin Standart
Modeli 194
Açık Sistematik Yorumun Akıl Yürütme Tarzına Peirce’cı Katkı . 195
Tümevarım ve Varsayımcı Akıl Yürütmenin Geçerliliği 195
Düşünce Diğer Düşüncelerle Etkileşerek Gelişir ve Tek Bir
Düşünceye Doğru Evrilir. 196
Kişisel Düşünceler Netleşir. 199
Açık Sistematik Yorumun Akıl Yürütme Tarzına Felsefi
Soruşturmalar Dönemi Wittgenstein’cı Katkı. 202
Oyun. 202
Kural . 204
Kuralı Anlamak 204
Kurala Uymak ve Uygulamak Arasındaki Fark. 205
Temellendirmek . 206
Alexy’nin Katkısı 208
Harici Gerekçelendirme Kuralları. 208
Amaçsal Argüman 211
Anayasa Mahkemesi Kararı Çerçevesinde Yorum Eylemine Kavram
Ailesi Mecazıyla Bakmak. 212
TARİHİ AMAÇSAL YORUM231
Kapalı Tarihi Yorum 231
Açık Tarihi Yorum 233
Alexy’nin Tarihi Yorum(Jenerik) Argümanı. 239
İLKESEL AMAÇSAL YORUM.240
Temel Kavramlar. 240
İlkeler . 240
Hak . 244
Adalet. 247
İlkesel Amaçsal Yorumun Karakteri 248
İlkesel Amaçsal Yoruma Husserl’cı (Fenomenolojik Yöntemin)
Katkısı . 251
Hart Ve Dworkin’in Yaklaşımlarının İlkesel Amaçsal Yorum Yöntemine
Sağladığı Katkılar. 256
Hart’ın Birincil ve İkincil Kuralları . 256
Dworkin’in Bütünlük Argümanı 257
XVIII İçindekiler
Hukuk Önermeleri. 257
Hukuk Prensipleri ve Hukuk Politikaları Ayrımı. 259
Yorumda Hak ve Adaleti Gözetmek 259
Alexy’nin Değer Yargılarının Gerekçelendirme Kurallarına Katkısı 264
Temel Gerekçelendirme Tarzı 264
Öncelik Kuralları . 265
Üç Gerekçelendirme Kuralı 266
Eleştirel Jenesis(Eleştirel Yeniden Yaratım) 266
Pratik Gerçekleştirme Kuralı 267
Üçüncü Bölüm
KIYAS
GENEL ÇERÇEVE.287
YASAL BOŞLUK 289
III. YASAL BOŞLUĞUN DOLDURULMASI (KIYAS İŞLEMİ) .290
Kıyasta Akıl Yürütme Usulü. 290
Analojik Kıyas . 290
Geriye Giden Zincirleme Kıyas . 292
Hukuki Kıyas Usulü 293
Genel Kıyas Kuralı. 293
Özel Kıyas Kuralları. 294
Öncelik (Evleviyet) Kuralı 294
Büyükten Küçüğe Doğru Akıl Yürütme 295
Küçükten Büyüğe Doğru Akıl Yürütme 295
Karşıt Anlam Kuralı 295
Saçma Anlam Kuralı 296
Kıyas ve Yorum İlişkisi . 296
İçtihatlar ve Kıyas 299
Vergi Hukukunda Kıyasın Yasak Olduğu Durumlar . 301
Vergi Hukukunda Kıyasın Mümkün Olduğu Durumlar 301
Anlam Derinliği Kazandırmak Amacıyla Kıyas 301
Kıyasa İzin Veren Maddelerin Yorumlanması Olarak Kıyas 302
İçindekiler XIX
Dördüncü Bölüm
VERGİDEN KAÇINMANIN ANALİZİ VE
ÖNLENMESİNDE YORUM VE KIYAS
YAKIN KAVRAMLAR .303
Vergi Kaçakçılığı 303
Vergi Planlaması . 304
VERGİDEN KAÇINMANIN TANIMI.305
Bazı Temel Kavramlar . 305
Kanuna Karşı Hile . 305
Peçeleme 307
Ana Kavram: Vergiden Kaçınma . 308
III. VERGİDEN KAÇINMANIN ÖNLENMESİ310
Vergiden Kaçınmanın Önlenmesinde Kullanılacak Yöntemler 310
Yorum ve Kıyasın Kullanılması 310
Uygulanabilir Test Yöntemi 314
BM, OECD ve ICC Açısından Vergiden Kaçınmanın Önlenmesi 316
Örnek Olay Bağlamında Konunun Değerlendirilmesi . 318
SONUÇ 325
KAYNAKÇA 337
EK : Kıyasa İzin Veren Vergi Yasası Kuralları Tablosu .353a
