Vergi Teorisi ve Politikası

Birinci Bölüm

TARİHSEL TOPLU BAKIŞ

A. VERGİLEMENİN TARİHSEL GELİŞİMİ. 1

I. İlkçağ 2

II. Ortaçağ . 9

III. Yeniçağ 13

B. VERGİLEMENİN VARLIĞINI HAKLI GÖSTERMEYE ÇALIŞAN TEORİLER . 15

I. Rasyonalist-Ferdiyetçi Devlet Görüşüne Dayanan Teoriler . 16

II. Organik - Kollektivist Devlet Görüşüne Dayanan Teoriler 20

İkinci Bölüm

VERGİLEMENİN AMAÇLARI

A. VERGİ KAVRAMININ TANIMI. 23

B. VERGİNİN AMAÇLARI 28

I. Amaçların Gelişimi. 28

II. Malî Amaç 37

III. Malî Olmayan Amaçlar 40

a. Gelirin Yeniden Dağıtımına İlişkin Amaç 40

b. Konjonktür Politikasına İlişkin Amaç 41

c. Büyüme Politikasına İlişkin Amaç . 42

d. Diğer Amaçlar 43

Üçüncü Bölüm

VERGİ TEKNİĞİ

A. NİTELİĞİ VE ÖNEMİ 47

VERGİ MEVZUATI 48
VERGİ TARİFESİ . 59

I. Tarifeye İlişkin Temel Kavramlar 59

II. Tarife Tipleri 61
X
a. Tek Oranlı (Mütenasip) Tarife 61

b. Artan Oranlı (Müterakki) Tarife . 63

c. Tersine Artan Oranlı (Ric’i) Tarife . 65

III. Tarife Şekilleri 68

a. Açık (Dolaysız) Artan Oranlı Vergi Tarifeleri 68

1. Basamak Tarife 70

2. Doğrusal (Lineer) Tarife 73

3. Eğri Tarife 74

b. Gizli (Dolaylı) Artan Oranlı Vergi Tarifeleri . 78

c. Kombine (Bileşik) Tarifeler 81

D. VERGİ İDARESİ VE VERGİ DENETİMİ . 83

I. Vergi Tarhına İlişkin Yöntemler. 83

II. Vergi Tahsiline İlişkin Yöntemler 89

III. Verginin Denetimine İlişkin Önlemler . 92

E. VERGİ YARGISI. 96

Dördüncü Bölüm

VERGİLERİN TASNİFİ

A. SÜBJEKTİF - OBJEKTİF VERGİLER TASNİFİ 103

B. VERGİLERİN AMAÇLARINA GÖRE TASNİFİ 104

C. «DOLAYSIZ» VE «DOLAYLI» VERGİLER TASNİFİ 105

D. MÜKELLEFE VE PİYASAYA YÖNELEN VERGİLER TASNİFİ 110

E. GELİR, GİDER VE SERVET VERGİLERİ TASNİFİ 116

Beşinci Bölüm

GELİR VERGİLERİ

A. GELİR VERGİSİ . 121

I. Tarihi Gelişimi, Mahiyeti ve Uygulama Şekilleri. 121

a. Tarihi Gelişimi 121

b. Tanım ve Mahiyeti 125

c. Temel Şekilleri 128

II. Objektif Vergi Mükellefiyeti 130

a. Gelir Kavramı . 130

b. Gelirin Unsurları.133

c. İstisnalar 136

III. Sübjektif Vergi Mükellefiyeti. 137
a. Mahiyeti ve Türleri . 137

b. Muaflıklar . 138

IV. Vergiye Tâbi Gelirin Belirlenmesi. 139

V. Tarh ve Tahsile İlişkin Sorunlar . 142

VI. Vergi Tarifesi . 147

B. Kurumlar Vergisi . 149

I. Niteliği ve Tarihsel Gelişimi. 150

II. Varlığını Haklı Kılan Nedenler 152

III. Uygulama Şekilleri ve Özel Sorunları 154

Altıncı Bölüm

GİDER VERGİLERİ

A. MUAMELE VERGİSİ 158

I. Tanımı, Niteliği ve Tarihsel Gelişimi . 158

II. Türleri ve Uygulama Şekilleri 169

a. Gayri Safî Muamele Vergisi . 172

1. Yayılı Muamele Vergisi 172

2. Toplu Muamele Vergisi 174

2.1. İstihsal Vergisi . 174

2.2. Toptan Ticaret Vergisi . 175

2.3. Perakende Ticaret Vergisi 177

b. Katma Değer Vergisi 178

1. Tanımı ve Türleri 178

2. Hesaplanma Yöntemleri . 180

3. Fayda ve Sakıncaları. 184

B. Özel Tüketim Vergileri 186

Yedinci Bölüm

SERVET VERGİLERİ

A. İÇERİĞİ VE TARİHSEL GELİŞİMİ 191

VARLIĞINI HAKLI KILAN NEDENLER 194
TÜRLERİ VE UYGULAMA ŞEKİLLERİ . 197

I. Servetten Alınan Vergiler . 200

a. Genel Servet Vergisi. 200

b. Emlâk Vergisi. 205

II. Servet Transferinden Alınan Vergiler 207
a. Veraset ve İntikal Vergisi . 207

b. Emlâk Alım Vergisi 211

III. Servet Artışı Vergileri 211

Sekizinci Bölüm

VERGİLEME İLKELERİ

A. A. SMITH İLE A. WAGNER’İN VERGİLEME İLKELERİ . 216

I. A. Smith’in Vergileme İlkeleri . 216

a. Vergilemede Eşitlik İlkesi. 216

b. Belirlilik (Kesinlik) İlkesi . 217

c. Uygunluk İlkesi. 218

d. İktisadilik İlkesi 220

II. A. Wagner’in Vergileme İlkeleri 221

a. Maliye Politikasına İlişkin Vergi İlkeleri 221

b. İktisadi Vergi İlkeleri 231

c. Adaletin Sağlanmasına İlişkin İlkeler . 233

d. Teknik - İdarî İlkeler. 235

H. HALLER’İN VERGİLEME İLKELERİ . 236
FAYDALANMA İLKESİ 239

I. Faydalanma Kavramının Türleri . 239

II. Faydalanma İlkesinin Uygulanma Olanakları 240
D. İKTİDAR İLKESİ . 244

I. Ödeme Gücüne Göre Vergileme Yaklaşımı . 244

II. Ödeme Gücünün Göstergeleri 250

III. Vergi Yükünün Ölçülmesi 252

a. Vergi Tarifesi ve Ödeme Gücü . 252

b. Ödeme Gücü ve Gelir Dağılımı 255

Dokuzuncu Bölüm

VERGİLEMENİN GELİR DAĞILIMINA

İLİŞKİN ETKİLERİ
A. GELİR DAĞILIMINI DENKLEŞTİRME AMACI 257

I. Gelirin Yeniden Dağıtılmasını Haklı Kılan Siyasal ve İktisadi Nedenler . 257

II. Gelir Dağılımının Türleri 259

III. Gelir ve Servet Dağılımı Arasındaki İlişki . 260

IV. Kişisel Gelir Dağılımı Üzerindeki Etkilerin Ölçülmesi . 261
B. VERGİLERİN GELİR DAĞILIMI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ 263

I. Yükümlülerin Vergilemeye Uyum Olanakları 264

a. Toplu Bakış. 264

b. Vergiden Kaçınma Yoluyla İntibak 267

c. Vergiyi Yansıtma Yoluyla İntibak 276

1. Yansımanın Tanımı, Önemi ve Temel Şekilleri . 277

2. Yansımayı Belirleyen Mikro ve Makro Ekonomik Faktörler . 282

2.1. Yansımayı Belirleyen Mikro Ekonomik Faktörler 285

2.2. Yansımayı Belirleyen Makro Ekonomik Faktörler . 287

3. Miktar ve Değer Üzerinden Alınan Tüketim Vergilerinin Yansıması 290

4. Kâr Üzerinden Alınan Vergilerin Yansıması 299

d. Verginin «Yerleşmesi» Olayına Uyum. 304

e. Vergilerin Kişisel Gelir Dağılımı Üzerindeki Etkileri 306

1. Toplu Bakış. 306

2. Çeşitli Vergilerin Kişisel Gelir Dağılımı Üzerindeki Etkileri. 307

2.1. Gelir Vergisi 307

2.2. Kurumlar Vergisi 310

2.3. Gider Vergileri 310

2.4. Servet Vergileri . 311

3. Ampirik Araştırmalar. 311

Onuncu Bölüm

VERGİLEMENİN KONJONKTÜREL İSTİKRARA İLİŞKİN ETKİSİ

A. VERGİLEME VE KONJONKTÜR 317

I. Konjonktürün Vergi Gelirleri ve Vergi Türleri Üzerindeki Etkisi 319

a. Toplu Bakış. 319

b. Vergilerin Konjonktürel Esnekliği 321

1. Gelir Vergileri. 321

2. Gider Vergileri 323

3. Servet Vergileri. 324

II. Vergilerin Konjonktür Üzerindeki Etkileri. 325

a. Gelir ve Giderlerin Çarpan Etkilerine Toplu Bakış 325

b. Vergi Çarpanı . 332

c. Denk Bütçe Çarpanı 333

III. Genişleme ve Daralma Politikası Aracı Olarak Vergiler . 336

a. Genişleme Politikası Aracı Olarak Vergiler . 336
1. Gelir Vergileri. 337

2. Gider Vergileri 340

b. Daralma Politikası Aracı Olarak Vergiler. 341

B. VERGİLEME VE STAGFLASYON. 344

I. Stagflasyonun Tanımı, Ortaya Çıkması ve Gelişimi. 345

II. Stagflasyonun Açıklanmasına İlişkin Yaklaşımlar . 348

a. Yapısal İşsizlik ve Enflasyon 349

b. Emek Piyasası ve Stagflasyon 350

c. Eksik Rekabet ve Stagflasyon. 352

d. Gelir Bölüşümü Mücadelesi ve Stagflasyon.353

e. Moneterist Yaklaşım ve Stagflasyon 353

f. Dış İktisadi Faktörler ve Stagflasyon 357

III. Stagflasyonun Önlenmesine İlişkin Yaklaşımlar 358

a. Ücret ve Fiyat Kontrolleri . 359

b. Sektörel ve Bölgesel Ağırlıklı Önlemler. 360

c. Stagflasyon ile Mücadelede Para ve Maliye Politikalarına

İlişkin Araçların Optimal Bileşimi 363

C. VERGİ POLİTİKASININ KONJONKTÜREL ETKİLERİNİ DEĞERLENDİRMEYE İLİŞKİN YAKLAŞIMLAR . 366

I. Geleneksel Finansman Bakiyesi Yaklaşımı 368

II. Tam İstihdam Bütçe Fazlası Yaklaşımı 371

III. Konjonktür Açısından «Nötr» Bütçe Yaklaşımı. 372

Onbirinci Bölüm

VERGİLEMENİN İKTİSADİ BÜYÜMEYE ETKİSİ

A. VERGİLEME VE İKTİSADİ BÜYÜME 374

VERGİLERİN İŞGÜCÜ ARZI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ 376
VERGİLERİN SERMAYE BİRİKİMİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ 383

I. Vergilerin Gönüllü Tasarruflar Üzerindeki Etkileri 383

II. Vergilerin Yatırım Yapma ve Risk Alma Eğilimi Üzerindeki Etkileri . 386
D. VERGİLEMENİN TEKNOLOJİK GELİŞME ÜZERİNDEKİ
ETKİLERİ 388

Onikinci Bölüm

RASYONEL VERGİ SİSTEMLERİ VE VERGİ REFORMLARI

A. RASYONEL VERGİ SİSTEMLERİ . 389

I. Rasyonel Vergi Sistemi Kavramının Kapsamı ve Anlamı 389
II. Rasyonel Bir Vergi Sisteminin Kriterleri . 395

III. Rasyonel Vergi Sistemini Belirleme Yönünde Yapılan Başlıca

Çalışmalar . 409

a. Eski Deneyler 409

b. Yeni Deneyler. 411

B. VERGİ YASALARINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER VE VERGİ REFORMLARI . 414

I. Vergi Yasalarında Yapılan Değişikliklerin Başlıca Nedenleri . 414

a. Yeni vergilerin konulmasına ilişkin başlıca motifler 415

b. Mevcut vergilerin kaldırılmasına ilişkin motifler . 416

c. Mevcut vergilerde yapılan değişikliklerin başlıca motifleri . 416

II. Vergi Reformu Yaklaşımları 417

Onüçüncü Bölüm

ULUSLARARASI VERGİ SORUNLARI

A. İÇERİĞİ VE ÖNEMİ 420

B. VERGİLERİN AHENKLEŞTİRİLMESİ 422

I. Dolaylı Vergilerin Ahenkleştirilmesi 422

a. Muamele Vergilerinin Ahenkleştirilmesi 423

1. Vergileme ile Uluslararası Rekabet Koşulları Arasındaki
İlişkiler . 423

2. Muamele Vergilerinin Uluslararası Rekabet Üzerindeki
Etkilerinin Teorik Analizi. 426

2.1. Aynı Muamele Vergisi Sistemleri . 426

2.1.1. Vergi Yükleyici Etkisi Eşit Muamele Vergisi Sistemleri . 427

2.1.2. Vergi Yükleyici Etkisi Farklı Muamele Vergisi Sistemleri 428

2.2. Farklı Muamele Vergisi Sistemleri 430

3. Farklı Muamele Vergisi Sistemlerinin Uluslararası Rekabet Eşitliğini Bozucu Etkilerinin Giderilmesine İlişkin Önlemler 433

3.1. Otomatik Denkleştirici Önlemler. 433

3.2. Varış Ülkesi Prensibi . 435

3.3. Muamele Vergilerini Ahenkleştirme Zorunluluğu. 439

3.3.1. Ahenkleştirme Kavramının Anlamı . 439

3.3.2. Avrupa Ekonomik Topluluğu Antlaşmasının Vergilerin Ahenkleştirilmesi ile İlgili Hükümleri 441
3.3.3. Literatürde Muamele Vergilerinin
Ahenkleştirilmesine İlişkin Bilimsel Tartışmaların Evrimi 442
3.3.4. Avrupa Ekonomik Topluluğu Organlarının Muamele Vergilerinin Ahenkleştirilmesi ile İlgili Çalışmaları
ve Ortak Katma Değer Vergisi. 456
II. Dolaysız Vergilerin Ahenkleştirilmesi . 467

Bibliyografya 473