Viyana Satım Sözleşmesi'nde Satıcının Ayıptan Doğan Sorumluluğu

Ceren SAYIN

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ5

İÇİNDEKİLER 9

KISALTMALAR CETVELİ 17

GİRİŞ 19

BİRİNCİ BÖLÜM

VİYANA SATIM SÖZLEŞMESİ’NİN TARİHÇESİ,

YAPISI VE UYGULAMA ALANI

§1 VİYANA SATIM SÖZLEŞMESİ’NİN TARİHÇESİ VE

YAPISI25

I Tarihçesi25

A Genel Olarak25

B Hazırlık Evresi27

C 1964 Tarihli Lahey Antlaşması 28

D Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler

Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması 29

II Hukuk Sistemlerine Göre Yapısı 31

A Anglosakson Hukuk Sistemi 31

B Kıt’a Avrupası Hukuk Sistemi 35

C Sistemler Arasındaki Farklar37

D Viyana Satım Sözleşmesi’nin Temel Prensipleri 39

§2 VİYANA SATIM SÖZLEŞMESİ’NİN UYGULAMA

ALANI 40

I Zaman Bakımından Uygulama Alanı40

A Viyana Satım Sözleşmesi’nden Önce Yapılmış

Viyana Satım Sözleşmesi Kapsamındaki

Sözleşmeler41

10

B Taraflar Açısından Viyana Satım Sözleşmesi’nin

Hüküm ve Sonuç Doğuracağı Tarih 42

C Taraf Devletin Sözleşmeden Çekilme Bildirimlerinin

Geçerli Olacağı Tarih 44

II Yer Bakımından Uygulama Alanı44

A Genel Olarak44

B Şartlar 46

1 Tarafların İş Yerlerinin Farklı Ülkelerde

Bulunması46

a İş Yeri Kavramı49

b Tarafların İş Yerlerinin Bulunduğu Ülkelerin

Âkit Devlet Olması 51

c Milletlerarası Özel Hukuk Kurallarının

Sözleşme’ye Taraf Bir Devlete Atıf Yapması 53

III Konu Bakımından Uygulama Alanı56

A Genel Olarak56

B Mal Kavramı58

C Satım Sözleşmesi Kavramı62

D Sözleşme’nin 2’nci Maddesi Uyarınca Sözleşme’nin

Uygulanamayacağı Satım Sözleşmeleri 64

1 Satım Sözleşmesinin Niteliği ve Kuruluş Biçimi

İtibariyle Sözleşme Kapsamında Değerlendirilmeyen

Sözleşmeler66

a Tüketici Sözleşmeleri66

b Açık Artırma Yoluyla Yapılan Satımlar68

c Cebri İcra Yoluyla Yapılan Satımlar 69

2 Satım Konusu Mal Nedeniyle Sözleşme

Kapsamında Değerlendirilmeyen Sözleşmeler70

a Menkul Kıymet, Kambiyo Senedi ve Para

Satımı70

b Gemi, Tekne, Hava Yastıklı Taşıt ve Hava Taşıtı

Satımı71

c Elektrik Satımı 72

11

E Sözleşme’nin 3’üncü Maddesi Uyarınca Viyana

Satım Sözleşmesi Kapsamında Değerlendirilen

Sözleşmeler73

1 Mal İmal Etmeye veya Üretmeye İlişkin Kurulan

Sözleşmeler73

2 Hizmet Sözleşmeleri76

İKİNCİ BÖLÜM

SATIM SÖZLEŞMESİ, VİYANA SATIM

SÖZLEŞMESİ’NDE SÖZLEŞMEYE AYKIRILIK VE

ESASLI İHLAL KAVRAMI

§3 VİYANA SATIM SÖZLEŞMESİ’NDE SÖZLEŞMEYE

AYKIRILIK KAVRAMI79

I Genel Olarak 79

II Malların Sözleşmeye Uygunluğu80

III Sözleşmeye Aykırılık 82

A Sübjektif Ölçütler 83

1 Miktar Tutarsızlığı84

2 Kalite Tutarsızlığı 85

3 Tür Tutarsızlığı 86

4 Paketleme ve Muhafaza Tutarsızlığı 88

B Objektif Ölçütler89

1 Malların Mutat Kullanım Amacına Uygun

Olması90

2 Alıcı Tarafından Malların Belirtilen Özel Kullanım

Amacına Uygun Olması 95

a Amaç ile İlgili Bilgilendirme 96

b Satıcının Bilgisine ve Değerlendirmesine

Güvenme 97

3 Malların Örnek veya Modele Uygun Olması 98

4 Malların Mutat Muhafazası veya Paketlenmesine

Uygun Olması101

12

C Alıcının Malların Sözleşmeye Uygun Olmadığını

Bilmesi veya Bilmemesinin Mümkün Olmaması102

D İspat Yükü 104

§4 VİYANA SATIM SÖZLEŞMESİ’NDE ESASLI İHLAL

KAVRAMI106

I Esaslı İhlal Kavramı106

II Esaslı İhlalin Gerçekleşmesi için Aranan Şartlar108

A Sözleşmenin İhlali 108

B Önemli Ölçüde Gerçekleşmiş Menfaat Kaybı111

C Önemli Menfaat Kaybının Öngörülmesi veya

Öngörülebilir Nitelikte Olması113

III Esaslı İhlalde İspat Yükü 115

IV Ayıplı İfa ile Esaslı İhlalin İlişkisi 116

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

VİYANA SATIM SÖZLEŞMESİ’NDE AYIP KAVRAMI, İFA

ENGELLERİ ARASINDA AYIP, AYIPTAN DOĞAN

SORUMLULUĞUN ŞARTLARI VE HUKUKİ SONUÇLAR

§5 SATICININ AYIPTAN DOĞAN SORUMLULUĞU İÇİN

VİYANA SATIM SÖZLEŞMESİ’NDE ARANAN

ŞARTLAR 123

I Genel Olarak 123

II Maddi Şartlar124

A Satılanın Ayıplı Olması 124

1 Türk Borçlar Kanunu’nda Ayıbın İfa Engelleri

İçerisindeki Yeri 126

2 Türk Borçlar Kanunu’nda Satıcının Ayıptan Doğan

Sorumluluğu 127

3 Türk Borçlar Kanunu’nda Ayıp Türleri128

a Maddi Ayıp 128

b Hukuki Ayıp129

13

c Ekonomik Ayıp130

d Önemli Ayıp ve Önemli Olmayan Ayıp 130

e Açık Ayıp ve Gizli Ayıp131

B Ayıbın Satılanın Alıcıya Geçmesinden Önce Mevcut

Olması132

C Alıcının Satılanı Satın Alırken Ayıptan Habersiz

Olması134

III Şeklî Şartlar136

A Gözden Geçirme Külfeti139

1 Genel Olarak139

2 Gözden Geçirmenin Kapsamı ve Şekli140

3 Gözden Geçirmenin Zamanı144

4 Gözden Geçirmenin Yeri145

5 Gözden Geçirmenin Maliyeti 147

6 İspat Yükü147

B Bildirim Külfeti 148

1 Bildirimin Kapsamı 150

2 Bildirimin Şekli 153

3 Bildirimin Zamanı 154

4 Bildirim Süresine Uymamanın Sonuçları157

5 Zamanaşımı ile Bildirim Külfeti için Öngörülmüş

Süre Arasındaki İlişki 159

6 İspat Yükü160

§6 VİYANA SATIM SÖZLEŞMESİ’NDE ERKEN TESLİM

HÂLİNDE AYIP161

I Genel Olarak 161

II Şartları162

A Erken Teslimin Alıcı Tarafından Kabul Edilmesi162

B Malların Viyana Satım Sözleşmesi’nin 35, 41 ve

42’nci Maddelerine Göre Uygun Olmaması 163

C Ayıbın Sözleşmede Taraflarca Belirlenen Teslim

Anına Kadar Giderilmesi164

14

D Satıcının Ayıbı Giderirken Alıcıyı Makul Olmayan

Bir Zahmet ve Masrafa Sokmaması 165

III Hukuki Sonuçları 167

A Alıcının Viyana Satım Sözleşmesi’nin 45/1-a

Maddesinde Öngörülen Hukuki İmkânlara

Sözleşmede Kararlaştırılan Teslim Tarihine Kadar

Başvuramaması167

B Alıcının Tazminat Talep Etme Hakkı168

§7 AYIPTAN DOĞAN SORUMLULUĞUN HUKUKİ

SONUÇLARI169

I Genel Olarak 169

II Satıcının Sorumsuzluğu 170

III Viyana Satım Sözleşmesi Açısından Alıcının

Seçimlik Hakları173

A Genel Olarak173

B Aynen İfa Talebi175

1 Genel Olarak175

2 Satılanın Ayıpsız Bir Benzerinin Teslimini Talep

Etme Hakkı 177

a Genel Olarak 177

b Şartları178

aa Satıcının Sözleşmeye Uygun Mal Teslim

Etmemesi178

bb İhlalin Esaslı Bir İhlal Teşkil Etmesi179

cc Alıcının Satılanın Ayıpsız Bir Benzeri ile

Değiştirme Talebini Satıcıya Uygun Bir

Zamanda Yöneltmesi180

c İkame Mal Teslimi ve Misli Olmayan Malların

Satışı182

d Ayıplı Malların İadesi, İkame Malların

Gönderilmesine Ait Masraflar ve İfa Yeri183

3 Ücretsiz Onarım İsteme Hakkı 185

a Genel Olarak 185

15

b Makul Olmayan Onarım Talebi185

c Ayıplı Malın Onarımını Talep Etmek İçin Makul

Süre ve Malın Onarımının Yapılacağı Yer186

4 İspat Yükü187

C Satım Bedelinden İndirim İsteme Hakkı 188

1 Genel Olarak188

2 Şartları189

a Satıcının Sözleşmeye Uygun Mal Teslim

Etmemesi189

b Viyana Satım Sözleşmesi’nin 37 ve 48’inci

Maddeleri Kapsamında Satıcının

Yükümlülüklerini Yerine Getirmemesi 190

3 Bedelden İndirim Talebinin Satıcıya Bildirimi 191

4 Satım Bedelindeki İndiriminin Belirlenmesi192

5 İndirim Sonucunda Satıcının İade Borcu195

6 İspat Yükü196

D Sözleşmeden Dönme Hakkı 197

1 Genel Olarak197

2 Şartları198

3 Sözleşmeden Dönme Talebinin Satıcıya

Bildirimi200

a Dönme Beyanının Satıcıya Bildirilmesi

Gerekliliği 200

b Dönme Beyanının Satıcıya Bildirim Zamanı201

4 İspat Yükü202

5 Sözleşmeden Dönmenin Hukuki Sonuçları202

a Sözleşmeden Dönme Hakkının Geçerli Bir

Şekilde Kullanılmasının Sonuçları 202

b Sözleşmeden Dönme Hakkının Geçersiz Bir

Şekilde Kullanılmasının Sonuçları 203

E Tazminat Hakkı 204

1 Genel Olarak204

2 Tazminatın Belirlenmesinde Genel Kural 205

16

3 Tazminatın Belirlenmesinde Somut Yöntem208

4 Tazminatın Belirlenmesinde Soyut Yöntem209

SONUÇ211

KAYNAKÇA 215