Karabağ'da Yaşanan Çatışmalar Sırasında Meydana Gelen İnsancıl Hukuk İhlalleri

Dr. Vusala AHMADOVA

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  7

ÖZET . 9

İÇİNDEKİLER 11

TABLOLAR LİSTESİ. 15

KISALTMALAR . 17

GİRİŞ .21

BİRİNCİ BÖLÜM

ULUSLARARASI İNSANCIL HUKUK KAVRAMI, KAPSAMI, KAYNAKLARI, TEMEL

GARANTİLER, İŞGAL ZAMANI İNSANCIL HUKUK

1.1. ULUSLARARASI İNSANCIL HUKUK KAVRAMI, FELSEFESİ, TARİHİ GELİŞİMİ  29

1.1.1. İnsancıl Hukuk Kavramı, Felsefesi 32

1.1.2. İnsancıl Hukukun Tarihi Gelişimi, Öncüleri 39

1.2. ULUSLARARASI İNSANCIL HUKUKUN TEMEL İLKELERİ VE KAYNAKLARI. 43

1.2.1. İnsancıl Hukukun Temel İlkeleri, Martens Clause 43

1.2.2. İnsancıl Hukukun Kaynakları 50

1.2.2.1. Antlaşma Hukuku  50

1.2.2.1.1. Lahey Hukuku . 51

1.2.2.1.2. Cenevre Hukuku . 54

1.2.2.2. Örf ve Adet Hukuku. 59

1.2.2.3. Hukukun Genel İlkeleri  63

1.2.2.4. İçtihat Hukuku . 64

1.2.3. Silahlı Çatışmalar Zamanı Uygulanan İnsancıl Hukuk Belgeleri . 65

1.2.3.1. Azerbaycan’ın Taraf Olduğu İnsancıl Hukuk Belgeleri . 66

1.2.3.2. Ermenistan’ın Taraf Olduğu İnsancıl Hukuk Belgeleri . 67

1.3. ULUSLARARASI İNSANCIL HUKUKTA TEMEL GARANTİLER. 69

1.4. İŞGAL DURUMUNDA ULUSLARARASI İNSANCIL HUKUK  73

12 İçindekiler

İKİNCİ BÖLÜM

VE II. KARABAĞ SAVAŞI’NIN SAVAŞ MAĞDURLARI: SİVİLLER, SAVAŞ ESİRLERİ VE

SİLAHLI KUVVETLERİN YARALI VE HASTA MENSUPLARINA YÖNELİK İNSANCIL

HUKUK İHLALLERİ

2.1. I. VE II. KARABAĞ SAVAŞI’NDA SİVİLLERE YÖNELİK SALDIRILARIN İNSANCIL

HUKUK KURALLARI BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ .81

2.1.1. “Ayrım Gözetme” ve “Orantılılık” İlkelerinin İhlali .83

2.1.2. İşkence ve İnsanlık Dışı Muamele.99

2.1.3. Zorla Çalıştırma 104

2.1.4. Tıbbi ve Bilimsel Deneyler 107

2.1.5. Engelli Siviller .108

2.1.6. Tıbbi Personel.111

2.1.7. Zorla Yerinden Edilme 113

2.1.8. Rehin Alma ve Enterne Etme .116

2.1.9. Hocalı Katliamı .123

2.1.10. Ülke İçinde Yerinden Edilme 138

2.1.11. Kadın ve Çocuklara Yönelik Cinsel Şiddet ve İşkence .150

2.1.11.1. Kadınlara Yönelik Cinsel Şiddet ve İşkence 152

2.1.11.2. Çocuklara Yönelik Şiddet165

2.1.12. I. ve II. Karabağ Savaşı’nda Gazeteciler 171

2.2. I. VE II. KARABAĞ SAVAŞININ HARP ESİRLERİ .179

2.2.1. İnsanlık Dışı Muamele 189

2.2.2. İşkence Vakaları .193

2.2.3. Tıbbi ve Bilimsel Deneyler 197

2.2.4. Esirlerin Sorgulanması199

2.2.5. Enterne Etme .203

2.2.6. Kampların Konumu.205

2.2.7. Savaş Esirlerinin Yaşam Koşulları .206

2.2.7.1. Gıdalanma207

2.2.7.2. Tıbbi Bakım.209

2.2.7.3. Haberleşme210

2.2.8. Tehlikeli ve Aşağılayıcı İşlerde Çalıştırma .211

2.2.9. Esaretten Kaçma Girişimi .213

2.2.10. Esaret Zamanı Gerçekleşen Ölüm Vakaları 217

2.2.11. Adil Yargılanma Hakkı ve Yargı Usulü.220

2.2.12. Adli Cezalar.224

İçindekiler 13

2.2.13. Savaş Esirlerinin Geri İadesi. 227

2.2.14. Esarette Ölenlerle İlgili Muameleler 230

2.3. SİLAHLI KUVVETLERİN YARALI VE HASTA MENSUPLARINA YÖNELİK

İNSANLIK DIŞI MUAMELELER, SAVAŞ TUTUKLULARI, YARGISIZ İNFAZLAR  235

2.3.1. Savaşçıların Hukuki Statüsü. 236

2.3.2. İnsanlık Dışı Muamele . 241

2.3.3. Yaralıların Aranması ve Tahliyesi. 243

2.3.4. Askeri Sağlık Personeli. 247

2.3.5. Askeri Tıbbi Nakil Araçları 251

2.4. KARABAĞ SAVAŞINDA ÇOCUK ASKERLERİN KULLANILDIĞINA DAİR

KARŞILIKLI İDDİALAR, ÇOCUK HAKLARININ İNSANCIL HUKUK AÇISINDAN

DEĞERLENDİRİLMESİ . 253

2.5. KAYIP KİŞİLER, ZORLA KAYBEDİLME. 265

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

SİVİL NESNELERE, KAMU VE ÖZEL MÜLKİYETE YÖNELİK SALDIRILAR, YAĞMALAMA,

YASADIŞI EKONOMİK FAALİYETLER, SAVAŞIN EKONOMİK ZARARLARI

3.1. SİVİL NESNELERİN TANIMI VE SİVİL NESNELERE SAĞLANAN TEMEL

GARANTİLER  279

3.2. TEHLİKELİ UNSURLAR İÇEREN YAPILAR 282

3.3. NÜFUS İÇİN HAYATİ ÖNEM TAŞIYAN NESNELER 286

3.4. TIBBİ BİRİMLER  288

3.5. KAMU VE ÖZEL MÜLKİYET, YAĞMALAMA . 293

3.6. KARABAĞ’DA YASADIŞI EKONOMİK VE DİĞER FAALİYETLER, SAVAŞIN

EKONOMİK ZARARLARI 299

3.6.1. Madencilik . 303

3.6.2. Telekomünikasyon  304

3.6.3. Finans Sektörü ve Bankacılık . 306

3.6.4. Kamu Politikaları 308

3.6.5. Ticari İşletmeler. 310

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

KARABAĞ SAVAŞINDA YASAKLANMIŞ SAVAŞ ARAÇ VE YÖNTEMLERİNİN

GELİŞİGÜZEL VE ORANTISIZ KULLANIMININ İNSANCIL HUKUK KURALLARI

AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

4.1. YASAKLANMIŞ SAVAŞ ARAÇ VE YÖNTEMLERİ KAVRAMI . 317

4.2. YASAKLANMIŞ SAVAŞ YÖNTEMLERİ  321

14 İçindekiler

4.3. YASAKLANMIŞ SAVAŞ ARAÇLARI 328

4.4. II. KARABAĞ SAVAŞINDA GENİŞ KULLANILAN İHA/SİHA SALDIRILARI

(DRONE STRİKES) İNSANCIL HUKUKA AYKIRI MI?.345

BEŞİNCİ BÖLÜM

ÇATIŞMALAR SIRASINDA VE İŞGAL SÜRESİNCE ÇEVREYE VERİLEN ZARAR VE

DOĞAL KAYNAKLARIN SÖMÜRÜSÜNÜN İNSANCIL HUKUK BAKIMINDAN

DEĞERLENDİRİLMESİ

5.1. ÇEVREYE VERİLEN ZARARLAR .357

5.2. DOĞAL KAYNAKLARIN YASADIŞI SÖMÜRÜSÜ 370

5.2.1. Değerli Maden Kaynakları 370

5.2.2. Tarımsal ve Su Kaynakları.376

5.2.3. Orman Kaynakları.378

5.2.4. Doğal Kaynak Sömürüsünün İnsancıl Hukuk Açısından

Değerlendirilmesi .379

5.2.5. Doğal Kaynakların İşletilmesinin Sebep Olduğu Çevresel Hasarlar 393

ALTINCI BÖLÜM

SAVAŞ ZAMANI KÜLTÜREL VARLIKLARIN ZARAR GÖRDÜĞÜNE, AMACININ

DEĞİŞTİRİLDİĞİNE DAİR KARŞILIKLI İDDİALARIN İNSANCIL HUKUKUN KÜLTÜREL

VARLIKLARI KORUMAYI HEDEFLEYEN DÜZENLEMELERİ BAĞLAMINDA

DEĞERLENDİRİLMESİ

6.1. İNSANCIL HUKUKUN KÜLTÜREL VARLIKLARI KORUMAYI HEDEFLEYEN

DÜZENLEMELERİ.397

6.2. KARABAĞ SAVAŞI ZAMANI KÜLTÜREL VARLIKLARIN ZARAR GÖRDÜĞÜNE

VE AMACININ DEĞİŞTİRİLDİĞİNE DAİR KARŞILIKLI İDDİALAR.410

YEDİNCİ BÖLÜM

KARABAĞ’DA YASADIŞI SİLAHLI GRUPLAR VE TERÖR, ÇATIŞMALARDA PARALI

ASKERLERİN KULLANILDIĞINA DAİR KARŞILIKLI İDDİALAR

7.1. “YASADIŞI SAVAŞÇI” KAVRAMI.419

7.2. TERÖRİSTLER 424

7.3. PARALI ASKERLER .435

SONUÇ.445

BİBLİYOGRAFYA .453

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1.1 : 1899 Lahey Konferansı’nda Kabul Edilen Belgeler. 51

Tablo 1.2 : 1907 Lahey Konferansı’nda Kabul Edilen Belgeler. 52

Tablo 1.3 : Azerbaycan’ın Taraf Olduğu Uluslararası İnsancıl Hukuk Belgeleri 67

Tablo 1.4 : Ermenistan’ın Taraf Olduğu Uluslararası İnsancıl Hukuk Belgeleri 68

Tablo 3.1 : Karabağ bölgesinde bulunan tarım işletmeleri ve teçhizatı

(1988 yılı verileri) . 314

Tablo. 3.2 : Karabağ bölgesinde bulunan ilçelerin tarım üretimi hakkında bilgi

(1988 yılı verileri) . 314

Tablo 3.3 : Dağlık-Karabağ ve çevre ilçelerdeki hayvan sayısı (1988 verileri) 315

Tablo 5.1 : 1989-1991 yılları üzere hayvan sayısında tespit edilen azalma . 367

Tablo 5.2 : Azerbaycan’ın Ermeniler tarafından daha önce işgal edilen

ilçelerindeki maden yataklarının listesi 371