İdare Hukukunda E-Devlet Dönüşümü Ve Dijitalleşen Kamu Hizmeti

İDARE HUKUKUNDA “E-DEVLET” DÖNÜŞÜMÜ VE DİJİTALLEŞEN KAMU HİZMETİİÇİNDEKİLER



Doç. Dr. YÜCEL OĞURLU



- Kavram Olarak E-Devlet Ve Diğer Ülkelerden Örnekler

- Türkiye'de E-Devlet Çerçevesinde İdare Hukuku Anlayışında Değişim

- Türkiye'den E-Devlet Uygulama Örnekleri



ÖNSÖZ .................................................................................................................. v ii

İÇİNDEKİLER......................................................................................................ix

K ISA LTM A LA R...............................................................................................x v ii

GİRİŞ.........................................................................................................................1

Birinci Bölüm

KAVRAM OLARAK E-DEVLET VE DİĞER

ÜLKELERDEN ÖRNEKLER

I. YENİ BİLGİSAYAR TEKNOLOJİLERİ İLE E-DEVLETİ

HAZIRLAYAN ÇEVRE VE ETKENLER...........................................5

A. YENİ TEKNOLOJİLERİN “DEVLET”E ETKİLERİ ..............5

B. E-DEVLETİ HAZIRLAYAN ÇEVRE VE ETKENLER...........9

II. GENEL OLARAK E-DEVLET .............................................................14

A. GENEL OLARAK..............................................................................14

B. TERMİNOLOJİ..................................................................................18

C. E-KÜLTÜR ORTAMI VE BİLİNÇ...............................................19

D. E-DEVLET TANIMLARI ÜZERİNDEN

DEĞERLENDİRMELER................................................................ 22

E. E-DEVLET TANIMLARINDA KAPSAM PROBLEMİ........27

F. E-DEVLETİN AŞAMALARI ........................................................ 30x

1. Bilginin Yayımlanması Aşaması ...............................................33

2. Bilginin Genişletilmiş Yayımlanması Aşaması ................... 34

3. Etkileşim Aşaması .......................................................................35

4. Kamu İşlemleri Aşaması .............................................................35

5. Bütüncül Entegrasyon Aşaması................................................ 36

G. SİSTEMİN İŞLEYİŞİ VE AKIŞ YÖNLERİ ............................... 36

III. DİĞER ÜLKELER VE AVRUPA BİRLİĞİ

ÖRNEKLERİNDE E-DEVLET ...........................................................39

A. E-DEVLETİN DİĞER ÜLKELERDEKİ ÖRNEKLERİ ........39

1. Güney Kore.....................................................................................41

2. ABD ve Kanada .............................................................................41

3. İngiltere .......................................................................................... 44

4. Fransa.............................................................................................. 46

5. Almanya ......................................................................................... 50

6. Macaristan......................................................................................51

7. Avusturya .......................................................................................52

8. Danimarka......................................................................................52

9. Uzakdoğu ve Pasifik.....................................................................53

B. AVRUPA BİRLİĞİ E-DEVLET ÖNÇALIŞMALARI..............55

1. e-Avrupa 2002................................................................................57

2. e-Avrupa 2005 ...............................................................................62

3. 2005 Sonrası Gelecek Planları: i2010 ..................................... 63

C. E-AVRUPA EYLEM PLANLARI KAPSAMINDA

DİJİTAL KAMU HİZMETLERİNİN İDARE

HUKUKUYLA UYUMU SORUNU............................................65

1. AB'de Dijital Kamu Hizmetleri Tartışmaları.........................65

2. AB'de Dijital Kamu Hizmetlerinin İdare Hukukuna

Etkileri.............................................................................................67xi

İkinci Bölüm

TÜRKİYE'DE E-DEVLET ÇERÇEVESİNDE

İDARE HUKUKU ANLAYIŞINDA DEĞİŞİM

I. TÜRKİYE'DE E-DEVLET ALTYAPI ÇALIŞMALARI ...............71

A. TEKNİK ALTYAPI ÇALIŞMALARI .........................................74

1. Strateji ve Planlama Belgelerinde Hedef Belirleme ..............76

2. e-Devlet Kapısı...............................................................................78

3. e-Devlet Kapısından Sunulan Dijital Kamu

Hizmetleri...................................................................................... 82

B. HUKUKİ ALTYAPI ÇALIŞMALARI........................................ 86

1. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumunun

Kuruluşuna İlişkin Kanun..........................................................89

2. Elektronik İmza Kanunu ............................................................89

3. Bilgi Edinme Hakkı Kanunu..................................................... 90

4. Türk Ceza Kanunu ......................................................................91

5. Evrensel Hizmet Kanunu............................................................91

6. e-Devletin Hazırlığı Olarak Değişiklik Kanunları ..............93

7. Fikri Hakların Dijital Ortamda Korunması.......................... 96

8. e-Devlet ve Bilgi Toplumu Kanun Tasarısı Taslağı.............. 96

II. E-İDARE'NİN İDARE HUKUKUNA SAĞLAYACAĞI

AÇILIMLAR VE İDARE HUKUKU ANLAYIŞINDA

DEĞİŞİM .................................................................................................... 96

A. GENEL OLARAK ............................................................................ 96

B. E-İDARENİN KAMU HİZMETİNE DOLAYLI

KATKILARI..................................................................................... 100

1. Genel Olarak Katkıları ............................................................. 100

2. Özel Katkıları ............................................................................. 105

a. Kâğıtsız Formata Geçiş...................................................... 105

b. Harcamalarda Tasarruf...................................................... 106

c. Sürekli ve Her Yerden Erişim İmkanı ............................ 107

d. Verimlilik ............................................................................. 108xii

e. Hesap Verilebilirliğin Artması ve Yolsuzluğun

Azaltılması............................................................................ 109

f. Diğer Faydaları .....................................................................110

C. ŞEFFAFLIK, KATILIM VE E-İDARE .......................................110

1. Şeffaflık ....................................................................................... 112

2. Karar Alma Süreçlerine Katılım............................................. 115

3. Bilgi ve Belgelere Kolay Erişim ve e-İdare ...........................120

a. Genel Olarak Bilgi Edinme ve e-İdare İlişkisi..............120

b. e-İdarede Bilgi Edinme Hakkının Kullanımında

Güvenlik Konusu ................................................................ 125

c. Türkiye'de e-İdare Bakımından Bilgi Edinme

Hakkı ....................................................................................126

4. Karşılıklı İletişim, Yönetişim ve “İyi Yönetim”

Bakımından e-İdare................................................................... 129

5. Hizmetten Yararlananlar Arasında Eşitliğin

Sağlanması Katkısı .................................................................... 133

D. İDARİ TEŞKİLATLANMA VE İDARENİN

BÜTÜNLÜĞÜ İLKESİ BAKIMINDAN E-DEVLETİN

GETİRECEKLERİ.......................................................................... 135

1. E-DEVLETİN İDARİ TEŞKİLATLANMA

ÜZERİNDEKİ ETKİSİ........................................................... 136

2. İDARENİN BÜTÜNLÜĞÜ İLKESİ

BAKIMINDAN E-DEVLETİN GETİRECEKLERİ ..... 140

III. E-DEVLETİN KAMU HİZMETİ SUNUMLARINA

GETİRECEĞİ AÇILIMLAR............................................................... 142

A. KAMU HİZMETLERİNİN ÇEVRİMİÇİ

SUNULMASI SORUNU .............................................................. 144

1. Dijital Kamu Hizmetlerinin Anlamı .................................... 144

2. Dijital Kamu Hizmetlerinin Sistem Yapısı .......................... 148

3. Dijital Kamu Hizmetlerinin Sağlayacağı Kolaylıklar ....... 150

B. DİJİTAL KAMU HİZMETLERİNİN KAPSAMI................ 152

C. DİJİTAL ORTAMDAN SUNULAMAYACAK KAMU

HİZMETLERİ SORUNU ............................................................ 157xiii

D. KAMU HİZMETİNİN SUNULMA HIZI VE

E-DEVLET......................................................................................... 159

E. KAMU HİZMETİ İLKELERİNİN E-İDARE

BAĞLAMINDA YENİDEN YORUMLANMASI ..................161

1. Kamu Hizmetinin Sürekliliği ve e-İdare.............................. 162

2. Kamu Hizmetinin Değişkenliği ve e-İdare.......................... 163

3. e-Devlet ve Maliyet Sorunları ................................................ 167

F. HİZMET KALİTESİ AÇISINDAN E-İDARE ........................170

1. Hizmet Kalitesine Etkileri .......................................................170

2. Hizmet Kalitesinin Artmasının Diğer Etkileri .................. 172

IV. E-İDARENİN İŞLEYİŞİNDE İDARİ İŞLEMLER .......................174

A. GENEL OLARAK İDARİ İŞLEM...............................................174

1. İdari İşlemin Şekli (Biçim) ve e-İdare....................................175

2. İdari İşlemin Çevrimiçi Oluşturulması ............................... 179

3. Dijital İdari Başvuru Olabilir mi?.......................................... 180

a. Genel Olarak ........................................................................ 180

b. e-İdari Başvuru.................................................................... 182

c. Elektronik İşlemde Belgeleme Problemi: e-Belge ....... 186

4. İDARİ İŞLEMLERDE E-İMZA SORUNU....................... 188

a. e-İmza Nedir?....................................................................... 188

b. Türkiye'de Elektronik İmza Kanunu ............................. 194

V. İDARİ USUL VE “İYİ YÖNETİM” İLE E-İDARE

BAĞLANTISI.......................................................................................... 198

VI. E-İDARE VE KAMU PERSONELİ ..................................................208

VII. E-İDARE VE İDARENİN SORUMLULUĞU................................211

A. DEVLETİN E-İDARE UYGULAMALARINDAN

KAYNAKLANAN YENİ SORUMLULUĞU..........................211

1. e-İdare Uygulamalarında Hizmet Kusuru........................... 212

2. e-İdarenin Kusursuz Sorumluluğu .........................................214

3. e-İdare İçinde Kamu Görevlilerinin Sorumluluğu ............217

VIII. İDEAL BİR E-İDARE MODELİ NELERİ İÇERMELİDİR?.....220xiv

Üçüncü Bölüm

TÜRKİYE'DEN E-DEVLET UYGULAMA

ÖRNEKLERİ

I. GENEL OLARAK..................................................................................225

II. DEVLET MERKEZİ TEŞKİLATINDA E-İDARE

UYGULAMA ÖRNEKLERİ...............................................................226

III. YEREL YÖNETİMLERDE E-İDARE

UYGULAMALARININ BAŞARILI BİR ÖRNEĞİ:

E-BELEDİYE ...........................................................................................233

A. E-BELEDİYE TANIMI..................................................................236

B. E-BELEDİYENİN AŞAMALARI .............................................. 239

C. E-BELEDİYENİN FAYDALARI ................................................242

1. e-Belediyecilik/Kamu Hizmeti Bağlantısı ..........................242

2. İdari Karar Alma Süreçlerine Katılım ve

e-Belediyelerde e-Demokrasi ..................................................243

3. e-Belediye Uygulamalarının Somut Faydaları ...................246

4. e-Belediye Üzerinden Neler Yapılabilir?...............................249

5. e-Belediyeden Umulanlar/Beklenenler................................250

6. e-Belediyelerde Eksiklikler, Eleştiriler ve Başarının

Şartları .......................................................................................... 253

7. Türkiye'de e-Belediyecilik.......................................................258

IV. KAMU İHALELERİNDE E-İDARE UYGULAMASI:

E-İHALE ...................................................................................................265

A. TANIM...............................................................................................265

B. E-İHALE SİSTEMİNİN FAYDALARI.....................................269

1. İhalelerde Tasarruf Katkısı ......................................................269

2. Şeffaflığın Sağlanması/Yolsuzluğun Azalması Katkısı.... 270

3. İhale Sürecinin Standartlaşması Katkısı.............................. 272

4. Haklı Rekabet Ortamı Katkısı ............................................... 273

5. İhale Sürecinde Eşit Muamele Katkısı.................................. 274

6. e-İhalenin Etkinlik ve Verimliliğe Katkısı........................... 274

7. e-İhalenin İstatistik ve Analiz İmkanı Vermesi ................. 275xv

C. DÜNYADA ELEKTRONİK KAMU SATIN ALMA

SİSTEMLERİNE GENEL BAKIŞ.............................................. 275

D. TÜRKİYE'DE E-İHALE............................................................... 278

1. Türkiye'de e-İhale Altyapı Çalışmaları Süreci ................... 278

a. Elektronik Kamu Satınalımları Platformu ................... 279

aa. İhale Uygulamaları Eğitim ve Destek Projesi .......282

bb. İhale Bilgi Sistemi ........................................................283

cc. İlan Yönetim Sistemi...................................................283

dd. İdarelere Elektronik İmza Kartı Verilmesi.............284

2. e-İhalenin Mevcut Pozitif Zemini .........................................285

3. e-İhale Uygulamalarında Pilot Saha......................................290

4. Elektronik Kamu Satın Alma Sisteminde Temel

Unsurlar ....................................................................................... 291

a. Kamu Satınalımları Ağı..................................................... 293

b. Elektronik Teknik Şartname............................................ 293

c. Elektronik İdari Şartname ................................................ 294

d. İhale Dokümanlarının İnternet Üzerinden

İzlenebilmesi ........................................................................ 295

e. İstekli Veritabanı Oluşturulması .................................... 295

f. Elektronik Teklif ve Değerlendirme............................... 295

5. Başarılı bir e- İhale Ortamı İçin Gerekli Şartlar ................ 296

a. Yürütmenin Desteği .......................................................... 297

b. Mevzuatta Gerekli Değişikliklerin Yapılması.............. 297

c. Kurum Bazında Değişiklikler ......................................... 298

d. Teknolojik Engellerin Kaldırılması ve Uyum .............299

e. Standardizasyon İhtiyacı ..................................................299

aa. İç standardizasyon .......................................................300

bb. Dış Standardizasyon....................................................300

f. e-İhale İçin Ülke Çapında Politika Oluşturulması .....300

V. E-DEVLET UYGULAMALARINDAN E-ADALETE:

UYAP ÖRNEĞİ...................................................................................... 301

A. UYAP'IN KISA TARİHÇESİ....................................................... 303xvi

B. UYAP'IN ALTYAPISI VE İÇERİĞİ .........................................306

C. SİSTEMİN İŞLEYİŞİ......................................................................308

D. UYAP'IN YARGIYA KATKILARI.............................................311

1. Entegrasyon Katkısı ..................................................................311

2. Çevrimiçi Erişim Katkısı ......................................................... 313

3. Yargıyı Hızlandırma Katkısı ....................................................314

4. Yararlanıcı Gruplarına Sağlanan Özel Katkılar.................. 315

5. Maliyet Düşüşüne Katkıları.....................................................317

6. İstatistiklere Zemin Oluşturma Katkısı................................318

E. UYAP KAPSAMINDA HUKUKLA İLGİLİ

ELEKTRONİK TEKNOLOJİLER..............................................319

F. UYAP'IN BAŞARI DURUMU .................................................... 320

SONUÇ................................................................................................................ 325

KAYNAKÇA ...................................................................................................... 335

EKLER

EK 1: E-DEVLET VE BİLGİ TOPLUMU KANUN TASARISI

TASLAĞI...................................................................................................... 361

EK 2- KAMU HİZMETLERİNİN SUNUMUNDA

UYULACAK USUL VE ESASLARA İLİŞKİN YÖNETMELİK. 393