Yürürlüğe Girişinden Günümüze 1982 Anayasası

Doç. Dr. Şebnem NEBİOĞLU ÖMER

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ 

5

İÇİNDEKİLER 

7

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI

BAŞLANGIÇ

BİRİNCİ KISIM

GENEL ESASLAR

MADDE 

SAYFA

1. Devletin şekli 1 

23

1. Cumhuriyetin nitelikleri 2 

23

III. Devletin bütünlüğü, Resmî dili, bayrağı, milli marşı

ve başkenti 3 

23

1. Değiştirilemeyecek hükümler 4 

23

1. Devletin temel amaç ve görevleri 5 

24

1. Egemenlik 6 

24

VII. Yasama yetkisi 7 

24

VIII. Yürütme yetkisi ve görevi 8 

25

1. Yargı yetkisi 9 

25

1. Kanun önünde eşitlik 10 

26

1. Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü 11 

27

İKİNCİ KISIM

TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLER

BİRİNCİ BÖLÜM

1. Temel hak ve hürriyetlerin niteliği 12 

28

1. Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması 13 

29

III. Temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılamaması 14 

30

1. Temel hak ve hürriyetlerin kullanılmasının

durdurulması 15 

31

1. Yabancıların durumu 16 

31

İKİNCİ BÖLÜM

Kişinin Hakları ve Ödevleri

1. Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı 17 

33

1. Zorla çalıştırma yasağı 18 

33

III. Kişi hürriyeti ve güvenliği 19 

35

1. Özel hayatın gizliliği ve korunması
2. Özel hayatın gizliliği 20 

38

1. Konut dokunulmazlığı 21 

39

1. Haberleşme hürriyeti 22 

40

1. Yerleşme ve seyahat hürriyeti 23 

41

1. Din ve vicdan hürriyeti 24 

42

VII. Düşünce ve kanaat hürriyeti 25 

43

VIII. Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti 26 

43

1. Bilim ve sanat hürriyeti 27 

45

1. Basın hürriyeti 28 

47

1. Süreli ve süresiz yayın hakkı 29 

48

1. Basın araçlarının korunması 30 

49

haberleşme araçlarından yararlanma hakkı 31 

50

1. Düzeltme ve cevap hakkı 32 

50

1. Toplantı hak ve hürriyetleri
2. Dernek kurma hürriyeti 33 

52

1. Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı 34 

53

XII. Mülkiyet hakkı 35 

54

1. Hak arama hürriyeti 36 

54

1. Kanuni hakim güvencesi 37 

55

1. Suç ve cezalara ilişkin esaslar 38 

56

XIV. İspat hakkı 39 

57

1. Temel hak ve hürriyetlerin korunması 40 

58

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

1. Ailenin korunması ve çocuk hakları 41 

59

1. Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi 42 

61

III. Kamu yararı

1. Kıyılardan yararlanma 43 

62

1. Toprak mülkiyeti 44 

62

1. Tarım, hayvancılık ve bu üretim dallarında

çalışanların korunması 45 

63

1. Kamulaştırma 46 

64

1. Devletleştirme ve Özelleştirme 47 

65

1. Çalışma ve sözleşme hürriyeti 48 

66

1. Çalışma hakkı ve ödevi 49 

66

1. Çalışma şartları ve dinlenme hakkı 50 

67

1. Sendika kurma hakkı 51 

68

1. Sendikal faaliyet 52 

69

1. Toplu iş sözleşmesi, grev hakkı ve lokavt
2. Toplu iş sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı 53 

71

1. Grev hakkı ve lokavt 54 

72

VII. Ücrette adalet sağlanması 55 

73

VIII. Sağlık, çevre ve konut

1. Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması 56 

74

1. Konut hakkı 57 

74

1. Gençlik ve spor
2. Gençliğin korunması 58 

75

1. Sporun geliştirilmesi ve tahkim 59 

75

1. Sosyal güvenlik hakları
2. Sosyal güvenlik hakkı 60 

76

1. Sosyal güvenlik bakımından özel olarak korunması

gerekenler 61 

76

1. Yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşları 62 

77

1. Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması 63 

77

XII. Sanatın ve sanatçının korunması 64 

77

XIII. Devletin iktisadi ve sosyal ödevlerinin sınırları 65 

78

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

1. Türk vatandaşlığı 66 

79

1. Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakları 67 

81

1. Parti kurma, partilere girme ve partilerden ayrılma 68 

83

1. Siyasi partilerin uyacakları esaslar 69 

87

1. Kamu hizmetlerine girme hakkı
2. Hizmete girme 70 

89

1. Mal bildirimi 71 

89

1. Vatan hizmeti 72 

89

1. Vergi ödevi 73 

90

VII. Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine

başvurma hakkı 74 

91

ÜÇÜNCÜ KISIM

CUMHURİYETİN TEMEL ORGANLARI

BİRİNCİ BÖLÜM

Yasama

1. Türkiye Büyük Millet Meclisi
2. Kuruluşu 75 

93

1. Milletvekili seçilme yeterliliği 76 

94

1. Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanının

seçim dönemi 77 

96

1. Seçimlerin geriye bırakılması ve ara seçimler 78 

97

1. Seçimlerin genel yönetim ve denetimi 79 

99

1. Milletin temsili 80 

100

2. Andiçme 81 

100

3. Üyelikle bağdaşmayan işler 82 

101

4. Yasama dokunulmazlığı 83 

102

5. Milletvekilliğinin düşmesi 84 

103

6. İptal istemi 85 

105

7. Ödenek ve yolluklar 86 

106

1. Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri
2. Genel olarak 87 

107

1. Kanunların teklif edilmesi ve görüşülmesi 88 

108

1. Kanunların Cumhurbaşkanınca yayımlanması 89 

109

1. Milletlerarası andlaşmaları uygun bulma 90 

111

1. Kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi verme 91 

113

1. Savaş hali ilanı ve silahlı kuvvet kullanılmasına izin

verme 92 

113

III. Türkiye Büyük Millet Meclisinin faaliyetleri ile ilgili

1. Toplanma ve tatil 93 

114

1. Başkanlık Divanı 94 

116

1. İçtüzük, siyasi parti grupları ve kolluk işleri 95 

117

1. Toplantı ve karar yeter sayısı 96 

118

1. Görüşmelerin açıklığı ve yayımlanması 97 

118

1. Türkiye Büyük Millet Meclisinin bilgi edinme ve

denetim yolları 98 

119

1. Gensoru 99 

121

1. Meclis soruşturması 100 

122

İKİNCİ BÖLÜM

Yürütme

1. Cumhurbaşkanı
2. Adaylık ve seçimi 101 

124

1. Seçimi 102 

126

1. Andiçmesi 103 

126

1. Görev ve yetkileri 104 

129

1. Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğu 105 

132

1. Cumhurbaşkanı yardımcıları, Cumhurbaşkanına

vekâlet ve bakanlar 106 

133

1. Cumhurbaşkanı Genel Sekreterliği 107 

135

1. Devlet Denetleme Kurulu 108 

137

1. Bakanlar Kurulu
2. Kuruluş 109 

138

1. Göreve başlama ve güvenoyu 110 

138

1. Görev sırasında güvenoyu 111 

139

1. Görev ve siyasi sorumluluk 112 

140

1. Bakanlıkların kurulması ve bakanlar 113 

141

1. Seçimlerde geçici Bakanlar Kurulu 114 

142

1. Tüzükler 115 

142

1. Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanı

seçimlerinin yenilenmesi 116 

143

İ. Milli Savunma

1. Başkomutanlık ve Genelkurmay Başkanlığı 117 

145

2. Milli Güvenlik Kurulu 118 

147

III. Olağanüstü hal yönetimi 119 

149

2. Şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeninin

ciddi şekilde bozulması sebepleriyle olağanüstü hal ilanı 120 

150

3. Olağanüstü hallerle ilgili düzenleme 121 

151

1. Sıkıyönetim, seferberlik ve savaş hali 122 

153

1. İdare
2. İdarenin esasları
3. İdarenin bütünlüğü ve kamu tüzelkişiliği 123 

154

2. Yönetmelikler 124 

154

1. Yargı yolu 125 

156

1. İdarenin kuruluşu
2. Merkezi idare 126 

157

2. Mahalli idareler 127 

159

1. Genel ilkeler 128 

161

2. Görev ve sorumlulukları, disiplin kovuşturulmasında

güvence 129 

162

1. Yükseköğretim kurumları ve üst kuruluşları
2. Yükseköğretim kurumları 130 

164

2. Yükseköğretim üst kuruluşları 131 

167

3. Yükseköğretim kurumlarından özel hükümlere tabi

olanlar 132 

168

1. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, radyo ve televizyon

kuruluşları ve kamuyla ilişkili haber ajansları 133 

169

1. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu 134 

171

İ. Diyanet İşleri Başkanlığı 136 

174

1. Kanunsuz emir 137 

175

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Yargı

1. Mahkemelerin bağımsızlığı 138 

176

1. Hakimlik ve savcılık teminatı 139 

176

1. Hakimlik ve savcılık mesleği 140 

177

1. Duruşmaların açık ve kararların gerekçeli olması 141 

178

1. Mahkemelerin kuruluşu 142 

178

1. Devlet Güvenlik Mahkemeleri 143 

180

1. Adalet hizmetlerinin denetimi 144 

181

1. Askeri yargı 145 

182

1. Anayasa Mahkemesi
2. Kuruluşu 146 

186

2. Üyelerin görev süresi ve üyeliğin sona ermesi 147 

188

3. Görev ve yetkileri 148 

190

4. Çalışma ve yargılama usulü 149 

194

5. İptal davası 150 

195

6. Dava açma süresi 151 

196

7. Anayasaya aykırılığın diğer mahkemelerde ileri

sürülmesi 152 

197

8. Anayasa Mahkemesinin kararları 153 

199

1. Yargıtay 154 

200

1. Danıştay 155 

202

1. Askeri Yargıtay 156 

204

1. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi 157 

205

1. Uyuşmazlık Mahkemesi 158 

206

III. Hakimler ve Savcılar Kurulu 159 

210

1. Sayıştay 160 

214

DÖRDÜNCÜ KISIM

MALİ VE EKONOMİK HÜKÜMLER

BİRİNCİ BÖLÜM

1. Bütçe
2. Bütçe ve kesinhesap 161 

217

1. Bütçenin görüşülmesi 162 

219

1. Bütçelerde değişiklik yapılabilme esasları 163 

220

1. Kesinhesap 164 

221

1. Kamu iktisadi teşebbüslerinin denetimi 165 

221

İKİNCİ BÖLÜM

1. Planlama; Ekonomik ve Sosyal Konsey 166 

223

1. Piyasaların denetimi ve dış ticaretin düzenlenmesi 167 

224

III. Tabii servetlerin ve kaynakların aranması ve

işletilmesi 168 

224

1. Ormanlar ve orman köylüsü
2. Ormanların korunması ve geliştirilmesi 169 

225

1. Orman köylüsünün korunması 170 

225

1. Kooperatifçiliğin geliştirilmesi 171 

226

1. Tüketiciler ile esnaf ve sanatkarların korunması
2. Tüketicilerin korunması 172 

227

1. Esnaf ve sanatkarların korunması 173 

227

BEŞİNCİ KISIM

ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER

1. İnkılap kanunlarının korunması 174 

228

ALTINCI KISIM

GEÇİCİ HÜKÜMLER

Geçici Madde 1 

229

Geçici Madde 2 

229

Geçici Madde 3 

231

Geçici Madde 4 

232

Geçici Madde 5 

232

Geçici Madde 6 

232

Geçici Madde 7 

233

Geçici Madde 8 

233

Geçici Madde 9 

233

Geçici Madde 10 

233

Geçici Madde 11 

234

Geçici Madde 12 

234

Geçici Madde 13 

235

Geçici Madde 14 

235

Geçici Madde 15 

236

Geçici Madde 16 

236

Geçici Madde 17 

236

Geçici Madde 18 

236

Geçici Madde 19 

238

Geçici Madde 20 

243

Geçici Madde 21 

243

YEDİNCİ KISIM

SON HÜKÜMLER

1. Anayasanın değiştirilmesi, seçimlere ve

halkoylamasına katılma 175 

247

1. Başlangıç ve kenar başlıklar 176 

249

III. Anayasanın yürürlüğe girmesi 177 

249

18/10/1982 TARİHLİ VE 2709 SAYILI KANUNA

İŞLENEMEYEN HÜKÜMLER 

253

EKLER 

255

TABLO I HANGİKANUNKAPSAMINDAANAYASANIN HANGİ

MADDELERİNDEDEĞİŞİKLİKYAPILDIĞI 

253

TABLO II ANAYASA MADDELERİNDE YAPILAN DEĞİŞİKLİK SAYISI 

255

TABLOIII HANGİKANUNKAPSAMINDAANAYASANINKAÇ

MADDESİNDEDEĞİŞİKLİKYAPILDIĞI 

262