Akademik Özgürlük

Dr. Zeynep KARASULU

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ . İ

İÇİNDEKİLER  V

KISALTMALAR  Xİ

GİRİŞ . XV

BİRİNCİ BÖLÜM AKADEMİK ÖZGÜRLÜĞÜN TARİHSEL VE FELSEFİ TEMELLERİ VE HUKUK DÜZENLERİNDE TANINMASI

Akademinin Doğuşu ve Tarihsel Gelişimi 1

Dünyada Akademinin Tarihsel ve Felsefi Temelleri 1

Ortaçağ Avrupası’nda Üniversite’nin Doğuşu ve Gelişimi 4

Wilhelm Humboldt ve Alman Tipi Üniversite Modeli 12

Avrupa’da Üçüncü Bir Model: İngiliz Tipi Üniversite Modeli 15

Amerikan Üniversite Tarihi: Üniversitelerin Küreselleşmesi . 17

Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmelerinde Akademik Özgürlük . 23

Osmanlı İmparatorluğu Dönemi 23

Tanzimat Öncesi Dönem 23

Tanzimat ve Islahat Dönemleri 26

vi

Meşrutiyet Dönemi 33

Cumhuriyet Dönemi . 41

Mütareke Dönemi 41

1924 Anayasası Dönemi 43

1961 Anayasası Dönemi 61

1982 Anayasası Dönemi 73

Akademik Özgürlüğün Hukuk Düzenlerinde Tanınması . 80

Akademik Özgürlüğün Ulusalüstü Düzeyde Tanınması 80

Akademik Özgürlüğün Ulusal Düzeyde Tanınması . 93

Akademik Özgürlüğün Anayasayla Tanınması 93

Akademik Özgürlüğün Kanunla Tanınması . 98

Akademik Özgürlüğün Mahkeme İçtihatlarıyla Tanınması 100

İKİNCİ BÖLÜM AKADEMİK ÖZGÜRLÜĞÜN HUKUKİ ÇERÇEVESİ

Akademik Özgürlüğün Niteliği ve İşlevi 105

Akademik Özgürlüğün Özneleri . 112

Genel Olarak 112

Kişiler . 112

Gerçek Kişiler 112

Tüzel Kişiler . 119

vii

III. Akademik Özgürlüğün Yükümlüleri  128

Genel Olarak 128

Devlet . 128

Hakkın Yatay Etkisi 130

Akademik Özgürlüğün Kapsamı 132

Bireysel Akademik Özgürlük . 132

Araştırma Özgürlüğü 132

Araştırma Kavramı ve Genel Olarak Araştırma Özgürlüğü . 132

Araştırma Konusu ve Yönteminin Serbestçe Belirlenmesi . 148

Araştırmacının Gerekli Bilgi ve Belgelere Ulaşma Hakkı 164

Araştırma Yapacak Zaman ve Araçlara Sahip Olma 177

İfade Özgürlüğü . 195

Akademik İfade – Genel İfade Ayrımı . 197

Uzmanlık Alanı İçindeki İfadeler (Intramural İfade) . 211

Uzmanlık Alanı Dışındaki İfadeler (Extramural İfade) . 227

Öğretim Özgürlüğü 246

İş Güvencesi . 281

Kurumsal Akademik Özgürlük: Üniversite Özerkliği 315

Genel Olarak Özerklik Kavramı 317

Üniversite Özerkliği . 322

viii

Üniversite Özerkliğinin Kısa Tarihi . 322

Üniversite Özerkliğinin Anlamı . 326

İdari Özerklik . 331

Mali Özerklik . 353

iii. Kadro Özerkliği . 360

Bilimsel Özerklik . 362

Akademik Özgürlüğün Sınırlanması 370

Genel Olarak 370

Sınırlama Ölçütleri . 379

Yasayla Sınırlama . 379

Sınırlama Nedenleri . 384

Genel Olarak 384

Anayasa Mahkemesinin Yaklaşımı 393

Sınırlamada Ölçülülük . 399

Sınırlamanın Sınırı . 409 a. Demokratik Toplum Düzeninin Gerekleri . 410 b. Hakkın Özü 418

Akademik Özgürlüğün Korunması 425

Ulusalüstü Koruma . 426

Ulusal Koruma . 433

Yargı Dışı Koruma Mekanizmaları 434

Dilekçe Hakkının Kullanılması 435

ix

TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu 436

Kamu Denetçiliği Kurumu . 437

Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu 439

Yargısal Koruma Mekanizmaları . 442

SONUÇ . 447

KAYNAKÇA . 451

KİTAPLAR VE MAKALELER . 451

MAHKEME KARARLARI 468

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları. 468

T.C. Anayasa Mahkemesi Kararları . 472

Yargıtay ve Danıştay Kararları . 475

Diğer Mahkeme Kararları 476

DİĞER KAYNAKLAR 477