5237 Sayılı Türk Ceza Kanununda Zorunluluk Hali

Dr. Öğr. Üyesi Hüseyin ERTUĞRUL

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ 

5

İÇİNDEKİLER 

7

KISALTMALAR 

11

GİRİŞ 

13

BİRİNCİ BÖLÜM

KAVRAMSAL ÇERÇEVE, TARİHSEL SÜREÇ VE KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA ZORUNLULUK HALİ

1. KAVRAM 

19

1. Hukuki Değer Kavramı 

19

1. Zorunluluk Hali Kavramı 

22

1. ZORUNLULUK HALİNİN VARLIĞINI AÇIKLAYAN TEORİLER 

27

1. Koruma Teorisi 

27

1. Manevi Cebir Teorisi 

28

1. Beklenemezlik Teorisi 

29

1. Hakların Çatışması Teorisi 

30

1. Amaç Teorisi 

31

1. Hümanist Teori 

32

1. Diğer Teoriler 

33

1. Teorilerin Değerlendirilmesi 

34

III. ZORUNLULUK HALİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ 

36

1. Hukuka Uygunluk Sebepleri – Kusurluluğu Etkileyen Sebepler Ayrımı 

36

1. Kusurluluğu Kaldıran Sebepler – Mazeret Sebepleri Ayrımı 

38

1. Hukuka Uygunluk Sebeplerini Açıklayan Teoriler 

39

1. Kamu Yararı Teorisi (Public Benefits Theory) 

40

1. Ahlaki Kayıp Teorisi (Moral Forfeiture Theory) 

40

1. Ahlaki Değerler Teorisi (Moral Rights Theory) 

41

1. Üstün Çıkar/Daha Az Zarar Teorisi (Superior Interest/Lesser

Harm Theory) 

41

2. Kusurluluğu Etkileyen Sebepleri Açıklayan Teoriler 

42

1. Faydacı Teori (Utilitarian Theory) 

42

1. Seçim Teorisi (Choice Theory) 

43

1. Karakter Teorisi (Character Theory) 

43

3. Değerlendirme ve Tespitler 

43

1. Türk Hukukunda Zorunluluk Halinin Hukuki Niteliğini Açıklayan

Görüşler 

47

1. Kusurluluğu Etkileyen Bir Mazeret Sebebi Olarak Değerlendiren

Görüş 

48

2. Kusurluluğu Kaldıran Bir Sebep Olarak Değerlendiren Görüş 

49

3. Hukuka Uygunluk Sebebi Olarak Değerlendiren Görüş 

50

4. Çifte Fonksiyonlu Olarak Değerlendiren Görüş 

50

5. Görüşümüz 

51

1. TÜRK HUKUKUNDA TARİHSEL SÜREÇ 

56

1. Osmanlı Devleti Dönemi 

56

1. Türkiye Cumhuriyeti Dönemi 

62

1. Mülga 765 Sayılı TCK Dönemi 

62

2. 5237 Sayılı TCK Dönemi 

63

3. Özel Hukukta Zorunluluk Hali 

63

1. İlgili Düzenlemeler 

64

1. Ceza Hukuku Açısından Değerlendirilmesi 

66

1. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA ZORUNLULUK HALİ 

68

1. Anglo–Sakson Hukuk Sistemi 

68

1. ABD 

68

2. İngiltere 

72

3. Kanada 

75

1. Kara Avrupası Hukuk Sistemi 

78

1. Almanya 

78

1. Hukuka Uygunluk Sebebi Olarak Zorunluluk Hali

(Rechtfertigender Notstand) 

81

1. Mazeret Sebebi Olarak Zorunluluk Hali (Entschuldigender

Notstand) 

85

2. İtalya 

87

3. Fransa 

90

4. İspanya 

91

5. Avusturya 

92

6. İsviçre 

93

7. Belçika 

94

8. Hollanda 

95

9. Danimarka 

96

10. Portekiz 

96

11. Çekya 

98

1. İslam Hukuku Sistemi 

99

1. Kuran Ayetlerinde Zorunluluk Hali 

100

2. Hadislerde Zorunluluk Hali 

102

3. Değerlendirme 

105

İKİNCİ BÖLÜM

TÜRK CEZA HUKUKUNDA ZORUNLULUK HALİNİN ŞARTLARI VE DİĞER KURUMLARLA İLİŞKİSİ

1. KANUNİ DÜZENLEME 

107

1. ZORUNLULUK HALİNİN ŞARTLARI 

108

1. Zorunluluk Halinin Maddi (Objektif) Şartları 

108

1. Tehlikeye İlişkin Şartlar 

109

1. Ağır ve Muhakkak Bir Tehlikenin Bulunması 

109

1. Bir Tehlikenin Mevcut Olması 

109

1. Tehlikenin Ağır Olması 

118

1. Tehlikenin Muhakkak Olması 

120

1. Tehlikenin Bir Hakka Yönelik Olması 

121

1. Tehlikenin Meydana Gelmesine Bilerek Sebebiyet Vermemiş

Olmak 

124

1. Tehlikeye Karşı Koymak Yükümlülüğünün Bulunmaması 

127

2. Korunmaya İlişkin Şartlar 

129

1. Başka Türlü Korunma İmkânının Bulunmaması 

129

1. Tehlikenin Ağırlığı İle Konu ve Kullanılan Vasıta Arasında

Orantı Bulunması 

134

1. Zorunluluk Halinin Manevi (Sübjektif) Şartı 

135

1. Üçüncü Kişi Lehine Zorunluluk Hali 

136

III. TÜRK CEZA KANUNUNDA ÖZEL ZORUNLULUK HALLERİ 

139

1. TCK m.92 Düzenlemesi 

139

1. TCK m.99 Düzenlemesi 

145

1. TCK m.147 Düzenlemesi 

148

1. TCK m.303 Düzenlemesi 

153

1. ZORUNLULUK HALİNİN MADDİ ŞARTLARINDA HATA 

154

1. ZORUNLULUK HALİNDE SINIRIN AŞILMASI 

156

1. ZORUNLULUK HALİ İLE MEŞRU SAVUNMANIN KARŞILAŞTIRILMASI 

158

SONUÇ VE ÖNERİLER 

163

KAYNAKÇA 

171