Alacaklının Temerrüdü ve Hukuki Sonuçları
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ 7
ÖNSÖZ 9
İÇİNDEKİLER 13
KISALTMALAR LİSTESİ 23
GİRİŞ 27
BİRİNCİ BÖLÜM
ALACAKLININ TEMERRÜDÜ KAVRAMI, ALACAKLININ
TEMERRÜDÜNÜN KANUN’DAKİ DÜZENLENİŞİ,
İŞLEVİ, HUKUKÎ NİTELİĞİ, UYGULANMA ALANI,
BENZER HUKUKÎ KURUMLARDAN
AYRILMASI VE TARİHÎ GELİŞİMİ
I ALACAKLININ TEMERRÜDÜ KAVRAMI, ALACAKLININ
TEMERRÜDÜNÜN KANUN’DAKİ DÜZENLENİŞİ, İŞLEVİ,
HUKUKÎ NİTELİĞİ, UYGULANMA ALANI VE BENZER
HUKUKÎ KURUMLARDAN AYRILMASI33
A Alacaklının Temerrüdü Kavramı33
B Alacaklının Temerrüdünün Kanun’daki Düzenlenişi35
C Alacaklının Temerrüdünün İşlevi38
D Alacaklının Temerrüdünün Hukukî Niteliği41
1 Bir Ödevin İhlâli Olarak Alacaklının Temerrüdü41
a Alacaklı Tarafından Yerine Getirilmesi Gereken
İş Birliği Eylemleri41
b Alacaklı Tarafından Yerine Getirilmesi Gereken
İş Birliği Eylemlerinin Hukukî Niteliği 46
c İş Birliği Eylemlerinde Bulunma Ödevinin İhlâlinin
Aynı Zamanda Borca Aykırılık Oluşturduğu Hâller51
d Bazı Önemli Sözleşme Tiplerinde Alacaklının Edimi
Kabul Ödevi 54
14
aa Satış Sözleşmesinde 54
bb Kira Sözleşmesinde60
cc Eser Sözleşmesinde62
dd Hizmet Sözleşmesinde 64
ee Kefâlet Sözleşmesinde 66
2 Bir İfa Engeli Olarak Alacaklının Temerrüdü69
E Alacaklının Temerrüdünün Uygulanma Alanı 72
F Alacaklının Temerrüdünün Benzer Hukukî Kurumlardan
Ayrılması78
1 Alacaklının Temerrüdünün Borçlunun Sorumlu Olmadığı
Sonraki İfa İmkânsızlığından Ayrılması 78
a Genel Olarak 78
b Alacaklının Temerrüdüyle Borçlunun Sorumlu Olmadığı
Sonraki İfa İmkânsızlığının Ayrılmasında Kullanılan
Teoriler80
aa Alacaklının Temerrüdüyle Sonraki İfa İmkânsızlığının
Ayrılmasında Kullanılan Teorilerin Geliştirilmesinin
Altında Yatan Nedenler 80
bb Soyutlama Teorisi 81
cc Etki Alanı Teorisi82
dd İfa Teorisi85
c Amaca Ulaşılmasında, Amacın Ortadan Kalkmasında
ve Mutlak Kesin Vadeli İşlemlerdeki Özel Durumlar88
d Türk - İsviçre Borçlar Hukuku Özelinde Alacaklının
Temerrüdüyle İfa İmkânsızlığının Birbirinden Ayırt
Edilmesi92
2 Alacaklının Temerrüdünün Borçlunun Temerrüdünden
Ayrılması98
3 Alacaklının Temerrüdünün Ödemezlik Def’inden
Ayrılması104
4 Alacaklının Temerrüdünün Sözleşmenin Müspet
İhlâlinden Ayrılması106
II ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN TARİHÎ GELİŞİMİ 108
A Roma Hukukunda Alacaklının Temerrüdü (Mora Creditoris)108
1 Roma Hukukundaki Mora Creditoris’e Dair Genel Bilgiler108
2 Roma Hukukunda Kusurun (Culpa) Mora Creditoris’in
Bir Koşulu Olup Olmadığı Sorunu119
B Ortak Hukukta (Ius Commune) Alacaklının Temerrüdü 123
C Doğal Hukuk Öğretisinde, Prusya Devletleri Genel Ülke
Kanunu’nda (1794) ve Avusturya Medeni Kanunu’nda
(1811) Alacaklının Temerrüdü 126
15
D Pandekt Hukuk Biliminde Alacaklının Temerrüdü
(Culpa Teorisinin Doğuşu ve Eleştirisi)129
1 Genel Olarak129
2 Culpa Teorisi129
3 İrade Teorisi 131
4 Subjektif Unsurun Reddi: KOHLER’e Göre Alacaklının
Temerrüdü 133
5 KOHLER’in Eleştirisi: von SCHEY’e ve WINDSCHEID’a
Göre Alacaklının Temerrüdü136
E Alman Kanun Koyucusunun Alman Medenî Kanunu’ndaki
Nihaî Kararı138
F Kaynak İsviçre Borçlar Hukukunda Alacaklının
Temerrüdünün Gelişimi139
1 İsviçre Borçlar Hukukunun Roma Hukukuna Uzanan Kökleri
ve İsviçre Borçlar Kanunu’nun Oluşturulması Süreci139
2 İsviçre Borçlar Kanunu’nun (1911) Alacaklının
Temerrüdüne Dair Düzenlemesi ve Bu Düzenlemenin
Kaynağı 143
G Alacaklının Temerrüdü Kurumunun Mecelle’deki ve Mülga
Borçlar Kanunu’muzdaki Durumu 150
1 Mecelle’de Alacaklının Temerrüdü150
2 Mülga Borçlar Kanunu’nda Alacaklının Temerrüdü153
İKİNCİ BÖLÜM
ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN KOŞULLARI,
BAŞLAMASI, SONA ERMESİ VE ALACAKLININ
TEMERRÜDÜNÜN İSPATI MESELESİ
I ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN KOŞULLARI155
A Borçlu Yönünden155
1 İfaya Yetkili Olma155
2 İfaya Hazır Olma 159
a İfa Hazır Olmanın Esası 159
b İçerik Bakımından163
c Kişi Bakımından168
d Yer Bakımından 169
e Zaman Bakımından 170
3 İfayı Önerme173
16
a İfa Önerisinin Esası173
b İfa Önerisinin Hukukî Niteliği 176
c İfa Önerisinde Bulunabilecek Olan Kişi 181
d Fiilî İfa Önerisi185
aa Fiilî İfa Önerisinin Esası 185
bb Fiilen Önerilen İfanın Gereği Gibi Olması
Zorunluluğu196
aaa Genel Olarak196
bbb İçerik Bakımından197
ccc Kişi Bakımından 212
ddd Yer Bakımından217
eee Zaman Bakımından219
e Sözlü İfa Önerisi 221
aa Sözlü İfa Önerisinin Esası221
bb Uygulanma Alanı 223
cc Öngörülen Kabulden Kaçınma Hâlinde Sözlü İfa
Önerisine Gerek Olup Olmadığı Sorunu227
dd Sözlü İfa Önerisinin Gerçekleştirilmesi233
ee Sözlü İfa Önerisinin Gereği Gibi Olması
Zorunluluğu240
aaa Genel Olarak240
bbb İçerik Bakımından241
ccc Kişi Bakımından 243
ddd Yer Bakımından244
eee Zaman Bakımından245
f İfa Önerisinin Gerekmediği Hâller247
B Alacaklı Yönünden259
1 Alacaklının Kabulden Kaçınması259
a Kabulden Kaçınmanın Esası 259
b Kabulden Kaçınmanın Gerçekleşmesi 262
c Karşılıklı Borç Yükleyen Borç İlişkilerinde Kabulden
Kaçınmanın Özel Görünümü 270
d Alacaklının Kabulden Kaçınmasına İlişkin Başlıca
Örnekler273
aa İfaya Hazırlık Eylemlerini Yerine Getirmekten
Kaçınma Kapsamındakiler273
bb İfa Sırasındaki İş Birliği Eylemlerini Yerine
Getirmekten Kaçınma Kapsamındakiler278
cc İfaya Eşlik Eden İş Birliği Eylemlerini Yerine
Getirmekten Kaçınma Kapsamındakiler280
17
2 Kabülden Kaçınmanın Haklı Bir Sebep Olmaksızın
Gerçekleştirilmesi282
a Haklı Bir Sebep Olmaksızın Kabulden Kaçınma
Kavramına Genel Bakış 282
b “Haklı Bir Sebep Olmaksızın” Kavramının Tarihsel
Gelişimi ve Kusur Unsuruyla İlişkisi283
c Haklı Bir Sebep Olmaksızın Kaçınmanın Anlamı ve
İşlevi291
aa Haklı Bir Sebep Olmaksızın Kaçınmanın Anlamı 291
bb Haklı Bir Sebep Olmaksızın Kaçınmanın İşlevi 292
d Alacaklının Kabulden Kaçınmasını Haklı Kılmayan ve
Haklı Kılan Sebepler294
aa Alacaklının Kabulden Kaçınmasını Haklı Kılmayan
Sebepler294
bb Alacaklının Kabulden Kaçınmasını Haklı Kılan
Sebepler298
aaa Alacaklının Kabulden Kaçınmasını Haklı
Kılan Sebeplere Çeşitli Örnekler 298
bbb Epidemi veya Pandemi Koşulları303
ccc İfa Zamanının Belirli Olmadığı veya Borçlunun
Erken İfaya Yetkili Olduğu Hâllerde Alacaklının
Kabulden Haklı Olarak Kaçınması 306
e Kabulden Kaçınmayı Haklı Kılan Sebebin İleri
Sürülmesi311
3 Kabulden Kaçınmaya Borçlunun Sebep Olmaması 312
II ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN BAŞLAMASI VE SONA
ERMESİ315
A Alacaklının Temerrüdünün Başlaması 315
B Alacaklının Temerrüdünün Sona Ermesi 316
1 Genel Olarak316
2 Alacaklının Temerrüdünü Sona Erdiren Nedenler318
a Alacaklının Temerrüdünün Koşullarından Birinin
Ortadan Kalkması318
aa Genel Olarak 318
bb Borçlu Yönünden 318
cc Alacaklı Yönünden 319
b Alacak Hakkının veya Borç İlişkisinin Sona Ermesi 323
c İfanın İmkânsızlaşması324
d Tarafların Anlaşması325
III ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN İSPATI325
18
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN
HÜKÜM VE SONUÇLARI
I ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN KANUN’DA
DÜZENLENMEYEN SONUÇLARI329
A Alacaklının Temerrüdünün Kanun’da Düzenlenmeyen
Sonuçlarına Genel Bakış 329
B Borçlunun Dava Yoluyla Alacaklıyı İş Birliğine veya
Tazminat Ödemeye Zorlayamaması332
C Borçlunun İfa Yükümünün Devam Etmesi 335
D Borçlunun Sorumluluğunun Hafiflemesi340
E Hasarın Alacaklıya Geçmesi 348
1 Hasar ve Hasarın Geçişi Kavramları 348
2 Alacaklının Temerrüdünün Hasarın Geçişine Etkisi350
a Alacaklının Temerrüdünün Bir Sonucu Olarak Hasarın
Alacaklıya Geçip Geçmeyeceği Sorunu350
b Alacaklının Temerrüdü Hâlinde Parça, Çeşit ve Para
Borçlarında Hasarın Alacaklıya Geçmesi 356
aa Genel Olarak 356
bb Parça Borçlarında357
cc Çeşit Borçlarında358
dd Para Borçlarında368
c Eser Sözleşmesi Özelinde İş Sahibinin Alacaklının
Temerrüdüne Düşmesi Hâlinde Hasarın Geçişi 370
e Satış Sözleşmesi Özelinde Alıcının Alacaklının
Temerrüdüne Düşmesi Hâlinde Hasarın Geçişi 372
aa 818 Sayılı Mülga Borçlar Kanunu’nda ve İsviçre
Borçlar Kanunu’nda Satış Sözleşmesinde Alıcının
Alacaklının Temerrüdüne Düşmesi Hâlinde
Hasarın Geçişi372
bb Türk Borçlar Kanunu’nda Satış Sözleşmesinde
Hasarın Geçişine Genel Bakış375
cc Türk Borçlar Kanunu’nda Satış Sözleşmesinde
Alıcının Alacaklının Temerrüdüne Düşmesi
Hâlinde Hasarın Geçişi 376
F Alacaklının Karşı Edim Borcu Üzerindeki Sonuçları 383
1 Alacaklının Karşı Edim Borcunun Devam Etmesi383
2 Ödemezlik Def’inin Dışlanması384
3 Karşı Edimin Muaccel Hâle Gelmesi388
19
G Borçlunun Temerrüdünün Dışlanması ve Buna Bağlı
Sonuçlar391
H Sözleşme Faizlerinin İşlemesinin Durması 396
İ Borçlunun Ek Masrafların Giderilmesi Talep Hakkı401
J Alacaklının Elde Edilmeyen Yararlar Nedeniyle Tazminat
Talep Edememesi 409
K Üçüncü Kişi İpoteğinin Varlığını Sürdürmesi412
L Maddî Edimler Yönünden İstisnaî Olarak Borçlunun
Sözleşmeden Dönme Hakkı415
M Seçme Hakkının Borçluya Geçmesi416
N Çağrı Üzerine Satışta Alacaklının Temerrüdüne Düşmesinin
Özellik Arz Eden Hukukî Sonucu 422
II ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN KANUN’DA
DÜZENLENEN SONUÇLARI424
A Tevdî Hakkı424
1 Tevdî Kavramı, Tevdînin Amacı, Hukukî Niteliği, Sebebi
ve Türleri424
a Tevdî Kavramı 424
b Tevdînin Amacı426
c Tevdînin Hukukî Niteliği 426
d Tevdînin Sebebi 428
e Tevdînin Türleri 429
2 Tevdî Hakkının Kulanılmasının Koşulları 430
a Alacaklının Temerrüdünün Gerçekleşmiş Olması 430
b Kişi Yönünden Yetkinin Bulunması 434
c Edim Konusunun Tevdîye Uygun Olması 435
aa Genel Olarak 435
bb Tevdîye Uygun Eşya436
cc Tevdîye Uygun Olmayan Eşya 438
d Tevdî Edilecek Olan Edim Konusunun Gereği Gibi
Olması 439
3 Tevdînin Gerçekleştirilmesi 441
a Genel Olarak 441
b Hâkim Kararıyla Tevdî (Tevdî Mahallî Tayini)443
aa Tevdî Yeri (Mahallî) Kavramı443
bb Tevdî Yerini Belirleme Konusunda Yetkili Olan
Hâkim443
cc Tevdî Yerinin Belirlenmesi446
c Hâkim Kararı Olmaksızın Tevdî 450
d Tevdînin Alacaklıya Bildirilmesi455
e Tevdî Yeriyle Borçlu Arasındaki Hukukî İlişki456
20
f Koşulların Bulunmamasına Rağmen Borçlunun Edim
Konusunu Tevdî Etmesi465
4 Tevdînin Sonuçları 466
a Kural: Borçlunun Borcundan Geçici Olarak
Kurtulması466
aa Borcun Geçici Olarak Sona Ermesi 466
bb Borcun Geçici Olarak Sona Ermesiyle Bağlantılı
Olan Diğer Sonuçlar469
b İstisna: Borçlunun Borcundan Kalıcı Olarak
Kurtulması474
c Tevdî Edilenin Mülkiyetinin ve Zilyetliğinin
Alacaklıya Geçmesi 478
d Alacaklının Tevdî Masraflarından Sorumlu Olması 481
5 Alacaklının Tevdî Edileni Kabul Etmekten Kaçınması 484
6 Tevdînin Geri Alınması486
a Geri Alma Hakkına Genel Bakış486
b Geri Alma Hakkının Esası489
c Geri Alma Hakkını Kullanmaya Yetkili Olan Kişi491
d Geri Alma Hakkının Kullanılması 491
e Geri Alma Hakkını Ortadan Kaldıran Nedenler493
aa Genel Olarak 493
bb Borçlunun Borç Konusunu Tevdî Etmekle
Yükümlü Olması494
cc Borçlunun Geri Alma Hakkından Vazgeçmesi495
dd Alacaklının Tevdî Edileni Kabul Ettiğini
Açıklaması 497
ee Tevdînin Bir Rehinin Ortadan Kalkması Sonucunu
Doğurması500
f Geri Alma Hakkının Kullanılmasının Sonuçları501
7 İcra Dairesine Tevdî 505
B Satma Hakkı 507
1 Satma Hakkı Kavramı, Satma Hakkının Kanun’daki
Düzenlenişi, Hukukî Niteliği, Amacı ve Uygulanma
Alanı507
a Satma Hakkı Kavramı507
b Satma Hakkının Kanun’daki Düzenlenişi 508
c Satma Hakkının Hukukî Niteliği510
d Satma Hakkının Amacı 512
e Satma Hakkının Uygulanma Alanı 513
2 Satma Hakkının Koşulları 515
a Satma Hakkının Kullanılmasının Maddî Koşulları515
21
aa Alacaklının Temerrüde Düşmüş Olması515
bb Satma Hakkını Kullanan Kişinin Yetkili Olması515
cc Eşyanın Tevdîye Uygun Olmaması 516
aaa Genel Olarak516
bbb Eşyanın Niteliği veya İşin Özelliği Gereği
Tevdînin Gerçekleştirilememesi 516
ccc Bozulabilir Nitelikteki Eşya518
ddd Bakımı, Korunması veya Tevdî Edilmesi
Önemli Bir Gideri Gerektiren Eşya 519
dd Satma Hakkına Konu Edilen Eşyanın Borca Uygun
Olması521
ee Satma Hakkının Maddî Koşulları Bakımından
Özellik Arz Eden Bazı Durumlar522
b Satma Hakkının Kullanılmasının Şeklî Koşulları 524
aa Satma Hakkının Kullanılmasının Olağan Yolu524
aaa Hâkimin İzninin Alınması524
bbb Satma Hakkının Kullanılacağının Alacaklıya
Önceden İhtar Edilmesi 526
ccc Satışın Açık Artırma Yoluyla
Gerçekleştirilmesi 530
bb Satma Hakkının Kullanılmasının Kolaylaştırılmış
Yolu533
aaa Genel Olarak533
bbb Piyasa Fiyatı Bulunan veya Borsaya Kayıtlı
Olan Eşya535
ccc Açık Artırma Masraflarına Oranla Değeri Az
Olan Eşya536
3 Satma Hakkının Kullanılmasının Sonuçları 537
a Satma Hakkının Hukuka Uygun Olarak Kullanılmasının
Sonuçları 537
b Satma Hakkının Hukuka Aykırı Olarak Kullanılmasının
Sonuçları 540
aa Satma Hakkının Hukuka Aykırı Olarak
Kullanılmasının Genel Sonuçları 540
bb Satma Hakkının Hukuka Aykırı Olarak
Kullanılmasında Özel Durumlar 542
C Sözleşmeden Dönme Hakkı545
1 Sözleşmeden Dönme Hakkına İlişkin Genel Bilgiler ve
Bu Hakkın Kanun’daki Düzenlenişi545
a Sözleşmeden Dönme Hakkına İlişkin Genel Bilgiler545
22
b Sözleşmeden Dönme Hakkının Kanun’daki
Düzenlenişi547
2 Sözleşmeden Dönme Hakkının Uygulanma Alanı548
a Genel Olarak 548
b Kişisel Edimlerde 550
c Yapmama Edimlerinde551
d Taşınmazlar Yönünden 553
e Sözleşmeden Dönme Hakkının Kullanılmasının
Sınırları554
3 Sözleşmeden Dönme Hakkının Kullanılmasının Koşulları,
Sözleşmeden Dönme Hakkının Kullanılması ve Bunun
Sonuçları557
a Sözleşmeden Dönme Hakkının Kullanılmasının
Koşulları557
b Sözleşmeden Dönme Hakkının Kullanılması558
c Sözleşmeden Dönme Hakkının Kullanılmasının
Sonuçları 562
SONUÇ 569
KAYNAKÇA 585
