Anonim Ortaklıkların Bölünmesi

ANONİM ORTAKLIKLARIN BÖLÜNMESİ



Yrd. Doç. Dr. Hakan ÇEBİ



ÖNSÖZ .................................................................................................................. v ii

İÇİNDEKİLER......................................................................................................ix

K ISA LTM A LA R..............................................................................................xxiii

BİBLİYOGRAFYA..........................................................................................x x v ii

GİRİŞ

I. Sunuş ...........................................................................................................1

II. Çalışmanın Amacı ve Sınırlandırılması...............................................2

III. İnceleme Planı............................................................................................3

Birinci Bölüm

EKONOMİDE MERKEZİLEŞME VE

BÖLÜNME

§ 1.Özel Ekonomik Gücün Merkezileşmesi ve Bölünmesi ..........................5

I. Genel Olarak...............................................................................................5

II. Merkezileşme Kavramı ............................................................................6

III. Merkezileşme Oranı .................................................................................7

IV. Merkezileşme Şekilleri.............................................................................8

V. Merkezileşme ve Bölünme Nedenleri...................................................8

1. Genel Olarak........................................................................................8

İÇİNDEKİLERx

2. Üretim Alanındaki Nedenler...........................................................9

3. Pazar Politikasına ve Pazarlama Ekonomisine İlişkin

Nedenler.............................................................................................10

4. Yönetim ve Personel Alanındaki Nedenler................................11

5. Rekabet Hukukuna İlişkin Düzenlemelerin Etkisi..................11

6. Diğer Nedenler..................................................................................12

§ 2.Bölünme Kavramı ..........................................................................................13

I. Genel Olarak.............................................................................................13

II. Hukuki Tanımlar.....................................................................................15

1. Türk Hukukunda..............................................................................15

2. Avrupa Birliği Sisteminde ..............................................................16

3. Alman Hukukunda .........................................................................17

4. İsviçre Hukukunda ......................................................................... 22

III. Bölünmenin Kavramsal Öğeleri ......................................................... 23

1. Kısmi Külli Halefiyet...................................................................... 23

2. Pay Sahipliğinin Devamı............................................................... 25

3. Devredilen Bölümün Bir Bütün Oluşturması .......................... 26

IV. Bölünmenin Tanımlanması................................................................. 26

V. Bölünme Türleri ......................................................................................27

1. Yatay Bölünme Türleri ....................................................................27

a. Tam ve Kısmi Bölünme ...........................................................27

b. Devralma ve Yeni Kuruluş Yoluyla Bölünme.....................27

c. Simetrik ve Asimetrik Bölünme ........................................... 28

2. Dikey Bölünme Türleri...................................................................29

a. Ayırma .........................................................................................29

b. İşletme Bölünmesi ................................................................... 30

VI. Bölünmenin Benzer Hukuki Müesseselerden Ayırdedilmesi...... 30

1. İşletme Bölünmesi........................................................................... 30

2. Birleşme .............................................................................................31

3. Malvarlığı Devri................................................................................32

§ 3.Türk Hukukunda Bölünme Müessesesi................................................... 34xi

I. Bölünmenin Yasal Olarak Düzenlenmesi İhtiyacı.......................... 34

II. Mevcut Hukuki Durum.........................................................................35

1. Sermaye Piyasası Mevzuatı Kapsamında Yapılan

Düzenlemeler ....................................................................................37

2. Kurumlar Vergisi Kanunu'nda Yapılan Düzenleme ................ 38

3. Anonim ve Limited Şirketlerin Kısmi Bölünme

İşlemlerinin Usul ve Esaslarının Düzenlenmesi

Hakkında Tebliğ.............................................................................. 40

§ 4.Bölünmeye İlişkin Yasal Düzenlemeler................................................... 40

I. Alman Hukukunda ................................................................................ 40

II. İsviçre Hukukunda .................................................................................43

III. Fransız Hukukunda ............................................................................... 44

IV. Amerikan Hukukunda ...........................................................................45

İkinci Bölüm

DEVRALMA YOLUYLA BÖLÜNME

§ 1.Bölünme Sözleşmesi .....................................................................................47

I. Genel Olarak.............................................................................................47

II. Sözleşmenin Hukuki Niteliği.............................................................. 48

III. Bölünme Sözleşmesini Yapma Yetkisi .............................................. 49

IV. Bölünme Sözleşmesinin İçeriği........................................................... 50

1. Asgari İçerik...................................................................................... 50

a. Bölünmeye Katılan Ortaklıkların Ticaret

Ünvanları, Merkezleri ve Türleri ...........................................51

b. Aktif ve Pasif Malvarlığı Değerlerinin

Tanımlanması ve Bölünmesi ..................................................51

c. Pay Sahipleri Dışında Kalan Hak Sahiplerinin

Haklarının Verilmesi................................................................55

d. Pay Değişim Oranı .................................................................. 56

e. Ortaklık Paylarının Değişim Tarzları .................................58xii

f. Bilanço Karına Katılma Tarihi ..............................................59

g. Bölünme Tarihi ........................................................................ 60

h. Özel Menfaatlerin Verilmesi ..................................................61

i. Bölünme Sonucu Devralan Ortaklıklara Geçen İş

İlişkileri........................................................................................61

j. Devralan Ortaklıkların Paylarının Bölünmesi ve

Bölme Ölçütü .............................................................................62

2. Bölünme Sözleşmesinde Yapılabilecek Diğer

Düzenlemeler ................................................................................... 64

a. Esas Sözleşme Değişiklikleri ................................................. 64

b. Organ Ataması ...........................................................................65

c. Bölünmenin İcrası İçin Gerekli Şartlar................................65

d. Garantiler ................................................................................... 66

e. Tamamlayıcı Düzenlemeler................................................... 66

f. Şartlar ve Süreler....................................................................... 66

g. Masraflara İlişkin Düzenlemeler...........................................67

V. Bölünme Sözleşmesinin Şekli ..............................................................67

VI. Bölünme Sözleşmesinin Hüküm İfade Etmesi................................ 68

VII. Sözleşmedeki Sakatlıklar...................................................................... 69

VIII. Bölünme Sözleşmesinin Değiştirilmesi ve Sona Ermesi ...............70

1. Sözleşmenin Değiştirilmesi...........................................................70

2. Sözleşmenin Sona Ermesi...............................................................70

a. Alman Nev'i Değiştirme Kanunu‘nun 7. Maddesine

Göre Fesih Hakkı ......................................................................70

b. Diğer Sona Erme Halleri..........................................................71

§ 2.Yönetim Kurulunun Bölünme Raporu ....................................................73

I. Bölünme Raporunun Anlam ve Amacı..............................................74

II. Bölünme Raporunun İçeriği ve Kapsamı ..........................................74

1. Genel Olarak......................................................................................74

2. Alman Hukukunda Bölünme Raporunun İçerik

Gereklerinin Tespiti.........................................................................75xiii

3. Birleşme Kanunu ve Ticaret Kanunu Tasarısı'na Göre

Bölünme Raporunun İçeriği..........................................................79

a. Bölünmenin Amacı ve Sonuçları ...........................................79

b. Bölünme Sözleşmesi ............................................................... 80

c. Pay Değişim Oranı ve Denkleştirme Tazminatı............... 80

d. Payların Değerlendirilmesine İlişkin Özellikler............... 82

e. Bölünme Nedeniyle Ortaklar İçin Doğacak Ek

Yükümler.....................................................................................85

f. Devralan Ortaklığın Farklı Nev'iden Olması

Nedeniyle Doğan Yükümler...................................................85

g. Bölünmenin Alacaklılar ve İşçiler Üzerindeki

Etkileri..........................................................................................85

III. Alman Hukukunda Yönetim Kurulunun Bilgi Vermekten

Kaçınma Hakkı....................................................................................... 86

IV. Ortak Bölünme Raporu .........................................................................89

V. Ortak Bölünme Raporunun Bölünme Yönergesiyle

Bağdaştırılabilirliği.................................................................................91

VI. Bölünme Raporu Hazırlanmasından Vazgeçilmesi ....................... 92

§ 3.Bölünme Denetimi ....................................................................................... 94

I. Bölünme Denetiminin Anlam ve Amacı ...........................................95

II. Bölünme Denetiminin Konusu ve Kapsamı.....................................95

1. Bölünme Denetiminin Konusu ....................................................95

2. Bölünme Denetiminin Kapsamı.................................................. 97

III. Pay Değişim Oranının Uygunluğunun Denetlenmesi ..................98

1. Şirket Değerleme Yöntemleri........................................................ 99

a. Net Aktif Değer Yöntemi ....................................................... 99

b. Klasik Gelir Değeri Yöntemi .............................................. 100

c. İskonto Edilmiş Nakit Akım Yöntemi (Discounted

– Cash – flow) ..........................................................................101

d. Ortalama değer Yöntemi ......................................................101

2. Şirket Bölümlerinin Değerlemesi .............................................. 102

a. Borsaya Kote Edilen Paylar.................................................. 102xiv

b. Borsaya Kote Edilmeyen Paylar.......................................... 103

aa. Doğrudan Yöntem........................................................... 103

bb. Dolaylı Yöntem................................................................. 103

3. Sonuç ................................................................................................ 104

IV. Bölünme Sözleşmesinin Bütünlüğünün Denetlenmesi .............. 105

V. Bölünme Sözleşmesinin Doğruluğunun Denetlenmesi.............. 105

VI. Bölünme Raporunun Doğruluğunun Denetlenmesi................... 105

VII. Bölünme Denetiminden Vazgeçme ................................................. 106

VIII. Bölünme Denetçisi .............................................................................. 108

1. Bölünme Denetimi İçin Yetkili Kişiler..................................... 108

2. Bölünme Denetçisinin Bağımsızlığı..........................................111

3. Bölünme Denetçisinin Atanması .............................................. 115

4. Bölünme Denetçisinin Hakları ve Yükümlülükleri ...............118

a. Bölünme Denetçisinin Hakları............................................118

b. Bölünme Denetçisinin Yükümlülükleri ............................119

IX. Denetimin Sonucu ...............................................................................120

1. Denetim Raporu............................................................................ 121

a. Denetim Raporunun Anlam ve Amacı.............................. 121

b. Denetim Raporunun İçeriği ve Kapsamı.......................... 121

2. Bölünme Denetçisinin Bilgi Vermekten Kaçınma

Hakkı................................................................................................126

3. Denetim Raporu Düzenlenmesinden Vazgeçilmesi .............126

§ 4.Genel Kurulun Bölünme Kararı .............................................................. 127

I. Genel Kurul Toplantısının Hazırlığı ve Yapılması....................... 129

II. Ayırma Halinde Ayırma Kararı ........................................................ 130

III. Karar Alınması...................................................................................... 134

1. Bölünme Kararının Konusu ....................................................... 134

2. Karar Nisabı.................................................................................... 135

3. Bölünme denetiminin Sonucuna Bağlı Olmama................... 139

IV. Özel Onay Gereklilikleri .................................................................... 139

1. İmtiyazlı Pay Sahiplerinin Onama Kararları.......................... 139xv

2. Özel Hak Sahiplerinin Onayı......................................................141

V. İsviçre ve Alman Hukukunda Şekil Şartı ....................................... 142

VI. Bağlayıcı Etki......................................................................................... 144

VII. Bölünme Kararının Maddi Denetimi.............................................. 146

§ 5.Bölünmede Sermaye Artırımı.................................................................. 151

I. Sermaye Artırımsız Bölünme............................................................ 151

1. Genel Olarak................................................................................... 151

2. Sermaye Artırımı Bakımından Seçim Hakkı......................... 152

3. Sermaye Artırımı Yasağı.............................................................. 153

a. Yasak Haller............................................................................. 153

b. Sermaye Artırımı Yasağını ihlalin Hukuki Sonuçları.... 154

II. Denkleştirme Tazminatı..................................................................... 155

III. Sermaye Artırımlı Bölünme .............................................................. 156

1. Genel Olarak................................................................................... 156

2. Kolaylaştırılmış Sermaye Artırımı............................................ 156

3. Ayni Sermaye Karşılığında Sermaye Artırımı........................ 159

a. Yönetim Kurulu Tarafından Artırıma İlişkin

Değişik Esas Sözleşme Metninin Hazırlanması ............ 162

b. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı İzni ......................................... 163

c. Genel Kurul Kararı ................................................................ 163

d. İmtiyazlı Paysahipleri Özel Kurulu Kararı....................... 164

e. Sermaye Artırımı ve Bölünme Kararı ............................... 166

4. Ayni Sermaye Denetimi .............................................................. 166

5. Tescil Talebi.................................................................................... 167

6. Tescil ve İlan ................................................................................... 168

IV. Sermaye Artırımının Geçerli Olması.............................................. 168

V. Kayıtlı Sermaye Sistemi...................................................................... 169

VI. Şartlı Sermaye Artırımı .......................................................................170

§ 6.Kısmi Bölünme Çerçevesinde Sermaye Azaltımı.................................171

I. Nev'i Değiştirme Kanunu'na Göre Gereklilik Şartı .................... 172

II. Basit Sermaye Azaltımı ...................................................................... 173xvi

III. Azaltım Usulü ........................................................................................175

1. Yönetim Kurulu Tarafından Azaltıma İlişkin Değişik

Esas Sözleşme Metninin Hazırlanması ....................................175

2. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı İzni .................................................175

3. Genel Kurul Kararı ........................................................................175

4. Kararın Uygulanması....................................................................176

5. Tescil ve İlan ...................................................................................176

§ 7. Pay Değişim Usulü.......................................................................................176

I. Yedieminin Atanması.......................................................................... 177

II. Payların ve Denkleştirme Tazminatının Yediemine Teslimi .....178

III. Yedieminin Hakları ve Görevleri...................................................... 179

IV. Pay Değişimi ve Denkleştirme Tazminatının Teslimi................ 180

1. Genel Olarak................................................................................... 180

2. Basit Değişim ................................................................................. 180

3. Birleştirme........................................................................................181

§ 8.Bölünmenin Ticaret Siciline Tescili ....................................................... 182

I. Tescil Talebi........................................................................................... 182

II. Bildirimin İçeriği.................................................................................. 183

III. Eklenmesi Gereken Belgeler.............................................................. 184

1. Devreden Ortaklığın Nihai Bilançosu ..................................... 185

2. Nev'i Değiştirme Kanunu'na Göre Olumsuz Beyan ............ 186

a. Genel Olarak............................................................................ 186

b. De Lege Ferenda Öneriler.....................................................191

c. İhtirazi Kayıtla Tescil Görüşü ............................................. 192

aa. Eski Hale İade Meselesi ................................................. 192

bb. Menfaatlerin Değerlendirilmesi................................... 193

d. Yeni Alman Nev'i Değiştirme Kanunu‘nun

Düzenleme Şekli..................................................................... 194

IV. Bölünmenin Tescili.............................................................................. 196

V. İlan ........................................................................................................... 197xvii

Üçüncü Bölüm

YENİ KURULUŞ YOLUYLA BÖLÜNME

§ 1.Bölünme Planı.............................................................................................. 199

I. Hukuki Niteliği..................................................................................... 199

II. Bölünme Planının Hazırlanması ve Planın İçeriği ......................200

§ 2.Yeni Ortaklıkların Kurulması ................................................................. 201

I. Esas Sözleşmenin Tespiti....................................................................202

II. Nev'i Değiştirme Kanunu'na Göre İlk Gözetim Kurulunun

ve İlk Denetçinin Atanması ...............................................................204

III. İlk Yönetim Kurulunun Atanması ...................................................204

IV. Kuruluş Beyanı .....................................................................................205

V. Kuruluş Denetimi ................................................................................205

§ 3.Bölünme Denetimi......................................................................................206

§ 4.Genel Kurulun Bölünme Kararı ..............................................................207

I. Bölünme Planı Hakkında Karar Alınması .....................................208

II. Yeni Ortaklıkların Esas Sözleşmelerinin Onaylanması..............209

III. NevDK'ya Göre İlk Gözetim Kurulu Atamasının

Onaylanması..........................................................................................209

§ 5.Yeni Ortaklıkların Tescili.......................................................................... 210

I. Tescil Talebi........................................................................................... 210

II. Eklenmesi Gereken Belgeler.............................................................. 210

III. Yeni Ortaklıkların Tescili ...................................................................211

IV. Tescilin İlanı...........................................................................................211

§ 6.Bölünmenin Ticaret Siciline Tescili ....................................................... 212

I. Tescil Talebi........................................................................................... 212

II. Eklenmesi Gereken Belgeler.............................................................. 212

III. Bölünmenin Tescili.............................................................................. 213

IV. Tescilin İlanı...........................................................................................214xviii

Dördüncü Bölüm

BÖLÜNMENİN HÜKÜM VE SONUÇLARI

§ 1.Malvarlığının İntikali................................................................................. 215

I. Kısmi Külli Halefiyet .......................................................................... 215

1. Genel Olarak................................................................................... 215

2. Külli Halefiyet İlkesinin Uygulanması .....................................216

II. Aktif Malvarlığı Değerlerinin İntikali............................................. 219

1. Ayni Haklar..................................................................................... 219

2. Fikri ve Sınai Haklar.....................................................................222

3. Kamusal İzinler ve Ayrıcalıklar..................................................222

4. Sicillerin Düzeltilmesi..................................................................223

5. Alacaklar..........................................................................................224

6. Ticaret Ünvanı ...............................................................................225

7. İştirakler ..........................................................................................226

III. Borçların İntikali..................................................................................228

1. Genel Olarak...................................................................................228

2. Tahviller ve İntifa Senetleri......................................................... 229

IV. Sözleşme İlişkileri ................................................................................230

1. Genel Olarak...................................................................................230

2. Özel Sözleşme Türleri .................................................................. 231

a. Temlik Sözleşmeleri............................................................... 231

b. Kullandırma Sözleşmeleri .................................................... 232

aa. Kira Sözleşmeleri............................................................. 232

bb. Lisans Sözleşmeleri ......................................................... 232

cc. Ödünç ve Kredi Sözleşmeleri .......................................233

c. İşgörme Sözleşmeleri.............................................................233

aa. Hizmet veya İş Sözleşmesi.............................................233

bb. Vekalet ve Diğer İşgörme Sözleşmeleri.......................236

d. Teminat Sözleşmeleri ............................................................ 237

e. Sigorta Sözleşmeleri...............................................................238

f. Rekabet Yasağı..................................................