Türk Anayasa Hukuku

Prof. Dr. Ayhan DÖNER

İÇİNDEKİLER

ÜÇÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ.7

İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ9

BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ. 11

BİRİNCİ BÖLÜM

TÜRK ANAYASAL GELİŞMELERİ

1. OSMANLI DÖNEMİ ANAYASAL GELİŞMELERİ. 37
2. SENED-İ İTTİFAK. 37
3. Sened-i İttifakın Hükümleri. 39
4. a) Merkezin Lehine Olan Hükümler . 39
5. b) Ayanların Lehine Olan Hükümler. 40
6. c) Genel Olarak Halkın Lehine Olan Hükümler 40
7. Sened-i İttifakın Niteliği ve Önemi . 40
8. Sened-i İttifakın Uygulanması. 41
9. TANZİMAT FERMANI . 41
10. Tanzimat Fermanının Hükümleri. 42
11. a) Devlet İktidarının Kullanımı ve Sınırlanmasına

İlişkin İlke ve Kurallar 42

1. b) Temel Hak ve Hürriyetlere İlişkin İlke ve

Kurallar. 43

2. Tanzimat Fermanının Niteliği ve Önemi. 44
3. ISLAHAT FERMANI. 45
4. BİRİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİ VE 1876

KANUN-U ESASİ  47

1. Hazırlanışı ve Niteliği . 48

14 İçindekiler

2. Kanun-u Esasinin Kurduğu Anayasal Düzen 48
3. a) Temel İlkeler 48
4. b) Temel Hak ve Hürriyetler. 49
5. c) Devletin Temel Organları. 49
6. İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİ: 1909

DEĞİŞİKLİKLERİ . 53

1. Temel Hak ve Hürriyetlere İlişkin Değişiklikler. 54
2. Yasama Organına İlişkin Değişiklikler. 55
3. Yürütme Organına İlişkin Değişiklikler 55
4. CUMHURİYET DÖNEMİ ANAYASAL GELİŞMELERİ 56
5. 1921 ANAYASASI (1921 TEŞKİLAT-I ESASİYE

KANUNU)  56

1. 1921 Anayasasını Hazırlayan Tarihsel ve Anayasal

Gelişmeler. 56

2. 1921 Anayasasının Hazırlanması. 58
3. 1921 Anayasası’nın Özellikleri . 59
4. Saltanatın Kaldırılması ve Cumhuriyetin İlanı 61
5. Halifeliğin Kaldırılması . 62
6. 1924 ANAYASASI (1924 TEŞKİLAT-I ESASİYE

KANUNU)  63

1. 1924 Anayasasının Genel Esasları. 64
2. Devletin Temel Organları 64
3. a) Yasama Organı 64
4. b) Yürütme Organı. 65
5. c) Yargı Organı. 67
6. 1924 Anayasasının Öngördüğü Hükümet Sistemi. 68
7. 1924 Anayasasında Temel Hak ve Özgürlükler 69
8. Anayasanın Üstünlüğü ve Katılığı. 71
9. 1924 Anayasasının Uygulanması. 71
10. 1961 ANAYASASI. 73
11. 1960 Darbesi ve 1961 Anayasasının Hazırlanışı . 73

İçindekiler 15

2. 1961 Anayasanın Temel Özellikleri ve Bağlayıcılığı. 74
3. 1961 Anayasasının Genel Esasları. 75
4. Temel Hak ve Hürriyetler 76
5. Devletin Temel Organları 76
6. a) Yasama Organı 76
7. b) Yürütme Organı. 77
8. c) Yargı Organı. 78
9. 1971-1973 Anayasa Değişiklikleri 79
10. a) Yürütmenin Güçlendirilmesine Yönelik

Değişiklikler. 79

1. b) Temel Hak ve Hürriyetlere Yönelik

Değişiklikler. 80

1. c) Yargı Organına Yönelik Değişiklikler . 80
2. 1982 ANAYASASININ YAPIM SÜRECİ VE TEMEL

ÖZELLİKLERİ . 81

1. 1982 Anayasasının Hazırlanışı ve Kabulü . 81
2. 1982 Anayasasının Temel Özellikleri 82

İKİNCİ BÖLÜM

DEVLETİN TEMEL NİTELİKLERİ

1. CUMHURİYETÇİLİK İLKESİ . 88
2. ÜNİTER DEVLET İLKESİ 90
3. GENEL OLARAK DEVLETİN YÜRÜTME ORGANI

VE İDARİ YAPISI 93

3. DEVLETİN ÜNİTER YAPISI VE ANAYASANIN 3.

MADDESİ. 93

1. Ülkenin Bölünmez Bütünlüğü İlkesi 94
2. Milletin Bölünmez Bütünlüğü İlkesi 95

III. İNSAN HAKLARINA SAYGILI DEVLET. 96

1. İNSAN HAKLARINA SAYGILI DEVLETİN

GEREKLERİ. 96

1. Tanıma . 97

16 İçindekiler

2. Uygulanmasını Sağlama 97
3. Koruma. 98
4. Tazmin Etme 98
5. İNSAN HAKLARINA SAYGILI DEVLET

HUSUSUNDA BAZI TARTIŞMALAR. 99

1. İnsan Haklarına Dayalı-İnsan Haklarına Saygılı

Tartışması. 99

2. Toplumun Huzuru, Milli Dayanışma ve Adalet

Anlayışı-İnsan Haklarına Saygı İlişkisine Yönelik

Tartışma . 100

1. ATATÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNE BAĞLI DEVLET. 101
2. BAŞLANGIÇTA BELİRTİLEN TEMEL İLKELERE

DAYALI DEVLET. 104

1. DEMOKRATİK DEVLET 108

VII. LAİK DEVLET  115

1. DİN HÜRRİYETİ . 117
2. İnanç Hürriyeti 117
3. İbadet Hürriyeti . 119
4. DİN VE DEVLET İŞLERİNİN AYRILIĞI 121
5. Din ve Devlet Kurumlarının Birbirinden Ayrılığı. 122
6. a) Genel Olarak 122
7. b) Anayasa Mahkemesinin Kararlarında Din ve

Devlet İşlerinin Ayrılığı123

2. Devletin Bütün Dinler Karşısında Tarafsızlığı 124
3. a) Devletin Resmi Bir Dini Olmamalıdır125
4. b) Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Eğitimi.127
5. Devletin Hukuki Düzeninin Din Kurallarına

Dayanmaması 130

VIII. SOSYAL DEVLET. 132

1. GENEL OLARAK 132
2. SOSYAL DEVLETİN HÜRRİYET ANLAYIŞI 134

İçindekiler 17

1. SOSYAL DEVLET KAVRAMININ

ANAYASALARDA DÜZENLENİŞİ. 135

1. SOSYAL DEVLETİ GERÇEKLEŞTİRMEYE

YÖNELİK HUKUKİ USULLER 136

1. Herkese İnsan Onuruna Yaraşır Asgari Bir Hayat

Seviyesi Sağlamak  137

1. a) Genel Olarak 137
2. b) Sosyal Haklar.138
3. c) Sosyal Hakların Sınırı.142
4. Gelir ve Servet Eşitsizliklerinin Azaltılmasına

Yönelik Tedbirler 143

1. a) Vergilendirme 144
2. b) Kamulaştırma .144
3. c) Devletleştirme 145
4. d) Planlama146
5. Sosyal Devlet, Fırsat Eşitliği ve Özel Olarak

Korunması Gereken Kişiler  147

1. HUKUK DEVLETİ 149
2. GENEL OLARAK 149
3. HUKUK DEVLETİNİN ŞARTLARI (GEREKLERİ) . 152
4. Devletin Hukuka Bağlılığı İlkesi . 152
5. a) Yasama Organının Hukuka Bağlılığı ve

Yargısal Denetimi153

1. b) Yürütme Organının ve Onun Uzantısı İdarenin

Hukuka Bağlılığı ve Yargısal Denetimi .154

1. c) Yargı Organının Hukuka Bağlılığı ve Yargısal

Denetimi158

1. d) Yargının Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı 159
2. Hukuki Güvenlik İlkesi . 160
3. a) Hukuki Belirlilik160
4. b) Hukuki İstikrar ve Öngörülebilirlik 162

18 İçindekiler

1. c) Geçmişe Etki Yasağı ve Kazanılmış Haklara

Saygı163

1. d) İdarenin Mali Sorumluluğu165
2. e) Temel Hak ve Hürriyetler Tanınması ve

Güvence Altına Alınması.165

1. EŞİTLİK İLKESİ. 169
2. EŞİTLİK İLKESİNİN MUHATABI. 170
3. MUTLAK VE NİSPİ EŞİTLİK. 170
4. POZİTİF AYRIMCILIK . 173

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER

1. TEMEL KAVRAMLAR 175
2. HAK VE HÜRRİYET (ÖZGÜRLÜK)

KAVRAMLARI 175

1. Hürriyet (Özgürlük). 176
2. Hak 177
3. Hak ve Özgürlük Arasındaki Farklar 179
4. DİĞER KAVRAMLAR 180
5. İnsan Hakları . 180
6. Kamu Hürriyetleri . 180
7. Temel Hak ve Hürriyetler (Temel Haklar) 181
8. Anayasal Haklar 181
9. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN

SINIFLANDIRILMASI. 181

1. JELLİNEK’İN SINIFLANDIRMASI. 182
2. Negatif Statü Hakları. 182
3. Pozitif Statü Hakları 182
4. Aktif Statü Hakları 183
5. TARİHİ GELİŞİM SÜRECİ AÇISINDAN

SINIFLANDIRMA . 184

İçindekiler 19

1. Birinci Kuşak Haklar. 184
2. İkinci Kuşak Haklar. 184
3. Üçüncü Kuşak Haklar . 185
4. 1982 ANAYASASININ TEMEL HAK VE

HÜRRİYETLERİ SINIFLANDIRMASI 185

1. Kişinin Hakları ve Ödevleri 186
2. Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler . 187
3. Siyasi Haklar ve Ödevler. 189

III. 1982 ANAYASASININ TEMEL HAK VE

HÜRRİYETLERE YAKLAŞIMI. 189

1. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN NİTELİĞİ

KONUSUNDAKİ YAKLAŞIMI 190

1. 1982 Anayasasının Temel Hak ve Hürriyet Anlayışı 190
2. 1982 Anayasasında Hak-Ödev İlişkisi 191
3. İNSAN HAKLARINA DAYALI-İNSAN

HAKLARINA SAYGILI  192

1. TOPLUMUN HUZURU, MİLLİ DAYANIŞMA VE

ADALET ANLAYIŞI İÇİNDE İBARESİ İLE İNSAN

HAKLARINA SAYGILI DEVLET ARASINDAKİ

İLİŞKİ . 192

1. 1982 ANAYASASINDA HÜRRİYET-OTORİTE

DENGESİ 193

1. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN

SINIRLANDIRILMASI. 194

1. OLAĞAN DÖNEMLERDE TEMEL HAK VE

HÜRRİYETLERİN SINIRLANDIRILMASI. 195

1. Sınırlama Kanunla Olmalıdır 196
2. Sınırlama Anayasanın İlgili Maddesinde Belirtilen

Sebeplere Dayanmalıdır  197

3. Sınırlama Anayasanın Sözüne ve Ruhuna Uygun

Olmalıdır . 198

4. Sınırlama Demokratik Toplum Düzeninin

Gereklerine Aykırı Olmamalıdır . 199

20 İçindekiler

5. Sınırlama Laik Cumhuriyetin Gereklerine Aykırı

Olmamalıdır  200

6. Sınırlama Temel Hak ve Hürriyetlerin Özüne

Dokunmamalıdır 200

7. Sınırlama Ölçülülük İlkesine Uygun Olmalıdır 201
8. OLAĞANÜSTÜ HAL DÖNEMLERİNDE TEMEL

HAK VE HÜRRİYETLERİN SINIRLANDIRILMASI:

TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN

KULLANILMASININ DURDURULMASI. 202

1. Savaş, Seferberlik veya Olağanüstü Hallerden Biri

Var Olmalıdır  204

2. Milletlerarası Hukuktan Doğan Yükümlülükler

İhlal Edilmemelidir 205

3. Ölçülülük İlkesine Uygun Hareket Edilmelidir. 206
4. 15. Maddenin 2. Fıkrasında Düzenlenen Hak ve

İlkelerden Oluşan Çekirdek Alana Dokunmamalıdır 207

1. YABANCILARIN TEMEL HAK VE

HÜRRİYETLERİNİN SINIRLANMASI . 208

1. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN KÖTÜYE

KULLANILMAMASI 209

1. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN ÖZNELERİ 213
2. HERKES . 214
3. VATANDAŞLAR. 216
4. BELLİ KATEGORİLER. 218
5. YABANCILAR. 218

VII. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN KORUNMASI 219

1. ULUSAL ALANDA KORUMA. 219
2. Yargı Dışı Yollar . 220
3. a) Siyasi Başvuru Yolları220
4. b) İdari Başvuru Yolları 222
5. c) Bağımsız Kurumlara Başvuru Yolları 225
6. Yargısal Başvuru Yolları . 232
7. ULUSLARARASI ALANDA KORUMA 234

İçindekiler 21

1. Birleşmiş Milletler Düzeyinde İnsan Haklarının

Korunması. 235

2. Avrupa Konseyi Düzeyinde İnsan Haklarının

Korunması. 236

1. a) Sözleşmenin Kapsamı ve İçeriği.237
2. b) Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Birimleri 237
3. c) Mahkemeye Başvuru Usulleri .239
4. d) Bireysel Başvuruların İncelenmesi .240
5. e) Büyük Daireye İtiraz.242
6. f) AİHM Kararları ve Yargılamanın Yenilenmesi242

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

SİYASİ PARTİLER

1. GENEL OLARAK 245
2. SİYASİ PARTİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ 247

III. SİYASİ PARTİLERİN KURULMASI VE PARTİ

ÜYELİĞİ  248

1. SİYASİ PARTİLERİN KURULMASI 248
2. SİYASİ PARTİ ÜYELİĞİ . 249
3. SİYASİ PARTİLERİN HUKUKİ NİTELİĞİ 251
4. TÜRK HUKUKUNDA SİYASİ PARTİLERİN

FİNANSMANI VE MALİ DENETİMİ 252

1. GENEL OLARAK 252
2. TÜRK HUKUKUNDA SİYASİ PARTİLERİN GELİR

KAYNAKLARI  253

1. Devlet Yardımı 254
2. Bağışlar 255
3. SİYASİ PARTİLERİN MALİ DENETİMİ 256
4. Denetim Yetkisi ve Usulü 256
5. Mali Denetim Sonucu Verilebilecek Müeyyideler 257

22 İçindekiler

1. SİYASİ PARTİLERE İLİŞKİN YASAKLAR 258
2. SİYASİ PARTİLERİN AMAÇLARI VE

FAALİYETLERİNE İLİŞKİN YASAKLAR . 260

1. SİYASİ PARTİLERİN ÖRGÜTLENMELERİNE

İLİŞKİN YASAKLAR 262

VII. SİYASİ PARTİLERE YÖNELİK YAPTIRIMLAR. 263

1. SİYASİ PARTİLERİN KAPATILMASI 263
2. Siyasi Partilerin Kapatılma Sebepleri 263
3. a) Siyasi Partinin Tüzük ve Programının

Anayasanın 68/4. Maddesine Aykırı Olması.264

4. b) Siyasi Partinin Anayasanın 68/4. Maddesinde

Belirtilen Eylemlerin Odağı Haline Gelmesi.265

2. Siyasi Parti Kapatma Davalarında Usul. 268
3. a) Kapatma Davası Açılması.268
4. b) Kapatma Davasında Yargılama Usulü269
5. Kapatmanın Sonuçları 270
6. DEVLET YARDIMINDAN KISMEN VEYA

TAMAMEN YOKSUN BIRAKILMA . 271

1. SİYASİ PARTİLERE İHTAR 272

BEŞİNCİ BÖLÜM

YASAMA ORGANI: TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ

1. DEVLETİN TEMEL TEŞKİLAT YAPISI:

CUMHURİYETİN TEMEL ORGANLARI  275

1. YASAMA ORGANI. 275
2. YÜRÜTME ORGANI. 276
3. YARGI ORGANI 276
4. YASAMA ORGANI: TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET

MECLİSİ  277

1. TBMM’NİN YAPISI VE KURULUŞU . 277
2. TBMM’nin Yapısı. 277
3. Milletvekili Sayısı . 277

İçindekiler 23

1. MİLLETVEKİLLERİNİN SEÇİMİ 278
2. Seçimlerin Başlangıcı 278
3. a) Genel Seçimler.278
4. b) Ara Seçimler.282
5. Seçimlerin Ertelenmesi (Geriye Bırakılması) . 284
6. 1982 Anayasasının Seçimlere İlişkin Temel İlkeleri. 285
7. a) Demokratik Seçim İlkeleri .285
8. b) Temsilde Adalet ve Yönetimde İstikrar İlkeleri295
9. c) Seçim Kanunlarında Yapılan Değişikliklerin

Bir Yıl İçinde Yapılacak Seçimlerde

Uygulanmaması İlkesi 297

4. Milletvekili Seçilme Yeterliliği . 298
5. a) Türk Vatandaşı Olmak299
6. b) 18 Yaşını Doldurmuş Olmak .300
7. c) En Az İlkokul Mezunu Olmak.301
8. d) Kısıtlı Olmamak.301
9. e) Askerlikle İlişiği Olmamak302
10. f) Kamu Hizmetlerinden Yasaklı Olmamak 302
11. g) Taksirli Suçlar Hariç Toplam Bir Yıl veya Daha

Fazla Hapis ile Ağır Hapis Cezasına Hüküm

Giymemiş Olmak.303

76. h) Anayasanın 76. Maddesinde Sayılan Belirli

Suçlardan Hüküm Giymemiş Olmak304

5. Memnu (Yasaklanmış) Hakların İadesi Meselesi 304
6. Seçimlerde Adaylık . 306
7. a) Bağımsız Adaylık307
8. b) Siyasi Parti Adaylığı .308
9. c) Kamu Görevlilerinin Seçimlerde Adaylığı 312
10. d) Kamu Görevlilerinin Seçimden Sonra Göreve

Dönmesi315

24 İçindekiler

7. Adayların İncelenmesi ve Adaylara Karşı İtiraz 316
8. a) Resen İnceleme316
9. b) İtiraz Üzerine İnceleme.317
10. Siyasi Partilerin Seçime Katılabilme ve Aday

Gösterebilme Şartları  317

9. Seçim Çevreleri . 319
10. Milletvekili Seçim Sistemi 320
11. a) Genel Olarak Seçim Sistemleri320
12. b) Türk Milletvekili Seçim Sistemi .323
13. Milletvekili Seçilenlere Seçildiklerine Dair Tutanak

verilmesi . 331

11. Seçimlere İtiraz ve İtiraz Neticesinde Seçimin

veya Tutanağın İptali  332

1. TBMM ÜYELERİNİN HUKUKİ STATÜSÜ 333
2. Milletvekilliği Sıfatının Kazanılması 333
3. Milletin Temsili. 335
4. Milletvekili Andı ve Milletvekillerinin Andiçmesi. 336
5. Milletvekilliği ile Bağdaşmayan İşler . 338
6. Parlamenter Muafiyetler 340
7. a) Yasama Sorumsuzluğu .341
8. b) Yasama Dokunulmazlığı 346
9. Milletvekilliğinin Sona Ermesi . 360
10. a) Üyeliğin Düşmesi Sebebiyle Sona Erme Halleri 360
11. b) Diğer Sona Erme Halleri 365
12. Milletvekillerinin Mali Statüsü . 368

ALTINCI BÖLÜM

TBMM’NİN TEŞKİLAT YAPISI VE ÇALIŞMA DÜZENİ

1. İÇTÜZÜK 369

İçindekiler 25

1. TBMM’NİN TEŞKİLAT YAPISI (İÇ YAPISI). 372
2. BAŞKANLIK DİVANI. 372
3. Başkanlık Divanının Kuruluşu. 372
4. Meclis Başkanı. 373
5. SİYASİ PARTİ GRUPLARI. 375
6. DANIŞMA KURULU. 377
7. MECLİS KOMİSYONLARI. 378
8. Daimi Komisyonlar . 379
9. Geçici Komisyonlar. 381

III. TBMM’NİN ÇALIŞMA DÜZENİ. 381

1. TBMM’NİN TOPLANMASI VE TATİLİ . 381
2. Yasama Dönemi 382
3. Yasama Yılı. 382
4. Birleşim. 382
5. Oturum 382
6. Toplanma. 383
7. Tatil . 383
8. Ara Verme. 383
9. Tatilde veya Ara Vermede Toplantı (Olağanüstü

Toplantı) 383

1. TBMM’NİN TOPLANTI VE KARAR YETER

SAYISI 384

1. Toplantı Yeter Sayısı. 384
2. Karar Yeter Sayısı . 385
3. TBMM’NİN OYLAMA USULLERİ 387
4. İşaretle Oylama . 387
5. Açık Oylama . 388
6. Gizli Oylama . 388
7. MECLİS GÖRÜŞMELERİ. 388

26 İçindekiler

YEDİNCİ BÖLÜM

TBMM’NİN GÖREV VE YETKİLERİ

1. KANUN KOYMAK 394
2. KANUNLARIN TEKLİFİ 394
3. KANUN TEKLİFLERİNİN GÖRÜŞÜLMESİ. 396
4. KANUNLARIN YAYIMI VE

CUMHURBAŞKANININ GERİ GÖNDERME

YETKİSİ . 399

1. KANUNLARIN YÜRÜRLÜĞE GİRMESİ . 401
2. HÜKÜMETİ DENETLEMEK: TBMM’NİN BİLGİ

EDİNME VE DENETİM YETKİSİ VE ARAÇLARI . 401

1. YAZILI SORU 402
2. GENEL GÖRÜŞME . 404
3. MECLİS ARAŞTIRMASI 405
4. MECLİS SORUŞTURMASI 407

III. BÜTÇE VE KESİN HESAP KANUN TEKLİFLERİNİ

GÖRÜŞMEK VE KABUL ETMEK . 413

1. BÜTÇE KANUNU 413
2. KESİN HESAP KANUNU . 417
3. PARA BASILMASINA KARAR VERMEK 418
4. SAVAŞ İLANINA KARAR VERMEK. 418
5. MİLLETLERARASI ANDLAŞMALARIN

ONAYLANMASINI UYGUN BULMAK. 420

1. MİLLETLERARASI ANDLAŞMALARIN

ONAYLANMASININ UYGUN BULUNMASI 421

1. MİLLETLERARASI ANDLAŞMALARIN

ONAYLANMASI, YAYIMI VE YÜRÜRLÜĞÜ  423

1. MİLLETLERARASI ANLAŞMALARIN TÜRK

HUKUKUNDAKİ HİYERARŞİK YERİ . 424

1. MİLLETLERARASI ANDLAŞMALARIN

YARGISAL DENETİMİ. 426

İçindekiler 27

VII. GENEL VE ÖZEL AF İLANINA KARAR VERMEK . 427

VIII. TBMM’NİN DİĞER GÖREV VE YETKİLERİ 430

SEKİZİNCİ BÖLÜM

YÜRÜTME ORGANI VE HÜKÜMET SİSTEMLERİ

1. YÜRÜTME ORGANI 433
2. MONİST (TEKÇİ) YÜRÜTME 433
3. DÜALİST (İKİCİ) YÜRÜTME 434
4. HÜKÜMET SİSTEMLERİ . 434
5. PARLAMENTER SİSTEM 436
6. BAŞKANLIK SİSTEMİ . 436
7. YARI-BAŞKANLIK SİSTEMİ 441
8. 2017 ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ SONRASI TÜRK

HÜKÜMET SİSTEMİ  442

DOKUZUNCU BÖLÜM

YÜRÜTME ORGANI: CUMHURBAŞKANI

1. CUMHURBAŞKANININ SEÇİMİ. 445
2. GENEL OLARAK 445
3. SEÇİMLERİN BAŞLANGICI 446
4. TBMM ve Cumhurbaşkanının Seçim Döneminin

Sona Ermesi. 446

2. TBMM’nin Erken Seçim Kararı Alması. 447
3. TBMM Seçimlerinin Cumhurbaşkanınca

Yenilenmesi (Fesih)  447

4. Cumhurbaşkanlığı Makamının Boşalması 448
5. CUMHURBAŞKANI SEÇİLEBİLME YETERLİLİĞİ . 448
6. ADAY GÖSTERİLME . 449
7. ADAYLARIN İNCELENMESİ VE ADAYLARA

KARŞI İTİRAZ. 450

1. CUMHURBAŞKANININ SEÇİM USULÜ . 450

28 İçindekiler

1. CUMHURBAŞKANININ GÖREV SÜRESİ VE İKİ

DEFADAN FAZLA SEÇİLME YASAĞI 452

1. CUMHURBAŞKANLIĞI SIFATININ KAZANILMASI

VE GÖREVE BAŞLAMA 453

III. CUMHURBAŞKANININ TARAFSIZLIĞI VE

PARTİSİYLE İLİŞKİSİ  454

1. CUMHURBAŞKANININ GÖREVİNİN SONA ERMESİ. 456
2. BEŞ YILLIK GÖREV SÜRESİNİN DOLMASI 456
3. CUMHURBAŞKANI VEYA TBMM TARAFINDAN

SEÇİMLERİN YENİLENMESİNE KARAR

VERİLMESİ 457

1. CUMHURBAŞKANLIĞI MAKAMININ

BOŞALMASI 457

1. Cumhurbaşkanını Ölümü 458
2. Cumhurbaşkanının Çekilmesi (İstifası). 458
3. Cumhurbaşkanının Sağlığının Bozulması . 458
4. Cumhurbaşkanının Yüce Divanda Seçilmeye Engel

Bir Suçtan Mahkum Olması 460

1. CUMHURBAŞKANININ GÖREV VE YETKİLERİ. 460
2. DEVLET BAŞKANLIĞI SIFATINDAN

KAYNAKLANAN TEMEL GÖREV VE YETKİLERİ 461

1. Devleti ve Türk Milletinin Birliğini Temsil 461
2. Anayasanın Uygulanmasını, Devlet Organlarının

Düzenli ve Uyumlu Çalışmasını Temin Etme. 462

1. HÜKÜMET BAŞKANLIĞI (YÜRÜTME ORGANI)

SIFATINDAN KAYNAKLANAN TEMEL GÖREV

VE YETKİSİ: ÜLKENİN GENEL SİYASETİNİ

BELİRLEYEREK İCRA ETMEK (HÜKÜMET

ETMEK) 462

1. CUMHURBAŞKANININ DİĞER GÖREV VE

YETKİLERİ 463

1. CUMHURBAŞKANININ SORUMLULUĞU 465
2. SİYASİ SORUMLULUK . 465
3. CEZAİ SORUMLULUK. 467

İçindekiler 29

1. HUKUKİ SORUMLULUK. 469
2. Göreviyle İlgili Hukuki Sorumluluğu . 470
3. Kişisel Eylem ve İşlemleriyle İlgili Hukuki

Sorumluluğu 470

VII. CUMHURBAŞKANINA VEKALET . 471

VIII. CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI VE

BAKANLAR . 472

1. CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI VE

BAKANLARIN ATANMA VE GÖREVE

BAŞLAMA USULÜ . 472

1. CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI VE

BAKANLARIN GÖREV VE YETKİLERİ 473

1. CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI VE

BAKANLARIN SORUMLULUKLARI. 474

1. Siyasi Sorumluluk . 475
2. Cezai Sorumluluk 476
3. a) Göreviyle İlgili Suçları Sebebiyle Cezai

Sorumlulukları .476

1. b) Kişisel Suçları Sebebiyle Cezai Sorumlulukları .477
2. Hukuki Sorumluluk. 477
3. a) Göreviyle İlgili Hukuki Sorumlulukları.478
4. b) Kişisel Eylem ve İşlemleriyle İlgili Hukuki

Sorumlulukları .478

1. CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI VE

BAKANLARIN GÖREVLERİNİN SONA ERMESİ  479

ONUNCU BÖLÜM

YÜRÜTME ORGANININ DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ

1. GENEL OLARAK 481
2. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİ. 481
3. OLAĞAN CUMHURBAŞKANLIĞI

KARARNAMELERİ . 481

1. Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Yetki 478

30 İçindekiler

2. Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Konusu . 482
3. a) Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle Düzenleme

Yapılamayacak Konular.483

1. b) Münhasıran Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle

Düzenlenebilecek Konular: Mahfuz Alan486

1. c) Kanunla veya Cumhurbaşkanlığı

Kararnamesiyle Düzenlenebilecek Konular:

Ortak Alan 488

3. Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Şekil ve Usul 488
4. Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Türk Normlar

Hiyerarşisindeki Yeri 488

5. Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Yargısal

Denetimi . 490

1. OLAĞANÜSTÜ HAL CUMHURBAŞKANLIĞI

KARARNAMELERİ  491

1. Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı

Kararnamelerinde Yetki. 492

2. Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı

Kararnamelerinde Şekil ve Usul  492

3. Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı

Kararnamelerinde Konu. 495

4. Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı

Kararnamelerinin Denetimi . 498

1. a) Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı

Kararnamelerinin Yargısal Denetimi499

1. b) Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı

Kararnamelerinin Siyasi Denetimi501

5. TBMM Tarafından Onaylanan Olağanüstü Hal

Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Anayasa

Mahkemesi Tarafından Denetlenmesi . 502

6. Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı

Kararnameleriyle Alakalı Bazı Tartışmalar. 504

1. a) Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı

Kararnameleri le Kanunlarda Değişiklik

Yapılamayacağı Görüşü .504

İçindekiler 31

1. b) Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı

Kararnamelerinin Süre Bakımından Sınırlı

Olduğu Görüşü.506

1. c) Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı

Kararnamelerinin Yer Bakımından Sınırlı

Olduğu Görüşü.508

III. YÖNETMELİKLER 510

1. DİĞER DÜZENLEYİCİ İŞLEMLER 511

ON BİRİNCİ BÖLÜM

OLAĞANÜSTÜ HAL YÖNETİM USULÜ

1. GENEL OLARAK 513
2. OLAĞANÜSTÜ HAL İLANI 514
3. OLAĞANÜSTÜ HAL İLAN SEBEPLERİ 514
4. OLAĞANÜSTÜ HAL İLANINDA YETKİ. 515
5. OLAĞANÜSTÜ HAL İLANINDA ŞEKİL VE USUL 515

III. OLAĞANÜSTÜ HAL İLANININ HUKUKİ

SONUÇLARI 516

1. VATANDAŞLAR İÇİN PARA MAL VE ÇALIŞMA

YÜKÜMLÜLÜKLERİ GETİRİLEBİLİR 516

1. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER KISMEN VEYA

TAMAMEN DURDURULABİLİR 517

1. OLAĞANÜSTÜ HAL CUMHURBAŞKANLIĞI

KARARNAMESİ ÇIKARILABİLİR . 518

1. OLAĞANÜSTÜ HALE ÖZEL YÖNETİM USULÜ

UYGULANIR . 518

1. OLAĞANÜSTÜ HALİN SONA ERMESİ 519
2. OLAĞANÜSTÜ HAL YÖNETİMİNİN YARGISAL

DENETİMİ . 520

1. OLAĞANÜSTÜ HAL İLANI İŞLEMİNİN

YARGISAL DENETİMİ. 520

1. Olağanüstü Hal İlanına Dair Cumhurbaşkanı

Kararının Yargısal Denetimi 521

32 İçindekiler

2. Cumhurbaşkanının Olağanüstü Hal İlanına İlişkin

Kararının Onaylanmasına Dair TBMM Kararının

Yargısal Denetimi 521

1. OLAĞANÜSTÜ HAL YETKİLERİNİ KULLANAN

MAKAMLARIN YAPTIKLARI İDARİ İŞLEMLER

ÜZERİNDEKİ YARGISAL DENETİM. 522

ON İKİNCİ BÖLÜM

YARGI ORGANI

1. YARGI FONKSİYONU. 523
2. YARGIYA İLİŞKİN TEMEL ANAYASAL İLKELER 525
3. KANUNİ HAKİM İLKESİ. 526
4. YARGININ TARAFSIZLIĞI VE BAĞIMSIZLIĞI

İLKESİ  528

1. Genel Olarak . 528
2. Hakimlerin (Mahkemelerin) Tarafsızlığı İlkesi. 528
3. Hakimlerin (Mahkemelerin) Bağımsızlığı İlkesi. 529
4. a) Yasama Organına Karşı Bağımsızlık529
5. b) Yürütme Organına Karşı Bağımsızlık 529
6. c) Yargı Organına Karşı Bağımsızlık530
7. d) Çevreye Karşı Bağımsızlık 530
8. HAKİMLİK TEMİNATI. 531

III. HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULU . 535

1. HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULUNUN

KURULUŞU . 536

1. HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULUNUN GÖREV

VE YETKİLERİ 539

1. HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULU

KARARLARININ YARGISAL DENETİMİ . 540

1. TÜRK YARGI TEŞKİLATI VE YÜKSEK

MAHKEMELER 540

1. ANAYASA MAHKEMESİ 541

İçindekiler 33

1. YARGITAY 542
2. DANIŞTAY. 543
3. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ . 544
4. SAYIŞTAY . 545

ON ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ANAYASA MAHKEMESİ

1. GENEL OLARAK 549
2. ANAYASA MAHKEMESİNİN KURULUŞU 550

III. ANAYASA MAHKEMESİNİN GÖREV VE

YETKİLERİ . 552

1. ANAYASA MAHKEMESİNİN TEŞKİLATI, ÇALIŞMA

VE YARGILAMA USULÜ 554

1. ANAYASA MAHKEMESİNİN TEŞKİLATI 554
2. Genel Kurul. 554
3. Bölümler 555
4. Komisyonlar 556
5. ANAYASA MAHKEMESİNİN ÇALIŞMA VE

YARGILAMA USULÜ  556

1. ANAYASAYA UYGUNLUK DENETİM YOLLARI. 556
2. İPTAL DAVASI (SOYUT NORM DENETİMİ) . 557
3. İptal Davası Açma Yetkisi 557
4. İptal Davası Açma Süresi 558
5. İTİRAZ YOLU (SOMUT NORM DENETİMİ). 560
6. Konusu 561
7. Şartları . 561
8. a) Bakılmakta Olan Bir Dava Olmalıdır.562
9. b) Davaya Bakmakta Olan Merci Mahkeme

Niteliğinde Olmalıdır562

1. c) İtiraz Konusu Kural Davada Uygulanacak

Kural Olmalıdır563

34 İçindekiler

1. d) Uygulanacak Kural Resen Anayasaya Aykırı

Görülmeli veya Tarafların Aykırılık İddiası

Ciddi Bulunmalıdır564

3. İşleyiş Usulü 565
4. İtiraz Yolunda Başvuruya Engel Durumlar . 567
5. BİREYSEL BAŞVURU YOLU 569
6. İPTAL VE İTİRAZ DAVALARINDA ANAYASAYA

UYGUNLUK DENETİMİNİN KAPSAMI  569

1. ŞEKİL BAKIMINDAN DENETİM 570
2. Kanunların Şekil Bakımından Denetimi . 570
3. Anayasa Değişikliklerinin Şekil Bakımından

Denetimi 571

3. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ve TBMM

İçtüzüğünün Şekil Bakımından Denetimi . 571

1. ESAS BAKIMINDAN DENETİM . 571
2. Sebep Unsuru Bakımından 572
3. Amaç Unsuru Bakımından 572
4. Konu Unsuru Bakımından. 573

VII. İPTAL VE İTİRAZ DAVALARI SONUCU VERİLEN

KARARLAR  576

1. KARAR TÜRLERİ: İPTAL-RET KARARLARI. 576
2. Ret Kararları 576
3. a) İlk İnceleme Sonucunda Ret Kararları .577
4. b) Esas İncelemesi Sonucunda Ret Kararları576
5. c) Ret Kararlarının Etkisi579
6. İptal Kararları 581
7. KARARLARIN NİTELİKLERİ . 582
8. Kararların Kesinliği ve Bağlayıcılığı 582
9. Kararların Gerekçeli Olması . 584
10. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Gerekçelerinin

Bağlayıcılığı Sorunu 585

İçindekiler 35

4. Anayasa Mahkemesinin Yorumlu Ret Kararlarının

Bağlayıcılığı Sorunu 587

1. KARARLARIN YÜRÜRLÜĞE GİRMESİ 589
2. Kararların Yürürlüğünün Bir Yıl Ertelenmesi. 590
3. Kararların Geriye Yürümezliği . 591

VIII. BİREYSEL BAŞVURU YOLU . 593

1. BİREYSEL BAŞVURU HAKKININ KONUSU VE

ŞARTLARI . 594

1. Anayasa ve AİHS Kapsamındaki Hak ve

Özgürlüklerden Olmalı. 594

2. Kamu Gücü Tarafından İhlal Olmalı 597
3. Bireysel Başvuru Hakkına Sahip Olunmalı 599
4. a) Gerçek Kişiler600
5. b) Tüzel Kişiler.601
6. Olağan Kanun Yollarının Tüketilmiş Olmalı. 602
7. Bireysel Başvuru Süresinde Yapılmalı. 608
8. BAŞVURU USULÜ 609
9. Başvuru Dilekçesinin Verilebileceği Yerler 609
10. Başvuru Harcı ve Adli Yardım 610
11. Başvuru Formu (Dilekçesi) 610
12. Bireysel Başvuruda Temsil 611
13. BİREYSEL BAŞVURULARIN İNCELENMESİ 611
14. Kabul Edilebilirlik Bakımından İnceleme . 611
15. a) Ön İnceleme .611
16. b) Kabul Edilebilirlik İncelemesi.613
17. Esas Bakımından İnceleme 616
18. a) İncelemenin Kapsamı616
19. b) İnceleme Usulü 619
20. c) İhtiyati Tedbir Kararı Alma Yetkisi619
21. İNCELEME SONUCU VERİLEBİLECEK

KARARLAR. 620

36 İçindekiler

1. Hakkın İhlal Edilmediği Kararı 620
2. İhlal Kararı . 621
3. a) Genel Olarak.621
4. b) İhlalin Mahkeme Kararından Kaynaklanması

ve Tazminat.621

3. Düşme Kararı . 623
4. Pilot Karar 623
5. KARARLARIN TEBLİĞİ VE YAYIMLANMASI . 624
6. İÇTİHAT FARKLILIKLARININ GİDERİLMESİ 625
7. BAŞVURU HAKKININ KÖTÜYE KULLANILMASI 625

ON DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLMESİ

1. TEKLİF SAFHASI. 630
2. GÖRÜŞME SAFHASI . 631

III. KARAR SAFHASI . 634

1. ONAY SAFHASI 634

KAYNAKLAR.639