TÜRK VATANDAŞLIK HUKUKU
Prf. Dr. B.Bahadır ERDEM
İçindekiler
İÇİNDEKİLER
ÜÇÜNCÜ BASIYA ÖNSÖZVII
İKİNCİ BASIYA ÖNSÖZIX
ÖNSÖZXI
BİRİNCİ KISIMVATANDAŞLIK HUKUKUNA GİRİŞ
I – Vatandaşlık Kavramı3
A – Vatandaşlığın Kazanılma Yolları8
B – Vatandaşlığın Kişiye Sağladığı Kimlik 10
II – Vatandaşlık Hukukuna Hakim Olan Temel Prensipler12
III – Vatandaşlık Hukuku İle Diğer Hukuk Dalları
Arasındaki İlişki14
A – Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın Vatandaşlık
Hukuku İle İlişkisi 14
B – Vatandaşlık Hukuku İle Yabancılar Hukuku
Arasındaki İlişki16
C – Vatandaşlık Hukuku İle Ceza Hukuku Arasındaki
İlişki18
D – Vatandaşlık Hukuku İle Devletler Genel Hukuku
Arasındaki İlişki18
E – Vatandaşlık Hukuku İle Kanunlar İhtilafı Hukuku
Arasındaki İlişki20
IV – Vatandaşlığın Tespitinde Esas Alınacak Zaman24
V – Tüzel Kişiler İle Gemi ve Hava Araçlarında
Vatandaşlık Kavramı24
XVI İçindekiler
İKİNCİ KISIM
BİRİNCİ BÖLÜM
TÜRK VATANDAŞLIK HUKUKUNUN GENEL PRENSİPLERİ
I – Türk Vatandaşlık Hukukunun Tarihçesi 31
II – 5901 Sayılı ve 29052009 Tarihli Türk Vatandaşlık
Kanunu 34
A – Kanunun Genel Gerekçesi 34
III– Türk Anayasası ve Türk Vatandaşlığının Hukuki Niteliği 38
A – Anayasadaki Türk Vatandaşlığı Kavramı 38
1 – Millet Kavramı 42
2 – Atatürk’ün Millet Anlayışı 45
3 – Anayasa Mahkemesi Kararlarında Türk
Anayasalarındaki Milliyetçilik Anlayışı 48
4 – Anayasanın 66 Maddesi Hakkındaki Tartışmalar 50
5 – Anayasanın 66 Maddesi Hakkındaki Önerimiz 55
6 – Devlet İle Vatandaş Arasındaki Gönül Bağının
Yeniden Tesisi ve Anayasanın 66 Maddesi Hakkında Eylül 2011 Tarihindeki Önerimiz 66
7 – Anayasa Madde 66 Bakımından Ekim 2013 Tarihi İtibariyle Son Durum 70
8 – Gezi Parkı Olaylarının Türk Vatandaşlık Hukuku ve Türk Vatandaşlığı Yönünden Değerlendirilmesi 73
B – Anayasaya Göre Türk Vatandaşlığının
Kazanılması ve Kaybı 83
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRK VATANDAŞLIĞININ KAZANILMASI
I – Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun Genel Yapısı 89
II – Türk Vatandaşlığının Kazanılma Halleri 90
III– Türk Vatandaşlığının Doğumla Kazanılması 91
A – Türk Vatandaşlığının Soybağı İle Kazanılması 93
1 – Evlilik Birliği İçinde Doğan Çocuklar 94
İçindekiler XVII
2– Evlilik Birliği Dışında Doğan Çocuklar 96
a) Türk Vatandaşı Ana İle Yabancı Babadan
Doğan Çocuklar 96
b) Türk Vatandaşı Baba İle Yabancı Anadan
Doğan Çocuklar 98
B – Türk Vatandaşlığının Doğum Yeri İle Kazanılması 102
1 – Türk Vatandaşlığının Doğum Yeri İle
Kazanılmasının Şartları 103
a) Türkiye’de Doğma Şartı 103
b) Çocuğun Yabancı Anne ve Babasından
Doğumla Vatandaşlık Kazanamaması Şartı 104
2 – Türkiye’de Doğma Karinesi 105
IV – Türk Vatandaşlığının Sonradan Kazanılması 106
A – Yetkili Makam Kararı İle Türk Vatandaşlığının
Kazanılması 107
1 – Türk İdaresinin Takdir Hakkı 110
2 – Genel Yolla Türk Vatandaşlığının Kazanılması 112
a) Ergin ve Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmak 115
b) Türkiye’de İkamet Etmek 117
c) Türkiye’de Yerleşmeye Karar Vermek 119
ç) Tehlikeli Bir Hastalığı Bulunmamak 120
d) İyi Ahlak Sahibi Olmak 121
e) Türkçe Konuşabilmek 122
f) Geçinmeye Yetecek Gelire veya Mesleğe
Sahip Olmak 122
g) Milli Güvenlik ve Kamu Düzeni Bakımından
Engel Teşkil Edecek Hali Bulunmamak 123
h) Sahip Olunan Yabancı Devletin
Vatandaşlığından Çıkmak 126
3 – İstisnai Yolla Türk Vatandaşlığının Kazanılması 128
a) Türk Vatandaşlığını İstisnai Yolla
Kazanabilecek Kişiler 129XVIII İçindekiler
aa) Türkiye’ye sanayi tesisleri getiren veya
bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyal,
sportif, kültürel, sanatsal alanlarda
olağanüstü hizmeti geçen ya da geçeceği
düşünülen ve ilgili Bakanlıklarca
haklarında gerekçeli teklifte bulunulan
kişiler 129
ab) Vatandaşlığa alınması zaruri görülen
kişiler 130
ac) Göçmen olarak kabul edilen kişiler 130
b) İstisnai Yolla Türk Vatandaşlığının
Kazanılmasında Yetkili Makam 132
B – Türk Vatandaşlığının Yeniden Kazanılması 133
1 – İkamet Şartı Aranmaksızın Türk
Vatandaşlığının Yeniden Kazanılması 135
a) Çıkma İzni Almak Suretiyle Türk
Vatandaşlığını Kaybedenler 135
b) Ana veya Babalarına Bağlı Olarak Türk
Vatandaşlığını Kaybeden ve Kanun’un 21
Maddesinde Kendilerine Tanınan Süre
İçerisinde Seçme Hakkını Kullanarak Türk
Vatandaşlığına Geçmeyenler 136
c) Yürürlükten Kalkan 403 sayılı Türk
Vatandaşlığı Kanunu’na Göre Türk
Vatandaşlığını Kaybedenler 137
2 – İkamet Şartı Aranarak Türk Vatandaşlığının
Yeniden Kazanılması 138
C – Türk Vatandaşlığının Evlenme Yolu İle Kazanılması 140
1 – Genel Olarak 140
2 – Yürürlükten Kalkan 1964 Tarihli ve 403 Sayılı
Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 4866 Sayılı Kanun
İle Değişmeden Önceki 5 Madde Hükmüne Göre
Evlilik Yolu İle Türk Vatandaşlığının Kazanılması 141
3 – Yürürlükten Kalkan 403 Sayılı Türk Vatandaşlığı
Kanunu’nun 4866 Sayılı Kanunla Değiştirilen 5
Maddesi Hükmü Uyarınca Evlilik Yolu İle Türk
Vatandaşlığının Kazanılması 145İçindekiler XIX
4 – 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’na Göre
Evlilik Yolu İle Türk Vatandaşlığının Kazanılması 151
a) Evlenme Yolu İle Vatandaşlık Kazanmanın
Şartları 151
aa) Aile birliği içinde yaşama 152
ab) Evlilik birliği ile bağdaşmayacak bir
faaliyette bulunmama 152
ac) Milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından
engel teşkil edecek bir hali bulunmama 153
b) Evlenme Yolu ile Türk Vatandaşlığını
Kazanma Talebinin İncelenmesi – Başvuru
İnceleme Komisyonu – Karar Makamı 155
c) Evlenmenin Geçerliliği 158
D – Türk Vatandaşlığının Evlat Edinilme Yolu İle
Kazanılması 160
1 – Evlat Edinilme Yolu İle Türk Vatandaşlığını
Kazanmanın Hukuki Niteliği 161
2 – Evlat Edinilme Yolu ile Türk Vatandaşlığını
Kazanmanın Şartları 163
a) Evlat Edinilen Kişinin Henüz Rüştünü İspat
Etmemiş Olması 164
b) Evlat Edinilen Kişinin Milli Güvenlik ve
Kamu Düzeni Bakımından Engel Teşkil
Edecek Bir Halinin Bulunmaması 165
3 – Evlat Edinilme Yolu İle Türk Vatandaşlığının
Kazanılmasında Şartların İncelenmesi 165
E – Türk Vatandaşlığının Yetkili Makam Kararı İle
Kazanılmasında Başvuru Usulü ve Esaslar 166
F – Türk Vatandaşlığının Yetkili Makam Kararı İle
Kazanılmasının Geçerliliği ve Sonuçları 172
1 – İlgili Kişinin Kendisi ve Eşine Olan Etkisi 172
2 – İlgili Kişinin Çocuklarına Etkisi 172
3 – Yetkili Makam Kararı İle Türk Vatandaşlığını
Kazanan Kişinin Ad ve Soyadı Meselesi 175
G – Türk Vatandaşlığının Seçme Hakkı İle Kazanılması 188XX İçindekiler
1 – Seçme Hakkı Yolu İle Türk Vatandaşlığını
Kazanma Hakkına Sahip Olan Kişiler 189
2 – Seçme Hakkı Yolu İle Türk Vatandaşlığını
Kazanmanın Şartları 190
3 – Seçme Hakkı ile Türk Vatandaşlığının
Kazanılmasının Geçerliliği ve Sonuçları 191
V – Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Vatandaşları 192
VI – Sonradan Türk Vatandaşlığını Kazanan Kişilerin
Askerlik Yükümlülüğü 194
VII – Çok Vatandaşlık 195
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TÜRK VATANDAŞLIĞININ KAYBI
I – Türk Vatandaşlığının Kaybı Halleri 207
II – Yetkili Makam Kararı İle Türk Vatandaşlığının Kaybı 209
A – Çıkma 211
1 – Türk Vatandaşlığından Çıkmanın Şartları 212
a) Ergin ve Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmak 213
b) Yabancı Bir Devlet Vatandaşlığını Kazanmış
Olmak veya Kazanacağına İlişkin İnandırıcı
Belirtiler Bulunmak 214
c) Herhangi Bir Suç veya Askerlik Hizmeti
Nedeni İle Aranan Kişilerden Olmamak 216
ç) Hakkında Herhangi Bir Mali ve Cezai Tahdit
Bulunmamak 218
2 – Türk Vatandaşlığından Çıkmak İçin Gerekli
Belgeler 218
3 – Türk Vatandaşlığından Çıkmanın Geçerliliği ve
Sonuçları 221
a) Türk Vatandaşlığından Çıkan Kişinin Kendisi
Bakımından 221
b) Türk Vatandaşlığından Çıkan Kişinin Eşi
Bakımından 222
c) Türk Vatandaşlığından Çıkan Kişinin
Çocukları Bakımından 222İçindekiler XXI
4 - Doğumla Türk Vatandaşı Olanların İzin Almak
Suretiyle Türk Vatandaşlığından Çıkmaları
Halinde Hukuki Durumları 223
III – Kişinin İradesi Dışında Cezai Olarak Türk
Vatandaşlığının Kaybı 232
A – Kaybettirme 233
1 – Kaybettirme Şartları 234
a) Yabancı Bir Devletin Türkiye’nin
Menfaatlerine Uymayan Herhangi Bir
Hizmetinde Bulunmak 234
b) Türkiye İle Savaş Halinde Bulunan Bir
Devletin Her Türlü Hizmetinde Bakanlar
Kurulu’nun İzni Olmaksızın Kendi İsteği
İle Çalışmaya Devam Etmek 236
c) İzin Almaksızın Yabancı Bir Devletin
Hizmetinde Gönüllü Olarak Askerlik Yapmak 237
2- Kaybettirmenin Sonuçları 239
B – Türk Vatandaşlığına Alınma Kararının İptali 241
1 – İptal Kararının Şartları 241
2 – İptal Kararında Süre 244
3 – İptal Kararını Vermeye Yetkili Olan Makam 246
4 – İptal Kararının Hükmü ve Sonuçları 247
IV – Seçme Hakkı İle Türk Vatandaşlığının Kaybı 251
A – Seçme Hakkı İle Türk Vatandaşlığının Kaybının
Şartları 252
B – Seçme Hakkı İle Vatandaşlığın Kaybının Sonuçları 254
V – Türk Vatandaşlığını Kaybetmenin Genel Sonucu 255
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TÜRK VATANDAŞLIĞININ İSPATI VE
VATANDAŞLIK İHTİLAFLARI
I – Vatandaşlığın İspatı 259
A – Doğrudan İspat 261XXII İçindekiler
B – Dolaylı İspat 262
II – Yargı Yolu 267
A – Genel Olarak 267
B – İdari Yargı (Danıştay ve İdare Mahkemeleri) 269
C – Diğer Yargı Organları 270
III – Maddi Hataların Düzeltilmesi 272
MEVZUAT
1982 Anayasası (m 66) 275
2952009 tarihli ve 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu 277
Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin
Yönetmelik 289
İskân Kanunu 327
Türk Vatandaşlığı Kanunu (Mülga) 347
Vatandaşlık Belgesi Verilmesine İlişkin Sözleşme 363
Vatansızlık Hallerinin Sayısının Azaltılmasına Dair Sözleşme 373
European Convention on Nationality 377
