Milletlerarası Özel Hukuk Pratik Çalışma Kitabı

Prof. Dr. Bilgin TİRYAKİOĞLU

Prof. Dr. Necla ÖZTÜRK

Dr. Öğr. Üyesi Güven YARAR

İÇİNDEKİLER

ÜÇÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ . 5

ÖNSÖZ  7

İÇİNDEKİLER  9

KISALTMALAR . 15

BİRİNCİ BÖLÜM

VATANDAŞLIK VE YABANCILAR HUKUKU

1. YANITLANAN OLAYLAR

OLAY 1 Mülga 403 sayılı TVK Hükümlerine Göre Türk Vatandaşlığını

Kazanma Yolları - Kanun’un Zaman Bakımından Uygulanması -

TVK’nın Yürürlük Hükümleri - Seçme Hakkının Kullanılması Yoluyla

Türk Vatandaşlığının Kazanılması - İkamet Şartlı / İkamet Şartsız

Yeniden Türk Vatandaşlığının Kazanılması. 17

OLAY 2 Doğumla Türk Vatandaşlığının Kazanılması - Evlilik Birliği İçinde /

Dışında Doğan Çocuğun Vatandaşlığı - Toprak/Doğum Yeri Esası -

Türk Vatandaşlığının İspatı. 23

OLAY 3 Soybağı / Kan Esası ile Türk Vatandaşlığının Kazanılması - Evlilik

Birliği Dışında Doğan Çocuğun Vatandaşlığı - Muvazaalı Evliliğin

Vatandaşlık Kazanma Üzerindeki Etkisi 26

OLAY 4 Türk Vatandaşlığının Evlenme / Seçme Hakkının Kullanılması Yoluyla

Kazanılması - Kan Esasına Göre Türk Vatandaşlığının Kazanılması -

Vatandaşlık Kazanmanın Çocuklara Etkisi - Vatandaşlığa Alınmanın İptali. 29

OLAY 5 Türk Vatandaşlığının İstisnaî Telsik Yoluyla Kazanılması - Tüzel Kişinin

Uyrukluğu. 34

OLAY 6 Türk Vatandaşlığının Doğumla Kazanılması - İzin Almak Yoluyla

Vatandaşlıktan Çıkma - Mavi Kart Statüsü - Evlenme Yoluyla Türk

Vatandaşlığının Kazanılması - Aile İkamet İzni . 37

OLAY 7 Göçmenlerin Türk Vatandaşlığını Kazanması. 41

OLAY 8 Türk Vatandaşlığının İrade Dışı Kaybı - Kaybettirme Kararı ve

Sonuçları  43

OLAY 9 Türk Vatandaşlığının Adi Telsik / İstisnai Telsik Yolu ile Kazanılması -

Yabancıların İkamet İzni - Yabancıların Taşınmaz Mal Edinmesi - Sınır

Dışı Etme - Sınır Dışı Etme Kararına Karşı Yargı Yolu - Ülkeye Yeniden

Giriş 47

OLAY 10 Türk Vatandaşlığının Adi Telsik (Genel Olarak Vatandaşlığa Alınma)

Yoluyla Kazanılması Koşulları – İkamette Süre – Vatandaşlık Kararının

Geri Alınması - Yabancıların Çalışma İzni . 53

10 İçindekiler

OLAY 11 Evlenme Yoluyla Türk Vatandaşlığının Kazanılması - Yabancıların İkâmet

İzni - Uluslararası Koruma Başvurusu Yapanların Sınır Dışı Edilmesi  58

OLAY 12 Türk Vatandaşlığının İradi Yolla Kaybedilmesi - Vatandaşlıktan

Çıkmanın Sonuçları - Seçme Hakkının Kullanılması Yoluyla Türk

Vatandaşlığının Kazanılması - Mavi Kart Hamillerinin Hakları 64

OLAY 13 Türk Vatandaşlığının Doğum Yeri Esası ile Kazanılması - Türkiye’de

Bulunan Çocuklar - Türkiye’de İzinsiz Çalışan Yabancılara

Uygulanacak Yaptırım - Sınır Dışı Etme - Suçluların Geri Verilme  68

OLAY 14 Türk Vatandaşlığının Doğumla Kazanılması - İkamet İzni. 72

OLAY 15 Sınır Kapılarında Verilen Vizeler - Ülkeye Usulüne Uygun Giriş -

Evlenme Yoluyla Türk Vatandaşlığının Kazanılması - Türk Vatandaşlığının

Yeniden Kazanılması - Türk Vatandaşlığının Seçme Hakkının Kullanılması

Yoluyla Kazanılması - Türk Vatandaşlığının İstisnaî Telsik Yolu ile

Kazanılması - Vatandaşlığa Alınma Kararının İptali  74

OLAY 16 Türk Vatandaşlığının Yetkili Makam Kararıyla Kazanılması - İkamet

Süresinin Hesaplanması - Geri Alma - Yabancının Ülkeye Girişi -

İkamet ve Seyahat Hakkı - Sınır Dışı Etme 78

OLAY 17 Yabancıların Ülkeye Girişi - Yabancılara Mahsus Damgalı Pasaport

Sahipleri - Türk Vatandaşlığının İstisnaî Telsik Yolu ile Kazanılması -

Aile İkamet İzni. 81

OLAY 18 Sınır Kapılarında Verilen Vizeler - Kapsamlı Kontrol - Evlenme Yoluyla

Türk Vatandaşlığının Kazanılması - Türk Vatandaşlığının İstisnaî Telsik

Yolu ile Kazanılması - İzin Almak Yoluyla Türk Vatandaşlığından Çıkma  84

OLAY 19 İzin Almak Yoluyla Vatandaşlıktan Çıkma - Yabancıların Ülkeye

Usulüne Uygun Girişi - Sınır Kapılarında Verilen Vizeler  87

OLAY 20 Yabancıların Türkiye’de Taşınmaz Mal Edinmeleri - Karşılıklı İşlem

Şartı - Yabancıların Ülkeye Usulüne Uygun Girişi - Kısa Dönem ve Aile

İkamet İzni 89

OLAY 21 Geri Verme - Sınır Dışı Etme - İdari Gözetim Kararı - Uluslararası

Koruma Statüleri - Çalışma İzni ve Türleri  93

OLAY 22 Yabancıların Türkiye'de Taşınmaz Mal Edinmeleri - Yabancı Yatırım -

Yabancı Yatırım  97

OLAY 23 Sınır Dışı Etme Kararı Verilebilecek Yabancılar - Yabancının Çalışma İzni  99

OLAY 24 Sınır Dışı Edilme - Yabancıların Siyasî Hakkı . 102

2. YANITLANMAYAN OLAYLAR

OLAY 1 Türk Vatandaşlığının Doğumla Kazanılması - Türk Vatandaşlığının

Genel Yoldan Kazanılması - Evlenme Yoluyla Türk Vatandaşlığının

Kazanılması - Seçme Hakkının Kullanılması Yoluyla Türk

Vatandaşlığının Kaybı - Yargı Yolu  105

OLAY 2 Türk Vatandaşlığının Doğumla Kazanılması - Evlilik Birliği Dışında

Doğan Çocuğun Vatandaşlığı – Toprak/Doğum Yeri/ Esası - Çifte

Vatandaşlığın Etkisi - Türk Vatandaşlığından Çıkma. 107

İçindekiler 11

OLAY 3 Doğumla Türk Vatandaşlığının Kazanılması - Evlilik Birliği İçinde /

Dışında Doğan Çocuğun Vatandaşlığı - Türk Vatandaşlığının Evlenme

Yoluyla Kazanılması - Vatandaşlık Kazanmanın Çocuklara Etkisi -

Vatandaşlığa Alınmanın İptali  108

OLAY 4 Çifte Vatandaşlık - Çifte Vatandaşlığın Etkisi - Türk Vatandaşlığından Çıkma

- Türk Vatandaşlığından Çıkmanın Koşulları 109

OLAY 5 Doğumla Türk Vatandaşlığının Kazanılması - Evlilik Birliği İçinde /

Dışında Doğan Çocuğun Vatandaşlığı - Çifte Vatandaşlığın Etkisi -

Vatandaşlığı Kaybetmenin Çocuklara Etkisi - Vatandaşlığından Çıkma

- Mavi Kart . 110

OLAY 6 Vatandaşlık Kararının Geri Alınması - Vatandaşlık Kararının Geri

Alınmasının Sonuçları. 111

OLAY 7 Türk Vatandaşlığının İstisnaî Telsik Yolu ile Kazanılması - Vatandaşlığa

Alınma Kararının İptali - Yabancıların İkamet İzni  112

OLAY 8 KKTC Vatandaşlarının Türk Vatandaşlığını Kazanması - Yabancıların

İkamet İzni - Uzun Dönem İkamet İzni - Sınır Dışı Etme 113

OLAY 9 Türk Vatandaşlığının Evlenme Yoluyla Kazanılması – Eşin Ölümünün

Türk Vatandaşlığının Evlenme Yoluyla Kazanılmasına Etkisi -

Yabancıların Çalışma İzni 114

OLAY 10 Ülkeye Giriş - Yabancıların İkamet İzni - İkamet İzni Türleri -

Yabancıların Taşınmaz Mal Edinmesi - Sınır Dışı Etme. 115

OLAY 11 Yabancıların İkamet İzni - İkamet İzni Türleri - Aile İkamet İzni -

Yabancıların Çalışma Hakkı  116

OLAY 12 Ülkeye Giriş - Yabancıların İkamet İzni - İkamet İzni Türleri - Sınır Dışı Etme. 117

OLAY 13 Geri Verme - Suçluların Geri Verilmesinin Şartları ve Usulü 118

OLAY 14 Uluslararası Koruma Statüleri - Çalışma İzinleri - Yabancıların

Türkiye'de Taşınmaz Mal Edinmeleri - Sınır Dışı Edilme  119

İKİNCİ BÖLÜM

KANUNLAR İHTİLÂFI VE MİLLETLERARASI USUL HUKUKU

1. YANITLANAN OLAYLAR

OLAY 1 Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi - Boşanmaya

Uygulanacak Hukuk - Evlenmenin Şekline ve Aslî Şartlarına

Uygulanacak Hukuk - Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve

Tenfizi - Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk - Yetki Anlaşması - Viyana

Sözleşmesi'nin Uygulama Alanı 121

OLAY 2 Evlat Edinmeye Uygulanacak Hukuk - Vasiyetnamenin Şekline ve

Esasına Uygulanacak Hukuk - Evlilik Mallarına Uygulanacak Hukuk . 130

OLAY 3 Milletlerarası Yetki - Tüketici Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk -

Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk 135

OLAY 4 Türk Mahkemelerinin Boşanma Davalarında Yetkisi - İş

Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk - Gaiplik ve Ölmüş Sayılma

Kararları Bakımından Uygulanacak Hukuk . 140

12 İçindekiler

OLAY 5 Ehliyete Uygulanacak Hukuk - İşlem Güvenliği - Atıf - Mirasa Uygulanacak

Hukuk - Ölüme Bağlı Tasarrufların Şekline Uygulanacak Hukuk 145

OLAY 6 Taşıma Sözleşmesine Uygulanacak Hukuk - Türk Mahkemelerinin

Milletlerarası Yetkisi - İş Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk - İş

Sözleşmelerinde Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi -

Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi - Teminat  150

OLAY 7 Evlenmenin Şekline Uygulanacak Hukuk - Konsüler Evlenmeler -

Türklerin Kişi Hâllerine İlişkin Davalarda Türk Mahkemelerinin

Milletlerarası Yetkisi - Boşanmaya Uygulanacak Hukuk. 157

OLAY 8 Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi - Kişilik Haklarının

İhlalinde Uygulanacak Hukuk. 161

OLAY 9 Yetki Anlaşması - Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk - Hukuk Seçimi -

Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi - Viyana

Sözleşmesi’nin Uygulama Alanı 166

OLAY 10 Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk - Hukuk Seçiminin Geçerliği - Türk

Mahkemelerinin Yabancı Unsurlu Uyuşmazlıklarda Yetkili Kılınması. 172

OLAY 11 Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi - Nişanlanmanın Hüküm

ve Sonuçlarına Uygulanacak Hukuk - Vasıflandırma  176

OLAY 12 Hukuk Seçiminin Sınırları - Viyana Sözleşmesi’nin Uygulama Alanı -

Sözleşme ile Yetkili Mahkemenin Tayini  179

OLAY 13 Evlenmenin Aslî Geçerliği - Evlenmenin Şeklî Geçerliği - Birden Çok

Vatandaşlığın Uygulanacak Hukuk Üzerindeki Etkisi. 182

OLAY 14 Konsüler Evlenme - Evlenmenin Şekline Uygulanacak Hukuk -

Doğrudan Uygulanan Kural - Boşanmaya Uygulanacak Hukuk - Evlat

Edinmeye Uygulanacak Hukuk. 184

OLAY 15 Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi - Hukuk Seçiminin

Geçersizliği - En Sıkı İlişkili Hukuk - Karakteristik Edim Borçlusunun

Hukuku - Daha Sıkı İlişkili Hukuk - Sözleşmenin Şekline Uygulanacak Hukuk 189

OLAY 16 Haksız Fiillerden Doğan Uyuşmazlıklarda Türk Mahkemelerinin

Milletlerarası Yetkisi - Haksız Fillere Uygulanacak Hukuk  192

OLAY 17 Vasiyetnamenin Şeklî Bakımdan Geçerliliği - Mirasçılık Belgesine

Uygulanacak Hukuk - Türk Mahkemelerinin Mirasa İlişkin Davalarda Yetkisi. 195

OLAY 18 Haksız Fiilden Doğan Borçlarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi

- Haksız Fillere Uygulanacak Hukukun Seçimi - Kısıtlılık Kararı -

Yabancıların Kişi Hâllerine İlişkin Davalarda Türk Mahkemelerinin

Yetkisi ve Uygulanacak Hukuk - Doğrudan Uygulanan Kurallar . 197

OLAY 19 Mutad Meskeni Ülkesinden Hukuka Aykırı Olarak Yeri Değiştirilen

Çocuğun İadesi - Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçhelerine

Dair Lahey Sözleşmesi 202

OLAY 20 Viyana Sözleşmesi - Sözleşmenin Doğrudan ve Dolaylı Uygulanması -

Anılan Sözleşmenin Uygulanmasının Bertaraf Edilmesi. 208

İçindekiler 13

OLAY 21 Evliliğin Şekli Geçerliği – Evliliğin Genel Hükümlerine Uygulanacak Hukuk

– Evlat Edinmenin Geçerliği- Evlat Edinmede Eşin Rızası- Mirasa

Uygulanacak Hukuk. 211

OLAY 22 Yetki Anlaşması- Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi- Üçüncü

Devletin Doğrudan Uygulanan Kuralları 215

2. YANITLANMAYAN OLAYLAR

OLAY 1 Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi - Yetkiye İlişkin Özel

Düzenlemenin Bulunması Hâlinde Yetkili Mahkemenin Tespiti - Yetki

Anlaşması - Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi -

Koruyucu Yetki Kuralı. 219

OLAY 2 Evlenmenin Şekline ve Aslî Şartlarına Uygulanacak Hukuk - İşlem

Güvenliği Prensibi - Boşanmaya Uygulanacak Hukuk - Yabancı

Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi - Nafaka Talebine

Uygulanacak Hukuk 221

OLAY 3 Türk Mahkemelerinin Münhasır Yetkisi - Yetki Anlaşması. 223

OLAY 4 Yetki Anlaşması - Türk Mahkemesinde Konusu Sebebi ve Tarafları Aynı

Olan Bir Uyuşmazlık Hakkında Verilmiş ve Kesinleşmiş Olan Yabancı

Mahkeme Kararının Tenfizi - Kesinleşmiş Yabancı Mahkeme Kararının

Türk Mahkemesinde Görülen Dava Üzerindeki Etkisi 224

OLAY 5 Yabancı Hukukun Uygulanması - Boşanmaya Uygulanacak Hukuk -

Boşanma Davalarında Milletlerarası Yetki - Birden Fazla Vatandaşlığa

Sahip Olmanın Uygulanacak Hukuka Etkisi  225

OLAY 6 Milletlerarası Yetki - Yetki Anlaşması - Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk -

Hukuk Seçimi - Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi 226

OLAY 7 Milletlerarası Yetki - Yetki Anlaşması - Yetkisizlik İtirazı - Yabancı

Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi. 228

OLAY 8 Milletlerarası Yetki - Kira Sözleşmesine Uygulanacak Hukuk - Haksız

Fiile Uygulanacak Hukuk . 229

OLAY 9 Evlenmenin Şekline Uygulanacak Hukuk - Boşanmaya Uygulanacak

Hukuk - Soybağına Uygulanacak Hukuk - Milletlerarası Yetki - Yabancı

Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi. 230

OLAY 10 Milletlerarası Yetki - Yetki Anlaşması - Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk 232

OLAY 11 Taşınmazlar Üzerindeki Sözleşmeden Doğan Borçlara Uygulanacak

Hukuk - Ayni Haklara Uygulanacak Hukuk - Hukuki İşlemlerin Şekline

Uygulanacak Hukuk - Taşınmazlar Üzerindeki Ayni Hakların Şekline

Uygulanacak Hukuk 234

OLAY 12 Kayıtlı Birlikteliklerin Sona Ermesine Uygulanabilecek Hukuk - Kayıtlı

Birlikteliklerin Sona Ermesi Halinde Mal Paylaşımı ve Miras Talebinin

Akıbeti ve Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi  235

14 İçindekiler

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

MİLLETLERARASI TAHKİM - ICSID TAHKİMİ - ENERJİ UYUŞMAZLIKLARI

1. YANITLANAN OLAYLAR

OLAY 1 Enerji Yatırımından Kaynaklanan Uyuşmazlık - ICSID’in Yetkisi - Tahkime

Rıza - İkili Yatırım Anlaşmaları - İkili Yatırım Anlaşmalarındaki Muamele

Standartlarının İhlali - Kamulaştırma Standartlarının İhlali - Uyuşmazlık

Çözümüne İlişkin Usul Hükümleri - ICSID İlave İmkan Kuralları237

OLAY 2 ICSID Tahkimine Rıza - Kişi Bakımından Yetki - Konu Bakımından Yetki -

Şemsiye Hüküm - Akdî Talepler ve İkili Yatırım Anlaşmasına Dayanan

Talepler - Muamele Standartları - En Çok Gözetilen Ulus Kayıtlarının İkili

Yatırım Anlaşmasının Usul Hükümlerine Teşmil Edilmesi. 249

OLAY 3 Milletlerarası Tahkim Kanunu’nun Uygulama Alanı - Lex Arbitri -

Kompetenz - Kompetenz İlkesi - Tahkim İtirazı - Ayrılabilirlik İlkesi -

Esasa Uygulanacak Hukuk 256

OLAY 4 Milletlerarası Ticari Tahkim - Tahkim Anlaşmasının Geçerliği -

Asimetrik Tahkim Şartı - Hakem Kararının İptali . 262

OLAY 5 Milletlerarası Ticari Tahkim - Tahkim Anlaşmasının Geçerliği -

Patolojik Tahkim Kaydı - Tahkim İtirazı - Kompetenz - Kompetenz

İlkesi - Hakemlerin İhtyati Tedbir Kararı Alma Yetkisi - Hakem

Kararının İptali - İptal Davasından Feragat. 264

OLAY 6 Basamaklı Tahkim Anlaşması – Tahkim Anlaşmasının Geçerliği -

Hakem Kararının İptali - İptal Davasından Feragat. 267

2. YANITLANMAYAN OLAYLAR

OLAY 1 Yatırım Tahkimi – ICSID Sözleşmesi - Tahkime Rıza Şartı – İkili Yatırım

Anlaşmaları  273

OLAY 2 Tahkim Anlaşmasının Geçerliği - Patolojik Tahkim Kaydı -

Ayrılabilirlik İlkesi . 275

OLAY 3 Tahkim İtirazı - Kompetenz - Kompetenz İlkesi - Tahkim Anlaşmasının

Geçerliğine Uygulanacak Hukuk - Tahkim Usülüne Uygulanacak

Hukuk - Hakemlerin İhtiyati Tedbir Kararı Alma Yetkileri ve Sınırları. 276

OLAY 4 Lex Arbitri – Hakem Seçimi - Hakem Tayini- Hakem Kararının İptali-

Hakem Kararının Tanınması ve Tenfizi. 278

İLGİLİ MEVZUAT

 TÜRK VATANDAŞLIĞI KANUNU  281

 YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA KANUNU . 293

 MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK VE USUL HUKUKU HAKKINDA KANUN  339

 MİLLETLERARASI TAHKİM KANUNU . 353

KAYNAKÇA 367