Prof. Dr. Hakan KARAKEHYA
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ. V
İÇİNDEKİLER . IX
BİRİNCİ BÖLÜM
CEZA HUKUKUNA İLİŞKİN TEMEL BİLGİLER
İDEOLOJİ, HUKUK DÜZENİ VE CEZA HUKUKU 1
CEZA HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ VE GÜNÜMÜZ CEZA ADALETİ
SİSTEMİNİN GENEL DEĞERLENDİRMESİ 4
2.1. MODERN ÖNCESİ DÖNEM.4
2.2. MODERN DÖNEM6
2.2.1. Genel Olarak6
2.2.2. Modern Süreçte Kamusal Cezalandırmada Görülen Temel Değişimler.10
2.3. GÜNÜMÜZ CEZA ADALETİ SİSTEMİNİN GENEL DEĞERLENDİRMESİ 16
HAKSIZLIK KAVRAMI.21
SUÇ VE CEZAİ YAPTIRIM KAVRAMLARI .24
HAKSIZLIK, HUKUKA AYKIRILIK VE SUÇ ARASINDAKİ İLİŞKİ27
SUÇLA KORUNAN HUKUKİ MENFAAT (SUÇUN HUKUKİ KONUSU) .28
SUÇTA VE CEZADA KANUNİLİK İLKESİ29
7.1. GENEL OLARAK29
7.2. KANUNİLİK İLKESİNİN SONUÇLARI.32
7.2.1. Suçun ve Cezanın Şekli Kaynağını Kanunun Oluşturması Zorunluluğu 32
7.2.2. Belirlilik İlkesi.33
7.2.3. Kıyas Yasağı .34
7.2.3.1. Yorum ve Kıyas Kavramları .34
7.2.3.2. Kıyas Yasağının Kapsamı .37
7.2.4. Geçmişe Yürüme Yasağı.38
7.2.4.1. Genel Olarak .38
7.2.4.2. Lehe Kanunun Geriye Yürümesi40
X İçindekiler
İKİNCİ BÖLÜM
SUÇUN UNSURLARI
GENEL OLARAK.45
TİPİKLİK 48
2.1. TİPİK MADDİ UNSUR . 49
2.1.1. Fiil . 50
2.1.1.1. Genel Olarak 50
2.1.1.2. Hareketin Şekli Bakımından Suç Türleri 54
2.1.1.3. Hareketin Tipiklikte Düzenlenişi Bakımından Suç Türleri . 55
2.1.2. Netice 59
2.1.2.1. Genel Olarak 59
2.1.2.2. Netice Bakımından Suçlar 59
2.1.3. Nedensellik Bağı 62
2.1.4. Fail 66
2.1.4.1. Genel Olarak 66
2.1.4.2. Özgü Suçlar. 67
2.1.4.3. Bizzat İşlenebilen Suçlar . 68
2.1.5. Mağdur . 68
2.1.6. Suçun Konusu 71
2.1.7. Nitelikli Haller . 72
2.2. TİPİK MANEVİ UNSUR . 75
2.2.1. Genel Olarak . 75
2.2.2. Kast . 80
2.2.2.1. Genel Olarak 80
2.2.2.2. Kastın Aranacağı Zaman . 82
2.2.2.3. Kastın Varlığının Tespiti 85
2.2.2.4. Kast Kapsamında Bulunması Gereken Hususlar . 88
2.2.2.5. İradilik Unsuru Bağlamında Kast Türleri 89
2.2.2.5.1. Genel olarak 89
2.2.2.5.2. Birinci Dereceden Doğrudan Kast . 92
2.2.2.5.3. İkinci Dereceden Doğrudan Kast. 99
2.2.2.5.4. Olası (Dolaylı) Kast 102
2.2.2.6. Özel Kast (Maksat, Saik) . 109
2.2.2.7. Kastı Ortadan Kaldıran Hata 113
2.2.2.7.1. Genel Olarak . 113
2.2.2.7.2. Suçun Maddi Unsurlarında Hata . 114
2.2.2.7.3. Suçun Nitelikli Hallerinde Hata . 116
İçindekiler XI
2.2.3. Neticesi Sebebiyle Ağırlaşan Suçlar (Kast ve Taksir Kombinasyonları) 117
2.2.3.1. Genel Olarak .117
2.2.3.2. Gerçek Neticesi Sebebiyle Ağırlaşan Suçlar (Kast-Taksir
Kombinasyonu).121
2.2.3.3. Gerçek Olmayan Neticesi Sebebiyle Ağırlaşan Suçlar (Kast-
Kast ve Taksir-Taksir Kombinasyonları).122
2.2.3.3.1. Kast-Kast Kombinasyonu .122
2.2.3.3.2. Taksir-Taksir Kombinasyonu126
HUKUKA AYKIRILIK .127
3.1. GENEL OLARAK127
3.2. HUKUKA UYGUNLUK SEBEPLERİNİN GENEL YAPISI .129
3.3. HUKUKA UYGUNLUK SEBEPLERİ132
3.3.1. Kanun Hükmünün Yerine Getirilmesi 132
3.3.2. Meşru Savunma.133
3.3.2.1. Genel Olarak .133
3.3.2.2. Meşru Savunmanın Koşulları 134
3.3.2.3. Önleyici Meşru Savunma (Offendicula) 138
3.3.3. Hakkın İcrası 139
3.3.4. İlgilinin Rızası .140
3.3.4.1. Genel Olarak .140
3.3.4.2. Tipikliği Kaldıran Rıza 141
3.3.4.3. İlgilinin Rızasının Koşulları.142
3.3.4.4. Varsayılan Rıza144
3.4. HUKUKA UYGUNLUK SEBEPLERİNDE SINIRIN AŞILMASI VE BU SEBEPLERDE
HATA .145
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KUSURLULUK
GENEL OLARAK.147
KUSUR YETENEĞİ150
2.1. GENEL OLARAK150
2.2. ALGILAMA YETENEĞİ.151
2.3. İRADE YETENEĞİ 152
2.4. KUSUR YETENEĞİNİ ETKİLEYEN HALLER 153
2.4.1. Genel Olarak153
2.4.2. Yaş Küçüklüğü154
2.4.3. Akıl Hastalığı 157
2.4.4. Sağır ve Dilsizlik .160
XII İçindekiler
KUSURLULUĞU ETKİLEYEN HALLER .162
3.1. GENEL OLARAK . 162
3.2. BAĞLAYICI EMRİN İFASI 163
3.3. ZORUNLULUK HALİ . 166
3.3.1. Genel Olarak . 166
3.3.2. Zorunluluk Halinin Şartları 168
3.4. CEZA SORUMLULUĞUNU KALDIRAN NEDENLERDE SINIRIN AŞILMASI . 171
3.4.1. Genel Olarak . 171
3.4.2. Sınırın Aşılmasının Şartları. 173
3.4.3. Meşru Savunmada Sınırın Mazur Görülebilecek Heyecan, Korku veya
Telaş Nedeniyle Aşılması. 174
3.4.4. Ceza Sorumluluğunu Kaldıran Nedenlerde Sınırın Aşılmasının
Sonuçları . 175
3.5. CEBİR VEYA TEHDİT. 176
3.6. HAKSIZ TAHRİK 178
3.6.1. Genel Olarak . 178
3.6.2. Haksız Tahrikin Şartları 180
3.6.3. Haksız Tahrike İlişkin Önem Arzeden Bazı Hususlar 185
3.6.3.1. Genel Olarak 185
3.6.3.2. Tasarlama ve Haksız Tahrik 185
3.6.3.3. Haksız Tahrik ve Töre-Kan Gütme Saikleri 186
3.6.3.4. Haksız Tahrik ve Sapma 186
3.7. KUSURLULUĞU ETKİLEYEN HATA 187
3.7.1. Genel Olarak . 187
3.7.2. Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenlerde Hata 188
3.7.3. Fiilin Haksızlık İçeriği Konusunda Hata (Haksızlık Yanılgısı) . 192
3.8. GEÇİCİ NEDENLER, ALKOL VE UYUŞTURUCU ETKİSİNDE OLMA 193
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
CEZALANDIRILABİLİRLİĞİN DİĞER KOŞULLARI
OBJEKTİF CEZALANDIRILABİLİRLİK ŞARTININ GERÇEKLEŞMİŞ OLMASI.197
ŞAHSİ CEZASIZLIK SEBEBİNİN BULUNMAMASI 199
CEZAYI KALDIRAN ŞAHSİ SEBEBİN BULUNMAMASI .201
3.1. GENEL OLARAK . 201
3.2. ETKİN PİŞMANLIK 202
İçindekiler XIII
BEŞİNCİ BÖLÜM
SUÇUN ÖZEL BELİRİŞ BİÇİMLERİ
GENEL OLARAK.205
TEŞEBBÜS.205
2.1. GENEL OLARAK205
2.2. TEŞEBBÜSÜN ŞARTLARI .208
2.2.1. Kasıtlı Bir Suçun Söz Konusu Olması 208
2.2.2. Suçun İcra Hareketlerine Doğrudan Başlanmış Olmalıdır208
2.2.3. İcra Hareketleri Elverişli Olmalıdır .210
2.2.3.1. Genel Olarak .210
2.2.3.2. İşlenemez Suç .210
2.2.4. Failin Elinde Olmayan Nedenlerle İcra Hareketleri Tamamlanamamalı
veya Netice Meydana Getirilememelidir.213
2.3. GÖNÜLLÜ VAZGEÇME .214
2.3.1. Genel Olarak214
2.3.2. Gönüllü Vazgeçmenin Koşulları .216
2.3.2.1. İcra Hareketlerine Başlanmış Olmalıdır 216
2.3.2.2. Fail İcra Hareketlerinden Gönüllü Vazgeçmeli yahut Suçun
Tamamlanmasını ya da Neticenin Gerçekleşmesini Kendi
Çabalarıyla Engellemelidir 217
2.3.3. Gönüllü Vazgeçmenin Sonucu .218
İŞTİRAK 219
4.1. GENEL OLARAK219
4.2. ÇOK FAİLLİ SUÇLAR (ZORUNLU İŞTİRAK)220
4.2.1. Genel Olarak220
4.2.2. İştirak Halinde İşlenen Suçun Örgütlü Suçluluktan Farkı .220
4.3. FAİLLİK.222
4.3.1. Genel Olarak222
4.3.2. Tek Başına Faillik223
4.3.3. Müşterek Faillik .223
4.3.3.1. Genel Olarak .223
4.3.3.2. Müşterek Failliğin Koşulları.223
4.3.4. Yan Yana Faillik 225
4.3.5. Dolaylı Faillik227
4.3.5.1. Genel Olarak .227
4.3.5.2. Kusur Yeteneği Olmayanı Kullanmak Suretiyle Dolaylı Faillik228
4.3.5.3. Hataya Düşürmek Suretiyle Dolaylı Faillik 229
4.3.5.4. Cebir ve Tehdit Kullanmak Suretiyle Dolaylı Faillik .229
XIV İçindekiler
4.3.5.5. Örgüt Hiyerarşisini Kullanmak Suretiyle Dolaylı Faillik . 230
4.3.5.6. Bağlayıcı Emir Yetkisinden Faydalanmak Suretiyle Dolaylı
Faillik 232
4.4. ŞERİKLİK 233
4.4.1. Genel Olarak . 233
4.4.2. Bağlılık Kuralı. 233
4.4.3. Azmettirme . 235
4.4.4. Yardım Etme . 237
4.4.4.1. Genel Olarak 237
4.4.4.2. Yardım Etme Türleri . 237
4.5. BİRDEN FAZLA İŞTİRAK TÜRÜYLE TEK BİR SUÇUN İCRASINA KATILMA
DURUMUNDA CEZAİ SORUMLULUĞUN BELİRLENMESİ 240
4.6. ÖZGÜ SUÇLARDA İŞTİRAK . 241
4.7. İŞTİRAK HALİNDE İŞLENEN SUÇLARDA NİTELİKLİ HALLERDEN SORUMLULUK. 242
4.8. NETİCE SEBEBİYLE AĞIRLAŞMIŞ SUÇLARDA İŞTİRAK . 243
4.9. İŞTİRAK HALİNDE İŞLENEN SUÇLARDA GÖNÜLLÜ VAZGEÇME 244
İÇTİMA .246
5.1. GENEL OLARAK . 246
5.2. FİİLİN TEKLİĞİ VE ÇOKLUĞU 247
5.3. ÖZEL NORMUN ÖNCELİĞİ İLKESİ. 248
5.4. BİLEŞİK (MÜREKKEP) SUÇ 248
5.5. ZİNCİRLEME SUÇ . 252
5.5.1. Genel olarak 252
5.5.2. Suçların Tek Suç İşleme Kararının İcrası Kapsamında İşlenmesi 253
5.5.3. Suçun Birden Fazla Kez İşlenmesi 255
5.5.4. Suçların Değişik Zamanlarda İşlenmesi . 255
5.5.4. Suçların Aynı Kişiye Karşı İşlenmesi. 257
5.5.5. İşlenen Suçların Aynı Suç Olması. 257
5.5.6. Zincirleme Suçta Cezanın Belirlenmesi . 258
5.5.7. Zincirleme Suç Hükümlerinin Uygulanamayacağı Suçlar. 259
5.6. FİKRİ İÇTİMA . 260
5.6.1. Genel Olarak . 260
5.6.2. Farklı Nev’iden Fikri İçtima 261
5.6.3. Aynı Nev’iden Fikri İçtima . 262
TAKSİRLE İŞLENEN SUÇLAR .265
6.1. GENEL OLARAK . 265
6.2. TAKSİR VE İHMAL KAVRAMLARININ FARKLILIĞININ BELİRLENMESİ . 268
İçindekiler XV
6.3. TAKSİRLİ SUÇLAR İÇİN ÖNŞART: AÇIK KANUNİ DÜZENLEME BULUNMASI
ZORUNLULUĞU .269
6.4. TAKSİRLİ SUÇUN UNSURLARI.270
6.4.1. Tipiklik .270
6.4.1.1. Genel Olarak .270
6.4.1.2. Dikkat ve Özen Yükümlülüğüne Aykırı İradi Davranış .271
6.4.2. Hukuka Aykırılık.272
6.4. TAKSİRLİ SUÇLARDA KUSURLULUK VE CEZALANDIRILABİLİRLİĞİN DİĞER
KOŞULLARI.272
6.5. TAKSİR TÜRLERİ .275
6.5.1. Genel Olarak275
6.5.2. Bilinçli Taksirin Olası Kasttan Farkı 276
6.6. TAKSİRLE İŞLENEN SUÇLARDA ŞAHSİ CEZASIZLIK VE İNDİRİM SEBEBİ .278
İHMALİ SUÇLAR 280
ALTINCI BÖLÜM
YAPTIRIM TEORİSİ
GENEL OLARAK.283
CEZALAR.287
2.1. CEZA KAVRAMI 287
2.2. CEZANIN AMACI 287
2.3. CEZANIN ÖZELLİKLERİ289
2.4. TCK’DA YER ALAN CEZA TÜRLERİ.293
2.4.1. Genel Olarak293
2.4.2. Hapis Cezası.294
2.4.2.1. Genel olarak294
2.4.2.2. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası.294
2.4.2.3. Müebbet hapis cezası .296
2.4.2.4. Süreli hapis cezası.296
2.4.3. Adli Para Cezası .298
2.5. YAN CEZALAR VE YASAKLI (MEMNU) HAKLARIN İADESİ300
2.5.1. Genel Olarak300
2.5.1. Yasaklı (Memnu) Hakların İadesi .302
2.6. HAPİS CEZASINA ALTERNATİF CEZAİ YAPTIRIMLAR VE HAPİS CEZASININ
ERTELENMESİ 303
2.6.1. Genel Olarak303
2.6.2. Hapis Cezasına Alternatif Cezai Yaptırımlar (Seçenek Yaptırımlar)304
2.6.3. Hapis Cezasının Ertelenmesi307
XVI İçindekiler
GÜVENLİK TEDBİRLERİ 310
3.1. GENEL OLARAK . 310
3.2. BELLİ HAKLARI KULLANMAKTAN YOKSUN BIRAKILMA (TCK M.53). 311
3.3. MÜSADERE . 313
3.3.1. Genel Olarak . 313
3.3.2. Eşya Müsaderesi (TCK m.54). 314
3.3.3. Kazanç Müsaderesi (TCK m.55). 315
3.4. ÇOCUKLARA ÖZGÜ GÜVENLİK TEDBİRLERİ (TCK M.56). 317
3.5. AKIL HASTALARINA ÖZGÜ GÜVENLİK TEDBİRLERİ (TCK M.57) 318
3.6. MADDE BAĞIMLISI KİŞİLERE ÖZGÜ GÜVENLİK TEDBİRİ (TCK M.57/7) 319
3.7. MÜKERRİRLERE VE DİĞER ÖZEL TEHLİKELİ SUÇLULARA ÖZGÜ GÜVENLİK
TEDBİRLERİ (TCK M.58; CGTİHK M.108) 320
3.7.1. Genel Olarak . 320
3.7.2. Tekerrürün Uygulanma Koşulları 321
3.7.3. Tekerrürün Sonuçları 322
3.7.4. Özel Tehlikeli Suçlular . 323
3.8. SINIR DIŞI EDİLME (TCK M.59) 324
3.9. TÜZEL KİŞİLERE ÖZGÜ GÜVENLİK TEDBİRLERİ (TCK M.60) 324
CEZANIN BELİRLENMESİ VE BİREYSELLEŞTİRİLMESİ .326
4.1. GENEL OLARAK . 326
4.2. CEZANIN HESAPLANMASI . 327
4.2.1. Hapis Cezasının Hesaplanması 327
4.2.2. Hapis Cezasının Hesaplanmasında Süreler 332
4.2.3. Adli Para Cezasının Hesaplanması. 332
4.3. TAKDİRİ İNDİRİM NEDENLERİ 333
4.4. MAHSUP . 334
4.5. MAHKUM OLUNANIN CEZANIN HESAPLANMASI UYGULAMALARI. 337
SUÇ VE CEZAYI DÜŞÜREN NEDENLER 338
5.1. GENEL OLARAK . 338
5.2. SANIĞIN VEYA HÜKÜMLÜNÜN ÖLÜMÜ 339
5.3. AF 340
5.3.1. Genel Olarak . 340
5.3.2. Genel Af 341
5.3.3. Özel Af. 342
5.4. ZAMANAŞIMI 343
5.4.1. Genel Olarak . 343
5.4.2. Dava Zamanaşımı 344
5.4.2.1. Genel Olarak 344
5.4.2.2. Dava Zamanaşımını Durduran ve Kesen Haller 347
İçindekiler XVII
5.4.3. Ceza Zamanaşımı.348
5.4.3.1. Genel Olarak 348
5.4.3.2. Ceza Zamanaşımını Kesen Nedenler.350
5.5. ŞİKAYETTEN VAZGEÇME 352
5.5.1. Genel Olarak352
5.5.2. Şikayet Süresi.354
5.5.3. Şikayetin Sirayeti .355
5.5.4. Şikayetten Feragat ve Vazgeçme.355
5.5.5. Şikayet Usulü .357
5.6. ÖNÖDEME .357
5.6.1. Genel Olarak357
5.6.2. Önödemelik Suçlar 358
5.6.3. Önödeme Teklifi ve Usulü .360
KOŞULLU SALIVERİLME VE DENETİMLİ SERBESTLİK TEDBİRİ UYGULANMASI
SURETİYLE CEZANIN İNFAZI 362
6.1. GENEL OLARAK362
6.2. KOŞULLU SALIVERİLME362
6.2.1. Genel Olarak362
6.2.2. Koşullu Salıverilme Kararı Verilebilmesinin Koşulları.368
6.2.2.1. Genel Olarak .368
6.2.2.2. Cezanın Belirli Bir Miktarının İnfaz Kurumunda Çekilmiş
Olması.368
6.2.2.3. Hükümlünün İyi Halli Olması.373
6.2.3. Koşullu Salıverilmeden Faydalanamayacak Olanlar.379
6.3. DENETİMLİ SERBESTLİK TEDBİRİ UYGULANMASI SURETİYLE CEZANIN İNFAZI 381
6.3.1. Genel Olarak381
6.3.2. Denetimli Serbestlik Tedbiri Uygulanması Suretiyle Cezanın İnfazına
Karar Verilebilmesinin Koşulları.387
6.3.2.1. Genel Olarak .387
6.3.2.2. Belirli İnfaz Kurumlarında Bulunuyor Olmak.387
6.3.2.3. Koşullu Salıverilmesine Bir Yıl veya Daha Az Süresi Kalmış
Olmak .390
6.3.2.4. İyi Halli Olmak.392
6.3.3. Denetimli Serbestlik Uygulanması Suretiyle Cezanın İnfazından
Faydalanamayacak Olanlar393
6.4. KOŞULLU SALIVERİLME VE DENETİMLİ SERBESTLİKTE SÜRE HESAPLAMA
UYGULAMALARI 393
XVIII İçindekiler
YEDİNCİ BÖLÜM
CEZA KANUNUNUN YER VE KİŞİ BAKIMINDAN
UYGULAMA ALANI VE SUÇLULARIN İADESİ
GENEL OLARAK.397
CEZA KANUNUN YER BAKIMINDAN UYGULAMA ALANI 397
2.1. GENEL OLARAK . 397
2.2. MÜLKİLİK (ÜLKESELLİK) İLKESİ . 398
2.2.1. Genel Olarak . 398
2.2.2. Mülkilik İlkesinin Sonucu Olarak Türkiye’de Yeniden Yargılama
Yapılması. 401
2.3. ŞAHSİLİK (KİŞİSELLİK) İLKESİ 402
2.4. KORUMA VE EVRENSELLİK İLKELERİ 404
2.5. YABANCI DEVLETTE BAZI İŞLEMLER NEDENİYLE GEÇİRİLEN SÜRELERİN
MAHSUBU. 406
2.6. YABANCI DEVLETTE VERİLEN MAHKUMİYET DOLAYISIYLA ORTAYA ÇIKAN
HAK YOKSUNLUKLARI . 407
2.7. YABANCI DEVLET KANUNUNUN GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULACAĞI HALLER . 408
CEZA KANUNUN KİŞİ BAKIMINDAN UYGULAMA ALANI 408
3.1. GENEL OLARAK . 408
3.2. KİŞİ BAKIMINDAN UYGULANMANIN İSTİSNALARI 409
3.2.1. Diplomatik Temsilciler Bakımından Söz Konusu Olan İstisnalar 409
3.2.2. NATO Statüsü Kapsamındaki Yabancı Askerler Bakımından Söz
Konusu Olan İstisnalar 411
SUÇLULARIN İADESİ412
4.1. GENEL OLARAK . 412
4.2. TÜRKİYE’NİN SUÇLULARI İADESİ . 413
4.2.1. Genel Olarak . 413
4.2.2. Fiile İlişkin Koşullar 413
4.2.3. Faile İlişkin Koşullar. 416
4.2.4. Birden Fazla İade Talebinin Değerlendirilmesi 417
4.2.5. İade Usulü . 417
4.3. TÜRKİYE’YE SUÇLULARIN İADESİ . 418
4.4. İADEDE İHTİSAS PRENSİBİ . 419
KAYNAKÇA 421
