Ceza Muhakemesindeİtiraz Kanun Yolu
Süleyman Emre ÖZDEMİR
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ ...................................................................................................................... V
ÖNSÖZ .................................................................................................................... VII
İÇİNDEKİLER............................................................................................................. IX
KISALTMALAR.........................................................................................................XV
GİRİŞ .................................................................................................................1
BİRİNCİ BÖLÜM
CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNDA
KANUN YOLU
§1. GENEL BİLGİLER, KAVRAM ...........................................................................3
§2. KANUN YOLLARININ KONUSU......................................................................7
§3. KANUN YOLLARININ SINIFLANDIRILMASI VE TÜRLERİ...................................8
I. Olağan Kanun Yolları.................................................................................... 9
1. İtiraz ....................................................................................................... 9
2. İstinaf ..................................................................................................... 9
3. Temyiz .................................................................................................. 10
II. Olağanüstü Kanun Yolları........................................................................... 11
1. Cumhuriyet Başsavcısının İtirazı........................................................... 11
2. Kanun Yararına Bozma ......................................................................... 12
3. Yargılamanın Yenilenmesi .................................................................... 12
§4. KANUN YOLUNUN AMACI..........................................................................13
§5. KANUN YOLU VE HÂKİMİN BAĞIMSIZLIĞI...................................................14
§6. KANUN YOLU VE ADİL YARGILANMA HAKKI................................................15
X
§7. KANUN YOLLARININ TARİHİ GELİŞİMİ.........................................................18
I. Genel Olarak .............................................................................................. 18
II. Aydınlanma Çağına Kadarki Dönemde Kanun Yolları ................................ 18
III. Aydınlanma Çağı ve Kanun Yolları ............................................................. 19
IV. İslam - Osmanlı Hukukunda Kanun Yolları................................................. 20
1. İslam Hukukunda Kanun Yolları ........................................................... 20
2. Osmanlı Hukukunda Kanun Yolları....................................................... 21
A. Tanzimat Öncesi Dönemde Kanun Yolları ...................................... 21
B. Tanzimat Sonrası Dönemde Kanun Yolları ..................................... 23
V. 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu'nda Kanun Yolları............. 24
1. Genel Olarak ........................................................................................ 24
2. 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu'nda Öngörülen
İtiraz Kanun Yolu .................................................................................. 24
İKİNCİ BÖLÜM
İTİRAZ KANUN YOLU VE İTİRAZ KANUN YOLUNA
KONU OLABİLECEK KARARLAR
§1. İTİRAZ KANUN YOLU HAKKINDA GENEL BİLGİLER ........................................27
§2. İTİRAZ KANUN YOLUNA KONU OLABİLECEK KARARLAR...............................30
I. Karar Kavramı ............................................................................................ 31
II. Kararın Özellikleri ...................................................................................... 33
1. Muhakeme İşlemi Olması .................................................................... 34
2. Yargılama Organının Tekelinde Olması ................................................ 35
3. Ortak Aklın Ürünü Olması .................................................................... 37
III. Kararın Amacı ............................................................................................ 38
IV. Kararın Çeşitleri ......................................................................................... 39
1. Duruşmada Verilip Verilmemesine Göre Sınıflandırma ....................... 40
2. Muhakemeyi Sonlandırmasına Göre Sınıflandırma ............................. 40
3. Kesinlik Ölçütüne Göre Sınıflandırma .................................................. 41
A. Kesin Olmayan Karar ...................................................................... 41
XI
B. Kesin Hüküm................................................................................... 42
4. Kararı Veren Makama Göre Sınıflandırma ........................................... 43
A. Savcılık Kararları.............................................................................. 45
B. Hâkim Kararları ............................................................................... 48
a. Sulh Ceza Hâkiminin Kararları ................................................... 49
b. Naip Hâkim Kararları ................................................................. 52
c. İstinabe Olunan Hâkim Kararları ............................................... 53
d. Diğer Hâkim Kararları................................................................ 53
C. Mahkeme Kararları......................................................................... 54
a. Madde Bakımından Yetkisizlik Kararına İtiraz ........................... 57
b. Yer Bakımından Yetkisizlik Kararına İtiraz ................................. 59
c. Duruşmanın Başka Yerde Yapılması Kararına İtiraz .................. 60
d. Hâkimin Reddi İsteminin Kabul Edilmemesine İlişkin
Karara İtiraz............................................................................... 60
e. Eski Hale Getirme İstemi Üzerine Verilen Ret Kararına
Karşı İtiraz ................................................................................. 65
f. Tanıklıktan ve/veya Yeminden Sebepsiz Çekinme
Nedeniyle Verilen Disiplin Hapsi Kararına İtiraz........................ 65
g. Gözlem Altına Alınma Kararına İtiraz ........................................ 68
h. Koruma Tedbirlerine İlişkin Bazı Kararlara İtiraz....................... 68
aa. Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alma ...................... 70
bb. Yakalama Emrine İtiraz....................................................... 73
cc. Tutuklama .......................................................................... 75
dd. Adli Kontrol ........................................................................ 80
ee. Elkoyma.............................................................................. 82
ff. Şirket Yönetimi İçin Kayyım Tayini ..................................... 89
gg. Telekomünikasyon Yoluyla İletişimin Denetlenmesi.......... 90
hh. Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat İle İlgili
Kararlara İtiraz.................................................................... 92
ı. İddianamenin İadesi Kararına İtiraz .......................................... 94
i. Durma Kararına İtiraz................................................................ 97
XII
j. Müdafi veya Vekillik Görevinden Yasaklanma Kararına
İtiraz.......................................................................................... 97
k. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararına İtiraz.......... 98
l. İstinaf Kanun Yolunda Dosya Üzerinde Yapılan Ön
İnceleme Neticesinde Verilen Kararlara İtiraz ........................ 102
m. Yargılamanın Yenilenmesi Kanun Yolu Sürecinde Verilen
Bazı Kararlara İtiraz (CMK m. 319-321)................................... 102
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İTİRAZ KANUN YOLU İLE
KARARLARIN DENETİMİ
§1. İTİRAZ KANUN YOLUNA BAŞVURU USULÜ ................................................105
I. İtiraz Kanun Yoluna Başvurma Hakkı Olanlar........................................... 105
1. Cumhuriyet Savcısı............................................................................. 108
2. Şüpheli veya Sanık.............................................................................. 111
3. Katılan ................................................................................................ 112
4. Avukat ................................................................................................ 116
5. Yasal Temsilci ve Eş ............................................................................ 118
6. Diğer Kişiler ........................................................................................ 121
II. İtiraz Kanun Yoluna Başvurma................................................................. 123
1. Süre.................................................................................................... 123
2. Başvuru Şekli ve Başvurulacak Makam .............................................. 128
A. Genel Olarak................................................................................. 128
B. Tutuklunun Kanun Yollarına Başvurması...................................... 131
C. Başvuru Dilekçesinin Değerlendirilmesi ....................................... 132
3. İtiraz Kanun Yoluna Başvurmanın Etkisi............................................. 134
A. Aktarma........................................................................................ 134
B. Durdurma ..................................................................................... 135
C. Yayılma ......................................................................................... 136
4. İtiraz Kanun Yolunun Belirlenmesinde Yanılma ................................. 139
5. İtirazdan Feragat ve Vazgeçme .......................................................... 140
XIII
§2. İTİRAZ KANUN YOLUNDA İNCELEME USULÜ ............................................. 142
I. İncelemeye Yetkili Merciler ..................................................................... 142
1. Mahkeme Kararlarına Karşı Yapılan İtirazı İnceleyecek Merciler ....... 144
2. Hâkimlik Kararlarına Karşı Yapılan İtirazı İnceleyecek Merciler.......... 145
A. Sulh Ceza Hâkimliği....................................................................... 145
a. Genel Olarak ........................................................................... 145
b. Değerlendirme ........................................................................ 148
B. Diğer Hâkimler.............................................................................. 151
II. İnceleme Usulü ........................................................................................ 152
1. Başvurunun Diğer Kimselere Tebliği ve Araştırma Yapılması............. 152
A. Başvurunun Diğer Kimselere Tebliği............................................. 152
B. Araştırma Yapılması...................................................................... 153
2. İtiraz Konusunun İncelenmesi ............................................................ 154
III. İtiraz Kanun Yolu Muhakemesi Sonucunda Verilen Karar........................ 161
1. Genel Olarak....................................................................................... 161
2. Kararın Kesinliği.................................................................................. 163
IV. İtiraz Kanun Yolu ve Aleyhe Değiştirme Yasağı ........................................ 164
V. İtiraz Kanun Yolu Muhakemesi Sonucunda Verilen Kararın Denetimi..... 169
SONUÇ .......................................................................................................... 173
KAYNAKÇA .................................................................................................... 179
GİRİŞ
Ceza muhakemesi hukukunda kanun yolu, yargılama makamlarınca
verilen çeşitli nitelikteki kararların, kural olarak kanun yoluna
başvurma hakkının kullanılması sonucunda yeniden incelenmesine
imkân tanıyan bir müessesedir.
Kanun koyucu, “Kanun Yolları” başlığı altında çeşitli denetim
mekanizmaları düzenleyerek öncelikle hukuki istikrarın sağlanmasını
amaçlamıştır. Zira yargılama mercilerince verilen kararların
eksik ya da hatalı olması yahut tarafları tatmin etmemesi halinde,
kanun yoluna başvuru neticesinde bu kararlar, başka bir merci tarafından
yeniden gözden geçirilmekte ve varsa yanlışlık düzeltilmektedir.
Öte yandan kanun yolu başvurusunda bulunulması, kişilerin
hak arama özgürlüklerinin uygulamadaki en doğal görünümlerinden
birini teşkil etmektedir. Nitekim ceza muhakemesi faaliyetleri
esnasında verilen kararlar, doğrudan bireylerin özgürlüklerini ilgilendirmektedir.
Kanun yolları genel itibariyle kararların niteliğine göre farklılık
arz etmektedir. Kesinleşmemiş kararlara karşı olağan kanun yolu
başvurusu yapılabilirken, kesinleşmiş bir karara karşı ancak olağanüstü
kanun yollarına gidilebilir. CMK'da öngörülen olağan kanun
yolları itiraz, istinaf ve temyiz; olağanüstü kanun yolları ise Cumhuriyet
Başsavcısının itirazı, kanun yararına bozma ve yargılamanın
yenilenmesidir.
İtiraz kanun yoluna, hâkim ve kanunda gösterilen hallerde
mahkeme kararlarına karşı başvurulabilmesi mümkündür. Sağlıklı
ve doğru bir muhakeme, ancak hâkim veya mahkemelerce verilen
kararların hukuki denetime tabi olmasıyla mümkün olabilecektir.
Uygulamada itiraz kanun yoluna sıklıkla başvurulmaktadır.
Ayrıca 21.02.2014 tarihli 6526 sayılı Kanun, 18.06.2014 tarihli 6545
2 Giriş
Sayılı Kanun, 12.12.2014 tarihli 6572 sayılı Kanun, 02.12.2016 tarihli
6763 sayılı Kanun ile itiraz kanun yolu ve itiraz kanun yoluna konu
hâkim ve mahkeme kararları bakımından önemli değişiklikler yapılmıştır.
Tüm bu sebeplerle itiraz kanun yolunun incelenmesi gereği
hâsıl olmuştur.
Çalışmamız üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, kanun
yolu kavramı, kanun yolunun konusu ve sınıflandırılması, niteliğine
göre kanun yolları, kanun yolunun amacı, hâkim bağımsızlığı
ve adil yargılanma ilkeleri ışında kanun yolu kavramı ve son olarak
kanun yollarının tarihi gelişimi ele alınmıştır.
İkinci bölümde inceleme konumuzun esasını teşkil eden itiraz
kanun yolu kavramı, itiraz kanun yoluna konu olabilecek kararlar,
genel olarak karar kavramı, niteliğine göre kararlar ve kanunda itirazı
kabil görülmüş mahkeme kararları değerlendirilmiştir.
Son bölümde, genel olarak itiraz kanun yolu ile kararların denetiminin
ne şekilde yapılacağı ele alınmıştır. Bu bağlamda itiraz kanun
yoluna başvuru usulü, kimlerin başvuruda bulunabileceği, baş-
vuruda süreler, başvurunun şekli ve yöneltileceği makamlar, itiraz
sonucu verilecek kararın niteliği, itiraz kanun yolu bakımından
aleyhe değiştirme yasağının bulunup bulunmadığı ve son olarak
itiraz üzerine verilen kararın denetimi konuları incelenmiştir.
Sonuç bölümünde ise, itiraz kanun yolu ile ilgili olarak çalış-
mamızda değindiğimiz konular ana hatlarıyla özetlenmekle birlikte
doktrinde ve uygulamada karşılaşılan sorunlara ilişkin fikirlerimiz
belirtilmiştir.
