Prof. Dr. Hasan Tahsin FENDOĞLU
İÇİNDEKİLER
İKİNCİ BASKI İÇİN ÖNSÖZ5
İÇİNDEKİLER 11
BİRİNCİ BÖLÜM:
ÇOCUK HAKLARININ TANIMI, TARİHSEL GELİŞİMİ,
KAYNAKLARI, ÖZELLİKLERİ, ÖNEMİ VE ÇOCUK HAKLARI
SÖZLEŞMESİ :
I ÇOCUK HAKLARININ TANIMI:20
A HAK 20
B HUKUK: 22
C İNSAN HAKLARI:22
D ÇOCUK HAREKETLERİ VE BİLDİRİLER: 25
E ÇOCUK HUKUKU:27
II ÇOCUK HUKUKUNUN KAYNAKLARI:29
A ULUSAL BİLGİ KAYNAKLARI:29
B ULUSLARARASI BİLGİ KAYNAKLARI: 31
III ÇOCUK SORUNU VE HAKLARININ ÖNEMİ34
A ÇOCUK SORUNU:34
B ÖNEMİ:35
IV ÇOCUK HAKLARI SÖZLEŞMESİ (1989) ÖNCESİNDE
ÇOCUK HAKLARI:37
A CENEVRE ÇOCUK HAKLARI BEYANNAMESİ
(MİLLETLER CEMİYETİ-1924):37
B İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRİSİ (1948):38
C AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ (AİHS:1950) VE
ÇOCUK HAKLARI SÖZLEŞMESİ (ÇHS:1989): 38
D ÇOCUK HAKLARI BİLDİRGESİ (1959): 39
E DİĞER BELGELER: 39
V GENEL OLARAK ÇOCUK HAKLARI SÖZLEŞMESİ VE
TÜRKİYEDE UYGULANMASI:40
A ÇOCUK HAKLARI SÖZLEŞMESİ (GENEL OLARAK):40
B ÇOCUK HAKLARI SÖZLEŞMESİ VE TÜRKİYE’DE İL
ÇOCUK KOMİTELERİ:44
VI SOME ARTICLES OF THE CONVENTION ON THE
RIGHTS OF THE CHILD (ARTICLES:46
YAŞAMLA İLİŞKİLENDİR: ÇOCUK HAKLARININ TARİHSEL
GELİŞİMİ53
12
İKİNCİ BÖLÜM:
ANAYASA HUKUKUNDA ÇOCUĞUN KORUNMASI
I ÇOCUĞUN İNSAN HAKLARI:66
II İNSAN VE ÇOCUK HAKLARININ KAYNAKLARDA
DÜZENLENMESİ: 67
III İNSAN VE ÇOCUK HAKLARININ SINIFLANDIRILMASI: 68
A BİRİNCİ AYRIM (DEBUSİ AYRIMI):69
B İKİNCİ AYRIM (JELLİNEK’İN AYRIMI): 69
C ÜÇÜNCÜ AYRIM (ANALİZCİ AYRIM):70
D DÖRDÜNCÜ AYRIM (KRONOLOJİK AYRIM):71
E BEŞİNCİ AYRIM (1961-1982 AY): 72
F ALTINCI AYRIM (ÇHS): 72
G YEDİNCİ AYRIM: ÇOCUĞUN HAKLARI 3 SINIFA
AYRILABİLİR; 73
H SEKİZİNCİ AYRIM (ÇHS:18):74
I DOKUZUNCU AYRIM (3P HAKLARI) (PARTICIPATION,
PROVISION VE PROTECTION): 74
IV ÇOCUK HAKLARININ TEMEL ESASLARI:75
A EŞİTLİK:75
B ULUSAL-ÜSTÜ OLUŞU: 81
C ÇOCUĞUN YÜKSEK YARARI (THE BEST INTEREST OF
THE CHILD):82
V ÇOCUĞUN KLASİK HAKLARI:84
A ÇOCUĞUN YAŞAMA HAKKI, İDAM CEZASI, KÜRTAJ,
ÖTANAZİ: 84
B HAK ARAMA VE YASAL YARGILAMA HAKKI (YASAL
VE KİŞİSEL CEZA, MASUMİYET KARİNESİ, HUKUKA
AYKIRI KANIT): 86
C ÇOCUĞUN ÖZEL YAŞAMININ GİZLİLİĞİNİN
KORUNMASI VE MAHREMİYET: 87
D KONUT DOKUNULMAZLIĞI: 90
E İLETİŞİM ÖZGÜRLÜĞÜ: 90
F SEYAHAT VE YERLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ: 92
G ÇOCUĞUN DİN VE VİCDAN ÖZGÜRLÜĞÜ (LAİKLİK):92
H ÇOCUĞUN İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ:94
İ ÇOCUĞUN EĞİTİM VE ÖĞRENİM HAKKI: 101
J ÇOCUĞUN TOPLANTI VE DERNEK KURMA HAKKI:103
K CEVAP HAKKI VE BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ:104
L ÇOCUĞUN VELAYETİ VE HÂKİMİN MÜDAHALESİ: 105
VI ÇOCUĞUN SİYASAL HAKLARI109
13
VII ÇOCUĞUN SOSYO-EKONOMİK VE KÜLTÜREL
HAKLARI109
A AİLENİN KORUNMASI:110
B ÇOCUĞUN EHLİYETİ VE ERGİNLİĞİ (RÜŞT):111
C ÇOCUĞUN İSTİHDAMI (ÇALIŞMA HAKKI) VE ÇOCUK
İŞÇİLİĞİ: 112
D ÇOCUĞUN SOSYAL GÜVENLİK HAKKI: 118
E ÇOCUĞUN SAĞLIK HAKKI:119
F ÇEVRE HAKKI:120
G BARIŞ HAKKI: 121
VIII ÇOCUK HAKLARININ SINIRLANMASI121
IX ÇOCUK HAKLARININ KORUNMASI 124
X APPENDICE: SOME ARTICLES OF THE 1982
CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF TURKEY
REGARDING CHILD LAW126
OKUMA PARÇASI: BATI DÜNYASINDA ÇOCUK, MEDYA VE
TERÖR129
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM:
ÇOCUK İSTİSMARI SUÇ VE CEZASI:
I ÇOCUĞUN İSTİSMARDAN KORUNMA HAKKI:134
A TANIMI: 134
B ÇEŞİTLERİ:135
C HÜKÜMLERİ:139
II CEZA KANUNU’NDA ÇOCUĞUN KORUNMASI (ÇOCUK
CEZA HUKUKU): 140
A İNSAN TİCARETİ (TCK/80):141
B İŞKENCE (TCK/94): 142
C EZİYET (TCK/96): 144
D CİNSEL SALDIRI (TCK/102): 144
E ÇOCUKLARIN CİNSEL İSTİSMARI (TCK/103): 145
F REŞİT OLMAYANLA CİNSEL İLİŞKİ (TCK/104):147
G CİNSEL AMAÇLI TACİZ (TCK/105):147
H ÇOCUĞU HÜRRİYETİNDEN YOKSUN KILMA
(TCK/109): 148
İ ÇOCUĞUN ÖZEL YAŞAMININ GİZLİLİĞİ (TCK/134): 149
J MÜSTEHCENLİK VE ÇOCUK PORNOSU (TCK/226): 149
K FUHUŞ (TCK 227): 150
L ÇOCUĞUN KUMAR OYNAMASINI TEŞVİK (TCK/228):151
14
M ÇOCUKLARIN DİLENCİLİKTE ARACI OLARAK
KULLANILMASI (TCK/229):151
N ÇOCUĞUN SOYBAĞINI DEĞİŞTİRME VEYA GİZLEME
(TCK/231): 151
O ÇOCUĞA KÖTÜ MUAMELE (TCK/232): 152
P ÇOCUK KAÇIRMAK VE ALIKOYMAK (TCK/234):152
R ÇOCUĞA KARŞI YAPILAN İSTİSMARI BİLDİRME
YÜKÜMLÜLÜĞÜ:157
IIICEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNDA ÇOCUĞUN
KORUNMASI:157
IV CEZA VE GÜVENLİK TEDBİRLERİNİN İNFAZI
HAKKINDAKİ KANUN’DA (CGTİK) ÇOCUĞUN
KORUNMASI:159
V POLİS VAZİFE VE SELAHİYETİ HAKKINDA KANUN VE
ÇOCUK:159
YAŞAMLA İLİŞKENDİR:İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ
MEKÂNLARI: 160
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM:
KIRILGAN ÇOCUKLAR (KORUNMAYA İHTİYACI OLAN
ÇOCUK; ENGELLİ ÇOCUK; MÜLTECİ ÇOCUK; ÇOCUK GELİN,
KAYIP ÇOCUK)
I AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR BAKANLIĞI (ASPB) VE
ÇOCUK HAKLARININ KORUNMASI: 164
A SOSYAL HİZMETLER KANUNUNDA ÇOCUKLARIN
KORUNMASI165
B ÇOCUK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (ÇHGM;
ESKİ SHÇEK) VE ÇOCUKLARIN KORUNMASI 170
II ENGELLİ ÇOCUKLAR: 171
III MÜLTECİ ÇOCUKLAR:175
IV ÇOCUK GELİNLER178
A ERKEN YAŞTA EVLİLİKLERİN SEBEPLERİ180
B ERKEN YAŞTA EVLİLİKLERİN SONUÇLARI:186
C ERKEN YAŞTA EVLİLİĞE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 188
V KAYIP ÇOCUKLAR RAPORU (2007)196
YAŞAMLA İLİŞKİLENDİR: FİLİSTİNDE ÇOCUK
HAKLARI 214
15
BEŞİNCİ BÖLÜM:
ÇOCUĞUN ŞİDDETE KARŞI KORUNMASI (İDARİ VE
YARGISAL KORUNMA) VE KORUYUCU AİLE:
I ÇOCUĞA KARŞI ŞİDDET218
A ŞİDDET218
B MEDYADA ŞİDDET: 222
C ŞİDDETE KARŞI KURUMLARIN EŞGÜDÜMÜ:223
Ç ŞİDDET HARİTASI 225
D ÇOCUĞUN ŞİDDETTEN KORUNMA HAKKI226
II ŞİDDET ÖNLEME VE İZLEME MERKEZLERİ (ŞÖNİM): 227
IIIKORUYUCU VE ÖNLEYİCİ TEDBİR KARARI230
A ÇOCUKLARA İLİŞKİN “GÜVENLİK” TEDBİRLERİ: 230
B ÇOCUKLARA İLİŞKİN “KORUYUCU VE DESTEKLEYİCİ”
TEDBİRLER:233
C MÜLKİ AMİR TARAFINDAN VERİLEN KORUYUCU
TEDBİR KARARI 234
D HÂKİM TARAFINDAN VERİLEN KORUYUCU VE
ÖNLEYİCİ TEDBİR KARARI 236
E KOLLUK TARAFINDAN VERİLEN KORUYUCU VE
ÖNLEYİCİ GEÇİCİ TEDBİR KARARI 241
F TEDBİR KARARININ NİTELİĞİ VE USUL: 242
IV KORUYUCU AİLE MODELLERİ247
V APPENDICE: FIGHTING AGAINST TORTUTE AND ILL
TREATMENT REPORT250
YAŞAMLA İLİŞKİLENDİR: ÇOCUK ASKER 271
ALTINCI BÖLÜM:
ÇOCUK OMBUDSMANLIĞI
I DEVLET GÜCÜNÜN SINIRLANDIRILMASI:275
II DEVLET GÜCÜNÜN DENETLENMESİ:276
A YARGI YOLUYLA DENETİM:276
B İDARİ DENETİM:277
C PARLAMENTO DENETİMİ (SİYASİ DENETİM):278
D MEDYANIN DENETİMİ:279
E KAMUOYU DENETİMİ:280
F ULUSLARARASI DENETİM:280
G OMDUSMANLIK DENETİMİ: 280
IIIDEVLETİN BİREYLERİ SINIRLAMASI:280
IVİNSAN HAKLARI KURUMLARININ YETERSİZLİĞİ:281
16
V İNSAN HAKLARI İLE İLGİLİ MEVCUT
MEKANİZMALAR: 282
VI OMBUDSMANLIK (KAMU DENETÇİLİĞİ): 287
VIIÇOCUK OMBUDSMANLIĞI (ÇOCUK KAMU
DENETÇİLİĞİ): 289
VIII OMBUDSMANLIK VE ÇOCUK OMBUDSMANLIĞI
MODELLERİ:294
IXİSVEÇ ÇOCUK OMBUDSMANLIĞI VE ÇOCUK
KURULU:296
X NORVEÇ VE DİĞER ÇOCUK OMBUDSMANLIKLARI:297
XI MEDYA OMBUDSMANLIĞI:298
YAŞAMLA İLİŞKİLENDİR: ADALET ÜZERİNE
ÖZDEYİŞLER305
YEDİNCİ BÖLÜM: ÇOCUK KORUMA KANUNU
BAĞLAMINDA SOKAK ÇOCUKLARI, SUÇA SÜRÜKLENEN
ÇOCUKLAR, ÇOCUK KOLLUĞU, ÇOCUK YARGILAMASI VE
ÇOCUĞUN BAĞIMLILIĞI
I SOKAK ÇOCUKLARI308
II SUÇA SÜRÜKLENEN ÇOCUKLAR: 310
IIIKOLLUĞUN SORUMLULUĞU (ÇOCUĞUN
SORUŞTURULMASI):314
IV YARGININ SORUMLULUĞU (ÇOCUĞUN
KOVUŞTURULMASI):319
V ÇOCUK HAKKINDA ALINABİLECEK KORUYUCU VE
DESTEKLEYİCİ TEDBİRLER:322
VI ÇOCUK MAHKEMESİNİN VERDİĞİ KARARIN
NİTELİĞİ:323
VIIÇOCUK YARGILAMASI:326
A ÇOCUK MAHKEMELERİ: 326
B ÇOCUK AĞIR CEZA MAHKEMELERİ: 327
C ORTAK HÜKÜMLER:327
VIIIÇOCUĞUN MADDE BAĞIMLILIĞI:330
XI ÇOCUĞUN MEDYA BAĞIMLILIĞI:333
XI APPENDICE: SOME ARTICLES OF THE JUVENILE
PROTECTION ACT340
XII APPENDICE: HONOUR KILLING REPORT (EK: TÖRE VE
NAMUS CİNAYETLERİ RAPORU) (TÜRKÇE-İNGİLİZCEFRANSIZCA): 366
HONOUR KILLINGS REPORT 376
17
YAŞAMLA İLİŞKİLENDİR:ÇOCUK, TERÖR, MEDYA: 391
SEKİZİNCİ BÖLÜM:
ÇOCUĞUN ULUSLARARASI KORUNMASI: ÇOCUK HAKLARI
KOMİTESİ, AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ VE
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER:
I ÇOCUK HAKLARI KOMİTESİ (ÇHK):396
II ÇOCUK HAKLARI KOMİTESİNİN TÜRKİYE
GÖZLEMLERİ:397
III ÇOCUK HAKLARI KOMİTESİNE BİREYSEL
BAŞVURU:401
IV ÇOCUK OMBUDSMANLIĞI VE ÇOCUK HAKLARI
KOMİTESİ: 403
V AİHM’NİN ÇOCUK HAKLARI İLE İLGİLİ BAZI
KARARLARI: 403
A ÇOCUK ADALETİ VE GÖZALTINA ALINMA
İDDİALARI İLE İLGİLİ DAVALAR:404
B ÇOCUKLARIN VELAYETİ, ERİŞİM, ULUSLARARASI
ÇOCUK KAÇIRMA DAVALARI: 409
C POLİS İSTİSMARI DAVALARI: 409
D BABALIK DAVALARI: 410
E SAĞLIK DAVALARI: 410
F EĞİTİMLE İLGİLİ DAVALAR:411
G AYRIMCILIK DAVALARI: 411
H İHMAL VE YARALAMA DAVALARI:414
VI BİRLEŞMİŞ MİLLETLER KURULUŞLARI VE
ÇOCUKLARA YARDIM FONU (UNICEF):414
YAŞAMLA İLİŞKİLENDİR: TÜRKİYEDE ROMAN
ÇOCUĞU OLMAK: 416
DOKUZUNCU BÖLÜM:
MEDYA VE ÇOCUĞUN KORUNMASI:
I ÇOCUK VE MEDYA: 420
A TELEVİZYONUN FAYDALARI: 420
B TELEVİZYONUN ZARARLARI: 423
C ÇOCUĞUN MEDYA (TV, İNTERNET, AKILLI TELEFON)
İLE KUŞATILMIŞLIĞI:426
D ÇOCUK TELEVİZYONLARI VE ANALİZ: 426
E ÇOCUKLARDA OBEZİTE:428
18
F MEDYA VE CİNSELLİK: 432
G TELEVİZYON VE KURGU: 433
H ÇOCUK, İNTERNET VE SOSYAL MEDYA:434
I ÇOCUĞUN MEDYAYI EBEVEYNİ İLE BİRLİKTE
KULLANIMI: 437
İ PSİKOLOJİDE ÇOCUĞUN KORUNMASI:438
J ÇOCUK OYUNLARI: 441
K ÇOCUK VE DİZİLER: 442
II ÇOCUK VE ABD:442
III ÇOCUK VE AVRUPA:445
IV ÇOCUĞUN KORUNMASI İÇİN PROJELER:448
A KORUYUCU SEMBOL SİSTEMİ (AKILLI İŞARETLER): 451
B MEDYA OKURYAZARLIĞI: 453
YAŞAMLA İLİŞKİLENDİR: TARİHSEL BİR ANALİZ:
DEVŞİRME SİSTEMİ VE ÇOCUĞUN ÖZGÜRLÜĞÜ: 463
KAYNAKLAR VE KISALTMALAR 469
KAVRAM DİZİNİ495
CURRICULUM VITAE499
ÖZGEÇMİŞ 509
