Dava Konusunun Devri

6100 SAYILI YENİ HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU'NA GÖRE



DAVA KONUSUNUN DEVRİ



Dr. Levent BÖRÜ



İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER 9

KISALTMALAR CETVELİ 17

GİRİŞ 21

A- ÇALIŞMANIN KONUSU 21

B- TERİM SORUNU 23

C- İNCELEME PLANI 26

BİRİNCİ BÖLÜM DAVA KONUSUNUN DEVRİNİN TEORİK TEMELLERİ VE ÇEŞİTLİ HUKUK SİSTEMLERİNDE DÜZENLENMESİ

§ 1- Dava Konusunun Devri Kurumunun Tarihsel Kökeni I

A- Çeşitli Hukuk Sistemlerinde 2

Roma Hukukunda 1

Müşterek Hukukta _3

Alman Hukukunda 3

Avusturya Hukukunda 3

İsviçre Hukukunda 39

Fransız Hukukunda 52

B- Türk Hukuk Sisteminde 53

Cumhuriyet Öncesi Dönem 53

Cumhuriyet Sonrası Dönem 55

§ 2- Dava Konusunun Devrinin Kurum Olarak Usul Hukukunda

Düzenlenmesinin Amacı 59

A- Medeni Usul Hukukunun Amacı ve Dava Konusunun Devri 59

B- Hukuki Dinlenilme Hakkı İle Dava Konusunun

Devri Arasındaki İlişki 63

C- Görüşler 66

Genel Olarak 67

Karşı Tarafın Korunması 73

Usul Ekonomisi 78

Devre Kadar Elde Edilmiş Hukuki Sonuçların Korunması 81

Tarafların Devrin Olumsuz Etkilerinden Korunması 82

Maddi Hukuk İle Uyuşması 83

Kamu Menfaati 86

§ 3- Dava Konusunun Devri Kurumunun Hukuki Niteliği 88

A- Dava Değişikliği 88

B- Taraf Değişimi 98

Taraf Katılımı 99

Taraf Değişikliği 100

1 - Kanuni Taraf Değişikliği 103

2- İradi T araf Değişikliği 105

C- Tarafm Düzeltilmesi 107

D- Davanın Ge-’ '! • e Yeniden Açılması 110

E- Davanın Genişletilmesi-Taraf Katılımı ve

Davanın Geri Alınması 115

F- Kendine Özgü (Sui Generis) Olması 116

§ 4- Dava Konusunun Dava Sırasında Devrinin Dava Üzerinde

Yarattığı Etkiler Açısından İleriye Sürülen Teoriler 122

A- Teoriler 122

Devri Davada Dikkate Almayan Teori (Irrelevanz Teori) ....123

Devri Davada Dikkate Alan Teori (Relevanz Teori) 127

1 - Salt Davacı Tarafta Devri Davada Dikkate Alan

Teori (İhtiyari Relevanz Teori) 131

2- Her İki Tarafta Devri Davada Dikkate Alan Teori

(Zorunlu Relevanz Teori) 133

B- Teorilerin Türk Hukuku İle Birlikte Değerlendirilmesi ve

Görüşümüz 135

§ 5- Çeşitli Hukuk Sistemlerinde Dava Konusunun Devri Kurumu ...143

A- Alman Hukukunda 143

B- Avusturya Hukukunda 152

C- İsviçre Hukukunda 156

Genel Olarak 156

İsviçre (Federal) Medeni Usul Kanunu 157

D- İtalyan Hukukunda 160

E- Fransız Hukukunda 161

F- İngiliz Hukukunda 163

G- Amerika Birleşik Devletleri Hukukunda 165

H- Japon Hukukunda 166

İKİNCİ BÖLÜM DAVA KONUSUNUN DEVRİNİN KOŞULLARI VEYA ORTAYA ÇIKTIĞI DURUMLAR VE ZAMANI

î 6- Devir Kavramı 169

A- Maddi Hukuktaki “Devir” Kavramı 169

B- Dava Konusunun Devrindeki “Devir” Kavramı 169

Kavram Olarak 169

İktisap Çeşidi Olarak Devir 175

Görüşler 175

a- Devren İktisap 175

b- Aslen veya Devren İktisap 176

Görüşlerin Değerlendirilmesi 1

C- Dava Konusunun Devri Kavramının Uygulama Alanı 180

Genel Uygulama Alanı 180

1 - İradi (İhtiyari) Devirlerde 181

İrade Dışı Gerçekleşen Devirlerde 182

a- Kanuni Devirlerde 183

b- Yargısal Devirlerde 185

c- İdari İşleme Dayanan Devirlerde 185

Özel Durumlar 186

1 - Manevi Tazminat Alacaklarının Devri 186

İcra Takibine Konu Olan Alacağın Devri 189

Borcun Nakli (Borcun Üstlenilmesi) 191

Borca Katılma 195

5 - Ticari İşletmenin Devri 197

6- Sözleşmenin Devri (Yüklenilmesi) 201

Talep Edilen Hukuki Korumaya Göre

Davalarda Uygulama Alanı 202

Genel Olarak 202

Eda Davaları 203

Tespit Davaları 204

İnşaî (Yenilik Doğuran) Davalar 206

Belirsiz Alacak Davaları 210

§ 7- Devredilen Dava Konusunun Belirli (Muayyen) Olması 213

A- Dava Konusu Kavramı 213

Genel Olarak 213

Dava Konusuna İlişkin Teoriler 214

Teoriler 214

a- Eski Maddi Hukuk Teorileri 215

b- Saf Usuli (Usul Hukuku)Teoriler 217

aa- T ek Unsurlu T eori 218

bb- İki Unsurlu Teori 219

cc- Üç Unsurlu Teori 221

c- Yeni Maddi Hukuk Teorileri 223

d- Nispi Dava Konusu Teorisi 224

e- Çekirdek Teori 225

Teorilerin Türk Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi ve Görüşümüz 227

B- Dava K ri Bakımından “Dava Konusu”

Kavramının irdelenmesi 236

t Ş- Da%a konusunun Davanın Tarafları Dışında Bir Kişiye

Devredilmesi 243

A- Taraf Kavramı 243

Taraf Kavramına İlişkin Teoriler 243

Maddi Taraf Teorisi 243

Şekli Taraf Teorisi 244

İşlevsel Taraf Teorisi 245

Teorilerin Değerlendirilmesi ve Görüşümüz 247

Dava Konusunun Devri Bakımından Taraf Kavramının İrdelenmesi 249

B- Taraf Değişikliği olarak Usûli Hukuki Halefıyet 256

Genel Olarak Hukuki Halefıyet Kavramı 256

Usuli Hukuki Halefıyet 257

Amacı 262

VI- Türleri 263

1 - Külli Halefiyet 263

Cüzi Halefıyet 264

§ 9- Sıfatın veya Dava Takip Yetkisinin Devri 26-

A- Sıfat 26~

B- Dava Takip Yetkisi 2“

C- Sıfat ve Dava Takip Yetkisinin Karşılaştırılması 2

D- Dava Konusunun Devri Bakımından Sıfatın ve

Dava Takip Yetkisinin İrdelenmesi 280

Genel Olarak 280

Salt Dava Takip Yetkisinin Devrinin İrdelenmesi 284

§ 10- Dava Konusunun Devri Zamanı 287

A- Devrin Zamanı 287

Dava Açılmadan Önce Devir 287

Dava Sırasında Devir 288

Hüküm Kesinleştikten Sonra Devir 292

B- Sanki Devir Yokmuş Gibi Davaya Devam Edilip

Edilemeyeceği Meselesi 294

Dava Dosyasından Devrin Anlaşılması 295

Dava Dosyasından Devrin Anlaşılamaması 298

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM DAVA KONUSUNUN DEVRİ NEDENİYLE ORTAYA ÇIKAN BAZI DURUMLAR VE DEVRİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ

Dava Konusunun Devri Nedeniyle

Ortaya Çıkan Bazı Durumlar 301

A- Genel Olarak 301

B- HMK m. 125’in Her İki Tarafın Yapacağı Devirleri Kapsaması..303

C- HMK m.l25’de Belirtilen Seçim Hakkı 306

HMK m,125’deki Davacı İçin Seçim Hakkı 306

Seçim Hakkını Davacının Kullanmamasının Sonucu 312

Seçim Hakkının Bulunmadığı Durumlar 313

Yargıtay’ın HMK m.125 (Seçim Hakkı)

Karşındaki Tutumu 314

1 - Üçüncü Kişinin Dava Konusunu Devreden Davacının

Yerine Geçme Zorunluluğu

U/i

Tazmmaı D- , Devam Ettirilmesinin, Dava Konusu Ma L. üncü kişiden Geri Alınma Olanağına Sahip

Olmaması Koşuluna Bağlı Tutulması 319

D- Da-, a Kcnuiunun Devrini Önleyen İhtiyati Tedbir Karan

Nispi De%'r '¡ aşağı) 320

E- Dava Konusunun Devri ve İyiniyet ile İktisap Arasındaki İlişki ..325

İyiniyet Kavramı 325

1 - Maddi İyiniyet 326

Usuli İyiniyet 327

İyiniyetle İktisap Durumu Karşısında HMK m. 125 hükmü ..328 F- Yargılama Giderlerinden Sorumluluk 335

§12- Davalının Dava Konusunu Devretmesi 339

A- Genel Olarak 339

B- Devralana (Üçüncü Kişiye) Karşı Davaya Devam Edilmesi 339

Genel Olarak 339

Davanın Üçüncü Kişiye Teşmil Edilmesi 340

Davacının Davayı Kazanması 343

Davacının Davayı Kaybetmesi 343

Devreden Davalının Davaya Fer’i Müdahil Olarak Girmesi .344

Devreden Davalının Davada Tanık Olarak Dinlenmesi 346

Dava Konusunun Bir Kısmının Devri 348

Dava Konusunun Tekrar Devri 349

C- Davanın Devreden Davalıya Karşı Tazminat

Davasına Çevrilmesi 350

Genel Olarak 350

Davacının Tazminat İstemesi 352

Davacının Ayrı Bir Tazminat Davası Açması 354

Devralan Üçüncü Kişinin Davada Tanık Olarak Dinlenmesi 354

Dava Konusunun Bir Kısmının Devri 355

§ 13-Davacının Dava Konusunu Devretmesi 356

A- Genel Olarak 356

B- Üçüncü Kişinin Devreden Davacının Yerine Geçmesi 357

Genel Olarak 357

Davanın Üçüncü Kişiye Kanun Gereği Kendiliğinden Teşmil Edilmesi 358

Devreden Davacının Davaya Fer’i Müdahil Olarak Girmesi 361

Devreden Davacının Davada Tanık Olarak Dinlenmesi 362

Dava Konusunun Bir Kısmının Devri 363

Dava Konusunun Tekrar Devri 363

C- Davanın Devreden Davacıya Karşı Tazminat Davasına

Çevrilmesi 364

i 14-Dava Konusunun Devri Kurumun Genel Değerlendirilmesi

ve Öneriler 366

SONUÇ 377

BİBLİYOGRAFYA 387