Denetimlerde Tespit Edilen Hata, Hile ve Eksiklikler_Genel

Üner YILDIRIM

 

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ . 7

İÇİNDEKİLER. 9

KISALTMALAR: . 19

BÖLÜM BİR

1- DENETİMİN TANIMI NEDİR, AMAÇLARI NELERDİR?.21

DENETİM NEDİR? 21

DENETİMİN AMAÇLARI NELERDİR?. 23

III. DENETİM RAPORUNA İLGİ DUYANLAR:  24

Bir Denetim Raporu Paydaşları Kimlerdir? 24

Paydaş:. 24

İç Paydaş:. 24

Dış Paydaş:. 25

DENETİMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ NELERDİR? 25

KONUSUNA VE AMACINA GÖRE DENETİM TÜRLERİ: 25

Finansal Denetim (Mali Tablo Denetimi): 25

Biçimsel Formel Denetim (Uygunluk Denetimi): . 26

Performans Denetimi (Faaliyet Denetimi): 26

DENETİMDE BULUNAN DENETÇİNİN NİTELİĞİNE GÖRE DENETİM TÜRLERİ: 27

İç Denetim: 27

İç Denetçiler: 27

Kamu Denetimi: 28

Bağımsız Denetim:. 29

VII. DENETLENEN YERE GÖRE DENETİM: 29

İç Denetim Nedir, Çeşitleri Nelerdir? 29

İç Denetimin Özellikleri: 30

İç Denetim Türleri: 30

Uygunluk denetimi: . 30

Performans denetimi: 30

Mali denetim: 31

Bilgi teknolojisi denetimi . 31

Sistem denetimi: 31

 

10 İçindekiler

Dış Denetim:. 31

VIII. DENETÇİ KAVRAMI:. 32

BİR DENETÇİDE BULUNMASI GEREKEN MESLEKİ ETİK İLKELER (TEMEL ÖZELLİKLER):

(Bağımsız Denetim Yönetmeliği - Madde:21). 32

Dürüstlük: 32

Tarafsızlık: . 32

Mesleki Yeterlilik ve Özen: 32

Sır Saklama (Gizlilik): . 32

Mesleğe Uygun Davranış: 32

ETİK KURALLARA/DAVRANIŞLARA BAZI ÖRNEKLER; . 32

Denetçinin Bağımsızlığını Ortadan Kaldıran Bazı Durumlar (BDY Madde 22): 33

DENETÇİNİN DENETLEDİĞİ KURUMDA YAPTIĞI DENETİM:. 33

Tam inceleme:. 33

Rastgele (Sondaj) inceleme: 34

XII. DENETÇİNİN KURUM DIŞINDA YAPTIĞI DENETİM VE İNCELEMELER; . 34

Karşıt İnceleme:. 34

Çapraz İnceleme:. 34

XIII. BAĞIMSIZ DENETİMİN FAYDALARI NELERDİR? . 34

Denetlenen İşletmeye Sağlanan Yararlar: . 34

İş Hayatının Diğer Üyelerine Sağlanan Yararlar: 35

Kamu Kuruluşları Açısından Sağlanan Yararlar:. 35

XIV. BAĞIMSIZ DENETİME TABİ KURULUŞLAR:. 36

DENETİM STANDARTLARI: 36

Genel Kabul Görmüş Denetim Standartları: 36

Genel Standartlar: 37

Eğitim ve Yeterlilik:. 37

Bağımsızlık:. 37

Mesleki Özen ve Dikkat: . 37

Çalışma Alanı Standartları:. 37

Planlama ve Gözetim: 37

İç Kontrol Sistemi Hakkında Bilgi Edinme: 38

Yeterli ve Güvenilir Kanıt Toplama: 38

Raporlama Standartları:. 39

Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerine Uygunluk: 39

Süreklilik: 39

Mali Tablodaki Açıklamaların Yeterliliği (Yeterlilik): . 39

Görüş Bildirme: 39

 

İçindekiler 11

XVI. TÜRK TİCARET KANUNU ÇERÇEVESİNDE BAĞIMSIZ DENETİM:. 40

XVII. FİNANSAL TABLOLARIN DENETİMİNDE BAĞIMSIZ DENETÇİNİN SORUMLULUKLARI: . 42

Denetçinin Sorumluluğu:. 43

Denetçinin Sır Saklamadan Doğan Sorumluluğu: 44

Finansal Tablolar Hakkında İşletme Yönetiminin Sorumluluğu: 44

XVIII. BAĞIMSIZ DENETİM YAPTIRMAMANIN CEZASI VE YASAL SONUÇLARI: . 45

XIX. GÜVENCE HİZMETLERİ: . 46

Onaylama Hizmetleri: 46

Tarihi Finansal Tabloların Denetimi: 47

Finansal Raporlama ile İlgili İç Kontrolün Etkinliğinin Onanması: 47

Tarihi Finansal Tabloların Gözden Geçirilmesi: 47

Diğer Onaylama Hizmetleri:. 47

KAMU GÖZETİMİ KURUMU (Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu). 48

XXI. TÜRKİYE DENETİM STANDARTLARI:  48

Bağımsız Denetim Standardı (BDS):. 49

Finansal Tabloların Denetimi: 49

Denetime Tabi Finansal Tablolar: 50

KGK Mevzuatında ve Standartlarında Geçerli Olan Bağımsız Denetim

Standartları:  51

Denetçinin Genel Amaçları: . 51

Finansal Tabloların Denetimine İlişkin Etik Hükümler:. 54

XXII. DENETİM SİSTEMİNİN BAŞLICA SORUNLARI: . 54

 

BÖLÜM İKİ

 

2- BAĞIMSIZ DENETİM RAPORU: 57

BAĞIMSIZ DENETİM RAPORLARI SONUCUNDA VERİLEN GÖRÜŞLER: (BDY - Madde 30) 58

Olumlu Görüş İçeren Rapor: 58

Olumsuz Görüş İçeren Rapor: . 58

Genel Olarak Denetçiyi Olumsuz Denetim Görüşü Vermeye Sebep Olan

Hususlar: 58

Görüş Bildirmekten Kaçınma: 59

Denetçinin Görüş Bildirmekten Kaçınmasına Yol Açan Nedenler: . 59

Sınırlı (Şartlı) Görüş Bildirme: 59

Denetçinin Sınırlı (Şartlı) Görüş Bildirmesine Yol Açan Nedenler: . 59

STOKLARLA İLGİLİ KAPSAM SINIRLANDIRMASINA ÖRNEK DENETÇİ GÖRÜŞÜ: 60

Kapsam Sınırlandırma Nedeniyle Görüş Bildirmekten Kaçınmaya Örnek Denetçi

Raporu: 61

 

12 İçindekiler

Yeni Bir Müşterinin Kabulüne Karar Verirken Denetçinin Denetim Riski Açısından

Göz Önünde Bulunduracağı Hususlar:. 61

III. ANALİTİK İNCELEME:. 62

BELGE İNCELEMESİ: 62

Denetçinin Belge İncelemesinde Dikkat Edeceği Hususlar:. 63

KANITLAR İLE İLGİLİ ÖNEMLİ NOTLAR: 64

KANITIN NİTELİĞİ:. 64

Uzman Kişinin Bilgisine Başvurma: 65

VII. BAĞIMSIZ DENETİM STANDARTLARINDA ÇALIŞMA KÂĞITLARI:  65

VIII. KANIT VE KANIT TOPLAMA TEKNİKLERİ: . 67

Denetim Kanıtlarının Sınıflandırılması: 67

Destekleyici Kanıt Elde Etmek İçin Kullanılan Denetim Teknikleri: . 68

Denetçinin Kanıt Toplamada Kullanacağı Yöntemler; . 68

Fiziki İnceleme: 68

Gözlem: 68

Doğrulama: 68

Bilgi Toplama (Soruşturma): 68

Kayıt Sisteminin Kontrolü: . 69

Yeniden Hesaplama: 69

Belge İncelemesi: 69

Rastgele İnceleme (Göz Atma): 69

Analitik İnceleme: 69

KANIT TÜRLERİ 69

Geleneksel Kanıt Türleri; . 69

Fiziki Kayıtlar:. 69

Doğrulama Tekniği (Teyit, Mutabakat): . 69

Görsel Kanıtlar: 70

Sözel Kanıtlar: 70

Belgesel Kanıtlar:. 70

Matematiksel Kanıtlar: 70

Bilimsel Mütalaaya Dayanan Kanıtlar:. 71

Yazılı Bildirimler ve Teyitler: 71

NİTELİĞİNE GÖRE KANITLAR; . 71

Asli Kanıtlar: 71

Destekleyici Kanıtlar: 71

DEĞİŞEBİLİRLİK AÇISINDAN KANITLAR:. 71

Sabit Kanıtlar: 71

 

İçindekiler 13

Değiştirilebilir Kanıtlar: 71

XII. KANITLARIN GÜVENİRLİLİĞİ:. 72

Kanıtların Güvenilirliğine Etki Eden Faktörler:. 72

Kanıtların Yeterli Sayıda Olması: . 72

XIII. KANIT TOPLAMADA ÖZELLİK İÇEREN DURUMLAR:. 72

Kanıtın Denetim Raporuna Etkisi: 73

XIV. FİNANSAL TABLO KALEMLERİNDE UYGULANACAK DENETİM İŞLEMLERİ: 73

KASA İŞLEMLERİ: . 73

ALACAKLAR VE SATIŞLAR: 74

STOKLAR VE SATIŞLARIN MALİYETİ: 74

BORÇLAR VE BORÇ SENETLERİ: . 75

DURAN VARLIKLAR VE İLİŞKİLİ HESAPLAR

(Amortisman, Tükenme Payları ve İtfa.):. 75

YATIRIMLAR: . 76

ÖZSERMAYE (Ve dağıtılmamış karlar): 76

KAPSAM AÇISINDAN AKSAKLIKLAR: . 77

XVI. BELİRSİZLİK:. 80

 

BÖLÜM ÜÇ

 

3- RAPORLAR VE RAPOR YAZMA TEKNİKLERİ: .81

RAPORLARDA MUTLAKA BULUNMASI GEREKEN BİLGİLER: 81

UYGULAMADA KULLANILAN RAPOR ADLARI: . 82

Ön İnceleme Raporları: . 82

Geçici (Ön) Rapor: . 82

İnceleme Raporları: . 82

Soruşturma Raporları: . 83

Soruşturma Raporu Detayı: . 84

Geçici Olarak Görevden Uzaklaştırma Nedir? 85

Suç Duyurusu Raporları: 85

Tevdi Raporları: . 85

Vergi Tekniği Raporları: . 86

Vergi İnceleme Raporları: 86

Vergi Suçu Raporları:. 86

Suç Tespit Raporları: 86

III. RAPORU OKUYACAK VE YARARLANACAK KİŞİLER: 87

DENETİM RAPORLARININ SONUÇLARI:. 87

Doğrulama: 87

 

14 İçindekiler

Aksini Kanıtlama: 87

Görüş Bildirmekten Kaçınma: 87

RAPORLARDAN ÇIKAN SONUÇLAR:. 87

İdari Sonuçlar: . 87

Cezai Sonuçlar: 88

Hukuki Sonuçlar: . 88

FAALİYETLERİNE GÖRE RAPOR TÜRLERİ: 88

VII. GENEL OLARAK RAPOR TÜRLERİ: 88

İçeriklerine Göre Raporlar: 88

Bilgi Veren Raporlar: . 88

Araştırma Raporları: 89

Uzman Raporları: 89

Durum Raporları:. 89

Sürelerine Göre Raporlar: . 89

Yapılarına Göre Raporlar: 89

VIII. RAPORLARIN TEKNİK VE GENEL ÖZELLİKLERİ:. 90

RAPOR HAZIRLAMA VE RAPOR YAZIMI: 92

RAPORLARDA BULUNMASI GEREKEN BÖLÜMLER: . 93

RAPOR HAZIRLAMA SÜRECİ:. 93

Raporun Konusu:. 93

Raporu Okuyacak ve Yararlanacak Kişiler: 93

Rapor Hazırlama Süreci Bilgi Kaynakları:. 94

XII. RAPORUN YAZILMASI:  94

Rapor Hazırlama Süreci Genel Yazım Kuralları: . 94

Denetim Bulgularının Değerlendirilmesi ve Raporlama: . 94

Denetçilerin Hazırlayacağı Rapor Suretini Vereceği Yerler:. 95

XIII. RAPORUN KONTROLÜ: . 95

XIV. TABLO VE GRAFİKLER:. 98

Grafikler: . 99

Alıntılar:. 99

Kaynakça: 99

DENETÇİNİN/MÜFETTİŞİN SORUMLULUKLARI: 99

 

BÖLÜM DÖRT

 

4- DENETİMLERDE YAPILAN HATA VE HİLELER: . 103

BAĞIMSIZ DENETİM STANDARTLARINDA HİLE (BDS 240). 103

HİLE NEDEN YAPILIR? 108

 

İçindekiler 15

HATALARIN SINIFLANDIRILMASI: 109

Hataların İçerik Bakımından Sınıflandırılması:. 109

Nitel Muhasebe Hataları:. 109

Nicel Muhasebe Hataları: 110

Hataların Sonuçları Bakımından Sınıflandırılması:. 110

Önemli Muhasebe Hataları:. 110

Önemsiz Muhasebe Hataları:. 110

III. HATALARIN ETKİLERİ BAKIMINDAN SINIFLANDIRILMASI:. 110

Bilançoyu Etkileyen Muhasebe Hataları:. 110

Gelir Tablosunu Etkileyen Muhasebe Hataları: . 111

Bilanço ve Gelir Tablosunu Etkileyen Muhasebe Hataları: 111

HATA ÇEŞİTLERİ: . 111

Matematik Hataları: 112

Kayıt Hataları: 112

Rakam Hataları: . 112

Hesap Hataları: 113

Hesapların Borç ve Alacak Taraflarının Karıştırılması: 113

Nakil Hataları: 114

Unutulma ve Tekrar Hataları: 114

Bilançoda Yapılan Hatalar: 115

HİLE TÜRLERİ: . 116

Kasıtlı Hatalar: . 116

Kayıt Dışı İşlemler:. 117

Zamanından Önce Veya Sonra Kayıt: 118

Uydurma Hesaplar: . 118

Belge Sahtekârlığı:. 119

Belge Sahtekârlığının Başlıca Nedenleri: 120

Şirket Yolsuzluklarında Fatura Kullanımı:. 120

Faturalar Üzerindeki Adreslerin Boş Olması: . 121

Faturayı Kesen Firmanın Fiili Durumu:. 121

Belge Sahtekârlığının Gerçekleşme Şekilleri: 121

Belge Sahtekârlığında Yaygın Olarak Kullanılan Yöntemler: 122

BİLANÇONUN MASKELENMESİ . 125

VII. VERGİ KAÇIRMA AMAÇLI MUHASEBE HİLELERİ: . 127

Satış Yolsuzlukları:. 127

Alış Yolsuzlukları:. 129

Diğer Şirket Yolsuzluk Türleri: . 130

 

16 İçindekiler

İşletme Giderlerini Yükseltme: 132

Özel Giderleri İşletmeye Aktarma: 133

Değerleme Hileleri: . 133

Arızi Gelirleri Gizleme:. 135

Gider ve Maliyet Artırıcı Harcamalar: 135

Satış Hâsılatını Gizlemeye Yönelik Hileler:. 137

VIII. HATANIN TESPİT EDİLMESİ:  137

Denetimlerde Tespit Edilen Uygulama Hataları: . 138

Teminat Mektubu İşlemleri: 138

Değerli Kâğıt İşlemleri:. 138

Maaş, Ücret ve Yolluk Ödemeleri: 50 138

HİLENİN TESPİT EDİLMESİ: 139

Hile Türleri: 139

İşletme Çalışanları Tarafından Yapılan Hileler: 140

İşletme Çalışanlarınca Yapılan Hilelerin Yapılma Biçimleri ve Önlenmesi: 141

İşletme Çalışanlarının Hile Yapma Olasılığı:. 145

HİLE ÜÇGENİ VE HİLELERİN SINIFLANDIRILMASI: 146

Hilelere Neden Olan Risk Faktörleri: . 146

Hile Üçgeni: . 147

Hilelerin Sınıflandırılması: . 148

ACFE 2022 Suiistimal Raporu: . 149

Hileli Finansal Raporlamanın Ortaya Çıkma Sebepleri: . 152

HİLE BELİRTİLERİ: 154

Yönetimle İlgili Hile Belirtileri:. 154

Faaliyetlerin Yürütülmesi ile İlgili Anormallikler: . 154

Yönetim Özellikleri ile İlgili Anormallikler:. 155

Örgüt Yapısı ile İlgili Anormallikler: . 155

Üçüncü Kişiler ile Olan İlişkilerde Anormallikler:. 156

Çalışanlarla İlgili Hile Belirtileri:. 157

Muhasebe İle İlgili Hile Belirtileri: 157

Hileli Yevmiye Kayıtları Ve Belirtileri:. 159

İç Kontrol Yapısı Zayıflıkları İle İlgili Belirtiler: 159

Analitik Anormallikler İle İlgili Belirtiler: 160

Üçüncü Kişiler ile Olan İlişkilerde Hile Belirtileri: . 161

Çalışanın Anlaştığı Müşteriler ile Hukuksuz İşlemleri: 162

Çalışan Davranış Değişiklikleri ile ilgili Belirtiler: 162

Sahte Belge ve Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Kullanımı: 163

 

İçindekiler 17

XII. BELGE DÜZENİNDE HİLELER:. 164

XIII. HATA VE HİLE ARASINDAKİ FARK:. 165

 

BÖLÜM BEŞ

 

5- DENETİMLERDE TESPİT EDİLEN HATA, HİLE VE EKSİKLİKLER:.167

DENETİMLERDE TESPİT EDİLEN VERGİSEL, HATA, HİLE VE EKSİKLİKLER (ÖRNEKLER): 167

YÖNETİM KURULU KARARLARI VE KANUNEN TUTULMASI GEREKEN DEFTERLER

(YÖNETİM KURULU KARAR DEFTERİ):. 170

Yönetim Kurulu Karar Defterlerinde Kayıt Düzeni: 171

Müzekkere Nedir?. 172

Müzekkerenin Unsurları Nelerdir 173

Yönetim Kurulu Kararları ile İlgili Yapılan Tespitler: 174

III. ŞİRKETİN MERKEZİNE BAĞLI SATIŞ ŞUBELERİNDE / MAĞAZALARINDA TESPİT EDİLEN

HATA, HİLE VE EKSİKLİKLER: 176

Açığa Atılan İmzanın Kötüye Kullanılması Suçunun Unsurları: . 180

ıv. TİCARET VE ALIM-SATIM İŞLEMLERİNDE YAPILAN HATA, HİLE VE EKSİKLİKLER: . 181

Teklif Mektubu Nedir? 181

Bir Teklif Mektubunda Bulunması Gereken Unsurlar:. 181

Ticaret ve Alım Satım İşlemlerinde Tespit Edilen Hata, Hile ve Eksiklikler: . 182

ALICILAR/SENETLİ ALACAKLAR İLE İLGİLİ YAPILAN HATA, HİLE VE TESPİTLER: 187

STOKLARLA İLGİLİ YAPILAN TESPİT EDİLEN HATA, HİLE VE EKSİKLİKLER: 191

VII. ÜRETİM YERLERİ İLE İLGİLİ TESPİT EDİLEN HATA, HİLE VE EKSİKLİKLER: . 194

VIII. SATIŞ/PAZARLAMA İLE İLGİLİ TESPİT EDİLEN HATA, HİLE VE EKSİKLİKLER: . 198

BİLANÇO HESAPLARINDA TESPİT EDİLEN HATA, HİLE VE EKSİKLİKLER:. 201

GELİR TABLOSU HESAPLARI İLE İLGİLİ TESPİT EDİLEN HATA, HİLE VE EKSİKLİKLER: 207

MALİYET HESAPLARI İLE İLGİLİ İŞLEMLERDE TESPİT EDİLEN HATA, HİLE VE

EKSİKLİKLER: . 209

XII. TEVKİFAT (STOPAJ) UYGULAMASINDA KARŞILAŞILAN HATA, HİLE VE EKSİKLİKLER:. 212

XIII. VERGİ MATRAHINI AZALTMAYA YÖNELİK HATA, HİLE VE EKSİKLİKLER: 212

XIV. AMORTİSMAN VE YENİDEN DEĞERLEME UYGULAMALARINDA TESPİT EDİLEN HATA,

HİLE VE EKSİKLİKLER:  214

DEĞERLEME İŞLEMLERİNDE YAPILAN HATA, HİLE VE EKSİKLİKLER:. 215

XVI. YILLARA SÂRİ(YAYGIN) İNŞAAT VE ONARIM İŞLEMLERİNDE KARŞILAŞILAN HİLE,

HATA VE EKSİKLİKLER:  216

XVII.MUAFİYET VE İSTİSNA UYGULAMALARINDA TESPİT EDİLEN HİLE, HATA VE

EKSİKLİKLER: . 216

XVIII.SABİT KIYMET YENİLEME FONU UYGULAMALARINDA TESPİT EDİLEN HATA, HİLE VE

EKSİKLİKLER: . 217

XIX. PERSONEL UYGULAMALARI İLE İLGİLİ HATA, HİLE VE EKSİKLİKLER: 217

 

18 İçindekiler

DİĞER İŞLEMLERDE TESPİT EDİLEN HATA, HİLE VE EKSİKLİKLER: 220

 

BÖLÜM ALTI

 

6- HATA VE HİLELERİN ÖNLENMESİNDE ALINACAK TEDBİRLER:. 223

ı. SONUÇ: . 223

İŞLETMELERDE YAPILAN HİLELERİN ÖNLENMESİNE YÖNELİK UYGULAMALAR: 223

III. İŞLETME İÇİNDE BİLGİ AKIŞINI SAĞLAYACAK DÜZENLEMELER – İHBAR HATLARI:  225

İhbar Hattı Uygulamasını Kullanan Şirketler:. 225

İhbar Hatlarının Başarıya Ulaşması İçin Gerekli Şartlar: 227

Üst Yönetim Desteği: . 227

İhbar Hatlarının Reklamının Yapılması ve Tanıtımı: . 227

Telesekreter: 227

İhbarlarla İlgilenen Tecrübeli Elemanlar: . 228

Değerlendirme ve İnceleme: . 228

İhbar Hatlarının Avantaj ve Dezavantajları: . 228

HİLE DEĞERLENDİRME SORGULAMASI (FAQ-FRAUD ASSESMENT QUESTİONİNG): . 229

MUHASEBE HİLELERİNİN ÖNLENMESİNDE KULLANILAN ARAÇLAR: . 231

HİLE VE USULSÜZLÜK RİSKİNİN ÖLÇÜLMESİ 233

Hile ve Usulsüzlük Riskini Karşılama:. 235

VII. MUHASEBE VE DENETİM MESLEĞİNDE YENİ BİR ALAN “ADLİ MUHASEBECİLİK” . 236

Genel Açıklama: 236

Adli Muhasebecilik Mesleğini Gerektiren Nedenler:. 237

Adli Muhasebecilik Mesleğinin Kapsamı: 237

Dava Destek Danışmanlığı: 238

Uzman Şahitlik: 239

Hile Denetçiliği veya Araştırmacı Muhasebecilik: 239

Adli Muhasebecilerin Taşımaları Gereken Özellikler: 241

Adli Muhasebecilik Eğitimi ve Meslek Mensubu Olma: . 242

Sonuç:. 243

EK-1 : Bağımsız Denetim Yönetmeliği . 251

EK-2 : Bağımsız Denetçinin Denetleyeceği Kurumdan Talep Etmesi Gereken Belgeler: . 277

KAYNAKÇA: . 281