Deniz Ticareti Hukuku I
Doç. Dr. Fevzi TOPSOY
Deniz Ticareti Hukuku I adlı çalışmanın öncelikli amacı Hukuk ve Denizcilik Fakültesi öğrencilerinin kaynak kitap ihtiyacının karşılanmasıdır. Bu amaç doğrultusunda, anlatım tablo, şema ve örnekler ile desteklenmiş ve deniz hukukunun kendine özgü göreceli zor konularının daha kolay anlaşılması sağlanmaya çalışılmıştır.
Bununla birlikte kitap, salt bir ders kitabı değildir. Çalışmada, konunun özünden uzaklaşmamaya azami gayret edilerek, deniz ticareti hukukunun ihtilaflı konuları hakkında doktrin ve uygulamadaki tartışmalara da mümkün olduğunca yer verilmiştir. Yine konuyla ilgili ulusal ve uluslararası bilimsel çalışmalara ve yargı kararlarına atıf yapılmaya özen gösterilmiştir. Bu açıdan çalışma, aynı zamanda, mevcut uyuşmazlıkların çözümüne bir nebze de olsa katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Bu haliyle çalışma, deniz hukuku araştırmacıları, denizcilik çevresi ve uygulama açısından da temel bilgi kaynağı niteliğindedir.
İÇİNDEKİLER
KİTAP HAKKINDA III
ÖNSÖZ V
KISALTMALAR VII
BİRİNCİ KISIM
GEMİ – AYNİ HAKLAR – DONATAN - KAPTAN
BİRİNCİ BÖLÜM
DENİZ HUKUKU KAVRAMI, KAYNAKLARI
VE TARİHSEL SÜREÇ
I. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 3
A) DENİZ HUKUKU KAVRAMI 3
B) DENİZ TİCARETİ HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ 5
II. TARİHSEL GELİŞİM 6
A) 17. YÜZYILA KADARKİ DÖNEM 6
B) ULUSAL KANUNLAR DÖNEMİ 9
C) DENİZ HUKUKU KURALLARININ BİRLEŞTİRİLMESİ (ULUSLARARASI KAYNAKLAR) 10
D) TÜRK DENİZ TİCARETİ HUKUKU 12
İKİNCİ BÖLÜM
GEMİ
I. GEMİ KAVRAMI VE UNSURLARI 15
A) TANIM VE UNSURLARI 15
1- Tanımı 15
2- Önemi 17
3- Unsurları 18
a) Araç 18
b) Yüzme Özelliğine Sahip Olma 18
c) Aracın Pek Küçük Olmaması 19
d) Tahsis Edilen Amaç, Suda Hareket Etmesini Gerektirmesi 20
B) GEMİ OLMA VASFININ KAZANILMASI 21
C) GEMİ OLMA VASFININ KAYBI 21
1- Geçici Olarak 21
2- Devamlı Surette 22
II. GEMİNİN BÜTÜNLEYİCİ PARÇALARI VE EKLENTİLERİ 22
A) ÖNEMİ 23
1- Gemi Mülkiyetinin İntikali Bakımından 23
2- Gemi İpoteğinin Kapsamı Bakımından 23
3- Gemi Alacaklısı Hakkının Kapsamı Bakımından 23
B) TAYİNİ 24
1- Geminin Bütünleyici Parçaları 24
2- Geminin Eklentileri 25
3- Sair Şeyler 25
III. GEMİNİN TÜRLERİ 25
A) TAHSİS EDİLEN VEYA FİİLEN KULLANILAN AMACA GÖRE 26
1- Ticaret Gemileri 26
a) Suda Ekonomik Menfaat Sağlama Amacına Tahsis Edilme 26
b) Fiilen Böyle Bir Amaç İçin Kullanılma 27
2- Ticaret Gemisi Olmayan Gemiler 28
B) MÜLKİYET VEYA ADINA KULLANILAN KİMSEYE GÖRE 29
1- Devlet Gemisi 29
2- Özel (Hususi) Gemi 30
C) TÜRK GEMİ SİCİLİNE KAYITLI OLUP OLMADIKLARINA GÖRE 30
1- Genel Olarak 30
2- Önemi 31
D) DENİZE, YOLA VEYA YÜKE ELVERİŞLİ OLUP OLMAMALARINA GÖRE 31
1- Denize Elverişli Olan ve Olmayan Gemiler 32
a) Denize Elverişli Gemiler 32
b) Denize Elverişsiz Gemiler 33
aa) Tamir Kabul Etmez Gemi 34
bb) Tamire Değmez Gemi 35
aaa) Tamir Giderleri 36
bbb) Önceki Değer 36
2- Yola Elverişli Olan ve Olmayan Gemiler 37
a) Yola Elverişli Gemiler 37
b) Yola Elverişsiz Gemi 38
3- Yüke Elverişli Olan ve Olmayan Gemiler 38
IV. GEMİNİN AYIRICI UNSURLARI 39
A) GEMİNİN ADI 39
1- Kavram 39
2- Adın Verilmesi ve Korunması 40
a) Seçme Serbestisi 40
b) İçeriği 40
c) Korunması 41
3- Ad Verilmesi Zorunluluğu 42
4- Adın Değiştirilmesi 42
B) TANINMA İŞARETİ 43
C) IMO NUMARASI 43
D) BAĞLAMA LİMANI 44
E) GEMİNİN TONAJI 45
1- Önemi 45
2- Türleri 46
F) GEMİNİN SINIFI (KLASI) 47
G) GEMİNİN TABİİYETİ (MİLLİYETİ) 48
1- Türk Gemisi 49
a) Gerçek Kişilere Ait Gemiler 50
b) Tüzel Kişilere Ait Gemiler 51
c) Donatma İştirakine Ait Gemiler 52
d) Gerçek ve Tüzel Kişinin Birlikte Malik Olduğu Gemiler 52
2- Yabancı Gemi 53
H) GEMİNİN BAYRAĞI 53
1- Hakkın Kazanılması 54
a) Türk Bayrağı Çekme Hakkı 54
b) Yabancı Gemilerin Türk Bayrağı Çekmesi 55
aa) İşletilmek Üzere Türklere Bırakılan Gemiler 56
bb) Türkiye’de İnşa Edilen Yabancı Gemiler 56
cc) Deniz Turizmi Araçları 57
c) Türk Gemilerin Yabancı Bayrak Çekmesi 57
2- Hakkın Kullanılması Şartı 58
a) Tescili Zorunlu Gemiler 58
b) Tescili İsteğe Bağlı Gemiler 60
3- Türk Bayrağı Çekme Hakkının Kaybedilmesi 61
4- Cezaî Yaptırımlar 62
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
GEMİ SİCİLİ
I. GENEL OLARAK 65
A) TANIMI 65
B) TERMİNOLOJİ 67
C) ÖNEMİ 69
D) NİTELİĞİ VE FONKSİYONLARI 70
II. (MİLLÎ) GEMİ SİCİLİ 71
A) SİCİL TEŞKİLATI 71
B) SİCİL İŞLEMLERİ 72
1- Geminin Tescili 72
a) Gemiye İlişkin Şartlar 72
b) Yetkili Sicil Müdürlüğü 74
c) Tescil Usulü 75
aa) İstem Üzerine 75
bb) Resen Tescil 77
2- Değişiklik (Tadil) 77
3- Silinme (Terkin) 78
a) İstem Üzerine 78
aa) Tescili İsteğe Bağlı Gemiler 78
bb) Tescili Zorunlu Olan Gemiler 79
b) Resen 80
aa) Resen Silinme Hâlleri 80
bb) Usul 81
C) TESCİLİN HÜKÜM VE SONUÇLARI 82
1- Tescilin İşlem Üzerine Etkisi 82
2- Sicilin Açıklığı (Aleniyet) 83
3- Sicil Karineleri 84
4- Sicile Güven İlkesi 85
a) Uygulama Alanı 86
aa) Ayni Hak İktisabında 86
bb) Tasarruf Sınırlaması Bakımından 87
cc) Edim ve Tasarruf İşlemleri Bakımından 88
b) İyiniyetin Varlığı 88
c) İlkenin Uygulanmasının Ortadan Kaldırılması 88
aa) Sicilin Gerçek Hukukî Duruma Uygun Hâle Getirilmesi 89
bb) İtiraz 89
cc) Şerh 90
III. YAPI HÂLİNDEKİ GEMİLERE ÖZGÜ SİCİL 91
A) GENEL OLARAK 91
B) SİCİL İŞLEMLERİ 92
1- Yapının Tescili 92
a) Tescili İstenebilecek Gemiler 92
b) İstem 93
c) Usul ve Hükümleri 93
2- Değişiklik (Tadil) 94
3- Silinme (Terkin) 94
a) İstem Üzerine 94
b) Resen 95
IV. TÜRK ULUSLARARASI GEMİ SİCİLİ 95
A) GENEL OLARAK 95
B) SİCİL İŞLEMLERİ 97
1- Geminin Tescili 97
a) Tescil Edilebilecek Gemiler 97
b) Maliklere İlişkin Şartlar 98
aa) Gerçek Kişiler 98
bb) Ticaret Şirketleri 99
2- Değişiklik ve Silinme 100
C) SİCİLİN HÜKÜMLERİ 100
1- Hukukî Hükümler 100
2- Mali Hükümler 101
V. ÖZEL SİCİL (GEMİ KİRA SİCİLİ) 102
VI. BAĞLAMA KÜTÜĞÜ 102
A) HUKUKÎ NİTELİĞİ 103
B) KÜTÜK TEŞKİLATI 106
C) KAYIT İŞLEMLERİ 107
1- Kaydedilecek Gemi ve Araçlar 107
2- Kayıt Usulü 108
3- Kaydın Silinmesi ve Nakli 109
D) HÜKÜMLERİ 110
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
GEMİ MÜLKİYETİ VE DİĞER AYNİ HAKLAR
I. GENEL OLARAK 113
A) KANUNDA DÜZENLENİŞİ 113
B) UYGULAMA ALANI 113
II. MÜLKİYET HAKKI 114
A) SİCİLE KAYITLI OLMAYAN GEMİLER 115
1- Genel olarak 115
2- Bağlama Kütüğüne Kayıtlı Gemiler 115
B) SİCİLE KAYITLI OLAN GEMİLER 118
1- Mülkiyet Hakkının Kazanılması 118
a) Kamu Hukuku Kurallarına Göre 118
aa) Zapt ve Müsadere 118
bb) Cebri İcra 119
b) Özel Hukuk Kurallarına Göre 120
aa) Hukukî İşlem Yoluyla 120
aaa) Devrin Şartları 120
bbb) Malik Olmayandan İyiniyetle İktisap 121
ccc) Devrin kapsamı 123
bb) Sahiplenme 124
cc) Olağan Kazandırıcı Zamanaşımı 124
aaa) Uygulama Alanı 126
bbb) Şartları 126
dd) Olağanüstü Kazandırıcı Zamanaşımı 127
aaa) Şartları 128
bbb) Mülkiyetin Kazanıldığı An 129
2- Mülkiyet Hakkının Kaybı 130
a) Geminin Zıyaı 130
b) Terk 130
c) Zamanaşımı 131
C) GEMİ PAYI VEYA İŞTİRAK PAYI 131
1- Genel Olarak 131
2- Mülkiyet Hakkının Kazanılması 132
a) Aslen İktisap 132
b) Devren İktisap 132
aa) Devrir İşleminin Şartları 133
bb) Hükümleri 133
c) Bırakma 134
3- Mülkiyet Hakkının Kaybedilmesi 135
D) YAPI HÂLİNDEKİ GEMİLER 135
III. GEMİ REHNİ 136
IV. GEMİ ÜZERİNDE İNTİFA HAKKI 136
BEŞİNCİ BÖLÜM
GEMİ REHNİ
I. GENEL OLARAK 139
II. SİCİLE KAYITLI OLMAYAN GEMİLERİN REHNİ 140
A) GEMİ ÜZERİNDE 140
B) İŞTİRAK PAYI VE GEMİ PAYI ÜZERİNDE 142
C) KANUNİ REHİN HAKKI 144
II. SİCİLE KAYITLI GEMİLERİN REHNİ 145
A) GEMİ İPOTEĞİ 145
1- Kavram ve Niteliği 145
2- Gemi İpoteğinin Kurulması 146
a) Sözleşme 146
b) Tescil 148
3- İpotek Hakkının Kapsamı 150
a) Gemi ve Gemi Payı 150
b) Bütünleyici Parça 151
c) Eklentiler 152
d) Kira Bedeli 154
e) Kaim Değerler - Surragot 155
f) Navlun ve Tahsis Ücreti Sorunu 157
4- Sigorta Tazminatı 158
a) Genel Olarak 158
b) Gemi İpoteğinin Sigorta Tazminatını Kapsamasının Şartları 159
aa) Malikin Menfaatinin Sigorta Ettirilmesi 159
bb) Gemi İpoteğinin, Riziko Gerçekleşmeden Önce Kurulmuş Olması 160
c) Sigortalı ile Sigortacı Arasındaki İlişki 161
d) İpotekli Alacaklı ile Sigortacı Arasındaki İlişki 161
aa) İpoteğin Sigortacıya Bildirilmesi 161
bb) İpotekli Alacaklıya Tanınan İmkânlar 162
aaa) İpoteğin Sigortacıya Bildirilmemesi Hâlinde 162
bbb) İpoteğin Sigortacıya Bildirilmesi Hâlinde 163
cc) İpotekli Alacaklının Tek Başına Sigorta Himayesinden Yararlanması 166
e) Sigorta Tazminatının Ödenmesi 167
aa) Kural 167
bb) İstisnalar 167
f) Sigortacının İpotekli Alacaklıya Karşı Sorumluluktan Kurtulması 169
g) Sigortacının İpotekli Alacaklının Haklarına Halef Olması 170
5- İpoteğin Teminat Altına Aldığı Alacaklar 171
a) Anapara 171
b) Anapara (Kapital) Faizi 171
c) Temerrüt Faizi 172
d) Takip Giderleri 173
e) İkincil Edimler 173
f) İpotekli Alacaklı Tarafından Ödenen Sigorta Primleri veya Diğer Ödemeler 174
g) Alacaklının, İpotekli Geminin Muhafazası İçin Yapmış Olduğu Masraflar 174
6- Gemi İpoteğinin Derecesi 174
a) İlke ve Kurallar 175
b) İpoteğin Derecesinin Değişmesi 176
7- Gemi İpoteğinin Hükümleri 178
a) İpotekli Alacaklının Hakları 178
aa) Gemi veya Tesisatının Kötüleşmesi 178
bb) Gemi veya Tesisatın Kötüleşme İhtimali 180
cc) Üçüncü Kişilere Karşı Hakları 181
dd) Geminin Paraya Çevrilmesini İsteme Hakkı 181
b) Malikin Hakları 182
8- Gemi İpoteğinin Devri ve İntikâli 183
a) İpoteğin Devri 183
b) İpoteğin İntikâli 184
9- Gemi İpoteğinin Özel Uygulamaları 185
a) Birlikte Gemi İpoteği 186
b) Üst Sınır (Azami Had) İpoteği 187
c) Yabancı Para Üzerine İpotek 187
d) Sabit Kıymetli İpotek 188
e) Kıymetli Evraka Bağlı Alacak İpoteği 188
10- Gemi İpoteğinin Sona Ermesi 189
a) Alacakla Birlikte İpoteğin Sona Ermesi 189
aa) Alacağın Sona Ermesi 189
bb) Alacaklı ve Malik Sıfatlarının Birleşmesi 189
cc) İstem Hakkının Zamanaşımına Uğraması 190
b) Sadece İpoteğin Sona Ermesi 190
aa) Tarafların Anlaşması 190
bb) Alacaklının Feragati 191
cc) İpoteğin Süresinin Dolması 191
c) Mahkemece İpoteğin Düşmesine Karar Verilmesi 192
d) Gemi İpoteğinin Deniz Hukukuna Özgü Sebeplerle Sona Ermesi 192
B) YAPI HÂLİNDEKİ GEMİLER ÜZERİNDE İPOTEK 193
C) KANUNİ REHİN HAKKI 195
1- Birlikte Gemi İpoteğinde Alacağı Ödeyen Gemi Malikinin İpotek Hakkı 195
2- Tersane Sahibinin İpotek Hakkı 195
a) Konusu 196
b) İpotek Hakkı Sahibi 196
c) Kurulması 197
aa) Şartları 197
bb) Tescil 197
d) Hükümleri 198
aa) Sırası 198
bb) Derecesi (Öncelik hakkı) 198
3- Gemi Alacaklısı Hakkı 199
a) Genel Olarak 199
b) Hukukî Niteliği 200
c) Gemi Alacakları 201
d) Hakkın Doğumu ve Hak Sahibi 203
e) Hakkın Kapsamı 204
f) Temin Ettiği Alacaklar 206
g) Hükümleri 206
aa) Öncelik ve Sırası 206
bb) Devir ve İntikali 207
cc) Rehin Hakkının Düşmesi 208
ALTINCI BÖLÜM
DONATAN
I. DONATAN KAVRAMI 211
A) TANIMI VE UNSURLARI 211
1- Tanımı 211
2- Unsurları 212
a) Gemi 212
b) Malik Sıfatı (Mülkiyet Unsuru) 213
c) Geminin Suda Menfaat Sağlamak Amacıyla Kullanılması (Teşebbüs Unsuru) 213
d) Faaliyetin Malik Adına Yapılması 215
B) DONATANIN TACİR SIFATI 215
II. İŞLETEN (GEMİ İŞLETME MÜTEAHHİDİ) 215
A) TANIM VE UNSURLARI 216
1- Terminoloji 216
2- Tanım 217
3- Unsurları 217
B) HUKUKÎ STATÜ VE İLİŞKİLER 218
1- Tacir Sıfatı 218
2- İşletenin Malike Karşı Hukukî Durumu 218
3- İşletenin Üçüncü Kişilere Karşı Hukukî Durumu 218
4- Malik ile Üçüncü Kişiler Arasındaki Hukukî İlişki 219
III. DONATMA İŞTİRAKİ 220
A) KAVRAM 220
1- Tanım 220
2- Unsurları 220
B) HUKUKÎ NİTELİĞİ 221
C) YÖNETİMİ VE TEMSİLİ 222
1- Yönetim Yetkisi 222
2- Gemi Müdürü 223
D) PAYDAŞ DONATANLARIN HAK VE BORÇLARI 225
E) İŞTİRAK PAYININ DEVRİ VE REHNİ 225
F) SONA ERMESİ 226
IV. DONATANIN SORUMLULUĞU 227
A) GEMİ ADAMLARININ KUSURLARINDAN DOĞAN SORUMLULUĞU 228
1- Üçüncü Kişilere Karşı 229
a) Şartları 229
aa) Gemi Adamı veya Kılavuzun Fiili 229
bb) Zararın Görevin İfası Esnasında Verilmesi 231
cc) Kusur 232
dd) Üçüncü Kişinin Zararı 232
ee) Hukuka Aykırılık ve İlliyet Bağı 233
b) Sorumluluğun Niteliği 233
2- Yolculara ve Yükle İlgili Kişilere Karşı 235
a) Yolculara Karşı 235
b) Yükle İlgililere Karşı 236
B) DENİZ ÇEVRESİNİN KİRLENMESİNDEN DOĞAN SORUMLULUĞU 237
1- Petrol Kirliliği Haricindeki Çevresel Zararlar 237
2- Petrol Kirliliğinden Doğan Sorumluluk 238
C) TTK’DA DÜZENLENEN DİĞER SORUMLULUKLARI 239
V. DONATANIN SORUMLULUĞUNUN SINIRLANDIRILMASI 240
A) DENİZ ALACAKLARINA KARŞI SORUMLULUĞUN SINIRLANDIRILMASI 242
1- Genel Olarak 242
2- 1976 Tarihli Sözleşmenin Uygulanmasının Koşulları 244
a) Hakkın Kullanılması 244
b) Sorumluluğunu Sınırlandırma Hakkına Sahip Olan Kişiler 245
3- Sözleşme Hükümlerinin Uygulanması Kapsamında Gemiler 247
a) Sözleşme Kapsamında Olan Gemiler 247
b) Mutlak Surette Sözleşme Kapsamı Dışında Bırakılan Gemiler 248
c) Şartlı Olarak Sözleşme Kapsamı Dışında Bırakılan Gemiler: Sondaj Gemileri 249
d) Taraf Devletin Takdirine Bırakılan Gemiler 250
aa) Taraf Devletin Bayrağını Çekmeyen Gemiler 250
bb) İçsu Gemileri 251
cc) 300 Gros Tonilatodan Küçük Gemiler 251
4- Sözleşme Hükümleri Kapsamındaki Alacaklar 252
a) Sınırlamaya Tabi Alacaklar 252
b) Sınırlama Dışında Bırakılan Alacaklar 255
5- Sorumluluk sınırları 257
6- Sınırlı Sorumluluk Kuralının İstisnaları 259
a) 1976 Tarihli Sözleşme ve TTK’da Sayılan İstisnalar 259
b) Sınırlı Sorumluluğun Ortadan Kalkması 259
aa) Kişisel Fiil veya İhmal 260
bb) Kusurun Derecesi 261
B) DENİZ ÇEVRESİNİN KİRLENMESİNDEN DOĞAN SORUMLULUĞUN SINIRLANMASI 263
1- Petrol Kirliliği Dışındaki Çevresel Zararlar 263
2- Petrol Kirliliği Zararları 264
a) Petrol Yükü Kirliliği Zararı 264
b) Gemi Yakıtı Kirliliği Zararı 264
YEDİNCİ BÖLÜM
GEMİ ADAMLARI
I. GEMİ ADAMI KAVRAMI VE ÖNEMİ 265
A) KAVRAM 265
B) ÖNEMİ 266
II. KAPTAN 268
A) TANIMI 268
B) GÖREV VE YETKİLERİ 268
1- Kamu Hukuku Kaynaklı Görev ve Yetkileri 269
2- Özel Hukuk Kaynaklı Görevler 269
C) DONATANI TEMSİL YETKİSİ 271
1- Kapsamı 271
2- Temsil Yetkisinin Sınırları 272
3- Temsil Yetkisinin Niteliği 273
D) KAPTANIN SORUMLULUĞU 273
İKİNCİ KISIM
DENİZ TİCARETİ SÖZLEŞMELERİ
BİRİNCİ BÖLÜM
GEMİ KİRA SÖZLEŞMESİ
I. TANIMI, UNSURLARI VE TÜRLERİ 278
A) TANIM 278
B) UNSURLARI 278
1- Geminin Kullanımının Belirli Süre Kiracıya Bırakılması 278
2- Kira Bedeli 279
3- Anlaşma 279
C) TÜRLERİ 279
II. KURULMASI 280
A) ESASLI NOKTALAR ÜZERİNDE ANLAŞMA 280
B) ŞEKİL 280
C) SİCİLE ŞERH 281
III. TARAFLAR VE BORÇLARI 283
A) KİRAYA VEREN 283
1- Genel Olarak 283
2- Borçları 283
B) KİRACI 285
1- Genel Olarak 285
2- Borçları 285
İKİNCİ BÖLÜM
ZAMAN ÇARTERİ SÖZLEŞMESİ
I. KAVRAM VE HUKUKÎ NİTELİĞİ 290
A) TANIMI VE UNSURLARI 290
1- Tanımı 290
2- Unsurları 290
B) KURULMASI 291
C) HUKUKÎ NİTELİĞİ 292
1- Genel Olarak 292
2- TTK Hükümlerinin Niteliği 294
II. TARAFLARIN HAK VE BORÇLARI 295
A) TERMİNOLOJİ 295
B) TAHSİS EDEN 296
C) TAHSİS OLUNAN 297
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
NAVLUN SÖZLEŞMESİ
§ 3.1. TANIMI, HUKUKÎ NİTELİĞİ, TARAFLAR VE TÜRLERİ 301
I. TANIM VE UNSURLARI 301
A) TANIMI 301
B) UNSURLARI 302
1- Taşımanın Üstlenilmesi (Taşıma Taahhüdü) 302
2- Eşya Taşınması 303
3- Denizyolu ile Taşıma 305
4- Taşımanın Gemi ile Yapılması 306
5- Eşyanın Taşıyanın Zilyetliğine Geçirilmesi 307
6- Navlun (Ücret) Karşılığında Yapılması 307
II. HUKUKÎ NİTELİĞİ 308
III. ŞEKİL 309
IV. SÖZLEŞMENİN TARAFLARI VE YÜKLE İLGİLİLER 309
A) SÖZLEŞMENİN TARAFLARI 310
1- Taşıyan 310
2- Taşıtan 311
B) YÜKLE İLGİLİLER 312
1- Yükleten 312
a) Kavram 312
b) Yetkileri 313
2- Gönderilen 314
a) Kavram 314
b) Hak ve Borçları 314
V. NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ 315
A) YOLCULUK ÇARTERİ SÖZLEŞMESİ 315
1- Kavram 315
2- Türleri 316
B) KIRKAMBAR SÖZLEŞMESİ 316
VI. ASIL NAVLUN – ALT NAVLUN SÖZLEŞMESİ 317
A) KAVRAM 317
B) TERMİNOLOJİ 317
C) HÜKÜMLERİ 319
§ 3.2. NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN İFASI 320
I. YOLCULUĞA HAZIRLIK 321
A) GEMİNİN BELİRLENMESİ 321
1- Genel olarak 321
2- Önemi 322
B) GEMİNİN YÜKLEME YERİNDE HAZIR OLMASI 322
1- Geminin Hazır Olacağı Zamanın Belirlenmesi 322
2- Önemi 323
C) GEMİNİN DENİZE, YOLA VE YÜKE ELVERİŞLİ OLMASI 324
1- Genel Olarak 324
2- Yükümlülük 325
a) Kavram 325
b) Hükümleri 325
II. YÜKLEME 326
A) GEMİNİN YÜKLEMEYE HAZIR OLMASI 327
1- Yükleme Yeri 327
2- Hazırlık İhbarı 328
B) EŞYANIN GEMİYE ALINMASI 331
1- Yükleme ve İstif Giderleri 331
2- Kararlaştırılandan Başka Eşya Yüklenmesi 333
3- Güverteye Konulacak Eşya 334
a) Kural 334
b) İstisnalar 334
aa) Eşyanın Güvertede Taşınacağının Kararlaştırılması 334
bb) Ticari Teamül veya Mevzuat Uyarınca Güvertede Taşıma 335
c) Hukukî Sonuçları 335
C) TAŞITAN VE YÜKLETENİN GÖREVLERİ 336
1- Eşyanın Niteliği Hakkında Tam ve Doğru Beyanda Bulunma 336
2- Caiz Olmayan Eşya Taşıtma veya Yükleme Yapmama 337
3- Gemiye Gizlice Eşya Yüklenmesi 337
4- Tehlikeli Eşya Yüklemesi 338
5- Belgeleri Verme Yükümlülüğü 338
D) BAŞKA GEMİYE YÜKLEME YASAĞI 338
1- Genel Olarak 338
2- Başka Gemiye Yükleme Yasağının İstisnaları 339
3- Sorumluluk 340
E) BEKLEME SÜRESİ 341
1- Yolculuk Çarteri Sözleşmesi 341
a) Yükleme Süresi (Starya) 341
aa) Kavram 341
bb) Başlaması 341
cc) Süresi 343
b) Sürastarya (İlave Bekleme) Süresi 343
aa) Kavram 343
bb) Başlaması ve Süresi 344
cc) Ücret (Sürastarya Parası) 345
c) Yükleme ve Sürastarya Sürelerinin Hesabı 346
aa) Yükleme Süresi (Staryanın) hesaplanması 346
bb) Sürastarya süresinin hesaplanması 347
2- Kırkambar Sözleşmesi 347
F) HIZLANDIRMA PRİMİ 348
G) YÜKLEMENİN HİÇ VEYA SÜRESİNDE YAPILMAMASI 349
1- Yolculuk Çarteri Sözleşmeleri 349
a) Yüklemenin Hiç Yapılmaması 350
aa) Sözleşmeyi Feshedilmiş Sayma 350
bb) Yükleme İçin Beklemeye Devam Etme 351
b) Eksik Yükleme Yapılması 352
aa) Taşıtanın Geminin Beklemesi Yönünde Talimat Vermesi 352
bb) Taşıtanın Geminin Yola Çıkması Yönünde Talimat Vermesi 352
cc) Taşıtanın Hiç Talimat Vermemesi 353
2- Kırkambar Sözleşmeleri 354
III. YOLCULUK 355
A) YOLA ÇIKMA ZAMANI 355
B) İZLENECEK ROTA 356
C) YOLCULUĞUN MASRAFLARI VE ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜ 356
IV. BOŞALTMA 357
A) GEMİNİN BOŞALTMA İÇİN HAZIR OLMASI 357
1- Kavram 357
2- Boşaltma Yeri 358
3- Hazırlık İhbarı 358
B) EŞYANIN GEMİDEN ALINMASI 359
C) BEKLEME SÜRESİ 360
1- Yolculuk Çarteri Sözleşmesi 360
a) Boşaltma Süresi (Starya) 360
b) Sürastarya (İlave Bekleme) Süresi 361
aa) Genel Olarak 361
bb) Ücret (Sürastarya Parası) 362
c) Boşaltma ve Sürastarya Sürelerinin Hesabı 363
2- Kırkambar Sözleşmesi 363
D) HIZLANDIRMA PRİMİ 364
V. TESLİM 364
A) GENEL OLARAK 364
B) TESLİMDE GECİKME 365
1- Gönderilenin Eşyayı Teslim Almaması 366
a) Eşyanın Hiç Teslim Alınmaması 366
b) Eşyanın Tamamının Teslim Alınmaması 367
3 -Taşıyanın Tazminat Hakkı 368
§. 3.3. DENİZDE TAŞIMA SENETLERİ 368
I. KONİŞMENTO 368
A) KAVRAM 368
1- Tanımı 368
2- Fonksiyonu 370
B) TÜRLERİ 371
1- Hukukî Fonksiyonu Bakımından 371
2- Düzenleyen Bakımından 372
3- Yükü Göstermesi Bakımından 373
C) DÜZENLENMESİ 374
1- Zorunluluk 374
2- Diğer Hususlar 376
D) İÇERİĞİ 377
E) HUKUKÎ NİTELİĞİ: KIYMETLİ EVRAK OLMASI 379
1- Emtia senedi 379
2- Devir yönünden 380
3- Soyutluk 381
F) KONİŞMENTONUN İŞLEVLERİ 382
1- İspat İşlevi 382
a) Taşıyanı ve Gönderileni Belirler 382
b) Taraflar Arasındaki Hukukî İlişkiyi Belirler 384
c) Navlunu İspat Eder 385
d) Eşyayı İspat Eder 386
2- Kıymetli Evrak Olma İşlevi 389
a) Eşyanın Teslimini İsteme Hakkı 389
b) Eşyayı Temsil Etmesi 392
II. DİĞER TAŞIMA SENETLERİ 394
§. 3.4. TAŞIYANIN SORUMLULUĞU 395
I. GENEL OLARAK 395
II. TTK UYARINCA SORUMLULUK SEBEPLERİ 399
A) BAŞLANGIÇTAKİ ELVERİŞSİZLİKTEN DOĞAN SORUMLULUK (TTK M. 1141) 400
1- Kavram 400
2- Sorumluluğun Şartları 401
3- Elverişliliğin Mevcut Olması Gereken An 403
4- Sorumluluğun Niteliği 404
a) Ağırlaştırılmış Kusur Sorumluluğu 404
b) Sınırlandırılmış Sorumluluk 404
5- Taşıyanın Sorumluluktan Kurtulması 405
6- İspat Sorunu 405
B) YÜKE ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İHLÂLİNDEN DOĞAN SORUMLULUK (TTK M. 1178) 407
1- Kavram 407
2- Sorumluluğun Şartları 408
a) Yüke Özen Yükümlülüğü İhlâl Edilmeli 408
aa) Kapsamı 408
bb) Niteliği 409
b) İhlâl Kusurlu Olmalı 409
aa) Kusur Şartı 409
bb) Kusurlu Olması Gerekenler 410
aaa) Taşıyan ve Adamları 410
bbb) Fiilî Taşıyan ve Adamlarının Durumu 411
ccc) TBK’nın 116. Maddesinin Uygulanması Sorunu 412
ddd) Sebeplerin Birleşmesi 414
c) Zarar Meydana Gelmiş Olmalı 414
aa) Eşyanın Zıyaı 415
bb) Eşyanın Hasara Uğraması 416
cc) Eşyanın Geç Teslimi 417
d) Zarar, Eşya Taşıyanın Hâkimiyetinde İken Meydana Gelmiş Olmalı 418
e) Zarar Taşıyana İhbar Edilmeli 420
aa) Zıya veya Hasarın İhbarı 420
bb) Geç Teslimin İhbarı 421
3- Sorumluluğun Niteliği 423
a) Ağırlaştırılmış Kusur Sorumluluğu 423
b) Sınırlandırmış Sorumluluk 423
4- Taşıyanın Sorumluluktan Kurtulması 423
a) Taşıyanın, Kusursuzluğunu İspatlaması (TTK m. 1179) 424
aa) İstem Sahibinin İspatlaması Gereken Hususlar 424
bb) Taşıyanın İspat Yükümlülüğü 426
b) Mutlak Sorumsuzluk Sebepleri 427
aa) Geminin Sevki ve Başkaca Teknik Yönetimdeki Kusur 427
bb) Yangın 429
cc) Denizde Kurtarma 430
dd) Cinsi veya Değeri Kasten Yanlış Bildirilen Eşya Zararları 431
c) Muhtemel Sorumsuzluk Sebepleri (TTK m. 1182) 432
C) BAŞKA GEMİYE YÜKLEME VEYA AKTARMA YASAĞINDAN DOĞAN SORUMLULUK (TTK M. 1150) 436
1- Kavram 436
2- İspat Yükü 437
D) GÜVERTEDE TAŞIMA YASAĞINDAN DOĞAN SORUMLULUK (TTK M. 1151) 437
1- Kavram 437
2- İspat Yükü 439
E) HAKLI NEDEN OLMAKSIZIN ROTADAN SAPMADAN DOĞAN SORUMLULUK (TTK M. 1220) 439
1- Kavram 439
2- İspat Yükü 440
F) TEMİZ KONİŞMENTO DÜZENLENMESİNDEN DOĞAN SORUMLULUK (TTK M. 1241) 440
1- Kavram 440
2- İspat Yükü 442
III. SORUMLULUĞUN KAPSAMI VE SINIRLANDIRILMASI 442
A) SORUMLULUĞUN KAPSAMI (ZARARIN BELİRLENMESİ) 443
1- Eşyanın Zıya ve Hasarı 443
a) Zararın Hesaplanmasında Eşyanın Değerinin Esas Alınacağı An 443
b) Zararın Hesaplanmasında Eşyanın Esas Alınacak Değeri 444
c) Zararın Kapsamı 444
2- Eşyanın Geç Teslimi 445
B) TAŞIYANIN SORUMLULUĞUNU SINIRLANDIRMA HAKKI VE BU HAKKIN KAYBI 445
1- Genel Olarak 445
2- Sorumluluğu Sınırlandırma Hakkı 448
a) Eşyanın Zıyaı veya Hasarı 448
aa) Sorumluluk Sınırları 448
bb) Sorumluluğu Sınırlandırma Hakkının İstisnaları 449
aaa) Tüm Zarardan Sorumluluk 449
bbb) Taşıyanın Tazmin Yükümünden Kurtulması 451
ccc) Tarafların Daha Yüksek Tutar Kararlaştırmaları 452
cc) Sorumluluğun Sınırlandırılmasındaki Ölçütler 452
b) Eşyanın Geç Teslimi 455
aa) Sorumluluk Sınırı 455
bb) Tarafların Daha Yüksek Tutar Kararlaştırmaları 456
c) Eşyanın Zıya veya Hasarı ile Birlikte Geç Teslimi 457
3- Sorumluluğu Sınırlandırma Hakkının Kaybı 457
a) Taşıyan veya Adamlarının Fiili Nedeniyle 457
aa) Kusur ve Derecesi 459
bb) Kusurun İspatlanması 459
cc) Sınırlandırma Hakkı Kaybının Şahsiliği 460
b) Aldatma Kastıyla Temiz Konişmento Düzenlenmesi 461
c) Ambarda Taşınacağı Kararlaştırılan Eşyanın Güvertede Taşınması 461
IV. TAŞIYANA KARŞI DAVA HAKKININ DÜŞMESİ 461
A) HÜKMÜN KAPSAMI 461
B) SÜRE 462
1- Niteliği 462
2- Başlaması 463
3- Rücu Davası 464
4- Sürenin Uzatılması 464
C) HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE İTİRAZINDAN YARARLANMA HAKKININ KAYBEDİLMESİ 465
V. TAŞIYAN VE ADAMLARININ HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞU 466
A) GENEL OLARAK 466
B) NAVLUN SÖZLEŞMESİNE KONU EŞYA ZARARI HAKKINDA SÖZLEŞME DIŞI İSTEM 467
VI. TAŞIYANIN SORUMLULUĞUNA DAİR HÜKÜMLERİN EMREDİCİ NİTELİĞİ VE İSTİSNALARI 468
A) GENEL OLARAK 468
B) EMREDİCİ HÜKÜMLER 469
1- Taşıyanın Borç ve Sorumluluklarına İlişkin Hükümler 469
2- Taşıtan ve Yükletenin Borç ve Sorumluluklarına İlişkin Hükümler 471
3- Denizde Taşıma Senetlerine İlişkin Hükümler 471
C) EMREDİCİ NİTELİKTE OLMANIN ŞARTLARI VE HÜKÜMLERİ 471
D) EMREDİCİ HÜKÜMLERİN UYGULANMASININ İSTİSNALARI 472
1- TTK m. 1244’de Sayılan İstisnalar 473
2- Yolculuk Çarteri Sözleşmesi 475
VII. FİİLÎ TAŞIYAN VE SORUMLULUĞU 477
A) FİİLÎ TAŞIYAN KAVRAMI VE TERMİNOLOJİ 477
1- Kavram 477
2- Terminoloji 478
B) TAŞIYANIN, FİİLÎ TAŞIMADAN DOLAYI SORUMLULUĞU VE SORUMSUZLUK ANLAŞMASI 478
1- Taşıyanın Sorumluluğu 478
2- Fiilî Taşıyanın Sorumluluğu 479
3- Sorumsuzluk Kaydı 480
§.3.5. TAŞIYANIN HAKLARI 481
I. NAVLUN ÖDENMESİNİ İSTEME HAKKI 482
A) BELİRLENMESİ 482
1- Sözleşmede Kararlaştırılması 482
2- Sözleşmede Kararlaştırılmaması 483
3- Eşyanın Miktarı Üzerinden Ödeneceğinin Kararlaştırılması 483
4- Zaman Üzerinden Ödeneceğinin Kararlaştırılması 485
B) BORÇLUSU 486
1- Taşıtan 486
2- Gönderilenin Borçlu Haline Gelmesi 487
D) MUACCELLİYETİ VE ÖDENMESİ 489
II. HAPİS HAKKI 492
A) KAVRAM 492
B) ŞARTLARI 493
C) HÜKÜMLERİ 494
§ 3.6. TTK UYARINCA NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ 495
I. NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMDEN DÜŞMESİ 496
A) GEMİNİN ZAYİ OLMASI NEDENİYLE 496
1- Şartları 496
a) Gemi Zayi Olmalı 496
b) Geminin Zayi Olması Umulmayan Bir Hâlden Kaynaklanmalı 497
c) Taşıyanın Başka Gemiye Yükleme veya Aktarma Yetkisinin Olmaması 498
2- Hüküm ve Sonuçları 498
a) Tek Bir Yolculuk Esnasında 498
b) Birden Çok Yolculuk Esnasında 501
B) EŞYANIN ZAYİ OLMASI NEDENİYLE 501
1- Şartları 502
2- Hüküm ve Sonuçları 502
a) Yolculuk Başlamadan Önce 503
b) Yolculuk Başladıktan Sonra 504
II. KANUNDA ÖNGÖRÜLEN DURUMLAR NEDENİYLE TARAFLARIN SÖZLEŞMEYİ FESHETMESİ 505
A) KAVRAM 505
B) FESİH SEBEPLERİ VE ŞARTLARI 506
1- Bir Kamu Tasarrufu Yüzünden Navlun Sözleşmesinin İfasının Engellenmesi 506
2- Savaş Hâli 508
3- Diğer Sebeplerin Etkisi (TTK m. 1222) 508
C) TARAFLARIN FESİH HAKKINA SAHİP OLMADIĞI HÂLLER 509
1- Eşyanın Sadece Bir Kısmına İlişkin Engeller 509
2- Kaptanın Haklı Bir Sebeple Rotadan Sapması 509
3- Geminin Yolculuk Sırasında Tamirinin Gerekmesi 509
D) FESİH HAKKI SAHİBİ VE BİLDİRİM 510
E) HÜKÜM VE SONUÇLARI 511
III. TAŞITAN VE TAŞIYANIN SÖZLEŞMEYİ FESHETMESİ 511
A) TAŞITANIN FESİH HAKKI 511
B) TAŞIYANIN SÖZLEŞMEYİ FESHEDİLMİŞ SAYMASI 512
§ 3.7. ZAMANAŞIMI 513
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
DENİZ YOLUYLA YOLCU TAŞIMA SÖZLEŞMESİ
I. TANIMI VE UNSURLARI 517
A) TANIMI 517
B) UNSURLARI 518
1- Taşımanın Üstlenilmesi 518
2- Yolcu veya Yolcu ile Birlikte Bagajının Taşınması 519
3- Denizde Taşıma 519
4- Taşımanın Gemi ile Yapılması 519
5- Ücretin Zorunlu Olmaması 521
II. SÖZLEŞMENİN ŞEKLİ, KONUSU VE TARAFLARI 521
A) ŞEKİL 521
B) KONUSU 522
1- Yolcu 522
2- Bagaj 523
C) TARAFLAR 525
1- Taşıyan 525
2- Diğer Taraf 526
III. YOLCUNUN HAK VE BORÇLARI 527
IV. TAŞIYANIN HAK VE BORÇLARI 528
A) HAKLARI 528
1- Ücret İsteme Hakkı 528
2- Hapis Hakkı 529
B) BORÇLARI 530
1- Yolcuları Sağ ve Salim Olarak Ulaştırma 530
2- Yolculuğu Süresinde Yapma 530
3- Yolcunun Bagajını Taşıma 531
4- Sorumluluk Sigortası Yapma 531
5- Ölen Yolcunun Bagajını Koruma 532
V. TAŞIYANIN SORUMLULUĞU 532
A) GENEL OLARAK 532
B) TTK HÜKÜMLERİ UYARINCA SORUMLULUĞUN ŞARTLARI 534
1- Zararın Türü 534
2- Zararın Sebepleri 534
a) Gemi Kazası 535
b) Gemi Kazasından Kaynaklanmayan Sebepler (Diğer Sebepler) 536
3- Zararın Taşıma Süresinde Meydana Gelmesi 536
4- Bildirim 537
C) YOLCUNUN ÖLÜMÜ VEYA YARALANMASINDAN SORUMLULUK 538
1- Gemi Kazasından İleri Gelen Zararlardan Sorumluluk 538
a) Genel Olarak 538
b) Sorumluluk Sınırı 539
2- Diğer Sebeplerden Kaynaklanan Zarardan Sorumluluk 540
a) Genel Olarak 540
b) Sorumluluk Sınırı 540
D) BAGAJ ZARARLARINDAN SORUMLULUK 541
1- Genel Olarak 541
2- Sorumluluk Sınırı 542
E) SORUMLULUĞU SINIRLANDIRMA HAKKININ KAYBI 543
VI. TAŞIMANIN FİİLÎ TAŞIYANA BIRAKILMASINDAN SORUMLULUK 544
A) TAŞIYANIN SORUMLULUĞU 544
B) FİİLÎ TAŞIYANIN SORUMLULUĞU 545
VII. ZAMANAŞIMI 546
KAYNAKÇA 547
