Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmalarında Karşılıklı Anlaşma Usulü
Dr. Öğr. Üyesi Ercan SARICAOĞLU
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
TABLOLAR DİZİNİ14
KISALTMALAR .15
GİRİŞ . 17
BİRİNCİ BÖLÜM
ÇİFTE VERGİLENDİRMEYİ ÖNLEME ANLAŞMALARINDAN
DOĞAN UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ
ULUSLARARASI VERGİ UYUŞMAZLIK KAYNAĞI OLARAK ÇİFTE
VERGİLENDİRMEYİ ÖNLEME ANLAŞMALARI23
1.1. Genel Olarak 23
1.2. Uluslararası Çifte Vergilendirme Sorununun Genel Çerçevesi 26
1.2.1. Uluslararası Çifte Vergilendirme Kavramı 26
1.2.2. Uluslararası Çifte Vergilendirmenin Nedenleri 28
1.2.3. Uluslararası Çifte Vergilendirmenin Önlenmesinin Önemi ve
Yöntem Hususu31
1.3. Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları 35
1.3.1. Kavram ve İşlev .35
1.3.2. Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmalarına Dair
Uluslararası Çalışmalar 41
1.3.2.1. Birleşmiş Milletlerin Çalışmaları 42
1.3.2.2. OECD’nin Çalışmaları .47
1.3.3. Uluslararası Anlaşma Modelleri.51
1.3.3.1. Kavram51
1.3.3.2. BM Model Anlaşması 52
1.3.3.3. OECD Model Anlaşması .55
1.3.4. Çok Taraflı Vergi Anlaşmaları .58
ÇİFTE VERGİLENDİRMEYİ ÖNLEME ANLAŞMALARINDAN DOĞAN
UYUŞMAZLIKLARA DAİR ÇÖZÜM YOLU YAKLAŞIMLARI .63
2.1. Genel Esaslar.63
2.1.1. Geleneksel Yargı Dışı Çözüm Yolu: Karşılıklı Anlaşma Usulü.70
10 İçindekiler
2.1.2. Güncel Gelişmelerin Adresi: Uluslararası Vergi Tahkimi.76
2.1.3. Yargısal Çözüm Yolları: Ulusal ve Uluslararası Mahkemeler82
2.1.4. Çakışan Çözüm Yolu: Ticaret ve Yatırım Anlaşmaları .84
2.1.5. Uyuşmazlığı Önlemeye Yönelen Yol: Peşin Fiyatlandırma
Anlaşması .93
2.2. Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmalarında Yer Alan Uyuşmazlık
Çözüm Yollarına Yönelik Çalışma ve Görüşler 96
2.2.1. Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmalarındaki Tarihsel
Gelişim .97
2.2.2. Birleşmiş Milletlerin Çalışmaları.99
2.2.2.1. Tarihsel Arka Plan .99
2.2.2.2. BM Model Anlaşmasında Uyuşmazlık Çözüm Yolu
Hükmü104
2.2.3. OECD’nin Çalışmaları .107
2.2.3.1. Tarihsel Arka Plan 107
2.2.3.2. OECD Model Anlaşmasında Uyuşmazlık Çözüm
Yolu Hükmü .110
2.2.4. Bazı Uluslararası Kuruluşların Çalışmaları112
2.2.4.1. Milletlerarası Ticaret Odası (ICC)112
2.2.4.2. Uluslararası Maliye Birliği (IFA) 115
2.2.5. Uluslararası Literatüre Genel Bakış 121
2.2.5.1. Glenn Madere (1975)121
2.2.5.2. Pierre Kerlan (1977) .122
2.2.5.3. Lindencrona&Mattsson (1982)123
2.2.5.4. Carl S. Shoup (1983)125
2.2.5.5. Robert A. Green (1998)126
2.2.5.6. Mario Züger (2001)127
2.2.5.7. Zvi Daniel Altman (2005)127
2.2.5.8. Katerina Perrou (2013)130
2.2.5.9. Uyuşmazlık Çözüm Yolları Konferansı (2015)132
2.2.5.10. Daniele de Carolis (2016) .134
2.2.5.11. Esnek Çok Katmanlı Uyuşmazlık Çözümü (2020) .135
İKİNCİ BÖLÜM
OECD ve BM MODEL ANLAŞMALARINDA
KARŞILIKLI ANLAŞMA USULÜ
OECD VE BM MODEL ANLAŞMALARINDA UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YOLU
HÜKMÜ.139
1.1. Genel Esaslar139
İçindekiler 11
1.2. Tarihsel Gelişim 144
1.3. Hükmün Yapısı 146
KARŞILIKLI ANLAŞMA USULÜ ETKİNLİĞİNİ ARTIRMA ÇABALARI148
2.1. Karşılıklı Anlaşma Usulünün Rolü ve Etkinliğini Artırma Gerekliliği148
2.2. Etkili Karşılıklı Anlaşma Usulü El Kitabı (MEMAP)157
2.3. BEPS Eylem Planı 14: Uyuşmazlık Çözüm Yollarının Daha Etkin Hale
Getirilmesi .161
2.4. Etkinliği Artırmanın Aracısı Olarak BEPS Eylem Planı 15 171
2.5. Zorunlu ve Bağlayıcı Uyuşmazlık Çözüm Yoluna Dair Arayış: Sütun 1
ve Sütun 2 177
KARŞILIKLI ANLAŞMA USULÜNÜN TÜRLERİ VE UYGULANMASI .188
3.1. Olay Bakımından Karşılıklı Anlaşma Usulü (m.25/1-2) 188
3.1.1. Kapsam .188
3.1.1.1. Kişi Yönünden.188
3.1.1.2. Konu Yönünden .193
3.1.1.2.1. Genel Esaslar .193
3.1.1.2.2. Sınırlandırma Yaklaşımı.201
3.1.2. Başvurunun Yapılması 205
3.1.2.1. Yetkili Makam .205
3.1.2.2. Başvuru Süresi208
3.1.2.3. Başvuru Formu.211
3.1.3. İç Hukuk Uyuşmazlık Çözüm Yolları ile Karşılıklı Anlaşma
Usulü Etkileşimi215
3.1.4. Vergi Tahsilatının Durması ve Faiz ile Ceza Uygulanması220
3.1.5. Karşılıklı Anlaşma Usulü Sürecinin Yürütülmesi (m.25/2) .223
3.1.5.1. Birinci Aşama: Başvuru Yapılan Akit Devletin Yerel
Düzeyde Tek Taraflı Değerlendirmesi.226
3.1.5.1.1. Ön İnceleme ve Kabul Edilebilirlik 227
3.1.5.1.2. Akit Devletin Tek Taraflı
Değerlendirmesi.229
3.1.5.2. İkinci Aşama: Akit Devletlerin Uluslararası
Düzeyde Müzakere ve Değerlendirmeleri.231
3.1.5.3. Üçüncü Aşama: Karşılıklı Anlaşmanın Uygulanması 241
3.1.5.4. Karşılıklı Anlaşma Usulü Sürecinde Zamana
Yönelik İş Akışı.247
3.2. Yorum ve Uygulama Bakımından Karşılıklı Anlaşma Usulü
(m.25/3, c.1) 251
3.3. Anlaşmadaki Boşluklar Bakımından Karşılıklı Anlaşma Usulü
(m.25/3, c.2).260
12 İçindekiler
3.4. “Sui Generis” Karşılıklı Anlaşma Usulü (Çifte Mukimlik
Uyuşmazlıkları).261
KARŞILIKLI ANLAŞMA USULÜNDE İLETİŞİM (m.25/4).270
KARŞILIKLI ANLAŞMA USULÜNÜN HİZMET TİCARETİ GENEL ANLAŞMASINDA
ÖNGÖRÜLEN UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YOLU İLE ETKİLEŞİMİ.273
KARŞILIKLI ANLAŞMA USULÜNÜ TAMAMLAYAN YOL OLARAK TAHKİM275
6.1. Genel Esaslar275
6.2. Hukuki Nitelik279
6.3. Tahkimin Uygulanabilme Şartları 283
6.4. Tahkim Usulü.291
6.5. Tahkim Kararı300
6.6. Tahkim Kararının Uygulanması 308
6.7. MLI’da Tahkim 312
6.7.1. Genel Özellikler.312
6.7.2. Tahkimin Uygulanabilme Şartları ve Tahkim Usulü320
6.7.3. Tahkim Kararı ve Tahkim Kararının Uygulanması 324
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TÜRK VERGİ HUKUKUNDA
KARŞILIKLI ANLAŞMA USULÜ
TÜRKİYE’NİN TARAF OLDUĞU ÇİFTE VERGİLENDİRMEYİ ÖNLEME
ANLAŞMALARI BAKIMINDAN UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YOLU YAKLAŞIMI .329
1.1. Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları Kapsamında Uyuşmazlık
Çözüm Yolu Hükmü 330
1.1.1. Yürürlükteki Anlaşmalarda Genel Yapı .330
1.1.2. MLI’ın Olası Etkileri 336
1.1.3. Uyuşmazlık Çözüm Yolu Hükmünün İç Hukuk Bakımından
Uygulanmasına Dair Genel Çerçeve 345
1.1.3.1. Ön Mesele: Çifte Vergilendirmeyi Önleme
Anlaşmalarının Yapılış Usulü 345
1.1.3.2. Hükmün ve Hükme Bağlı Diğer Kaynakların
Hiyerarşik Konumu349
1.2. İç Hukuk Normları.359
TÜRK VERGİ HUKUKUNDA KARŞILIKLI ANLAŞMA USULÜNÜN TÜRLERİ
VE UYGULANMASI 364
2.1. Olay Bakımından Karşılıklı Anlaşma Usulü .365
2.1.1. Hukuki Nitelik .365
2.1.2. Kapsam .368
2.1.2.1. Kişi Yönünden.368
2.1.2.2. Konu Yönünden .370
İçindekiler 13
2.1.3. Başvurunun Yapılması 377
2.1.3.1. Yetkili Makam .377
2.1.3.2. Başvuru Süresi380
2.1.3.3. Başvuru Formu.383
2.1.4. İç Hukuk Uyuşmazlık Çözüm Yolları ile Karşılıklı Anlaşma
Usulü Etkileşimi385
2.1.5. Vergi Tahsilatının Durması ve Faiz ile Ceza Uygulanması398
2.1.6. Karşılıklı Anlaşma Usulü Sürecinin Yürütülmesi401
2.1.6.1. Birinci Aşama: Türkiye’nin Yetkili Makamına
Yapılan Başvurunun Tek Taraflı Değerlendirilmesi .402
2.1.6.2. İkinci Aşama: Türkiye’nin Yetkili Makamı ile Diğer
Akit Devlet Yetkili Makamının Müzakere ve
Değerlendirmeleri 408
2.1.6.3. Üçüncü Aşama: Karşılıklı Anlaşmanın Uygulanması 414
2.2. Yorum ve Uygulama Bakımından Karşılıklı Anlaşma Usulü 421
2.3. Anlaşmadaki Boşluklar Bakımından Karşılıklı Anlaşma Usulü 431
TÜRKİYE’NİN TARAF OLDUĞU ÇİFTE VERGİLENDİRMEYİ ÖNLEME
ANLAŞMALARI BAKIMINDAN TAHKİMİN DEĞERLENDİRİLMESİ 432
MÜKELLEFİN HAKLARI BAKIMINDAN KARŞILIKLI ANLAŞMA USULÜ 445
SONUÇ.457
KAYNAKÇA471
