6100 SAYILI YENİ HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU’NA GÖRE HAKİMİN TAKDİR GÖREVİ VE TAKDİRİN SINIRLARI YAŞAR ŞAHİN ANIL ( Emekli Hakim ) ÖNSÖZ 3 İÇİNDEKİLER 7 GİRİŞ A) ADALET KAVRAMI 13 B) DEVLET KATINDA ÇAĞDAŞ GELİŞMELER 16 C) HUKUK KURALLARININ UYGULANMASI 20 D) HAKİMİN TAKDİR GÖREVİ 23 BİRİNCİ BÖLÜM HUKUKTA TAKDİR İŞLEVİ A) HUKUKTA TAKDİR KAVRAMI 28 I) Hakimlerin Takdir İşlevi 30 II) Hakim Takdirinin Kişiselliği 31 III) Takdir İşlevinin Hukuk Tarihindeki Yeri 32 a) Roma Hukukunda Hakimin Takdir Yetkisi 33 b) İslâm Hukukunda Hakimin Takdir Yetkisi 35 B) TAKDİR GÖREVİNİN YAPISI VE İÇERİĞİ 42 I) Yasal Boşlukların Doldurulmasında Hakimin Takdir Yetkisi 48 II) Yasaların Açıkça Takdire Bıraktığı Konularda Takdir Yetkisi 51 a) Özel Hukuk Yönünden Hakimlerin Takdir Yetkileri 52 b) Kamu Hukuku Yönünden Hakimlerin Takdir Yetkileri 55 1) İdare Hukuku Açısından Hakimin Takdir Yetkisi 56 2) Ceza Hukuku Açısından Hakimin Takdir Yetkisi 57 III) Uygulama İşlemlerinde Gösterilecek Doğal ve Zorunlu Zihin Çabasında Takdir 59 a) Olayın Niteliğinin Saptanması ve Uygulanacak Kanun Hükmünün Belirlenmesi Evresinde Hakimin Takdir Yetkisi 63 b) Delillerin Niteliğinin Belirlenmesi Evresinde Hakimin Takdir Yetkisi 63 1) Özel Hukukta Delillerin Niteliğinin Belirlenmesi Evresinde Hakimin Takdir Yetkisi 64 2) İdare Hukukunda Delillerin Niteliğinin Belirlenmesi Evresinde Hakimin Takdir Yetkisi 65 3) Ceza Hukukunda Delillerin Niteliğinin Belirlenmesi Evresinde Hakimin Takdir Yetkisi 65 İKİNCİ BÖLÜM TAKDİR YETKİSİNİN DENETİMİ A) TAKDİR YETKİSİ MUTLAK DEĞİLDİR 70 I) Takdir Yetkisi Yasadan Kaynaklanır 71 a) Yasanın İzin Vermediği Konularda Takdir Yetkisi Kullanılamaz 72 b) Takdir Yetkisi Ancak Yasal Sınırlar İçinde Kullanılabilir 73 1) Hakimin Takdir Yetkisi Hakkaniyetle Uygulanmalıdır 73 2) Hakimin Takdir Yetkisi Yasal Ölçüler ve Mantık Kurallarına Uygun Olmalıdır 74 II) Hakimin Takdir Yetkisi Görevli Olduğu Yargı Alanına Özgüdür 74 III) Takdir Yetkisi Denetime Tabidir 75 B) HAKİM TAKDİR YETKİSİNİ KULLANMAK ZORUNDADIR 76 C) TAKDİR YETKİSİNİN YASAYA AYKIRI KULLANILMASI SORUMLULUK DOĞURUR 77 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TAKDİR GÖREVİNİN UYGULANMASI A) TAKDİR GÖREVİ YASADAN KAYNAKLANMALIDIR 82 I) Takdir Yasal Olmalıdır 83 a) Takdir Ulusal Mevzuata Dayanmakla Yasallık Kazanır 85 b) Takdir Milletlerarası Antlaşmalara Dayanmakla da Yasallık Kazanır 86 II) Takdire Esas Olacak Deliller Yasal Usullere Uygun Olarak Toplanmalıdır 88 a) Takdire İlişkin Delillerin Toplanması Evresinde İnsanlığın Yargısal Deneyimleri Göz Önünde Tutulmak Gerekir 90 1) Takdire İlişkin Delilerin Toplanmasında, İnsanlığın Hukuk Alanındaki Gelişmeleri Yol Gösterici Olmalıdır 92 2) Takdire İlişkin Delillerin Toplanmasında Türk Hukuk Tarihinin Verilerinden de Yararlanılmalıdır 97 b) Takdire Dayanak Oluşturacak Delillerin Toplanmasında Ulusal ve Uluslararası Hukuk Kurallarının Belirlediği Usuller Aynen Uygulanmalıdır 103 1) Mahkemelere Başvurular Engellenmemeli ve Zorlaştırılmamalıdır 106 2) Mahkemeler Tarafsız ve Bağımsız Olmalıdır 107 3) Duruşmalar Kamuya Açık Olmalıdır 108 4) Masumiyet Karinesi Uygulanmalıdır 109 5) Savunma Hakkı Tanınmalı ve Kısıtlanmamalıdır 110 6) Kararlar Gerekçeli Olmalıdır 113 7) Davalar Makul Bir Süre İçinde Karara Bağlanmalıdır 113 B) TAKDİR MAKUL OLMALIDIR 115 I) Takdir Mantık, Bilim ve İnsanlığın Evrensel Değerlerine Aykırı Olmamalıdır 116 a) Takdir Mantık Kurallarına Aykırı Olmamalıdır 116 b) Takdir İnsanlığın Evrensel Değerlerine Uygun Olmalıdır 119 c) Takdir Bilimsel Bulgularla Çatışmamalıdır 120 II) Takdir Uygulanışı Usul Kurallarına Ters Düşmemelidir 121 a) Takdirde Tabula Rasa İlkesi Uygulanmalıdır 121 b) Takdirde Gerekli Olan Bütün Araştırmalar Yapılmalıdır 122 c) Toplanan Delillerden Sonuç Çıkarmada Belli Kurallara Uyulmalıdır 124 1) Toplanan Deliller Bir Bütün Olarak Değerlendirilmelidir 124 2) Takdir Delillerin Niteliğine Uygun Olmalıdır 125 3) Takdirin Gerekçesi Kararda Yazılı Olmalıdır 125 4) Yerinde Bir Takdire Varabilmek İçin Adaletle Hüküm Verilmelidir 127 &) Adaletle Hüküm Verebilmek İçin Hakkaniyete Uyulmalıdır 128 &) Adaletle Hüküm Verebilmek İçin Dürüstlük Göz Önüne Alınmalıdır 132 &) Adaletle Hüküm Verilebilmesi İçin İyi Niyetin Değerlendirilmesi Gerekir 132 C) TAKDİR GÖREVİ ÖZEL VE YETKİN İNSANLARA VERİLMELİDİR 133 I) Mahkemeler Bağımsız ve Tarafsız Olmalıdırlar 134 II) Hakimler Yeterli Mesleki Güvencelere Sahip Olmalıdır 134 III) Hakimler, Mesleğin Gerektirdiği Niteliklere Sahip Kimseler Arasından Seçilmelidirler 136 a) Genel Olarak Hakimlik İmgesi 136 b) Hakimliğin Tarihsel Görünümün Kısa Bir Özeti 137 1) Roma Hukukunda Resmi Hakim İmgesi 137 2) İslam Hukukunda Resmi Hakim İmgesi 138 IV) Çağdaş Hukukta Resmi Hakimin İmgesi 140 a) Bir Hukukçu Olarak Çağdaş Hakim İmgesi 140 1) Hakim Görevinde Bağımsızlık Bilincine Sahip Olmalıdır 141 2) Hakim, Görevinde Tarafsızlık Bilincine Sahip Olmalıdır 141 3) Hakim, Mesleğinde Ehliyet ve Liyakat Sahibi Olmalıdır 142 b) Hakimin, Bireysel Olarak Çağdaş İmgesi 143 1) Hakim Doğru ve Tutarlı Olmalıdır 143 2) Hakim Dürüst Olmalıdır 143 3) Hakim Eşit Davranmalıdır 145 SONUÇ 147 KAYNAKÇA 151
