İdare Ajanının Pasif Husumet Bağışıklığı

Prof. Dr. Halit YILMAZ

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ . V

İÇİNDEKİLER . VII

ÖZET . XI

ABSTRACT  XI

GİRİŞ .1

BİRİNCİ BÖLÜM

FRANSA DENEYİMİ: İDARE AJANININ PASİF HUSUMET BAĞIŞIKLIĞININ NORM OLARAK İNŞASI

Devletin Sorumsuzluğu İlkesinden Ayrılış .7

Pasif Husumet Bağışıklığının Kaldırılmasının Olağan Sonuçları 9

III. Pasif Husumet Bağışıklığı Normun Evrimi  13

A) Kusurların Birleşmesi (Cumul de fautes) 13

B) Sorumluluğun Birleşmesi (Cumul des Responsabilités) . 15

1) Sorumlulukların Birleşmesinde Kişisel Kusurun Hizmet İçinde İşlenmiş Olması Şartı  18

2) Sorumlulukların Birleşmesinde İdarenin Sorumluluğunun Hizmet Dışında İşlenen Kişisel Kusurlara Doğru Genişlemesi. 19

İKİNCİ BÖLÜM

TÜRKİYE DENEYİMİ: YARGILAMA USULÜ SORUNLARININ YARATTIĞI BELİRSİZLİK

I) UYUŞMAZLIK YARGISI AÇISINDAN USUL SORUNLARI . 23

A) İdare Ajanına Husumet Yöneltildiğinde Yargı Yolu Uyuşmazlığı Usulü 25

B) Adli Yargıcın Görev Sınırını Belirlemek 28

C) Uyuşmazlık Mahkemesinin Görev Sınırı Sorunu . 31 VIII

1) Pasif Husumet Bağışıklığına İlişkin Düzenlemenin Bulunmaması  36

2) Davacının Husumet Yöneltme Tercihine ve Hukuksal Nitelemesine Müdahale Olanağının Bulunmaması . 38

D) Mağdurun İkili Husumet Tercihi ve Atipik Vakıalar 44

1) İkili Pasif Husumet Sorununun Çözümü . 44

2) Hizmet Kusuru, İdare Ajanının Kişisel Kusuru ve Özel Kişinin Kusurunun Birleşmesi . 50

YARGILAMA USULLERİ ARASINDAKİ UYUMSUZLUK SORUNLARI. 51

A) Adli Yargıcın Yargılamayı Sonlandırma Seçenekleri . 52

1) Davanın Pasif Husumet Yokluğundan Reddi  52

2) Davanın Yargı Yolu Caiz Olmadığından Reddi  54

B) İdari Yargılama Usulünde Dava Açma Süreleri 55

C) Davalının İdare Olması Zorunluluğu Bakımından 58

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM:

PASİF HUSUMET BAĞIŞIKLIĞI NORMUNUN YORUMU VE KAPSAMI

SORUMLULUK İDDİASININ KAMU YARARI AMACIYLA YÖNLENDİRİLMESİ 63

A) Mağdurun Tazminata Erişim Güvencesi . 64

1) Mağduru Tazminat Güvencesine Zorlama Sorunu  64

2) Anayasa’nın Sağladığı Tazminat Güvencesi . 65

a) Tazminat Güvencesinin Muhatapları ve Konusu . 65

b) Güvence Sahibi Mağdurun Husumet Yöneltme Tercihi 68

B) İdare Ajanını Sorumluluk İddiasına Karşı Koruma Amacı . 69

1) Kamusal Sorumluluk Kuramının İdare Ajanına Sağladığı Sınırlı Güvence . 69

2) Anayasa’nın Düzenlediği Pasif Husumet Bağışıklığı Güvencesi  73

a) İdare Ajanı Statüsü: Memurlar ve Diğer Kamu Görevlileri . 73

b) Anayasa’nın Düzenlediği Nedensellik Varsayımı: “Yetkilerini Kullanırken” Şartı 74

II) NEDENSELLİK VARSAYIMI AÇISINDAN YARGILAMA USULÜ 76

A) Adli yargıç kusur araştırması yapamaz görüşü . 80

B) Adli yargıç nedensellik araştırması yapabilir görüşü 82

C) Anayasa’nın Eksik ve Yanılgılı Yorumu 87

D) 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun Düzenlemesi . 96

III) NEDENSELLİK İLİŞKİSİNİ BELİRLEME ÖLÇÜTLERİ  100 IX

A) Zaman (mesai) ve Zamana Bağlı Statü . 103

B) İdareye Ait Her Türlü Aracın Statüye Bağlı Olarak Kullanılması . 106

C) Vakıanın Sebebi ve Failin Amacını Gösteren Olgular 109

1) Kişisel Kusurun Ciddiyeti Sorunu . 109

2) Kişisel Kusurun Ölçütü Olarak Fiilin Suç Niteliği  114

D) İdarenin İdare Ajanı Üzerindeki Gözetim ve Denetim Yükümlülüğü Bakımından Nedensellik İlişkisi . 118

IV) FİİLİ YOL VE KİŞİSEL KUSUR KATEGORİLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ . 120

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

PASİF HUSUMET BAĞIŞIKLIĞI NORMUNUN UYGULAMASI

I) KİŞİNİN BEDEN BÜTÜNLÜĞÜNÜN ZARAR GÖRMESİ 126

A) Kolluk Şiddeti . 127

1) Adli Kolluk Şiddeti . 127

İdari Kolluk Şiddeti . 130

B) Eğitim Kurumlarında Şiddet . 132

C) Görev Gereği Bulundurulan Silahtan Kaynaklanan Zarar 133

D) Tıbbi Müdahaleden Doğan Zarar 136

II) KİŞİLİK HAKLARININ İHLAL EDİLMESİ 138

A) Hakaret veya Uygunsuz İfadeler . 139

B) Rıza Dışı Uygulamalar 142

C) İhbar ve Şikayetler 142

D) Psikolojik Taciz (Mobbing) 144

III) MALVARLIĞI ZARARI. 147

A) Emaneti Zimmete Geçirme . 147

B) Sahtecilik, Dolandırıcılık 148

IV) İŞLEM YAPMA YETKİSİNİN KİŞİSEL İSTİSMARI 149

A) Hukuka Aykırı İşlemden Doğan Zarar 149

B) Yargı Kararlarının Uygulanmaması 152

SONUÇ  155

KAYNAKÇA . 159

DİZİN . 161