Hukuk Davalarında Hakimin Reddi

Mehmet Akif TUTUMLU ( Ankara Hakimi )

İçindekileri

Önsöz 

7

Kısaltmalar 

17

BİRİNCİ BÖLÜM

HÂKİMİN REDDİ KURUMUNUN

HUKUKİ VE FELSEFİ TEMELLERİ

• 1. HÂKİMİN TARAFSIZLIĞI KAVRAMI 

19

1. Ulusalüstü (Uluslararası) Hukuki Belgelerde Tarafsızlık ve Tarafsız Mahkeme Kavramı 

19

1. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi 

19

1. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 

19

1. Amerika İnsan Hakları Sözleşmesi 

20

1. Bangalor Yargı Etiği İlkeleri 

20

1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihadına Göre Tarafsızlık 

23

1. İç Hukukumuz Bakımından Tarafsızlık Kavramı 

25

1. 1982 Anayasası’na Göre Tarafsızlık 

25

1. Anayasa Mahkemesine Göre Tarafsızlık Kavramı 

26

• 2. HMK’YA GÖRE HÂKİMİN REDDİ KURUMUNUN AMACI (RASYONEL AMAÇ) 

28

1. Hükmün Gerekçesi 

28

1. Yargısal Kararlarda Belirtilen Amaç 

29

İkinci Bölüm

HÂKİMİN REDDİ SEBEPLERİNİN KAPSADIĞI HÂKİMLER

• 3. HMK m.36 HÜKMÜNÜN KAPSADIĞI HÂKİMLER 

33

1. İlk Derece Mahkemesi Hukuk Hâkimleri 

33

1. Asliye Hukuk Mahkemeleri Hâkimleri 

34

1. Asliye Ticaret Mahkemesi Başkan, Üye ve Hâkimleri 

34

1. İcra Mahkemesi Hâkimleri 

35

1. Fikrî ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi Hâkimleri 

36

1. İş Mahkemesi Hâkimleri 

36

1. Aile Mahkemesi Hâkimleri 

37

1. Tüketici Mahkemesi Hâkimleri 

37

1. Sulh Hukuk Mahkemesi Hâkimleri 

38

III. Yargıtay Tetkik Hâkimleri 

38

1. Bölge Adliye Mahkemesi Başkan ve Üyeleri 

39

1. Yargıtay Başkan ve Üyeleri 

40

Üçüncü Bölüm

HÂKİMİN YASAKLILIĞI VE ÇEKİNMESİ

• 4. YASAKLILIK SEBEPLERİ 

41

1. YASAL HÜKÜMLER 

41

1. YASAKLILIK SEBEPLERİNİN KAPSAMI VE HUKUKİ SONUÇLARI 

42

1. Kapsamı 

42

1. Hukuki Sonuçları 

42

1. Kamu Düzeninden Olması 

43

2. Emredici Nitelikte Olması 

43

3. Süre Sınırının Olmaması 

43

4. Mutlak Bozma (Kaldırma) Sebebi Olması 

44

5. Yargılamanın Yenilenmesi Sebebi Olması 

44

6. Vekâletnamede Özel Yetkiye Gerek Bulunmaması 

44

7. Tarafların Ortak Muvafakatinin Geçersiz Olması 

44

8. Hâkimin Re’sen Çekinmesinin Zorunlu Olduğu 

44

9. Harca Tâbi Olmaması 

45

1. Uygulama Örnekleri 

45

• 5. ÇEKİNME KARARININ SONUÇLARI 

51

Dördüncü Bölüm

HÂKİMİN REDDİ SEBEPLERİ

• 6. YASAL DÜZENLEME VE SINIRLARI 

53

1. YASAL DÜZENLEME 

53

1. SINIRLARI 

53

• 7. RET SEBEPLERİNİN İNCELENMESİ 

59

1. Hâkimin Davada İki Taraftan Birine Öğüt Vermiş ya da Yol Göstermiş Olması 

59

1. Hâkimin Davayı Aydınlatma Ödevi ile İlişkisi 

62

1. Ön İnceleme işlemleri ile İlişkisi 

63

1. İhsası Rey (Görüş Açıklama) Yasağına Aykırı Davranış 

64

1. Genel Olarak 

64

1. İhsası Rey Teşkil Etmeyen İşlem ve Kararlar 

67

1. Dava Şartları ile İtirazların Karara Bağlanması 

67

2. Ara Kararlarının Oluşturulması 

67

3. Yemin Delilinin Hatırlatılması 

69

4. İhtiyati Tedbir, İhtiyati Haciz ve Diğer Koruma Tedbirlerine Karar Verilmesi 

72

III. Uygulama Örnekleri 

73

1. İhsası Rey (Görüş Açıklama) Sayılan Durumlar (Kararlar) 

73

1. İhsası Rey (Görüş Açıklama) Sayılmayan Durumlar (Kararlar) 

84

III. Hâkim ile Davanın Tarafları Arasında Düşmanlık veya Dava Bulunması 

105

1. Düşmanlık 

105

1. Dava ve Şikâyet 

106

1. Hâkim Hakkında Dava Açılması ve Şikâyet Yapılması 

106

2. Hâkim Tarafından Taraf Aleyhine Dava Açılması 

109

1. Davanın, Hâkimin Dördüncü Derece de Dâhil Yansoy Hısımlarına Ait Olması 

120

1. Hâkimin Davada, Tanık veya Bilirkişi Olarak Dinlenmiş veya Hâkim ya da Hakem Sıfatıyla Hareket Etmiş Olması; uyuşmazlıkta Arabuluculuk veya Uzlaştırmacılık Yapmış Bulunması 

121

1. Hâkimin Tarafsızlığından Şüpheyi Gerektiren Önemli Bir Sebebin Bulunması 

123

1. Ret Sebebi Sayılan Durumlar (Kararlar) 

125

1. Ret Sebebi Sayılmayan Durumlar (Kararlar) 

130

Beşinci Bölüm

HÂKİMİN ÇEKİLMESİ

• 8. YASAL DÜZENLEME 

173

• 9. ÇEKİLMENİN HUKUKİ ÖZELLİK VE SONUÇLARI 

177

1. Çekilme Kararının Merci Tarafından Uygun Bulunması 

177

1. Çekilme Kararına İlişkin Merci Kararının Kesinleşmesinin Beklenmesi 

177

III. Tarafların Ortak Muvafakatleri Çekilme Kararına Etkili Değildir 

177

1. Soyut Gerekçelerle Çekilme Talebinde Bulunulamaz 

178

1. Uygulamadan Örnekler 

181

1. Çekilme Şartlarının Oluştuğuna İlişkin Kararlar 

181

1. Çekilme Şartlarının Oluşmadığına İlişkin Kararlar 

190

Altıncı Bölüm

HÂKİMİN REDDİ USULÜ–RET TALEBİNDE BULUNABİLECEK KİŞİLER– RET TALEBİNİN SÜRESİ, ŞEKLİ VE HUKUKİ SONUÇLARI

• 10. HÂKİMİN REDDİ TALEBİNDE BULUNABİLECEK KİŞİLER 

207

1. Genel Olarak 

207

1. Asli Müdahilin Durumu: 

207

III. Fer’i Müdahilin Durumu 

208

1. Vekilin (Avukatın) Durumu 

211

• 11. RET TALEBİNDE BULUNMA SÜRESİ 

213

1. Ret Sebebi Yönünden 

213

1. Yargılama Süreci Yönünden 

220

• 12. RET DİLEKÇESİNİN VERİLECEĞİ MERCİ 

221

• 13. HÂKİMİN REDDİ TALEBİNİN ŞEKLİ, İÇERİĞİ VE HUKUKİ SONUÇLARI 

222

1. Dilekçe Şartı 

222

1. Ret Dilekçesinin İçeriğinin Bağlayıcı Olması 

238

III. Hâkimin Reddi Talebinin Başvuru ve Karar Harcına Tâbi Olmaması 

239

1. Ret Dilekçesinin Karşı Tarafa Tebliğinin Şart Olması 

240

1. Taraf Vekilinin Reddi Hâkim Talebinde Bulunması 

243

1. Vekâletnamede Özel Yetki Bulunması 

243

1. Hâkimin Reddi Talebinin Şarta Bağlanamaması 

247

VII. Ret Talebinin Geri Alınamaması 

248

Yedinci Bölüm

HÂKİMİN REDDİ TALEBİNİN KAYIT USULÜ VE KARAR OLUŞTURULURKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN ÖZELLİKLER

• 14. REDDİ HÂKİM TALEBİNİN DEĞİŞİK İŞ ESASINA KAYIT EDİLMESİ 

249

1. Ret Talebinin Değişik–İş Esasına Kaydedilmesi 

249

1. İstisna: Hâkimin Çekilmesi Talebi Esas Dava Dosyası Üzerinden Karara Bağlanmalıdır 

253

• 15. REDDİ HÂKİM TALEBİ HAKKINDA KARAR OLUŞTURULURKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN ÖZELLİKLER 

253

1. Karar Başlığı 

253

1. Reddi istenen Hâkimin Ret Talebinin Kabulü Yönünde Görüş Bildirmesi Çekilme İstemi Niteliğinde Olduğundan Bu Hususun da Ayrıca Karara Bağlanması Gerekir 

254

III. Ret Olunan Hâkimin Görevden Ayrılmış Olması Reddi Hâkim Talebinin Esası Hakkında Karar Verilmesine Engel Değildir 

255

1. İlk Derece Mahkemesi Başkan ve Üyelerinin Topluca Reddi Hâlinde Ret Talebinin Esası Hakkında Merci Tarafından Karar Tesis Edilmelidir 

258

1. Çekilme Hakkında Olumlu/Olumsuz Bir Karar Verilmesi Zorunludur 

259

1. Kararın Gerekçeli Olması Zorunluluğu 

261

VII. Merci Hâkiminin “Ret Talebinin Geri Çevrilmesine” Şeklinde Karar Verme Yetkisi Yoktur 

265

VIII. Ret Talebinin Kabulü Harçtan Muaftır 

266

Sekizinci Bölüm

RET TALEBİNİN MERCİ TARAFINDAN İNCELENMESİ

İSPAT VE DELİLLER

• 16. RET TALEBİNİ İNCELEME YETKİSİ 

267

1. Genel Olarak 

267

1. Reddi İstenen Hâkimin Mahkemesine Göre 

270

1. Asliye Hukuk Hâkimi 

272

1. Sulh Hukuk Hâkimi 

273

1. İcra Mahkemesi Hâkimi 

273

1. Bölge Adliye Mahkemesi Başkan ve Üyeleri 

273

1. Yargıtay Tetkik Hâkimleri 

273

1. Yargıtay Daire Başkan ve Üyeleri 

274

III. İstinai Bir Karar: Reddi Hâkim Kurumunun Kötüye Kullanılması: 

279

1. Hâkimin Reddi Talebinden Vazgeçilmesi Merciin İnceleme Görevini Sonlandırmaz 

281

• 17. YARGILAMA USULÜ 

281

• 18. İNCELEME, İSPAT VE DELİLLER 

282

1. İnceleme 

282

1. İspat ve Deliller 

283

1. Hâkimin Reddi ve Çekilme Talebi Yönünden 

283

1. Yasaklılık (Çekinme) Sebepleri Yönünden 

285

1. İspat Derecesi ve Deliller 

286

1. İspat Derecesi 

286

2. Deliller 

287

Dokuzuncu Bölüm

HÂKİMİN REDDİ TALEBİNİN REDDİNDE DİSİPLİN PARA CEZASI TAYİNİ KOŞULLARI VE PARA CEZASININ TAHSİLİ USÛLÜ

• 19. PARA CEZASININ HUKUKİ NİTELİĞİ 

301

1. Disiplin Para Cezası Niteliğinde Olması 

301

1. Seçenek Yaptırımlara Çevrilememesi ve Adli Sicil Kayıtlarında Yer Almaması 

302

III. Disiplin Paraca Cezasına Hükmetme Yetkisi 

303

1. Disiplin Paraca Cezasının Tahsili Usulü 

306

1. Disiplin Para Cezasının Af Kanunları Kapsamı Dışında Olduğu 

306

• 20. DİSİPLİN PARA CEZASININ KAPSAMI 

307

1. Hâkimin Reddi Talepleri 

307

1. Yasaklılık (Çekinme) Sebepleri 

307

• 21. KÖTÜNİYETLE YAPILAN HÂKİMİN REDDİ TALEBİNİN REDDİNDE PARA CEZASI TAYİNİ 

308

1. Para Cezasının Koşulları 

308

• 22. PARA CEZASININ HANGİ KAPSAMDA HÜKÜM ALTINA ALINACAĞI 

317

• 23. PARA CEZASININ KİMDEN TAHSİL EDİLECEĞİ VE TAHSİL USULÜ 

318

Onuncu Bölüm

MERCİ KARARININ HUKUKİ SONUÇLARI–REDDİ İSTENEN

HÂKİM TARAFINDAN VERİLEN KARARIN İPTALİ–

YENİ HÂKİMİN ATANMASI

• 24. MERCİ KARARINDAN ÖNCE 

323

• 25. MERCİ KARARINDAN SONRA 

324

1. Ret Talebinin Kabul Edilmemesi 

324

1. Kural: Merci Kararının Kesinleşmesinin Beklenmesi 

324

1. İstisna: Ret Talebinin Reddi Kararının Kesinleşmesinin Beklenmemesi 

325

1. Ret Talebinin Kabul Edilmesi 

326

• 26. REDDİ İSTENEN HÂKİM TARAFINDAN VERİLEN KARARIN İPTALİ 

326

1. Ön Koşul: Ret Talebinin Kabulü 

326

1. Çekinme Kararının Sonuçları 

327

III. Ret Talebinin Kabulü Kararının Sonuçları 

327

1. İptal Kararını Verme Yetkisi 

327

• 27. RET EDİLEN HÂKİM YERİNE DAVAYA BAKACAK YENİ HÂKİMİN ATANMASI 

329

1. İlk Derece Mahkemesi Bakımından 

329

1. İcra Mahkemesi Hâkimlerinin Reddi Bakımından 

331

On Birinci Bölüm

HÂKİMİN REDDE TALEBİ HAKKINDA VERİLEN MERCİ KARARLARINA KARŞI KANUN YOLLARI

• 28. İSTİNAF 

333

1. Genel Olarak 

333

1. İstinaf Yetkisinin Taraflara Ait Olması 

333

1. Süre ve Harç Şartı 

334

1. Süre Şartı 

334

2. Harç Şartı 

334

• 29. TEMYİZ 

337

1. Genel Olarak 

337

1. Temyiz Yetkisinin Taraflara Ait Olması 

337

1. Süre ve Harç Şartı 

340

Kaynakça 

341

Yazarın Özgeçmişi ve Diğer Yapıtları 

345