Göç – İltica ve Sığınma Hukuku

Prof. Dr. Işıl Özkan

 

 

 

 

İçindekileri

Takdîm 

7

Önsöz 

11

2. Baskıya Önsöz 

13

3. Baskıya Önsöz 

15

4. Baskıya Önsöz 

17

5. Baskıya Önsöz 

19

6. Baskıya Önsöz 

21

Kısaltmalar 

39

Giriş 

43

1. Bölüm

TARİHÇE, KAYNAKLAR VE TANIMLAR

• 1. GÖÇÜN TARİHÇESİ 

47

1. İNSANCIL HUKUK YAKLAŞIMLARI 

47

1. İnsancıl Hukuk ve İnsan Hakları Kavramları 

47

1. Haklı Savaşın Davranış Kuralları 

48

1. Sığınma Hakkının Kökeni 

50

1. Genel Olarak 

50

2. Dini Yaklaşımlar 

51

3. Egemenlik Alanı Olarak Ülkedeki Yabancıların Kontrolü 

52

1. Teorik Görüşler 

52

1. Grotius – Sığınma ve Uluslararası Ceza Hukuku 

52

2. Grotius ile Mücadele: Pufendorf, Wolff, Vattel 

54

1. Pufendorf 

54

1. Wolff 

55

1. Vattel 

56

1. SİYASİ SUÇLAR İSTİSNASI 

58

1. İngiliz Geleneği 

58

1. Kara Avrupasının Tutumu 

59

1. Bir Aksiyon Adamı Olarak Nansen 

61

III. SUÇLULARIN İADESİNDEN SINIRDIŞI ETMEYE; SIĞINMACILAR İÇİN GÖÇ POLİTİKASININ FARKINA VARMAK 

62

1. SIĞINMAYI GELİŞTİREN POLİTİK DEĞERLER 

63

• 2. GÖÇ VE SIĞINMA HUKUKUNUN ULUSLARARASI KAYNAKLARI 

66

1. GENEL OLARAK 

66

1. ULUSLARARASI KAYNAKLAR 

67

1. Uluslararası Adalet Divanı Statüsü 

67

1. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi 

69

1. Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Sözleşme ve 1967 Protokolü 

70

1. İşkencenin ve Diğer Zalimane Onur Kırıcı İnsanlık Dışı Muamele ve Cezanın Önlenmesi Sözleşmesi 

70

1. Avrupa İnsan Haklarını Koruma ve Temel Özgürlükler Sözleşmesi ve Ek Protokoller 

71

1. Diğer İnsan Hakları Sözleşmeleri 

72

1. Yapılageliş Kuralları (Customary Rules) 

73

1. Genel Olarak 

73

1. Maddi Unsur (Material Element) 

73

1. Manevi Unsur (Opinion Juris) 

74

2. İnsan Hakları Konusundaki Evrensel Kurallar 

75

1. Genel Hukuk İlkeleri (General Principles of Law) (Principes Généraux de Droit) 

76

1. Ahde Vefa (Pacta Sund Servanda) İlkesi 

77

2. Buyruk Kural (Jus Cogens) 

78

• 3. TANIMLAR 

82

1. TERİM SORUNU 

82

1. HUKUKİ AÇIDAN MÜLTECİ TANIMI 

85

1. Genel Olarak 

85

1. Andlaşmaların Yorumu 

87

1. Mülteci Statüsü Kazanılmasının Şartları 

92

1. Ülke Dışında Bulunma Koşulu–Yabancı Olmak 

93

1. Vatansızların Durumu 

93

1. Birden Çok Vatandaşlığa Sahip Kişilerin Durumu 

96

1. Haklı Nedenlerle Zulüm Korkusu 

98

1. Zulüm Nedenleri 

100

aaa. Irka Dayalı Zulüm 

101

bbb. Dine Dayalı Zulüm 

105

ccc. Belli Sosyal Gruba Aidiyet 

110

ddd. Siyasi Görüş Nedeniyle Zulüm 

114

1. Haklı Zulüm Korkusu’nun “Well–Founded Fear of Persecution” Yeniden Yorumlanması 

117

1. Uluslararası Korumaya İhtiyacı Olmayan Kişiler 

119

1. Uluslararası Korumaya Layık Olmayan Kişiler 

120

aaa. Barışa Karşı Suç, Savaş Suçu ve İnsanlığa Karşı Suç 

120

bbb. Siyasi Olmayan Ağır Suçlar (1 (F)/b) 

122

ccc. Birleşmiş Milletlerin Amaç ve İlkelerine Aykırı Eylemler (1 F(c)) 

123

2. Mülteci Statüsünün Sona Ermesi 

124

1. Statüyü Sona Erdiren İradi Nedenler 

125

1. Statüyü Sona Erdiren Diğer Nedenler 

126

1. Diğer Sözleşmelerdeki Tanımlar 

127

1. Milletler Cemiyeti Döneminde Mülteci Tanımı 

128

2. BM Döneminde Mülteci Tanımları 

128

3. Uluslararası İnsan Hakları Hukuku 

132

III. SIĞINMACILAR 

134

1. YERİNDEN EDİLMİŞ KİŞİLER 

137

1. GÖÇMENLER 

138

1. GÖÇMEN İŞÇİ VE HUKUK DIŞI GÖÇMEN İŞÇİLER 

140

2. Bölüm

ULUSLARARASI, BÖLGESEL VE ULUSAL KORUMA

• 1. MÜLTECİLERİN ULUSLARARASI HUKUKTA KORUNMASI (The Protection of Refugees in International Law) 

145

1. ULUSLARARASI HUKUKTA KORUMA YOLLARI 

145

1. Genel Olarak 

145

1. Andlaşmalar ve İç Hukukta Uyum Sorunları (Treaties and Municipal Law) 

146

1. Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolü 

148

1. KORUMA KONULARI VE ÇÖZÜMLER 

150

1. Ülkeye Giriş ve Kalışın Engellenmemesi 

150

1. Kabul (Access) 

150

2. Cezalandırılmama İlkesi (Non–Penalization) 

153

3. Durdurma (Interception) 

155

4. Ülkeye Ulaşımı Engelleme Politikaları 

156

5. Ön–Giriş İzni ve Taşıyıcı Cezaları (Carrier Sanctions) 

157

6. İdari Gözetim (Administrative Detention) Yasağı 

158

1. Genel Olarak 

158

1. İstisnalar 

161

1. Tutuklamanın Alternatifleri 

162

1. Usuli Garantiler 

163

1. Özel Durumdaki Kişiler 

163

1. 18 Yaşın Altındakilerin Tutuklanması 

163

1. Kırılgan (Vulnerable) Kişilerin Tutuklanması 

164

1. Kadınların Tutuklanması 

165

1. İnsan Ticareti Mağdurlarının Tutuklanması 

165

1. Engelli Sığınma Arayanlar 

165

1. Yaşlı Sığınma Arayanlar 

165

1. Lezbiyen, Gay, Çift Cinsiyetli (Bisexual), Cinsiyet Değiştiren (Transgender) Sığınma Arayanlar 

165

1. İdari Gözetim Koşulları 

166

1. İdari Gözetim ve Kitle Akını 

167

1. Sınırdışı (Expulsion) veya İade Etme (Return “refoulement”) ve Geri Verme (Extradition) Yasağı 

168

1. Sınırdışı Etme (Expulsion) Yasağı 

168

2. Geri Göndermeme (Non–refoulement) İlkesi 

170

1. Genel Olarak 

170

1. Geri Göndermeme İlkesine İlişkin Uluslararası Örf ve Âdet Hukuku Kaynakları 

172

1. Geri–Göndermeme İlkesinin Sonuçları 

173

1. Kitle Akını (mass influx) ve Geri–Göndermeme (non–refoulement) Prensibi 

174

1. Devlet Uygulamalarından Örnekler 

175

3. İade Etme (Extradition) Yasağı 

176

1. Kural 

176

1. İstisnalar 

178

• 2. BÖLGESEL KORUMA 

180

1. AFRİKA’DA KORUMA 

180

1. Afrika Birliği Örgütü Sözleşmesi 

180

1. Mültecilere Karşı Muameleye İlişkin İlkeler 

180

1. CARTAGENA MÜLTECİLER BİLDİRİSİ (1984) 

181

III. ARAP BİRLİĞİ SÖZLEŞMESİ 

182

1. AVRUPA KONSEYİ’NDE KORUMA 

184

1. AİHS Bakımından 

184

1. Ek Protokollerde 

185

1. İnsan Haklarını Korumaya Dair Avrupa Sözleşmesine Ek 4 No.lu Protokol 

185

2. AİHS’ye Ek 7 No.lu Protokol 

185

1. Avrupa İkamet Sözleşmesi 

186

1. Suçluların İadesi Avrupa Sözleşmesi ve Ek Protokoller 

186

1. Avrupa Sosyal Şartı 

187

1. AİHM’NİN KARARLARI 

188

3. AİHS’nin 3. Maddesine Aykırılıkla İlgili Davalar 

188

1. K.R.S. v. Birleşik Krallık Davası 

188

2. Boutagni v. Fransa Davası 

188

3. Hursi Jamaa v. İtalya Kararı 

189

4. I. M. v. Fransa Kararı 

190

5. Rahimi c. Yunanistan Davası 

191

6. M.S.S. v. Belçika ve Yunanistan Kararı 

193

7. A.G.R.v. Hollanda Kararı 

194

8. Aboya Boa Jean v. Malta Kararı 

194

9. Abdi Mahamud v. Malta Kararı 

195

10. İllios ve Ahmet v Macaristan Kararı 

195

5. AİHS 5. Maddeyle İlgili Kararlar 

196

1. Saadi c v. Birleşik Krallık Kararı 

196

2. Mubilanzila Mayeka and Kaniki Mitunga v. Belçika Kararı 

198

3. Moghaddas v. Türkiye Kararı 

200

4. Asalya v. Türkiye Kararı 

201

5. Yarashonen v. Türkiye Kararı 

201

6. A.D ve Diğerleri v. Türkiye 

202

7. A. H and S. K v. Kıbrıs Kararı 

203

8. AKKAD v. Türkiye Kararı 

204

6. AİHS 6. Maddeyle İlgili Karar 

205

M.K. and others v. Fransa 

205

13. AİHS 2, 8 ve 13. Maddeyle İlgili Kararlar 

205

1. T.I. c. Birleşik Krallık Kararı 

205

2. Gül v. İsviçre Kararı 

207

3. Abdulaziz, Cabales and Balkandali v. Birleşik Krallık Kararı 

207

4. Kaplan vd. v. Norveç Kararı 

208

5. F. G. v. İsveç Kararı 

209

6. Kuric vd. v. Slovenya Kararı 

210

7. M. P. E. V. vd. v. İsviçre Kararı 

210

8. Gasper v Rusya Kararı 

211

9. Ghadamian v. İsviçre 

212

10. M.T. and Others v. İsveç 

212

1. AİHS 3, 4, 5 ve 4 No’lu Ek Protokol ile İlgili Kararlar 

213

1. J. A. and others v. İtalya 

213

2. Muhammad ve Muhammad v. Romanya Kararı 

213

3. Asady vd. v. Slovakya Kararı 

214

1. Değerlendirme 

214

1. Devletin İşkence ve Kötü Muameleyi Soruşturma Yükümlülüğü 

214

2. Etkili Başvuru Hakkının Maddi ve Usuli Haklarla Olan İlişkisi 

216

13. 13. Maddenin Sözleşmenin 2. ve 4. Maddeleri ile İlişkisi 

216

13. 13. Maddenin 8. Madde ile İlişkisi 

217

1. Usuli Haklarla İlişkisi 

218

2. Sözleşmenin 2. ve 3. Maddesi Arasındaki İlişki 

218

5. Sınırdışı Etme ve 5. Madde 

219

1. Adil Yargılanma Hakkı 

219

1. Diğer İlgili Maddeler 

220

1. AB’DE SIĞINMACILARIN KORUNMASI 

220

1. Schengen Kazanımları 

220

1. Amsterdam Andlaşmasından Önce 

220

2. Amsterdam Andlaşmasından Sonra 

221

1. Viyana Eylem Planı 

222

1. Tampere Zirvesi ve Ortak Bir Sığınma Sisteminin Ortaya Çıkışı 

223

1. Avrupa Sığınma Göç, Entegrasyon Fonu’nun Kurulması 

224

1. Lahey Programı 

225

1. AB’de Ayrımcılık Yasağı 

225

1. Genel Olarak Eşitlik Prensibi 

225

2. AB’de Eşitlik ve Ayrımcılık Yapmama İlkesi 

227

3. Avrupa Vatandaşlığı 

228

1. Özgürlük, Güvenlik ve Adalet Alanı 

231

1. Ülkeye Giriş, İkamet ve Aile Birleşmesi Hakkı 

231

2. Sınır Kontrolü 

232

3. Üçüncü Ülke Vatandaşları İçin Özgürlük, Güvenlik ve Adalet Alanı 

233

1. AB 2017/2226 sayılı Giriş–Çıkış Sistemi Kuran Tüzük (EES) 

233

1. AB 2023/850 sayılı Üçüncü Ülke Vatandaşlarının Dış Sınırları Geçerken Vize Alması Gereken ve Gerekmeyen Ülkelere İlişkin Tüzük 

236

1. AB 2024/1717 sayılı ve 13 Haziran 2024 tarihli Sınırlar Kodu 

237

1. AB 2019/1155 sayılı Topluluk Vize Kodu 

239

3. AB 2024/1356 sayılı Dış Sınırlarda 3. Ülke Vatandaşlarını Taramaya (Screening) İlişkin 14 Mayıs 2024 Tarihli AP ve Konsey Tüzüğü 

240

1. Dönüş Direktifi 

242

1. Uzun Süreli İkamet Direktifi 

243

1. AB 2016/801 Sayılı ve 11 Mayıs 2016 Tarihli (Recast) Direktifi 

245

1. AB 2021/1883 Sayılı ve 20 Ekim 2021 tarihli Mavi Kart Direktifi 

246

1. Göçün Kontrolü 

246

1. Avrupa Birliği’nin Göç ve Sığınma Politikası 

249

1. Avrupa Birliğinin İşleyişine Dair Andlaşmada (Birincil Normlar) Yer Alan Hükümler 

249

1. İnsan Hakları Boyutu 

250

1. AB Temel Haklar Şartı ve AB’nin AİHS’ye Katılımı 

252

1. Avrupa Dayanışması 

253

1. Geri Kabul (Readmission) Andlaşmaları 

254

1. Stockholm Programı 

255

2. İkincil Mevzuat 

257

1. Göç ve Sığınma Paktı (Misakı) 

257

1. Sorumlu Devletin Belirlenmesine İlişkin Konsey Tüzüğü 

258

1. Tarihçe 

258

1. Sığınma ve Göç Yönetimi Tüzüğü (2024/1351) 

262

1. Vasıflandırma Tüzüğü 

265

1. Tarihçe 

265

1. 2024/1347 sayılı ve 14 Mayıs 2024 tarihli Vasıflandırma Tüzüğü 

269

1. Kabul Koşulları Yönergesi (Direktifi) 

272

1. Tarihçe 

272

1. AB 2024/1346 sayılı ve 14 Mayıs 2024 tarihli Kabul Koşulları Direktifi (Recast) 

273

1. Geçici Koruma Yönergesi (Direktifi) 

276

1. Usul Tüzüğü 

277

1. Tarihçe 

277

1. 2024/1348 sayılı ve 14 Mayıs 2024 tarihli Birlik İçinde Uluslararası Koruma İçin Ortak Usul Oluşturan Tüzük 

280

1. AB 2024/1349 sayılı ve 14 Mayıs 2024 tarihli Geri Dönüş Sınır Usulünü Düzenleyen Tüzük 

284

1. Sığınma, Göç ve Entegrasyon Fonu Tüzüğü (AMIF) 

286

ı. AB 603/2013 sayılı ve 26.06.2013 tarihli Eurodac Tüzüğü 

286

1. Tarihçe 

286

1. AB 2024/1358 sayılı ve 14 Mayıs 2024 tarihli Eurodac Tüzüğü 

286

1. AB 2024/1350 sayılı ve 14 Mayıs 2024 tarihli Birlik Yeniden Yerleştirme ve İnsani Kabul Çerçevesini Oluşturan Tüzük 

289

1. AB 2024/1359 sayılı ve 14 Mayıs 2024 tarihli Göç ve Sığınmada Kriz ve Mücbir Sebep Durumlarına İlişkin Tüzük 

291

15. Komisyonun Türk Vatandaşları ile ilgili 15.7.2025 Tarihli Uygulama Kararı 

292

VII. BMMYK’NİN AB İKİNCİL MEVZUATINA BAKIŞI 

293

1. Geçici Koruma Yönergesine (Direktifine) İlişkin Eleştiriler 

293

1. Ülkeye Kabulün Asgari Standartları Belirleyen Yönerge (Direktif) Hakkında Görüş 

294

1. AB 2003/86 Sayılı Aile Birleşmesi Yönergesi (Direktif) ile İlgili Görüş 

295

1. Vasıf Yönergesine (Direktifine) İlişkin Eleştiriler 

296

1. BMMYK’nin 2725/2000 Sayılı Eurodac’ın Kullanılması ile İlgili Tüzüğe ve Bu Tüzüğün Uygulanması Kurallarını Belirleyen 407/2002 Sayılı Tüzüğe İlişkin Görüşleri 

297

1. 343/2003 Sayılı Konsey Tüzüğü ve Uygulanmasına Yönelik Ayrıntılı Kuralların Belirlendiği 1560/2003 Sayılı Komisyon Tüzüğü Hakkındaki Görüşü 

298

1. Avrupa Mülteci Fonu Hakkındaki Görüş 

298

VIII. ABAD KARARLARINDA SIĞINMA HAKKI 

300

1. AB Vatandaşlığı ve Serbest Dolaşım Hakkı 

300

1. Rottman Kararı 

300

2. Micheletti Kararı 

300

3. Zambrano Kararı 

300

4. Melki/Abdeli Kararı 

301

1. Sığınma Hakkı (The Right to Seek Asylum) 

301

1. Dublin Tüzükleri İlgili ABAD Kararları 

301

1. Migrationsverket v. Petrosians Davası 

301

1. C–130/08 Komisyon v. Yunanistan Davası 

302

1. C–411/10 ve 493/10 Sayılı Birleşik Dava 

303

1. C–620/10 Kastratis Davası 

304

1. C–4/11, Federal Alman Cumhuriyeti v. Kaveh Puid Davası 

305

1. C–245/11, K. v. Avusturya Davası 

306

1. C–528/11, Zuheyr Freyeh Halaf v. BulgaristanDavası 

306

1. C–648/11, MA,BT,DA v. İngiltere İçişleri Bakanlığı Davası 

308

ı. C–155/15, George Karim v. Migrationsverket Kararı 

308

1. C. 63/15 Mehrdad Ghezelbash Kararı 

309

1. C–695/15 PPU Mirza v. Macaristan Kararı 

309

1. C–670/16 Tsegezab Mengisteab v. Alman Federal Devleti Kararı 

310

1. C–56/17 Bahtiar Fatti v. Bulgaristan Kararı 

310

1. C–823/21 Komisyon v. Macaristan Kararı 

310

2. Geçici Koruma Direktifi İlgili Karar 

311

3. Kabul Şartları Direktifleri ile İlgili Kararlar 

311

1. C–102/06 Sayılı ve 26 Ekim 2006 Tarihli Karar 

311

1. C–72/06 Sayılı ve 19 Nisan 2007 Tarihli Karar 

311

1. C–179/11 Sayılı ve 18 Nisan 2011 Tarihli Başvuru 

312

1. C–601/15 Sayılı Karar 

312

1. C–186/21 PPU, S.A v. Slovenya Cumhuriyeti Kararı 

312

1. C–601/15 PPU v. Hollanda Devleti Kararı 

313

4. 2003/86/AT Sayılı Aile Birleşmesi Direktifi ile İlgili Kararlar 

313

1. European Parliament v. Council of the European Union davası 

313

1. C–57/07 Sayılı ve 6 Aralık 2007 Tarihli Karar 

315

1. C–578/08 Sayılı ve 4 Mart 2010 Tarihli Karar 

315

1. C–155/11PPU Sayılı 10 Haziran 2011 Tarihli Bibi Mohammad Imran v. Hollanda Dışişleri Bakanlığı Davası 

316

1. C. 601/15 PPU sayılı ve 15 Şubat 2016 tarihli karar 

317

1. C–380/17 Kanal B v. Hollanda Devleti Kararı 

317

1. C–381/18, C–381/18, G.S. an V.G. v. Hollanda Devleti Kararı 

318

5. Vasıf Direktifleri ile İlgili Kararlar 

318

1. C–191/08 Sayılı ve 7 Mayıs 2008 Tarihli Dava 

318

1. C–220/08 Sayılı ve 22 Mayıs 2008’de Açılan Dava 

318

1. C–269/08 Sayılı ve 20 Haziran 2008 Tarihli Komisyon’un Malta Cumhuriyeti Aleyhine Açtığı Dava 

319

1. C–293/08 Sayılı ve 5 Şubat 2009 Tarihli Karar 

319

1. C–256/08 Sayılı ve 30 Nisan 2009 Tarihli Karar 

319

1. C–322/08 Sayılı ve 14 Mayıs 2009 Tarihli Karar 

320

1. C–272/08 Sayılı ve 9 Temmuz 2009 Tarihli Karar 

320

1. Birleşik Dava C–175/08, C–176/08, C–178/08, C–179/08, 2 Mart 2010 

321

ı. Birleşik Dava C–57/09 ve C–101/09, 9 Kasım 2010 

322

5. C–71/11, C–99/11 Sayılı ve 05.09.2012 Tarihli Karar 

324

1. C–277/11 Sayılı ve 6 Haziran 2011’de Açılan Dava 

325

1. C–364/11 Sayılı ve 11 Temmuz 2011’de Açılan Dava 

325

1. C–465/07 Sayılı Elgafaji Davası 

326

1. C–443/14 ve c. 444/14 Sayılı Birleşik Dava 

327

1. C–579/20 F, A, G, H, I v. Hollanda Devleti Davası 

327

1. C–507/19 Almanya Federal Cumhuriyeti v. X.T. Davası 

328

6. Usul Direktifleri ile İlgili Kararlar 

328

1. C–133/06 Sayılı ve 6 Mayıs 2008 Tarihli Karar 

328

1. C–105/10 Sayılı ve 25 Şubat 2010 Tarihli Finlandiya Mahkemesi Başvurusu 

329

1. C–431/10 Sayılı ve 7 Nisan 2011 Tarihli Karar 

330

1. C–175/11 Sayılı ve 13 Nisan 2011 Sayılı Başvuru 

330

1. C–69/10 PPU Sayılı ve 28 Temmuz 2011 Tarihli Karar 

331

1. C–808/18 Komisyon v. Macaristan Kararı 

332

1. C– 294/17 İbrahim Bashan v. Federal Almanya Devleti Davası 

332

1. C–517/17 Milkias Addias v. Alman Federal Devleti Kararı 

333

ı. C–504/21 Başvuran 1 ve diğerleri v. Almanya Federal Devleti Davası 

333

1. C–36/20 PPU, Ministerio Fiscal v. V.L. Kararı 

333

1. C–556/17 Alekszij Torubanov v. Macaristan Kararı 

334

1. Komisyon v. Macaristan Kararı, 

335

1. 2011/95 Sayılı Direktifin 2 (f) Maddesinde Yer Alan İkincil Koruma İle İlgili Kanun Sözcüsü Richard De La Tour’un Görüşü 

335

7. Son Gelişmeler 

335

8. Göç ve Sığınma Konusunda Yeni Anlaşma Paketi (New Pact on Migration and Asylum) 

336

• 3. ULUSAL UYGULAMALAR 

338

1. DEVLETLERİN UYGULAMALARINDAN ÖRNEKLER 

338

1. Avustralya 

338

1. Belçika 

338

1. Fransa 

339

1. Almanya 

340

1. İtalya 

342

1. Lüksemburg 

343

1. Hollanda 

343

1. İspanya 

344

1. İsveç 

345

İ. Birleşik Kırallık 

346

1. İrlanda 

347

1. ABD 

348

3. Bölüm

MÜLTECİLERİN HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİ

• 1. ULUSLARARASI HUKUK VE ULUSAL HUKUKTA KORUMA 

349

1. ULUSLARARASI KORUMA 

349

1. BMMYK (UNHCR) 

349

1. Uluslararası Hukuk Açısından BMMYK ile BM Genel Kurulunun İlişkileri 

350

1. AİHM’nin Koruma Kıstasları 

351

1. ULUSAL KORUMA 

354

III. BMMYK KARARLARININ VE ULUSÜSTÜ YARGI KARARLARININ ULUSAL HUKUKA ETKİSİ 

355

1. Kararların Bağlayıcılığı 

355

1. Geçici Önlemler Konusunda Uluslararası Yargı–Ulusal Yargı İlişkileri 

356

1. Uluslararası veya Uluslarüstü Mahkeme Kararlarının Âkit Devletlerde Uygulanması 

359

1. Ulusötesi Uygulamalar 

361

• 2. MÜLTECİLERİN ULUSLARARASI HUKUKTAN DOĞAN HAKLARI 

365

1. MÜLTECİLER SÖZLEŞMESİNDE KABUL EDİLEN GENEL ESASLAR 

365

1. Devlet Yetkisine Tâbi Olmak 

365

1. Statüye Göre Değişen Haklar 

366

1. Fiziki Bulunmaya (Physical Presence) Tâbi Haklar 

369

2. Hukuka Uygun Bulunmaya (Lawful Presence) Tâbi Haklar 

370

3. Hukuka Uygun Kalmaya (Lawful Stay) Tâbi Haklar 

372

4. Sürekli Oturmaya (Durable Residence) Tâbi Haklar 

372

1. GENEL MUAMELE STANDARTLARI (The General Standards of Treatment) 

373

1. Yabancılarla Aynı Muameleye Tâbi Tutulmak (Same Treatment with Aliens) 

374

1. Aşılması Güç İstemlerden Muafiyet (Exemption From Insurmountable ments) 

375

1. En Çok Gözetilen Ulus Kaydı (Most Favored Nation Clause) 

376

1. Milli Muamele İlkesi (National Treatment) 

377

III. MUTLAK (ABSOLUTE) VE ŞARTA BAĞLI (CONTINGENT) HAKLAR 

378

1. TAMAMLAYICI KORUMA ŞEKİLLERİ: De Facto Mülteciler 

379

1. Genel Olarak 

379

1. Tamamlayıcı Koruma ve Çocuk Hakları 

380

1. MADDİ HAKLAR (Substantive Rights) 

382

1. Ülkeye Girme ve Kalma Hakkı 

382

1. Ülkeye Girişin Önlenmesi, İade ve Geri Gönderme Yasağı 

382

2. İkamet ve Serbest Dolaşım Hakkı (Right of Entry and Establishment) 

385

3. İstisnai ve Geçici Önlemler 

387

1. Fiziki Güvenlik Hakkı (Pyhsical Security) 

388

1. Yaşam Hakkı (Right to Life) 

388

2. İşkence, Kötü, İnsanlıkdışı ve Onur Kırıcı Muameleye Tâbi Olmamak Hakkı (Right to Protection Against Torture, Inhuman, Cruel and Degrading Treatment) 

389

3. Kişi Güvenliği Hakkı (Security of Person) 

390

1. Yaşam İhtiyaçlarının (Necessities of Life) Karşılanması Hakkı 

391

1. Yoksunluktan Muafiyet (Freedom from Deprivation) 

391

2. Yiyecek (Tayın) Hakkı (Rationing) 

392

3. Barınma Hakkı (Access to Shelter) 

394

4. Sağlık Hizmetlerine Ulaşma (Access to Health Care) ve Sosyal Yardım 

394

1. Mülkiyet Hakları (Property Rights) 

396

1. Mallara Sahip Olmak Hakkı veya Zilyetlik Hakkı 

396

2. Vergi Eşitliği 

398

3. Fikri Mülkiyet Hakkı 

399

1. Aile Birleşmesi Hakkı (Family Unity) 

399

1. Düşünce, İnanç ve Din Hürriyeti (Freedom of Thought, Belief and Religion) 

403

1. Eğitim Hakkı (Education) 

404

1. Kimlik Belgesi ve Statü (Identity Card and Status) 

405

1. İdari Yardım Hakkı 

406

İ. Mahkemelere Başvuru Hakkı (Right of Appeal to Court) 

408

1. Çalışma Hakkı (Freedom of Work) 

409

1. Ücretli Çalışma 

409

2. Serbest Meslekler (Self–Employment) 

410

1. Sosyal Güvenlik Hakkı (The Right of Social Security) 

411

1. Düşünceyi Açıklama ve Dernek Kurma Özgürlüğü (Freedom of Expression of Thought and Right of Association) 

413

1. Uluslararası Seyahat Hakkı (Freedom of Travel) 

414

4. Bölüm

UYGULANAN USULLER VE ÇÖZÜM YOLLARI

• 1. STATÜ KAZANILMASINDAN ÖNCEKİ DURUM 

417

1. CENEVRE SÖZLEŞMESİNDE USULE İLİŞKİN TEMEL İLKELER 

417

1. Genel Standartlar 

417

25. İdari Usuller (25. md.) 

418

1. Kimlik Belgeleri (27. md.) (Identity Documents) 

418

2. Seyahat Belgeleri (28. md.) (Travel Documents) 

419

3. Hukuka Aykırı Olarak Ülkeye Girenlerin Durumu (31. md.) 

419

4. Sınırdışı Etme (Expulsion) (32. md.) 

421

1. İltica–Sığınma Usulüne Kabul (Access to Procedures for Determining Refugee Status) 

421

1. Kişisel (Bireysel) Belirleme Usulü 

422

2. Tamamlayıcı Koruma (Complementary Protection) 

423

3. Geçici Koruma (Temporary Protection) 

424

1. Başvurunun İncelenmesi 

425

1. MÜLTECİ STATÜSÜNÜN BELİRLENMESİ USULÜ VE KANUN YOLLARI 

427

1. Statü Belirleme Usulü 

427

1. Kanun Yollarına Başvuru veya İtiraz Hakkı (AppealReview) 

428

III. MÜLTECİ VE SIĞINMACILARIN GÖZETİM ALTINDA TUTULMASI 

430

1. SORUMLULUĞUN PAYLAŞILMASI 

431

1. İlk Sığınma Ülkesi (First Country of Asylum) 

431

3. “Güvenli 3. Ülke” Kavramı (The “Safe Third Country” Concept) 

432

1. Başvuru İçin Sınırlı–Süre Zorunluluğu 

433

• 2. STATÜ KAZANILMASI VEYA BAŞVURUNUN REDDİ 

433

1. CENEVRE SÖZLEŞMESİ VE 1967 PROTOKOLÜNE GÖRE 

433

1. MİLLİ HUKUKLARA GÖRE 

434

III. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNA GÖRE 

435

1. Birincil Hukuka Göre 

436

1. İkincil Hukuka Göre 

436

1. Sınır Kontrolleri 

436

2. İltica Usulü 

438

• 3. KİTLE AKINLARI, YERİNDEN EDİLMİŞ KİŞİLER VE İNSAN TİCARETİ MAĞDURLARINA UYGULANACAK USULLER 

438

1. GENEL OLARAK 

438

1. KİTLE AKINLARI (Large–scale Influx) 

440

1. Prensipler 

440

1. Alınacak Önlemler 

441

1. Materyal (Malzeme) Yardımı 

441

2. Mali Yardım 

442

3. Uzun Süreli Kalma 

443

4. İnsancıl Yerleştirme (Evacuation) ve Transfer 

444

5. Yeniden Yerleştirme (Resettlement) 

444

1. Usul Mekanizmaları 

445

III. YERİNDEN EDİLMİŞ KİŞİLER 

445

1. Genel Olarak 

445

1. Yerinden Edilmiş Kişileri Koruma Prensipleri 

447

1. Yer Değiştirmeden Korunmaya İlişkin Prensipler 

447

2. Yer Değiştirme ile İlgili Prensipler 

448

3. Yerlerine Dönme, Yeniden Yerleşme ve Yeniden Entegrasyon 

449

1. BMMYK’nin Rolü 

449

1. İç Hukukta Koruma ve Dış Denetim 

450

1. İNSAN TİCARETİ MAĞDURLARI (Victims of Trafficking in Persons) 

453

1. Tanım 

453

1. Usule İlişkin Konular 

455

• 4. MÜLTECİ SÖZLEŞMESİNDEKİ ÇÖZÜM YOLLARI 

455

1. GENEL OLARAK 

455

1. ÜLKESİNE GERİ GÖNDERME (Repatriation) 

456

III. YENİDEN İKAMET (Reestablishment) 

459

1. YENİDEN YERLEŞTİRME (Resettlement) 

460

1. BMMYK’nin Rolü 

461

1. Kent Mültecileri (Urban Refugees) 

462

1. VATANDAŞLIĞA ALINMA (Naturalization) 

464

5. Bölüm

KARŞILAŞTIRMALI HUKUK VE

TÜRK HUKUKUNDA DURUM

• 1. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA UYGULAMA 

467

1. HOLLANDA 

467

1. FRANSA 

468

III. BELÇİKA 

471

1. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ 

472

1. Sığınma Hakkı ve Usulü 

473

1. Göçmen Olarak Kabul 

474

1. NORVEÇ KRALLIĞI 

475

1. Mevzuat 

475

1. Yetkili Merciler 

476

1. BİRLEŞİK KRALLIK, İSKOÇYA VE KUZEY İRLANDA 

478

1. Mevzuat 

478

1. Yargılama Usulü 

479

VII. İTALYA 

480

VIII. YUNANİSTAN 

482

1. KANADA 

483

1. Amaç ve Uygulama 

483

1. Yetkili Merciler 

484

1. Ülkeye Giriş ve İkamet 

484

1. Sınırdışı Etme ve Tutuklama 

485

1. Temyiz Hakkı 

485

1. Mültecilerin Korunması 

486

1. ALMANYA 

487

• 2. TÜRK HUKUKUNDA MÜLTECİ VE SIĞINMACILARA İLİŞKİN HÜKÜMLER 

491

1. YÜRÜRLÜKTEKİ MEVZUAT 

491

1. Anayasa 

491

1. Diğer Kanunlardaki Hükümler 

494

1. İskân Kanunu 

494

2. Muharip Yabancı Ordu Mensuplarından Türkiye’ye İltica Edenler Hakkında Kanun 

495

3. Askerlik Kanunu 

495

4. Ahıska Türklerinin Türkiye’ye Kabulü ve İskanına Dair Kanun 

496

5. Bilgi Edinme Hakkı Kanunu 

496

1. ULUSAL EYLEM PLÂNI VE YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA MEVZUATI 

496

1. Ulusal Eylem Plânı 

496

1. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Çerçevesinde Koruma 

501

1. Amaç ve Kapsam 

501

2. Türkiye’ye Giriş, Vize ve İkamet 

502

3. Sınırdışı Etme 

503

4. Uluslararası Koruma Çeşitleri 

504

5. Genel Usuller 

504

1. Başvuru 

504

1. İdari Gözetim Altında Tutma 

505

1. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik 

505

1. Geçici Koruma Yönetmeliği 

508

1. Uluslararası İşgücü Kanunu 

509

1. Uluslararası İşgücü Kanunu’nun Uygulama Yönetmeliği 

511

1. Geçici Koruma Sağlanan Yabancıların Çalışma İzinlerine Dair Yönetmelik 

512

1. Uluslararası Koruma Başvuru Sahibi ve Uluslararası Koruma Statüsü Sahibi Kişilerin Çalışmasına Dair Yönetmelik 

513

III. KONUYA İLİŞKİN DANIŞTAY KARARLARI 

513

1. Sınırdışı Edilmeye İlişkin Kararlar 

513

1. Ruslan Kurkaev v. İçişleri Bakanlığı Kararı 

513

2. Alimujiang Abuderuheman v. İçişleri Bakanlığı Yürütmeyi Durdurma Kararı 

515

3. Golafghan Mirafghan v. İçişleri Bakanlığı Kararı 

517

4. Ali Osmanov v. İçişleri Bakanlığı Davası 

517

1. Sığınma Talebinin Reddine İlişkin Kararlar 

518

1. Mohammad Sharif Mohammadi ve Pervin Barai Navara v. İçişleri Bakanlığı Kararı 

518

2. Alfred Shkurti (Aldo Bare) v. İçişleri Bakanlığı Davası 

519

3. Afganistan uyruklu E.K v. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü 

519

1. Geçici Olarak İkamet İzni ve Uydu Kent’te Serbest Dolaşım ile İlgili Kararlar 

520

1. Parviz Norouzi v. İçişleri Bakanlığı Kararı 

520

2. İçişleri Bakanlığı ve Mariam Pourkar (Kendisine Asaleten, Sara Afoar’a Velayeten), Chiya Afsar, Tara Afsar, Serdar Afsar Davası 

520

3. İçişleri Bakanlığı v. Ali Abdullahi Davası 

521

1. Malvarlığının Dondurulması ile İlgili Kararlar 

522

1. Yasin A. A. Kadi v. Başbakanlık/Dışişleri Bakanlığı/Maliye Bakanlığı Davası 

522

2. Yasin A. A. Kadi v. Başbakanlık, Dışişleri Bakanlığı ve Maliye Bakanlığı Kararı 

524

1. KARARLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ 

525

6. Bölüm

GÖÇ HUKUKU

• 1. GÖÇ VE İLTİCA 

529

1. GÖÇ VE İLTİCA ARASINDAKİ İLİŞKİ 

529

1. GİRİŞ YERLEŞME VE ÇALIŞMA HAKKI 

530

1. Türk Vatandaşlarının Avrupa Ülkelerine Giriş Hakkı 

530

1. Genel Olarak 

530

2. Avrupa Konseyi Üyesi Devletler Arasında Kişilerin Seyahatine İlişkin Avrupa Sözleşmesi 

531

1. Ortaklık Hukuku Çerçevesinde Türk Vatandaşlarının AB Ülkelerine Giriş ve İkamet Hakkı 

531

1. Yabancıların Türkiye’ye Giriş Hakkı 

533

1. Türkiye’de Yabancıların İkamet Hakkı 

534

1. Yabancıların Türkiye’de Çalışma Hakkı 

536

1. Genel Olarak 

536

2. Yabancıların Türkiye’de Çalışma Şartları 

536

3. Çalışma İzni Türleri 

537

III. GÖÇMEN İŞÇİLERİN KORUNMASI 

538

1. Uluslararası Belgelerde 

538

1. Avrupa Birliği’nde 

540

1. Birincil Normlarda 

540

2. İkincil Normlarda 

541

1. Sınır Kontrolü 

541

1. Tarihçe 

541

1. Yeni Düzenlemeler 

543

1. Vize 

543

1. Tarihçe 

543

1. Yeni Düzenlemeler 

544

1. YASADIŞI GÖÇMEN İŞÇİLER 

544

1. AB Hukukunda 

544

1. Yasadışı Göç Yönergesi (Direktif) 

544

2. ABAD Kararları 

546

1. C–209/08 Komisyon v. Lüksemburg Davası 

546

1. C–266/08 Sayılı Karar 

547

1. C–58/21 Sayılı Dava 

547

1. C–66/21 Sayılı Dava 

547

1. Türk Hukukunda 

548

1. Ulusal Eylem Plânı 

548

2. İç Hukuktaki Hükümler 

548

1. Genel Olarak 

548

1. Sınır Dışı Etme 

549

1. Kabul Barınma ve Geri Gönderme Merkezleri 

551

1. Çalışma Hakkı 

551

1. İdari Gözetim Altında Bulundurma (Muhafaza Altına Alma) 

552

1. YUKK’nın Yürürlüğe Girmesinden Sonra AİHM’in Türkiye Kararları 

556

1. G.B. ve Diğerleri v. Türkiye Kararı 

556

1. Amerkhanov v. Türkiye Kararı 

557

1. R.M. v. Türkiye Kararı 

557

1. Case of J.A and A.A v. Türkiye 

558

1. Uluslararası Sözleşme ve Protokol 

558

1. AB–Türkiye Geri Kabul Anlaşması 

559

1. Hazırlanışı 

559

2. Kapsamı 

559

• 2. İNSAN TİCARETİ SUÇU VE GÖÇMEN KAÇAKÇILIĞI 

561

1. GENEL OLARAK 

561

1. AVRUPA BİRLİĞİNDE 

564

III. TÜRK HUKUKUNDA 

566

1. Tarihçe 

566

1. İnsan Ticareti Mağdurlarının Güvenli ve Gönüllü Dönüş İşlemleri 

567

1. İnsan Ticaretiyle Mücadele ve Mağdurların Korunması Hakkında Yönetmelik 

570

1. DENİZDE GERİ–GÖNDERİLMEME İLKESİ 

571

Sonuç 

573

EKLER 

577

YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA KANUNU 

579

YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA KANUNU GENEL GEREKÇE 

579

YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA KANUNU MADDE GEREKÇELERİ 

579

ULUSLARARASI KORUMA BAŞVURU SAHİBİ VE ULUSLARARASI KORUMA STATÜSÜ SAHİBİ KİŞİLERİN ÇALIŞMASINA DAİR YÖNETMELİK 

579

GEÇİCİ KORUMA YÖNETMELİĞİ 

579

ULUSLARARASI İŞGÜCÜ KANUNU 

580

GEÇİCİ KORUMA SAĞLANAN YABANCILARIN ÇALIŞMA İZİNLERİNE DAİR YÖNETMELİK 

580

İNSAN TİCARETİYLE MÜCADELE VE MAĞDURLARIN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK 

580

Kaynakça 

581

Kavram Dizini 

597