Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar

Dr. Mehmet MADEN

Birinci Bölüm

CEZALANDIRMAKTAKİ AMAÇLAR BAKIMINDAN ONARICI ADALET YAPTIRIMI VE TOPLUM İÇERİSİNDE İNFAZ EDİLEN CEZA HUKUKU YAPTIRIMLARI

I. -GENEL OLARAK-5

II. -CAYDIRMA-9

A. -Genel Olarak Caydırma Yaklaşımı-9

1. -Ferdî Caydırma-10

2. -Umumî Caydırma-11

3. -Göreli Caydırma-12

4. -Kısmî Caydırma-13

B. -Caydırma Teorisinin Eleştirisi-13

III. -OLANAKSIZLAŞTIRMA-21

A. -Genel Olarak Olanaksızlaştırma Teorisi-21

B. -Olanaksızlaştırma Teorisinin Eleştirisi-24

IV. -ISLÂH-27

V. -REHABİLİTASYON-27

A. -Genel Olarak Rehabilitasyon Yaklaşımı-27

B. -Rehabilitasyon Yaklaşımının Eleştirisi-31

VI. -KARŞILIĞINI VERME-37

A. -Genel Olarak Karşılığını Verme Yaklaşımı-37

B. -Karşılığını Verme Yaklaşımının Eleştirisi-43

VII. -DÜZELTME ve ONARMA-47

A. -Genel Olarak Düzeltme Yaklaşımı-47

B. -Düzeltme Yaklaşımının Eleştirisi-49

VIII. -SOSYAL TEORİLER-52

IX. -CEZALANDIRMAKTAKİ AMAÇ BAKIMINDAN TÜRK HUKUKU-53

X. -CEZANIN ESASI ve CEZALANDIRMAKTAKİ AMAÇ KONUSUNDAKİ GÖRÜŞÜMÜZ: BÜTÜNCÜL TEORİ-58

A. -Ceza, Suç Karşılığında Verilen Tabiî Bir Tepkidir-58

B. -Cezalandırmaktaki Genel Amaç İyiliğin Hâkim Kılınmasıdır-62

C. -Ceza, Haksızlığın Tasvip Edilmeyişinin Bir İfadesidir ve Bu Tasvip Etmeyişin Bir İfade Biçimidir-62

D. -Cezanın Ölçüsünü Belirlemede Kusur Etkilidir-63

E. -Cezanın İnfazında Suçlunun Islâhı Amaçlanır-64

XI. -BÜTÜNCÜL TEORİDE KISA SÜRELİ HAPİS CEZALARI İLE ONARICI ADALET YAPTIRIMININ VE TOPLUM İÇERİSİNDE İNFAZ EDİLEN CEZA HUKUKU YAPTIRIMLARININ MUKAYESESİ-65

İkinci Bölüm

ONARICI ADALET YAPTIRIMININ VE TOPLUM İÇERİSİNDE İNFAZ EDİLEN CEZA HUKUKU YAPTIRIMLARININ CEZA ADALETİ SİSTEMİNDEKİ YERİ

I. -KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE KAPSAM-73

II. -ONARICI ADALET YAPTIRIMININ VE TOPLUM İÇERİSİNDE İNFAZ EDİLEN CEZA HUKUKU YAPTIRIMLARININ HUKUKİ NİTELİĞİ-78

A. -Müeyyide, Yaptırım, Güvenlik Tedbiri ve Ceza-78

1. -Müeyyide ve Yaptırım Kavramları-78

2. -Onarıcı Adalet Yaptırımının ve Toplum İçerisinde İnfaz Edilen Ceza Hukuku Yaptırımlarının Niteliği: İkameli (Geçişli) (Dönüşümlü) Yaptırım-81

3. -Güvenlik Tedbiri Kavramı-86

4. -Ceza Kavramı ve Cezanın Nitelikleri-88

a. -Ceza Kavramı-88

b. -Cezanın Nitelikleri-89

(1) -Ceza, Suçun Karşılığıdır-89

(2) -Ceza, Olumsuz Bir Değer Yargısı İçerir-89

(3) -Ceza, Yoksun Kılıcı Niteliğe Sahiptir-89

(4) -Ceza, Kasıtlı Bir Uygulamadır ve Bir Sebep için Uygulanır-90

(5) -Ceza, Zecrîdir-91

5. -Cezaların ve Güvenlik Tedbirlerinin Ortak Yönleri-91

a. -Zecrîlik Bakımından-91

b. -Kanunîlik İlkesi Bakımından-91

c. -Bir Suç İşlendikten Sonra Uygulanma Bakımından-92

6. -Cezalar ile Güvenlik Tedbirlerinin Benzer Yönü: Konu Bakımından-93

7. -Cezalar ile Güvenlik Tedbirleri Arasındaki Farklar-93

a. -Amaç Bakımından-93

b. -Öz Bakımından-94

c. -Kusur İlişkisi Bakımından-95

d. -Süre Tayini Bakımından-95

e. -İnfaz Rejimi Bakımından-96

f. -Karar Veren Merci Bakımından-97

B. -Türk Ceza Kanunu’nda -Seçenek Tedbirler- Adıyla Düzenlenen Onarıcı Adalet Yaptırımının ve Toplum İçerisinde İnfaz Edilen Ceza Hukuku Yaptırımlarının Hukuki Niteliği-97

1. -Genel Olarak -Seçenek Tedbirler--97

2. -Düzenlenişleri İtibarıyla Ceza Olarak Görülmeye Daha Elverişli Olan Toplum İçerisinde İnfaz Edilen Ceza Hukuku Yaptırımları-105

3. -Düzenlenişi İtibarıyla Tedbir Olarak Görülmeye Daha Elverişli Olan Toplum İçerisinde İnfaz Edilen Ceza Hukuku Yaptırımı-109

4. -Düzenlenişi İtibariyle Onarıcı Adalet Yaptırımı Olarak Görülmeye Daha Elverişli Olan İkameli Yaptırım-113

III. -ONARICI ADALET YAPTIRIMININ VE TOPLUM İÇERİSİNDE İNFAZ EDİLEN CEZA HUKUKU YAPTIRIMLARININ CEZA ADALETİ SİSTEMİNDEKİ ÜST KATEGORİLERİ-114

A. -Hapsetme Harici Ceza Hukuku Yaptırımı Olarak Onarıcı Adalet Yaptırımı ve Toplum İçerisinde İnfaz Edilen Ceza Hukuku Yaptırımları-114

B. -Hapis Cezasının Sakıncalarını Gidermeye Yönelik Kurum Olarak Onarıcı Adalet Yaptırımı ve Toplum İçerisinde İnfaz Edilen Ceza Hukuku Yaptırımları-115

C. -Yaptırımın Belirlenmesi ve Bireyselleştirilmesi Aracı Olarak Onarıcı Adalet Yaptırımı ve Toplum İçerisinde İnfaz Edilen Ceza Hukuku Yaptırımları-115

1. -Cezanın Belirlenmesi ve Bireyselleştirilmesi Kavramları-115

2. -Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması, Cezanın İnfazının Ertelenmesi ve Seçenek Yaptırım Uygulaması Arasındaki İlişki ve Türk Ceza Adaleti Sisteminde Bu Kurumların Uyumlulaştırılması için Önerilerimizi Barındıran -Kademeli Sistem--119

a. -Mer’i Ceza Hukuku Sistemimizdeki Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması, Hapis Cezasının İnfazının Ertelenmesi ve Seçenek Yaptırım Tatbiki Müesseselerinin Mukayesesi-119

(1) -Nitelik Bakımından-119

(2) -Objektif Koşullar Bakımından-124

(3) -Sübjektif Koşullar Bakımından-130

(4) -Uygulama Bakımından-131

(5) -Hukukî Sonuçlar Bakımından-134

i. -Genel Olarak-134

ii. -Hukuk Düzeninde Arzu Edilen Şekilde Geçirilme Hâli-134

iii. -Hukuk Düzeninde Arzu Edilmeyen Hususların Gerçekleşmesi Hâli-137

b. - -Kademeli Yaptırım Sistemi--143

(1) -Genel Olarak Kademeli Yaptırım Sistemi-143

(2) -Nitelik Bakımından-144

(3) -Objektif Koşullar Bakımından-145

(4) -Sübjektif Koşullar Bakımından-146

(5) -Uygulama Bakımından-146

(6) -Hukukî Sonuçlar Bakımından-148

i. -Hukuk Düzeninde Arzu Edilen Şekilde Geçirilme Hâli-148

ii. -Hukuk Düzeninde Arzu Edilmeyen Hususların Gerçekleşmesi Hâli-149

Üçüncü Bölüm

ONARICI ADALET YAPTIRIMININ VE TOPLUM İÇERİSİNDE İNFAZ EDİLEN CEZA HUKUKU YAPTIRIMLARININ TAYİNLERİ VE TÜRLERİ

I. -SEÇENEK YAPTIRIMA ÇEVİRME ŞARTLARI-151

A. -Genel Olarak-151

B. -Objektif Şartlar-156

C. -Sübjektif Şartlar-160

D. -Seçenek Yaptırıma Çevirme Yasağı-165

E. -Seçenek Yaptırıma Çevirme Zorunluluğu-173

1. -Genel Şart: Daha Önce Hapis Cezasına Mahkûm Edilmemiş Olmak-173

2. -Mahkûm Olunan Hapis Cezasına Göre Zorunlu Çevirme-176

3. -Yaşa Bağlı Olarak Zorunlu Çevirme-176

F. -İngiltere ve Galler’de Yaptırımın Belirlenmesi-177

1. -Yaptırım Türünün Belirlenmesi-177

2. -Yaptırımın Şiddetinin Belirlenmesi-178

a. -Genel Olarak-178

b. -Şiddetine Göre Yaptırım Aralıkları-179

(1) -Düşük Ölçekli Yaptırımlar-179

(2) -Orta Ölçekli Yaptırımlar-180

(3) -Yüksek Ölçekli Yaptırımlar-181

II. -SEÇENEK YAPTIRIM HÜKMÜNÜN HUKUKÎ SONUÇLARI-181

A. -Yaptırımın Koşullarına Uygun Davranılması Halinde Hukukî Sonuçlar-181

B. -Yaptırımın Koşullarına Aykırılık Halinde Hukukî Sonuçlar-182

C. -Yükümlülüklerin İhlâline İngiltere’de Bağlanan Hukukî Sonuçlar-188

1. -İngiltere’de Yükümlülüklerin İhlâliyle İlgili Olarak Sorumlu Görevlinin Yapacağı İşlemler-188

a. -Uyarıda Bulunma-188

b. -Uyarı Yapıldıktan Sonra Gerçekleşen İhlâl-189

2. -İngiltere’de Yükümlülüklerin İhlâli Hâlinde Hâkimin veya Mahkemenin Yapacağı İşlemler-189

a. -Suçlunun Hazır Bulunmasından Önceki İşlemler-189

b. -Suçlunun Hazır Bulunmasından Sonraki İşlemler-189

(1)- Hükmün şartlarını, o anda hükmü veriyor olsaydı hükme koyabileceği daha külfetli yükümlülükler öngörecek şekilde değiştirmek-189

(2) -Orijinal suç için hüküm kurar gibi hüküm kurmak-190

(3) -Elli bir Haftaya Kadar Hapis Cezası Vermek-191

III. -SEÇENEK YAPTIRIM TÜRLERİ-192

A. -Genel Olarak-192

B. -Mağdurun veya kamunun uğradığı zararın tamamen giderilmesi (TCK, m. 50/1-b)-193

C. -Bir meslek veya sanat edinmeyi sağlamak amacıyla bir eğitim kurumuna devam etme (TCK, m. 50/1-c)-197

D. -Belirli yerlere gitmekten veya belirli etkinlikleri yapmaktan yasaklanma (TCK, m. 50/1-d)-202

E. -Ehliyet veya ruhsat belgelerinin geri alınması veya belli bir meslek veya sanatı yapmaktan yasaklanma (TCK, m. 50/1-e)-205

F. -Kamuya yararlı bir işte çalıştırılma (TCK, m. 50/1-f)-209

G. -Belirli Faaliyette Bulundurma-221

1. -İkâmet Mecburiyeti-223

2. -Program Yükümlülüğü-223

3. --Devam Merkezi- Yükümlülüğü-224

4. -Nezaret-225

H. -Belirli Zaman Dilimlerinde Belirli Yerde Kalma Yükümlülüğü-226

SONUÇ-227

KAYNAKLAR-243