İnsan Kaynakları Yöneticisinin El Kitabı
İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİCİSİNİN EL KİTABI
Prof. Dr. Neslihan OKAKIN, Prof. Dr. Müjdat ŞAKAR
- İnsan Kaynakları Yönetimi Kavramı
- İnsan Kaynaklarında İş Analizleri
- İnsan Kaynakları Yönetiminde Planlama
- İnsan Kaynaklarında İşe Alma Süreci
- İş Sözleşmesinin Yapılması
- İnsan Kaynaklarında Oryantasyon Ve İşe Yerleştirme
- İş Sözleşmesiyle İşe Alma Zorunluluğu (Zorunlu İstihdam)
- İş Sözleşmesinin Sona Ermesi
- İnsan Kaynakları Yönetiminde Performans Değerlendirme
- İş Güvencesi
- İnsan Kaynaklarında Ücretlendirme Ve Ücret Yönetimi
- İş Hukuku Açısından Ücret
- İnsan Kaynakları Yönetiminde Kariyer
- İşverenin İşçiyi Koruma Ve Eşit İşlem Borcu
- Çalışma Süreleri
- Kıdem Tazminatı, Çalışma Belgesi Ve İbraname
- Özelliği Olan İşlerde Uygulanacak İş Hukuku Kuralları
- Yargıtay Kararları
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ................................................................................................V
KISALTMALAR...............................................................................XXI
BÖLÜM I
İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ KAVRAMI
PERSONEL YÖNETİMİNDEN İNSAN KAYNAKLARI
YÖNETİMİNE GEÇİŞ ...........................................................................1
İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNİN AMACI..................................... 3
İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNDE STRATEJİK ANLAYIŞ............. 5
İNSAN KAYNAKLARI BÖLÜMÜNÜN ÖRGÜTLENMESİ.......................7
BÖLÜM II
İNSAN KAYNAKLARINDA İŞ ANALİZLERİ
İŞ ANALİZİ .........................................................................................9
İŞ ANALİZİNDE KULLANILAN KAVRAMLAR ...................................10
İŞ ANALİZİNİN AMACI VE KULLANILDIĞI ALANLAR...................... 11
İŞ ANALİZİ SÜRECİ...........................................................................12
İŞ ANALİZİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER....................................13
1. Geleneksel Yöntemler ........................................................13
2. Yapılandırılmış Yöntemler.................................................13
a. Görev Envanteri...........................................................................14
b. Pozisyon Analizi Formu (PAQ)....................................................14
c. Fonksiyonel İş Analizi..................................................................15
3. Kritik Vakalar Tekniği........................................................15
İŞ ANALİZLERİ SONUÇLARI.............................................................16
1. İş Tanımları...........................................................................................16
2. İş Gereklilikleri......................................................................................16
3. İş Performansı Standartları.................................................................16
4. İş Sınıflarının Oluşturulması................................................................17VIII
BÖLÜM III
İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNDE PLANLAMA
İNSAN KAYNAKLARI PLANLAMASI .................................................21
İNSAN KAYNAKLARI PLANLAMASININ AMACI VE KAPSAMI ........ 23
1. Dış Faktörler.........................................................................................26
2. Örgütsel Faktörler................................................................................26
3. İşgücü Faktörleri..................................................................................26
İNSAN KAYNAKLARI PLANLAMASINDA BAŞVURULAN
TAHMİN TEKNİKLERİ ..................................................................... 28
Yargısal-Sezgisel Tahmin Teknikleri......................................... 28
Geleneksel Yönetici Yargısına Dayanan Tahminler...........................28
Delfi Tekniği..........................................................................................28
Nominal Teknik....................................................................................29
Sayısal-İstatistiksel Tahmin Teknikleri.....................................30
Basit Doğrusal Regresyon Analizleri..................................................30
Çoklu Regresyon Analizleri ..................................................................31
İNSAN KAYNAKLARI PLANLARININ HAZIRLANMASI ....................31
Yerleştirme Çizelgelerinin Hazırlanması ...................................31
İnsan Kaynağı Temininin Planlanması...................................... 32
İnsan Kaynakları Planlarının Son Şeklini Alması...................... 34
BÖLÜM IV
İNSAN KAYNAKLARINDA İŞE ALMA SÜRECİ
ADAY TOPLAMA SÜRECİ ..................................................................37
ADAY TOPLAMA YÖNTEMLERİ ....................................................... 38
İç Kaynaklardan Aday Toplama Yöntemleri.............................. 39
Örgütte Çalışanların Terfi Ettirilerek Boş Pozisyonların
Doldurulması........................................................................................39
Dış Kaynaklardan Aday Toplama Yöntemleri............................ 39
İşveren Kaynakları..............................................................................40
Kendiliğinden Başvurmuş Olanların Değerlendirilmesi ....................41
Danışmanlık Kuruluşları......................................................................41
Diğer Kurumlar....................................................................................42
PERSONEL SEÇİM SÜRECİ .............................................................. 44IX
PERSONEL SEÇİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER..............................47
PERSONEL SEÇİM TEKNİKLERİ......................................................48
Başvuru Formlarının ve Özgeçmişlerin İncelenmesi.................48
Referanslar ...............................................................................49
Testler ...................................................................................... 50
Testlerin Geçerliliği..............................................................................50
Testlerin Güvenilirliği...........................................................................51
Test Çeşitleri..........................................................................................51
Psikoteknik Testler ................................................................... 52
Görüşme53
Yapılandırılmış Görüşme.....................................................................54
Yarı Yapılandırılmış Görüşme ............................................................54
Serbest Görüşme (Yapılandırılmamış Görüşme)............................... 55
Diğer Teknikler..........................................................................55
PERSONEL SEÇİM SÜRECİNİN TAMAMLANMASI .......................... 56
BÖLÜM V
İŞ SÖZLEŞMESİNİN YAPILMASI
İŞ SÖZLEŞMESİ YAPMA EHLİYETİ.................................................. 59
Genel Ehliyet Şartları................................................................ 59
İş Hukukuna Özgü Ehliyet Sınırlamaları...................................60
Küçük İşçi Çalıştırma Yasağı...............................................................60
Kadın İşçi Çalıştırma Yasağı................................................................61
Sağlık Durumu Uygun Olmayan İşçileri Çalıştırma Yasağı.............63
İŞ SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİ............................................................... 64
İŞ SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ...........................................................67
Sürekli-Süreksiz İş Sözleşmeleri................................................67
Süresi Belirli-Süresi Belirsiz İş Sözleşmeleri..............................67
Deneme Süreli-Deneme Süresiz İş Sözleşmeleri .......................68
Tam Süreli-Kısmî Süreli İş Sözleşmeleri...................................69
Takım Sözleşmesi......................................................................69
İŞ SÖZLEŞMESİNDE İŞÇİNİN BORÇLARI ........................................ 70
İş Görme Borcu......................................................................... 70
İşçi İş Görme Borcunu Bizzat Kendisi Yerine Getirmelidir................70
İşçi İş Görme Borcunu Özenle Yerine Getirmelidir ............................70X
İşçi, Sözleşmede Belirtilen veya Kendisinden Beklenebilecek
İşi Yerine Getirmelidir ..........................................................................71
İşçi İş Görme Borcunu Sözleşmede Gösterilen Yer ve Zamanda
Yerine Getirmelidir ...............................................................................71
İşçi İş Görme Borcunu Geçici (Ödünç) İş İlişkisi Kuran Bir
Sözleşmede Ödünç Alan İşverene Sunmalıdır .................................... 72
Sadakat Borcu............................................................................73
İşverenin Emir ve Talimatlarına Uyma Borcu............................73
Rekabet Etmeme Borcu..............................................................74
BÖLÜM VI
İNSAN KAYNAKLARINDA ORYANTASYON VE
İŞE YERLEŞTİRME
ORYANTASYON.................................................................................75
ORYANTASYON EĞİTİMİNİN HAZIRLANMASI ................................76
Oryantasyon Eğitimi Programlarının Amacı ve İçeriği...............76
Oryantasyon Eğitimi Programlarının Sağladığı Yararlar........... 78
Oryantasyon Eğitimi Programlarının Geliştirilmesi...................79
Oryantasyon Eğitimine Katılan Yeni Personelin Özelliklerinin
İncelenmesi...........................................................................................80
Oryantasyon Eğitiminden Sorumlu Olacak Kişilerin
Belirlenmesi..........................................................................................81
İş Arkadaşlarının Yeni Personel Üzerindeki Etkilerinin
Araştırılması ........................................................................................81
Oryantasyon Eğitiminin Süresi ve Uygulanacağı Yerin
Belirlenmesi..........................................................................................82
Oryantasyon Eğitiminde Kullanılacak olan Araç ve
Yöntemlerin Saptanması.....................................................................83
ORYANTASYON EĞİTİMİNİN UYGULANMASI ................................84
İşletmeye Yönelik Bilgilerin Verilmesi...................................... 85
Bölüme ve İşe Yönelik Bilgilerin Verilmesi ...............................86
Oryantasyon Eğitiminin İzlenmesi ve Değerlendirilmesi...........86
İŞE YERLEŞTİRME ..........................................................................88
YERLEŞTİRME KARARLARININ SINIFLANDIRILMASI .................89
Terfiler .....................................................................................89
Üstünlük Temelli Terfiler.....................................................................89
Kıdem Temelli Terfiler .........................................................................89XI
Transferler................................................................................90
Rütbe İndirimi..........................................................................90
İŞTEN AYRILMALAR........................................................................90
Aşınma.......................................................................................91
İşin Sona Ermesi .......................................................................91
İşe Son Verilmesi.......................................................................91
YERLEŞTİRMEDE KARŞILAŞILAN SORUNLAR............................... 92
İNSAN KAYNAKLARININ GELİŞTİRİLMESİ .................................... 93
Personelin Eskimesi.......................................................................................94
İnsan Gücünün Çeşitliliği..............................................................................95
İşten Ayrılmalar ............................................................................................95
BÖLÜM VII
İŞ SÖZLEŞMESİYLE İŞE ALMA ZORUNLULUĞU
(ZORUNLU İSTİHDAM)
ÖZÜRLÜ VE ESKİ HÜKÜMLÜ İSTİHDAMI ZORUNLULUĞU.............97
Türkiye İş Kurumu'nun Aracılığı............................................... 99
İşyeri ve Çalışma Koşullarının Özürlülere Göre
Hazırlanması .......................................................................... 100
Özürlülerin Çalıştırılamayacakları İşler ve Eski
Hükümlülerin Çalıştırılmayacakları İşyerleri ........................ 100
ASKERLİK VEYA KANUNÎ BİR ÖDEV SEBEBİYLE İŞTEN
AYRILAN İŞÇİLERİ YENİDEN İŞE ALMA ZORUNLULUĞU.............101
İŞYERİ HEKİMİ VE İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI ÇALIŞTIRMA
ZORUNLULUĞU.............................................................................. 101
Eğitim Yükümlülüğü................................................................102
BÖLÜM VIII
İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ
İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESİH DIŞINDA SONA ERMESİ......................103
Tarafların Anlaşmasıyla Sözleşmenin Sona Ermesi (İkale) ......103
Taraflardan Birinin Ölümü ile Sözleşmenin Sona Ermesi........105
Belirli Süreli İş Sözleşmesinde Sürenin Dolması İle
Sözleşmenin Sona Ermesi........................................................105
İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESİH YOLUYLA SONA ERMESİ ....................106XII
Fesih Kavramı ve Feshin Şekli..................................................106
Fesih Çeşitleri..........................................................................106
SÜRESİ BELİRLİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ .................................106
Süresi Belirli İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Feshi.........107
Yargıtay Kararlarında Ortaya Konan İlkeler ...........................108
Nitelikli İşçinin Uzun Süre İşsiz Kalması “Hayatın Olağan Akışı”na
Uygun Düşmez ...................................................................................108
Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Feshi Haklı Sebebe veya İfa
İmkânsızlığına Dayanıyorsa Tazminat Ödenmez.............................110
İşçinin Sadece Mutad İş Zamanı İçinde Kazandığı Para Mahsup
Edilir .................................................................................................... 111
İşin Yapılmamasından Dolayı Tasarruf Edilen Değerler İçin
Cüzi Bir Oranda İndirim Yapılmalıdır ..............................................112
Süresi Belirli İş Sözleşmesinin İşçi Tarafından Feshi............... 112
SÜRESİ BELİRSİZ İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ ............................... 113
İşçi veya İşveren Tarafından Fesih Bildirim Süresi Verilmesi... 114
Fesih Bildirim Süresinin Amacı..........................................................114
Fesih Bildirim Süreleri........................................................................114
Sözleşmenin Sona Ereceği Tarihin Hesaplanması............................115
Bildirim Sürelerine Uyulmamasının Hukukî Sonucu............... 116
Bildirim Sürelerine İlişkin Ücretin İşçiye Peşin Ödenmesi...............116
İhbar Tazminatı..................................................................................116
“Bildirim Sürelerine İlişkin Ücretin İşçiye Peşin Ödenmesi” ile
“İhbar Tazminatı”nın Hesaplanması................................................. 117
Fesih Bildirim Süresi İçinde İşçiye Yeni İş Arama İzni
Verilmesi.................................................................................. 118
İŞVERENİN FESİH HAKKINI KÖTÜYE KULLANMASI VE
SONUÇLARI .................................................................................. 119
Kötüniyet Tazminatı................................................................. 119
Sendikal Tazminat....................................................................120
FESHİN SINIRLANDIRILMASI VE GECİKTİRİLMESİ..................... 121
Feshin Sınırlandırılması.......................................................... 121
Feshin Geciktirilmesi...............................................................122
İşçinin Raporlu veya İzinli Olduğu Sürede Feshin Geciktirilmesi.....122
Geçici Silah Altına Alınan İşçinin Sözleşmesinin Feshinin
Geciktirilmesi.......................................................................................122XIII
Grev ve Lokavt Sırasında Sözleşmenin Feshinin Geciktirilmesi.......122
Mevsimlik İşlerde Sözleşmenin Feshinin Geciktirilmesi ...................122
ÇALIŞMA KOŞULLARINDA DEĞİŞİKLİK VE İŞ
SÖZLEŞMESİNİN FESHİ .................................................................124
SÜRESİ BELİRLİ VEYA BELİRSİZ İŞ SÖZLEŞMELERİNİN
HAKLI SEBEPLE DERHÂL FESHİ ...................................................126
a) İşin, İşçinin Sağlığı veya Hayatı İçin Tehlikeli Olması.....................127
b) İşverenin veya Başka Bir İşçinin, Bulaşıcı veya İşçinin İşiyle
Bağdaşmayan Bir Hastalığa Tutulması........................................... 128
İşverenin Ahlâk ve İyiniyet Kurallarına Uymayan Hâlleri ve
Benzerleri (İş K. md.24/II).......................................................128
a) İşverenin İşçiyi Sözleşmenin Esaslı Noktalarında Yanıltması .. 128
b) İşverenin Şeref ve Namusa Dokunacak Davranışlarda
Bulunması ..................................................................................129
c) İşverenin Sataşması, Suç İşlemesi, İthamda Bulunması ........ 130
ç) İşçinin Cinsel Tacize Uğramasına Rağmen İşverenin
Önlem Almaması....................................................................... 130
d) İşverenin İşçi Ücretini Ödememesi veya Eksik Ödemesi......... 130
e) İşverenin Çalışma Şartlarını Uygulamaması ..........................131
Zorlayıcı Sebepler (İşK. md.24/III) .......................................... 131
Sözleşmenin İşveren Tarafından Haklı Sebeple Derhâl Feshi
Sağlık Sebepleri (İşK. md.25/I)................................................132
a) İşçinin İşiyle Bağdaşmayacak Bir Hastalığa Yakalanması ....132
b) İşçinin Kendi Kusuruyla Hastalanması veya Sakatlanması
ve Bu Yüzden İşe Devamsızlık Yapması....................................132
c) İşçinin Kusuru Olmaksızın Hastalanması, Sakatlanması veya
Gebelik ve Doğum Sebebiyle İşe Devamsızlık Yapması............133
İşçinin Ahlâk ve İyiniyet Kurallarına Uymayan Hâlleri ve
Benzerleri (İşK. md.25/II)........................................................134
b) İşçinin Şeref ve Namusa Dokunacak Davranışlarda
Bulunması veya Ahlâka Aykırı Yaşayışı...................................134
c) İşçinin Cinsel Tacizde Bulunması..............................................135
ç) İşçinin Sataşması, İçki ve Uyuşturucu Yasağına Aykırı
Davranması................................................................................135
d) İşçinin Doğruluk ve Bağlılığa Uymayan Davranışlarda
Bulunması...................................................................................136
e) İşçinin İşyerinde Suç İşlemesi....................................................136XIV
f) İşçinin İzinsiz ve Mazeretsiz İşe Devamsızlık Yapması............136
g) İşçinin Görevini Hatırlatıldığı Halde Yapmaması...................137
ğ) İşçinin İşgüvenliğini Tehlikeye Düşürmesi veya İşyerinde
Zarara Yol Açması .....................................................................137
Zorlayıcı Sebepler (İşK. md.25/III) ..........................................138
BÖLÜM IX
İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNDE PERFORMANS
DEĞERLENDİRME
PERFORMANS DEĞERLENDİRME..................................................139
Başarılı bir Performans Değerlendirme Sisteminin
Oluşturulması .........................................................................140
Performans Değerlendirmenin Amacı ve Yararlanılan Alanlar... 141
PERFORMANS YÖNETİMİ...............................................................142
Performans Değerlendirme Süreci...........................................143
Performans ölçütlerinin oluşturulması..............................................143
Performans Değerlendirmenin Uygulanması...........................144
Performans Değerleyiciler................................................................. 144
Performans Değerlendirme Uygulama Sıklığı................................. 144
PERFORMANS DEĞERLENDİRMEDE KULLANILAN YÖNTEMLER..145
Kişinin Tek Başına Değerlendirmesinin Yapıldığı Yöntemler ..145
Derecelendirme yöntemi ....................................................................145
Zorunlu seçim yöntemi ...................................................................... 146
Tanımlayıcı Metin...............................................................................147
Kritik boyutlar yöntemi..................................................................... 148
Kontrol listesi yöntemi....................................................................... 149
Kıyaslamalı Değerlendirme Yöntemleri...................................150
Sıralama yöntemi .............................................................................. 150
Alternatif sıralama yöntemi.............................................................. 150
Adam adama kıyaslama yöntemi......................................................151
Zorunlu dağılım yöntemi....................................................................151
Diğer Yöntemler:......................................................................152
Davranışsal Temellere dayalı Dayanışma........................................152
Amaçlara Göre Performans Değerleme.............................................152
360 Derece Geri Bildirim....................................................................152
Takıma Dayalı Performans Değerleme.............................................153
PERFORMANS DEĞERLENDİRMEDE YAPILAN HATALAR............153XV
BÖLÜM X
İŞ GÜVENCESİ
İŞ GÜVENCESİ KAVRAMI................................................................ 157
İŞ KANUNU'NDAKİ İŞ GÜVENCESİ HÜKÜMLERİ ..........................158
İş Güvencesi Hükümlerinden Yararlananlar............................158
Otuz veya Daha Fazla İşçi Çalıştıran Bir İşyerinde Çalışmak .........159
En Az Altı Aylık Kıdeme Sahip Olmak................................................161
Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi İle Çalışmak..........................................162
İş Kanunu 18. Maddede Belirtilen İşveren Vekillerinden Olmamak ..162
Feshin Geçerli Bir Sebebe Dayanması......................................162
İşçinin Yeterliliğinden ve Davranışlarından Kaynaklanan
Geçerli Sebepler...................................................................................163
a) İşçinin Yetersizliğinden Kaynaklanan Sebepler............... 164
b) İşçinin Davranışlarından Kaynaklanan Sebepler............ 164
c) İşletmenin, İşyerinin veya İşin Gereklerinden
Kaynaklanan Sebepler......................................................... 164
Sözleşmenin Feshinde Usul ve Feshe İtiraz .......................................165
Geçersiz Feshin Sonuçları........................................................166
İş Güvencesi Tazminatlarının Hesaplanması ...........................168
Yargıtay Kararlarından Örnekler..............................................171
Fesih Son Çare Olmalıdır....................................................................171
İş İlişkisinin Sürdürülmesinin Beklenemeyeceği Durumlarda,
Feshin Geçerli Sebeplere Dayandığı Kabul Edilmelidir....................172
İşçinin Verimliliğinin Tespiti Teknik Bilirkişi Yoluyla Mümkündür ..172
İşe İade Davası Devam Ederken İşçinin İşe Başlatılmış Olması,
Aksi İleri Sürülmedikçe Davalı İşverenin Feshin Geçerli Bir
Sebebe Dayanmadığını Kabul Ettiği Şeklinde Değerlendirilmelidir...173
İş Güvencesi Hükümlerinden İşçinin Önceden Feragati Geçerli
Değildir................................................................................................174
TOPLU İŞÇİ ÇIKARMA..................................................................... 175
BÖLÜM XI
İNSAN KAYNAKLARINDA ÜCRETLENDİRME VE
ÜCRET YÖNETİMİ
ÜCRETLENDİRME...........................................................................179
ÜCRETLENDİRME SÜRECİ .............................................................180XVI
İş Analizleri..............................................................................182
İş Değerlemesi .........................................................................182
Sıralama Yöntemi ............................................................................. 184
Sınıflandırma Yöntemi........................................................................185
Faktör Karşılaştırma Yöntemi .......................................................... 186
Puan Yöntemi..................................................................................... 190
İş De
