Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşme

ÜÇÜNCÜ KİŞİYİ KORUYUCU ETKİLİ SÖZLEŞME



Nil KARABAĞ BULUT



- Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşmenin Amacı, Tarihçesi Ve Üçüncü Şahsın Zararını Tazmin Kurumundan Ayrılması

- Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşmenin Hukuki Dayanağı

- Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşmenin Şartları Ve Hukuki Sonuçları



NİL KARABAĞ BULUT

İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Medeni Hukuk Anabilim Dalı

Araştırma Görevlisi

ÜÇÜNCÜ KİŞİYİ

KORUYUCU ETKİLİ

SÖZLEŞME



ÖNSÖZ .........................................................................................vii

İÇİNDEKİLER ............................................................................... ix

KISALTMA CETVELİ ....................................................................xiii

GİRİŞ ............................................................................................. 1

I. ÜÇÜNCÜ KİŞİYİ KORUYUCU ETKİLİ SÖZLEŞMENİN

AMACI, TARİHÇESİ VE ÜÇÜNCÜ ŞAHSIN ZARARINI

TAZMİN KURUMUNDAN AYRILMASI ........................................ 5

A. Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşmeye İhtiyaç

Duyulmasının Nedeni .......................................................... 5

1. Nisbilik Prensibi ............................................................. 5

2. Haksız Fiil Hükümleri ile Sözleşme Sorumluluğuna

İlişkin Hükümlerin Kıyaslanması ................................... 8

3. Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşmenin Amacı ...... 12

B. Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşmenin

Tarihçesi ve Gelişimi ......................................................... 14

1. Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşmenin Hukuki

Dayanağı Bakımından ................................................ 14

2. Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşmenin

Uygulama Alanı Bulabilmesinin Şartları ve Diğer

Unsurları Bakımından ................................................. 18

C. Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşme ile Üçüncü

Şahsın Zararını Tazmin Kurumunun Birbirinden

Ayrılması........................................................................... 20

1. Üçüncü Şahsın Zararını Tazmin Kurumu ..................... 20

2. Üçüncü Şahsın Zararını Tazmin Kurumunun

Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşmeden Farkı ....... 21

İÇİNDEKİLERx

II. ÜÇÜNCÜ KİŞİYİ KORUYUCU ETKİLİ SÖZLEŞMENİN

HUKUKİ DAYANAĞI................................................................ 25

A. Genel Olarak ..................................................................... 25

B. Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşmenin Hukuki

Dayanağı Olarak Üçüncü Kişi Yararına Tam Sözleşme ...... 26

1. Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme (BK. m. 111/I) ............ 26

2. Üçüncü Kişi Yararına Tam Sözleşme ............................ 28

3. Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşmeyi Üçüncü

Kişi Yararına Tam Sözleşmeye Dayandıran Görüş ........ 31

C. Sözleşmenin Yorumlanması ve Tamamlanması

Suretiyle Sözleşmenin Üçüncü Kişiyi Koruyucu

Etkisinin Tesisi ................................................................. 34

1. Sözleşmenin Yorumlanması ......................................... 34

2. Sözleşmenin Tamamlanması ........................................ 38

3. Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşmenin Hukuki

Dayanağı Olarak Sözleşmenin Yorumlanması ve

Tamamlanması Görüşü ............................................... 41

D. Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşmenin Hukuki

Dayanağı Olarak Örf ve Adet Hukuku ............................... 45

E. Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşmenin Hukuki

Dayanağı Olarak Hâkimin Yarattığı Hukuk ....................... 47

1. Kanun Boşluğu ............................................................ 47

2. Kanun Boşluğu Çeşitleri .............................................. 49

a. Hüküm İçi Boşluk (Lücken İntra Legem) ................. 49

b. Hüküm Dışı Boşluk (Lücken Praeter Legem) ........... 50

3. Alman Hukuku’nda Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili

Sözleşmeyi Hâkimin Yarattığı Hukuka Dayandıran

Görüş ......................................................................... 55

F. Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşmenin Hukuki

Dayanağı Olarak Koruma Yükümlülükleri ve Edim

Yükümlülüğünden Bağımsız Borç İlişkisi Teorisi ............... 59

1. Sözleşmeden Doğan Yükümlülükler ............................. 59

a. Edim Yükümlülükleri ............................................. 60

b. Yan Yükümlülükler ................................................ 64

c. Koruma Yükümlülükleri ........................................ 66

2. Edim Yükümlülüğünden Bağımsız Borç İlişkisi ............ 69xi

3. Edim Yükümlülüğünden Bağımsız Borç İlişkisinin

Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşmenin Hukuki

Dayanağını Teşkil Ettiğine İlişkin Görüş ...................... 74

G. Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşmenin Hukuki

Dayanağına İlişkin Görüşlerin Değerlendirilmesi .............. 76

1. Üçüncü Kişi Yararına Tam Sözleşmenin Üçüncü

Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşmenin Hukuki

Dayanağını Teşkil Ettiğine İlişkin Görüş ...................... 76

2. Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşmenin Hukuki

Dayanağı Olarak Sözleşmenin Yorumlanması ve

Tamamlanması Görüşü ............................................... 79

3. Türk ve İsviçre Hukuklarında Hâkimin

Yarattığı Hukukun Üçüncü Kişiyi Koruyucu

Etkili Sözleşmenin Hukuki Dayanağı Olarak

Değerlendirilmesi ......................................................... 81

4. Edim Yükümlülüğünden Bağımsız Borç İlişkisi

Görüşü ........................................................................ 87

a. Türk Hukuku’nda Edim Yükümlülüğünden

Bağımsız Borç İlişkisi Görüşü ................................. 87

b. İsviçre Hukuku’nda Edim Yükümlülüğünden

Bağımsız Borç İlişkisi Görüşü ................................. 90

5. Görüşümüz.................................................................. 94

III. ÜÇÜNCÜ KİŞİYİ KORUYUCU ETKİLİ SÖZLEŞMENİN

ŞARTLARI VE HUKUKİ SONUÇLARI ....................................... 99

A. Sözleşmeye Aykırılık Hükümleri Uyarınca

Korunacak Olan Üçüncü Kişilerin Sınırlandırılması .......... 99

1. Genel Olarak ............................................................... 99

2. Edime Yakınlık .......................................................... 101

3. Üçüncü Kişinin Korunmasında Alacaklının

Menfaatinin Olması ................................................... 106

4. Öngörülebilirlik .......................................................... 112

5. Üçüncü Kişinin Korunma İhtiyacının Bulunması ....... 115

B. Edim Yükümlülüklerinin İhlali Halinde Üçüncü

Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşme Sorunu .......................... 118

C. Üçüncü Kişinin Korunan Hukuki Değerleri ..................... 120xii

D. Alacaklı ile Borçlu Arasındaki Borç İlişkisinin

Üçüncü Kişinin Sözleşmeye Aykırılık Hükümlerine

Dayanan Tazminat Talebi Üzerindeki Etkisi .................... 122

1. Genel Olarak ............................................................. 122

2. Sorumsuzluk Anlaşmasının Üçüncü Kişinin

Tazminat Talebine Etkisi ............................................ 124

3. Birlikte Kusur ............................................................ 129

4. Zamanaşımı ............................................................... 131

SONUÇ ...................................................................................... 135

KAYNAKÇA ................................................................................ 137

KAVRAMLAR DİZİNİ .................................................................. 145