Milletlerarası Ticaret Hukuku
Prof. Dr. Nuray EKŞİ
İÇİNDEKİLER
İKİNCİ BASIYA ÖNSÖZ III
ÖNSÖZ V
KISALTMALAR. 1
Birinci Bölüm
MİLLETLERARASI TİCARİ SÖZLEŞMELER
§ 1 MİLLETLERARASI TİCARİ SÖZLEŞMELERİN
HUKUKİ REJİMİ VE BU SÖZLEŞMELERİN
HAZIRLANMASI 1
I. Milletlerarası Ticari Sözleşmelerin Hukuki Rejimi. 1
II. Milletlerarası Ticari Sözleşmelerde Bulunması
Gereken Hükümler . 4
§ 2 MİLLETLERARASI TİCARİ SÖZLEŞMELERE
UYGULANACAK HUKUK 30
I. Genel Olarak 30
II. MÖHUK’un 24. Maddesi Uyarınca Sözleşmeden
Doğan Borçlara Uygulanacak Hukukun Tayini 31
A. MÖHUK’un 24. Maddesinde Yer Alan Kanunlar
İhtilâfı Kuralı 31
B. Hukuk Seçimine İlişkin Esaslar. 32
1. Hukuk Seçimi Klozu/Müstakil Hukuk Seçimi
Anlaşması. 32
2. Açık Hukuk Seçimi/Zımnî Hukuk Seçimi 33
3. Hukuk Seçiminin Kapsamı. 34
4. Hukuk Seçiminin Zamanı. 34
5. Seçilen Hukukta Sonradan Yapılan Değişiklikler 35
6. Sözleşmeyle Herhangi Bir Bağlantısı Olmayan
Hukukun Seçilmesi . 35
C. Taraflarca Hukuk Seçiminin Yapılmadığı Hallerde
Esasa Uygulanacak Hukukun Sözleşmenin En Yakın
İrtibatlı Olduğu Yer Esasına Göre Tayini 36
VIII
1. MÖHUK’un 24. Maddesinin (4). Fıkrası 36
2. MÖHUK’un 24. Maddesinin (4). Fıkrası Uyarınca
En Yakın İrtibatı Tayin Eden Karineler . 36
3. MÖHUK’un 24. Maddesinin (4). Fıkrasında Yer
Alan Karinelerin Uygulanmayacağı Durumlar 38
D. Esasa İlişkin Hukukun Uygulama Alanı 39
1. Genel Olarak 39
2. Sözleşmelere İlişkin Olmakla Beraber Ayrı
Kanunlar İhtilafı Kurallarıyla Düzenlenmiş
Olan Konular . 39
a. Tarafların Ehliyeti 39
b. Sözleşmenin Şekli . 39
c. Sözleşmenin İfa Usulü ve Eşyanın Korunmasına
İlişkin Tedbirler . 39
d. Zamanaşımı . 40
e. Sözleşmenin Temsilci veya Acente Vasıtasıyla
Yapılması 40
E. MÖHUK’un 24. Maddesinin Gösterdiği Hukukun
Uygulanmasını Engelleyen Haller 41
1. Milletlerarası Antlaşmalar. 41
2. Kamu Düzeni. 42
3. Müdahaleci Normlar/Doğrudan Uygulanan Kurallar . 42
a. Genel Olarak Milletlerarası Özel Hukukta
Müdahaleci Normlar/Doğrudan Uygulanan
Kurallar 42
b. Yargıtay Kararlarında Müdahaleci Normlar/
Doğrudan Uygulanan Kurallar . 48
§ 3 MİLLETLERARASI TİCARİ SÖZLEŞMELERE İLİŞKİN
AVRUPA BİRLİĞİ SÖZLEŞMELER HUKUKUNUN
PRENSİPLERİ, UNIDROIT PRENSİPLERİ VE 1980
VİYANA KONVANSİYONU . 51
I. Avrupa Sözleşmeler Hukukunun Prensipleri 2002 51
II. Milletlerarası Ticari Sözleşmelere İlişkin UNIDROIT
Prensipleri 2010. 56
III. Milletlerarası Menkul Mal Satım Sözleşmelerine
İlişkin Birleşmiş Milletler (1980 Viyana) Konvansiyonu 63
§ 4 KANUNLAR İHTİLÂFI ALANINDA “INCORPORATION” . 66
I. “Incorporation” Kavramı. 66
IX
II. Incorporation ve Hukuk Seçimi . 67
A. Sözleşmeler Alanında Hukuk Seçimi Esası. 67
B. Incorporation’ın Hukuk Seçiminden Farkı . 68
C. Incorporation ve Kısmî Hukuk Seçimi 71
D. Incorporation ve istikrar Klozları (Stabilisation Clauses) 72
E. Geçersiz Hukuk Seçimi Klozları Incorporation
Olarak Yorumlanabilir mi?. 74
F. Incorporation ve Elektronik Ticari Sözleşmeler . 75
III. Genel İşlem Şartları ve Standart Sözleşmelerin
Incorporation’ı. 77
IV. Türkiye’nin Katılmadığı veya Onaylamadığı
Milletlerarası Antlaşmaların Incorporation’ı . 84
İkinci Bölüm
MİLLETLERARASI EŞYA TAŞIMA
I. Türkiye’nin Taraf Olduğu Milletlerarası Eşya
Taşıma Antlaşmaları 89
A. Türkiye’nin Taraf Olduğu Demiryoluyla Milletlerarası
Taşımaya İlişkin Antlaşmalar 89
B. Türkiye’nin Taraf Olduğu Havayoluyla Milletlerarası
Taşımaya İlişkin Antlaşmalar 90
C. Türkiye’nin Taraf Olduğu Karayoluyla Milletlerarası
Taşımaya İlişkin Antlaşmalar 92
D. Türkiye’nin Taraf Olduğu Denizyoluyla Milletlerarası
Taşımaya İlişkin Antlaşmalar 93
II. MÖHUK’un 29. Maddesi Uyarınca Eşya Taşıma
Sözleşmelerine Uygulanacak Hukukun Tayini 94
A. MÖHUK’un 29. Maddesinde Yer Alan Kanunlar
İhtilâfı Kuralı . 95
B. MÖHUK’un 29. Maddesinin Gösterdiği Hukukun
Uygulama Alanı 96
C. MÖHUK’un 29. Maddesinin Gösterdiği Hukukun
Uygulama Alanı Dışında Kalan Konular 96
1. Eşya Taşıma Sözleşmesinde Tarafların Ehliyeti 96
2. Eşya Taşıma Sözleşmesinin Şekli 96
3. Eşya Taşıma Sözleşmesinin İfa Usulü ve Eşyanın
Korunmasına İlişkin Tedbirler. 97
4. Zamanaşımı. 98
X
5. Eşya Taşıma Sözleşmesinin Temsilci veya Acente
Vasıtasıyla Yapılması 98
D. MÖHUK’un 29. Maddesinin Gösterdiği Hukukun
Uygulanmasını Engelleyen Haller. 98
1. Kamu Düzeni 98
2. Müdahaleci (Doğrudan Uygulanan) Kurallar 99
III. MÖHUK’un 29. Maddesinin Uygulanmayacağı Haller . 101
A. Taşıma Sözleşmelerine İlişkin Milletlerarası Antlaşmaların
Varlığı 101
1. Eşya Taşımaya İlişkin Milletlerarası Antlaşmanın
Türkiye Tarafından Onaylanmış Olması 101
2. Eşya Taşımaya İlişkin Milletlerarası Antlaşmanın
Türkiye Tarafından Onaylanmamış Olması 104
B. Yolcu Taşıma Sözleşmeleri 107
IV. MÖHUK’un 29. Maddesinin Ortaya Çıkardığı Sorunlar 107
A. Hukuk Seçiminin Şekline Yer Verilmemiş Olması 107
B. Taşıma Şekline Bakılmaksızın Bütün Eşya Taşıma
Sözleşmelerine Uygulanıp Uygulanamayacağı Sorunu 107
C. MÖHUK’un 29. Maddesinin Multimodel Taşımalara
Uygulanıp Uygulanmayacağı Sorunu . 117
D. Taşıyıcının Esas İşyerinin Tanımlanmamış Olması. 118
E. MÖHUK’un 29. Maddesinin Denizyoluyla Taşıma
Sözleşmelerine Uygulanmasından Kaynaklanan Sorunlar . 119
1. Elverişli Bayrak (Flags of Convenience) Ülkelerinde
Tescil Edilen Off-shore Şirketleri Açısından Esas
İşyerinin Belirlenmesindeki Zorluklar. 119
2. Denizyolu ile Taşıma Sözleşmeleri Açısından “Taşıyan”,
“Gönderilen” ve “Yükleten” Kavramlarının Farklı
Anlamlarda Kullanılmasından Kaynaklanan Sorunlar 120
3. MÖHUK’un 29. Maddesinin Konişmentoya İlişkin
Uyuşmazlıklarda Uygulanmaması . 120
4. Konişmentoda Taşımaya İlişkin Hükümlerin Yer
Alması Halinde MÖHUK’un 29. Maddesinin
Uygulanıp Uygulanmayacağı Sorunu 120
F. MÖHUK’un 29. Maddesinin Milletlerarası Kargo
Şirketleri ile Yapılan Taşıma Sözleşmelerine Uygulanıp
Uygulanmayacağı Sorunu . 122
G. MÖHUK’un 29. Maddesinin Milletlerarası Posta
Taşımalarına Uygulanıp Uygulanmayacağı Sorunu 126
XI
H. MÖHUK’un 29. Maddesinin Milletlerarası Cenaze
Taşımalarına Uygulanıp Uygulanmayacağı Sorunu 128
V. MÖHUK’da Geçiş Hükümlerinin Olmaması Sebebiyle
Milletlerarası Eşya Taşıma Sözleşmeleri Açısından
29. Maddenin Hangi Andan İtibaren Uygulanacağı Sorunu . 132
Üçüncü Bölüm
MİLLETLERARASI TİCARİ UYUŞMAZLIKLARIN
ÇÖZÜM YOLLARI
I. Milletlerarası Ticari Uyuşmazlıkların Millî Mahkemeler
Aracılığıyla Çözümü. 135
A. Genel Olarak Türk Milletlerarası Yetki Sistemi . 135
B. Milletlerarası Ticari Uyuşmazlıkların Tarafların Seçtiği
Millî Mahkemelerde Çözümlenmesi. 140
1. Anlaşmayla Türk Mahkemelerinin Milletlerarası
Yetkisinin Tesisi. 140
a. Türk Mahkemesine Yetki Veren Anlaşmanın
Şekline İlişkin Şartlar . 141
b. Türk Mahkemesine Yetki Veren Anlaşmanın Esasına
İlişkin Şartlar. 141
c. Yetki Anlaşmalarına İlişkin Sınırlamalar 147
2. Yetki Anlaşmasıyla Yabancı Mahkemenin Yetkisinin Tesisi. 150
a. Yabancı Mahkemeye Yetki Veren Sözleşmenin
Türk Hukukunda Sonuç Doğurması İçin Gerekli
Şartlar 151
b. Seçilen Yabancı Mahkemenin Münhasır Yetkisi. 154
c. Yetki Sözleşmesine Rağmen Türk Mahkemelerinin
Davaya Bakacağı Durumlar 160
II. Milletlerarası Ticari Uyuşmazlıkların Tahkim Yolu ile
Çözümü 160
A. Genel Olarak Milletlerarası Ticari Tahkim . 160
a. Tahkim Kavramı ve Türleri 160
b. Tahkimin Tercih Nedenleri. 162
c. Tahkim Yargılaması 163
d. Tahkime Getirilen Sınırlamalar ve Tahkimin
Denetlenmesi. 164
B. Türk Hukukunda Milletlerarası Tahkimin Kaynakları 166
C. Devletin ve Kamu Kurumlarının Taraf Olduğu Yatırım
Uyuşmazlıklarının Tahkim Yoluyla Çözümü 169
XII
D. Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizine ilişkin Yasal
Düzenlemeler ve Milletlerarası Antlaşmalar 173
E. Türkiye’deki Tahkim Merkezleri 175
III. Alternatif Uyuşmazlık Çözümü 177
A. Genel Olarak Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri. 177
B. Yabancı Ülkelerde Gerçekleşen Alternatif Uyuşmazlık
Çözümü Faaliyetlerinin Türkiye’deki Sonuçları . 180
Dördüncü Bölüm
MİLLETLERARASI TİCARETTE KULLANILAN
TESLİM ŞEKİLLERİ
I. Teslim Şekillerine İlişkin ICC Kuralları ile TTK
Arasındaki İlişki . 183
II. Teslim Şekilleriyle İlgili Olarak ICC Tarafından
Yapılan Düzenlemeler . 184
III. ICC Kurallarına Göre Teslim Şekilleri 190
A. Teslim Şekillerinin İki Gruba Ayrılması 190
B. ICC Kurallarında Yeralan Onbir Teslim Şekli 191
1. EXW (Ex Works/Ex Warehouse) İhracatçının Ülkesinde
İşyerinde, Fabrikada, Ardiyede, Depoda Teslim 191
2. FCA (Free Carrier) İhracatçının Ülkesinde Ana Taşıma
Ücreti Ödenmemiş Olarak Taşıyıcıya Teslim. 192
3. FAS (Free Alongside Ship) İhracatçının Ülkesinde
Gemi Doğrultusunda Teslim 193
4. FOB (Free on Board) İhracatçının Ülkesinde Geminin
Küpeştesinde Teslim . 193
5. CFR (Cost and Freight) İhracatçının Ülkesinde
Masraflar ve Navlun Ödenmiş Olarak Geminin
Küpeştesinde Teslim . 196
6. CIF (Cost Insurance and Freight) İhracatçının
Ülkesinde Masraflar, Sigorta ve Navlun Ödenmiş
Olarak Geminin Küpeştesinde Teslim . 197
7. CPT (Carriage Paid To) İhracatçının Ülkesinde Taşıma
Ücreti Ödenmiş Olarak Nakil Aracının Üzerinde Teslim 199
8. CIP (Carriage and Insurance Paid To) İhracatçının
Ülkesinde Masraflar, Sigorta ve Navlun Ödenmiş
Olarak Nakil Aracı Üzerinde Teslim 199
9. DAP (Delivered at Place) İthalatçının Ülkesinde
Belirlenen Yerde Teslim 200
XIII
10. DAT (Delivered at Terminal) İthalatçının Ülkesinde
Terminalde Teslim 201
11. DDP (Delivered Duty Paid) Gümrük Vergileri Ödenmiş
Olarak İthalatçının Ülkesinde Belirlenen Yerde Teslim 202
Beşinci Bölüm
KAMBİYO MEVZUATI
I. Döviz, Kambiyo ve Kambiyo Kontrolü . 203
A. Döviz ve Kambiyo Kavramları 203
B. Kambiyo Kontrolü . 204
C. Kambiyo Kontrol Mercileri. 204
II. Kambiyo Mevzuatına Devlet Müdahalesinin Amacı. 205
III. Kambiyo Mevzuatının Dayanakları 206
A. 1567 Sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Kanun 206
1. Genel Olarak 1567 Sayılı Kanunun İçeriği 206
2. 1567 Sayılı Kanunun 1. Maddesi Uyarınca Bakanlar
Kurulunun Yasal Düzenleme Yapma Yetkisinin Kapsamı . 208
3. Bakanlar Kurulu Tarafından Yapılan Yasal
Düzenlenmelerin Yayım Şekli ve Yürürlüğe Konulması. 208
4. Bakanlar Kurulu Tarafından Yapılan Yasal
Düzenlemelere Uyulmamasının Sonuçları 209
5. Kabahat Teşkil Eden Fiiller ve İdarî Para Cezaları. 209
6. İdarî Para Cezalarına Karar Verecek Olan Merci ve
Bunların Tahsili. 210
B. Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar . 210
C. Hazine Müsteşarlığının Tebliğleri. 212
D. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Genelgeleri . 212
IV. Kambiyo Mevzuatının Tarihi Gelişimi 213
V. Kambiyo Mevzuatının Milletlerarası Ticaret
Hukukundaki Yeri 218
A. Genel Olarak. 218
B. Kambiyo Mevzuatının Milletlerarası Ticaret
Hukukundaki Önemi . 222
VI. Kambiyo Mevzuatında ihracat ve ithalat Hesaplarına
İlişkin Önemli Değişiklikler . 224
A. İhracat ve İthalat Hesaplarının Kapatılmasının Devlet
Tarafından Takibine İlişkin Dönem 224
XIV
B. İhracat ve İthalat Hesaplarının Devlet Tarafından Takibinin
8.2.2008 Tarihinden İtibaren Ortadan Kaldırılması 228
VII. Kambiyo Mevzuatına Göre Sözleşme Bedelinin Yabancı
Para Olarak Kararlaştırılması ve Bunun Sonuçları . 229
A. Genel Olarak Türk Hukukunda Yabancı Para Kayıtları 229
B. Kambiyo Mevzuatındaki Gelişmeler ve Yabancı
Para ile Ödeme. 235
C. İhracat ve İthalatta Dövizle Ödeme 239
Altıncı Bölüm
MİLLETLERARASI TİCARETTE KULLANILAN
ÖDEME YÖNTEMLERİ
I. Ödeme Yöntemlerinin Yasal Dayanakları 241
II. Ödeme Yöntemleri . 242
A. Peşin Ödeme (Prepayment/Advance Payment) 242
B. Alıcı Firma Prefinansmanı (Prefinancing) 243
C. Kabul Kredili Ödeme (Acceptance Credit). 244
D. Mal Mukabili Ödeme (Cash Against Goods) 245
E. Vesaik Mukabili Ödeme (Cash Against Documents) 247
1. ICC Tahsiller İçin Yeknesak Kurallar. 247
2. Vesaik Mukabili Ödeme ile ilgili Taraflar 247
3. Vesaik Mukabili Ödeme Şeklinin işleyişi. 248
4. Bankaların Tahsil İşleminde Kullanılan Belgelerle
İlgili Sorumlulukları . 249
F. Akreditif (Letter of Credit). 250
1. Akreditife İlişkin ICC Tarafından Yapılan Düzenlemeler . 250
2. Akreditife İlişkin Kuralların Uygulanması 253
3. Akreditifin Tanımı. 254
4. Akreditifin Tarafları. 255
5. Genel Olarak Akreditifin İşleyişi 256
6. Akreditifin Genel Özellikleri. 258
7. Akreditifin Türleri . 260
a. Dönülebilir Akreditif (Revocable L/C) 260
b. Dönülemez Akreditif (Irrevocable L/C) 262
c. Teyitli Akreditif (Confirmed L/C) ve Teyitsiz Akreditif
(Unconfirmed L/C) 263
d. Devredilebilir Akreditif (Transferable L/C) 264
XV
e. Rotatif Akreditif (Revolving L/C) 266
f. Ard Arda Akreditif (Back to Back L/C). 267
g. Ödenmesi Ertelenmiş Akreditif
(Deferred Payment L/C) 269
h. Kırmızı Kayıt (Red Clause) ve Yeşil Kayıt
(Green Clause) Taşıyan Akreditifler . 269
ı. Teminat Akreditifi (Standby L/C) . 271
8. Akreditifte Rezerv . 273
9. Akreditifte Geçici ve Koruyucu Tedbirlere Başvurulması 275
a. İhtiyati Tedbir Kararıyla Akreditif Bedelinin
Ödenmesinin Durdurulması. 275
b. İhracatçının Alacaklılarının Akreditif Bedeli
Üzerine Haciz Koydurması 277
10.UCP 600’ün Yanı Sıra ICC Tarafından Akreditiflere
İlişkin Yapılan Diğer Düzenlemeler . 277
a. Milletlerarası Standart Bankacılık Uygulaması
(International Standart Banking Practice-ISBP 681) . 277
b. Elektronik ibraz için 600 Nolu Broşüre Ek Yayın
Sürüm 1.1 (eUCP 600) 278
c. Belgeli Vesikalara ilişkin Uyuşmazlık Çözüm
Uzmanlığı Kuralları (Rules for Documentary
Instruments Dispute Resolution ExpertiseDODEX Rules) 279
d. Akreditifte Bankalararası Rambursmana İlişkin
Yeknesak Kurallar (Uniform Rules for Bank-to-Bank
Reimbursements under Documentary CreditsURR 725) . 282
G. Banka Ödeme Yükümlülüğü . 284
1. Banka Ödeme Yükümlülüğüne İlişkin ICC Kuralları:
URBPO 750E 284
a. Banka Ödeme Yükümlülüğüne İlişkin ICC
Kurallarının Hazırlık Çalışmaları ve Genel Esasları. 284
b. BPO’nun Mal Mukabili Ödeme ve Akreditiften Farkı. 285
c. BPO’nun Tarafları ve İşleyişi 286
d. BPO’nun Esas Sözleşmeden, Belgelerden, Mallardan,
Hizmetlerden ve Yapılan İşlerden Mücerret Olması 287
e. Mücbir Sebepler 288
f. BPO’dan Doğan Alacağın Devri 288
2. ICC URBPO Kurallarının Hukuki Niteliği ve Bağlayıcılığı 288
XVI
a. BPO’da veya Bankalar Arasındaki Sözleşmede
URBPO Kurallarına Atıf Yapılması 288
b. BPO’da veya Bankalar Arasındaki Sözleşmede
URBPO Kurallarına Atıf Yapılmaması Halinde
URBPO Kurallarının Uygulanabilirliği 290
3. BPO’nun Tabi Olduğu Hukuk. 292
a. BPO’nun İç Ticarette Kullanılması Halinde
Tabi Olacağı Hukuk. 292
b. BPO’nun Dış Ticarette Kullanılması Halinde
Tabi Olacağı Hukuk. 293
aa. Oluşturulan Veri İçindeki Ödeme Yükümlülüğü
Segmenti’nde veya Bankalar Arasında Yapılan
Sözleşmede, ICC URBPO Kurallarına Atıf
Yapılması Halinde BPO’nun Tabi Olacağı Hukuk 293
bb. Oluşturulan Veri İçindeki Ödeme Yükümlülüğü
Segmenti’nde veya Bankalar Arasında Yapılan
Sözleşmede, ICC URBPO Kurallarına Atıf Yapıl
Yapılmaması Halinde BPO’nun Tabi Olacağı
Hukuk . 294
Yedinci Bölüm
MİLLETLERARASI UYGULAMADA BANKA
TEMİNAT MEKTUPLARI
I. Giriş 297
II. Banka Teminat Mektubunun Tanımı 299
III. Teminat ilişkisinin Kurulması . 300
A. Teminat ilişkisinin Tarafları 300
1. Genel Olarak 300
2. Teminat Alan (Muhatap) 301
3. Teminat Veren (Banka). 301
a. Türk Bankası Tarafından Teminat Verilmesi. 301
b. Yabancı Banka Tarafından Teminat Verilmesi 305
c. Konsorsiyum Oluşturulması Yoluyla Teminat
Verilmesi 305
B. Teminat Mektubunun Düzenlenmesi ve İçeriği . 306
V. Banka Teminat Mektuplarına İlişkin ICC Düzenlemeleri. 314
A. Akdi Teminatlar İçin Yeknesak Kurallar 1978
(Uniform Rules for Contract Guarantees–URCG 325) 314
B. Talebe Bağlı Garantiler İçin Yeknesak Kurallar 1992
(Uniform Rules Demand Guarantees–URDG 458) 318
XVII
C. Garantilere İlişkin Birörnek Kurallar–Model Formları
Kapsayan 2010 Revizyonu (ICC Uniform Rules for
Demand Gurantees Including Model Forms 2010
Revision–URDG 758) . 319
1. Genel Olarak URDG 758. 320
a. URDG 758’in Hazırlık Çalışmaları. 320
b. URDG 758’in Genel Özellikleri 320
c. URDG 758’in Uygulama Alanı 321
d. URDG 758’de Yeralan Genel İlkeler . 324
aa. Mücerretlik/Soyutluk İlkesi 324
bb. Belgeler Üzerinden İşlem Yapılması 325
cc. Belgeye Dayanmayan Şartların
Kararlaştırılamaması 325
e. URDG 758’in Getirdiği Yenilikler. 326
D. URDG 758’e Göre Banka Teminat Mektuplarının/
Kontrgarantilerin Düzenlenmesi, İçeriği ve Bağlayıcılık
Kazanması 327
1. Teminat Mektubu veya Kontrgaranti İçin Başvurunun
Yapılması. 327
2. Başvurunun İşleme Alınmaması 327
3. Teminat Mektuplarında/Kontrgarantilerde Yer
Alacak Bilgiler . 327
4. Teminat Mektuplarında Değişiklik Yapılması . 328
E. URDG 758’e Göre Tarafların Sorumlulukları. 329
1. Garantörün Sorumlulukları . 329
a. Genel Olarak Garantörün Sorumlulukları. 329
b. Garantörün Sorumluluğu Kapsamı Dışında
Kalan Haller 329
aa. Belgelerin Geçerliliğinden Sorumluluk
Üstlenmemesi 329
bb. Belgelerin İletilmesinden ve Çevirisinden
Sorumluluk Üstlenmemesi 329
cc. Üçüncü Şahsın Fiilinden Sorumlu Tutulamaması 330
2. Lehtarın Sorumlulukları. 330
3. Amirin Sorumlulukları . 330
F. URDG 758’e Göre Ödeme Talebi. 331
1. Ödeme İçin İbrazın Yapılması 331
a. İbrazın Yeri ve Şekli 331
XVIII
b. İbrazın Zamanı 331
c. Kısmi Talep/Çoklu Talep, Taleplerin Tutarı ve
Taleplerin Birbirinden Bağımsızlığı. 331
d. İbrazın Amire Bildirilmesi 332
e. İbrazın İncelenmesi Yöntemi ve İnceleme Süresi . 332
2. Ödemenin Yapılması. 332
a. Ödeme Yeri 332
b. Ödemenin Yapılacağı Ülke Parası 332
c. Teminat Mektubundaki Tutarın Altında veya
Üzerinde Bir Rakamın Ödenmesi 333
3. “Vadeyi Uzat veya Öde” (Extend or Pay) Kuralı
Uyarınca Ödemenin Askıya Alınması 334
4. Uygun Olmayan Ödeme Talebi. 334
a. Uygun Olmayan Ödeme Talebinin Reddi 334
b. Uygun Olmayan Ödeme Talebi Üzerine Banka
Teminat Mektubuna veya Kontrgarantiye
Rezerv Konulması. 334
5. Mücbir Sebeplere İstinaden Ödemeden Kaçınma 335
G. Garantinin Devredilmesi ve Alacağın Temliki 336
H. URDG 758’e Göre Teminatın Sona Ermesi 336
I. URDG 758’e Göre Banka Teminat Mektuplarından
Doğan Uyuşmazlıkların Çözümüne Uygulanacak
Hukuk ve Yetkili Mahkeme . 337
1. Uygulanacak Hukuk . 337
2. Yetkili Mahkeme . 337
J. URDG 758’in Türk Özel ve Kamu Sektöründe Uygulanması 337
VI. Teminat Mektubu Türleri. 340
A. ICC’nin Teminat Mektuplarına İlişkin Yeknesak
Kurallar 2009 Revizyonunda (URDG 758) Teminat
Mektubu Türlerine Yer Verilmemesi. 340
B. Dış Ticarette Kullanılan Diğer Teminat Mektubu Türleri 340
1. Para Blokajı ile ilgili Teminat Mektubu
(Retention Bond/Retention Money Guarantee) 340
2. Teminat Akreditifi (Stand by Letter of Credit) 341
3. İhracat ve İthalatta Kullanılan Teminat Mektupları. 342
a. Garanti Lokal (Local Guarantee) . 342
b. İhracatta Peşin Ödemeye İlişkin Teminat Mektupları 342
XIX
c. İthalatta Peşin Ödemeye İlişkin Teminat Mektupları . 343
d. Geçici İthalat ve Geçici İhracata İlişkin Teminat
Mektupları . 343
e. Geçici Teçhizat İhracına İlişkin Teminat Mektupları 344
C. Kamu İhale Kanunu ve Kamu İhale Sözleşmeleri
Kanunu Kapsamında Verilen Teminat Mektupları 344
1. Geçici Teminat Mektubu 344
2. Kesin Teminat Mektubu . 345
3. Ek Kesin Teminat 346
VII. Teminat Mektuplarından Doğan Uyuşmazlıkların Çözümü 347
A. Banka Teminat Mektuplarına İlişkin Milletlerarası
Antlaşmalar 347
B. Banka Teminat Mektuplarına İlişkin ICC Kurallarına
Göre Uyuşmazlıkların Çözümü. 349
1. ICC Tarafından Hazırlanan Akdi Teminatlar İçin
Yeknesak Kurallara Göre Uyuşmazlıkların Çözümüne
Uygulanacak Hukuk ve Yetkili Mahkeme 350
2. ICC’nin Teminat Mektuplarına İlişkin Yeknesak
Kurallar 2009 Revizyonu-URDG 758’e Göre
Uyuşmazlıkların Çözümüne Uygulanacak Hukuk ve
Yetkili Mahkeme . 350
C. Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında
Kanuna Göre Yetkili Hukukun Tayini 351
D. Kambiyo Mevzuatının Banka Teminat Mektuplarına
İlişkin Ödemelere Etkisi 352
1. Türk Parası ile Ödeme 353
2. Yabancı Para ile Ödeme 353
VIII. Yargıtay Kararlarında Milletlerarası Banka Teminat
Mektuplarından Kaynaklanan Özel Sorunlar 354
A. Sözleşme İfa Edildiği Halde Teminat Mektubunun
İade Edilmemesi Üzerine Türk Mahkemesinin Verdiği
Teminat Mektubunun Hükümsüzlüğüne İlişkin
Kararın Kontrgaranti Mektubu Açısından Sonuçları 354
B. Lehtar Tarafından Yabancı Ülkede Bulunan Muhataba
Karşı Türk Mahkemesinde Açılan Teminat Mektubunun
İadesinin (Hükümsüzlüğünün) Tespiti Davasında Tedbir
ve İade Kararına Rağmen Kontrgaran Türk Bankasının
Yurt Dışındaki Bankaya Ödeme Yapması Halinde Lehtara
Rücu Edip Edemeyeceği Sorunu 356
XX
C. Muhatap Tarafından Mektubun Tazmin Talebi Olmasa
Dahi Bankanın İstemi Üzerine Mektup Bedelinin Lehtar
Tarafından Depo Edileceğinin Kararlaştırılması . 358
D. Banka Teminat Mektubunu Tazmin Eden Bankanın
Kontrgarana Rücu Etmesi Üzerine Kontrgaran
Bankanın Henüz Ödeme Yapmadan Kefillerin
Kendi Bankasındaki Hesaplarını Bloke Etmesi 360
Sekizinci Bölüm
MİLLETLERARASI TİCARETTE FİNANSMAN TEKNİKLERİ
I. İhracat Kredi Sigortası 363
A. Türk Eximbank’ın Kurulması ve Faaliyetleri . 363
B. Eximbank’ın Sağladığı İhracat Kredileri 369
C. Genel Olarak İhracat Kredi Sigortası . 370
D. Türk Eximbank’ın İhracat Kredi Sigortası Uygulaması 371
1. Türkiye’de İhracat Kredi Sigortasının Başlangıcı ve
Kapsadığı Riskler 371
2. İhracat Kredi Sigortasının Türleri . 372
a. Kısa Vadeli İhracat Kredi Sigortası 373
b. Orta ve Uzun Vadeli İhracat Kredi Sigortası. 374
aa. Genel Olarak Orta ve Uzun Vadeli İhracat
Kredi Sigortası 374
bb. Spesifik İhracat Kredi Sigortası Sevk Sonrası
Risk Programı 374
c. Yurt Dışı Müteahhitlik Hizmetleri Teminat
Mektuplarının Haksız Nakde Çevrilme Sigorta
Programı 375
II. Milletlerarası Leasing 376
A. Genel Olarak. 376
B. Leasing Sözleşmesinin Tarafları ve İşleyişi 377
C. Milletlerarası Leasinge İlişkin Konvansiyon 378
1. Konvansiyonun Uygulama Alanı 378
2. Konvansiyona Göre Leasing Sözleşmesinin Hükümleri 379
a. Leasing Verenin Hak ve Borçları 379
b. Leasing Alanın Hak ve Borçları 380
c. Satıcının Leasing Verene ve Leasing Alana
Karşı Yükümlülükleri 381
D. Leasing Sözleşmesine Uygulanacak Hukuk . 381
XXI
III. Milletlerarası Factoring . 384
A. Factoring Sözleşmesi Kavramı, Sözleşmenin
Konusu ve Fonksiyonları. 384
B. Kredi Aracı Olarak Factoring 387
C. Milletlerarası Factoring Konvansiyonu 388
1. Genel Olarak 388
2. Konvansiyonun Uygulama Alanı 388
3. Milletlerarası Factoring Sözleşmesinin Tarafları 389
4. Milletlerarası Factoringin İşleyişi 389
5. Konvansiyona Göre Milletlerarası Factoringin
Tabi Olduğu Hükümler 390
D. Milletlerarası Factoringe Uygulanacak Hukuk 390
IV. Forfaiting Sözleşmesi 391
A. Genel Olarak. 391
B. Tarihi Gelişimi 392
C. Forfaiting’in Faydaları. 393
1. İhracatçıya Sağladığı Faydalar. 393
2. Forfaiter’a Sağladığı Faydalar 394
D. Forfaiting Kavramı 395
E. Forfaiting Prosedürünün İşleyişi 397
F. Forfaiting Sözleşmesine Uygulanacak Hukuk . 398
Dokuzuncu Bölüm
DIŞ TİCARET AÇISINDAN
TÜRKİYE-AVRUPA BİRLİĞİ İLİŞKİLERİ
I. “Avrupa Ekonomik Topluluğu”ndan “Avrupa Birliği”ne
Geçiş Süreci . 399
II. Avrupa Birliği’nin Kurulmasıyla Başlayan Süreç ve
Sonraki Gelişmeler . 401
III. Avrupa Birliği Hukukunun Kaynakları 405
IV. Avrupa Birliğinin Kurumları 408
V. Türkiye-Avrupa Birliği ilişkileri. 413
A. Türkiye-Avrupa Birliği İlişkilerinin Temel Dayanakları. 413
B. Dış Ticaret Açısından Gümrük Birliğinin Genel Esasları 415
C. Türkiye-Avrupa Birliği İlişkilerinde Kurumsal Yapı 420
1. Avrupa Topluluğu-Türkiye Ortaklık Konseyi. 420
XXII
2. Avrupa Topluluğu-Türkiye Ortaklık Komitesi . 421
3. Karma Parlamento Komisyonu . 422
4. Gümrük İşbirliği Komitesi . 422
5. AT-Türkiye Gümrük Birliği Ortak Komitesi 423
6. Türkiye-AT Karma İstişare Komitesi . 424
D. Ulusal Programlar 425
Onuncu Bölüm
GÜMRÜK REJİMLERİ
I. İthalat Rejimi 429
II. İhracat Rejimi. 429
III. Transit Rejimi . 429
IV. Gümrük Antrepo Rejimi . 430
V. Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi 432
VI. Geçici İthalat Rejimi . 433
VII. Dahilde İşleme Rejimi. 433
VIII. Hariçte İşleme Rejimi 437
Onbirinci Bölüm
İHRACAT VE İTHALAT İŞLEMLERİ
I. Genel Olarak İhracat ve İthalat. 441
A. İhracat ve İthalat Mevzuatı . 441
B. İhracat ve İhracatçı Kavramları 442
C. İthalat ve İthalatçı Kavramları 442
D. İhracı Yasak ve Ön İzne Bağlı Mallar . 443
E. İhracata İlişkin Genel Esaslar . 449
II. İhracat Türleri 449
A. Kayda Bağlı İhracat . 449
B. Serbest Bölgelere Yapılan ihracat . 451
C. Transit Ticaret 452
D. Yurt Dışı Fuar ve Sergilere Katılım Yoluyla İhracat 452
E. Kredili İhracat 452
F. Konsinye İhracat 453
G. Bedelsiz İhracat 454
H. Ticari Kiralama Yoluyla İhracat 457
I. Offset Kapsamında Yapılan İhracat 457
J. Bağlı Muamele Yoluyla Yapılan İhracat . 460
XXIII
1. Takas 461
2. Kliring (Clearing) 461
3. Aktarmalı Ticaret (Switch) . 462
4. Geri Satın Alma (Buy Back). 462
K. Yurt Dışı Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri
Kapsamında Yapılacak İhracat . 463
III. İthalata İlişkin Esaslar . 468
Onikinci Bölüm
DIŞ TİCARET İLE İLGİLİ ŞİRKET MODELLERİ
I. Uluslararası Gözetim Şirketleri. 471
A. Genel Olarak. 471
B. Uluslararası Gözetim Şirketi Statüsünün Kazanılması. 473
1. A Tipi ve B Tipi Uluslararası Gözetim Şirketi Ayrımı . 473
2. Uluslararası Gözetim Şirketi Statüsü Alacak Şirket ve
Kuruluşlar . 474
3. Uluslararası Gözetim Şirketi Statüsü Başvuru
Şartları ve Başvurunun Değerlendirilmesi . 474
4. Uluslararası Gözetim Şirketi Belgesinin Geçerliliği ve
Yenilenmesi . 476
C. Uluslararası Gözetim Şirketlerinin Faaliyetleri ve Bu
Faaliyetlere Getirilen Sınırlamalar . 476
a. Uluslararası Gözetim Şirketlerinin Faaliyetlerini
Yerine Getirirken Uymaları Gerek Esaslar 476
b. Uluslararası Gözetim Şirketlerinin Faaliyetlerine
Getirilen Sınırlamalar. 477
c. Uluslararası Gözetim Şirketlerinin Laboratuvar
Analizi Yapmaları 477
d. Uluslararası Gözetim Şirketlerinin Taşeron Kullanmaları. 478
D. Uluslararası Gözetim Şirketlerinin Bildirim Yükümlülüğü 478
E. Uluslararası Gözetim Şirketlerinin Sorumlulukları 479
F. Uluslararası Gözetim Şirketlerinin Denetimi. 480
G. Uluslararası Gözetim Şirketlerine Uygulanabilecek
Müeyyideler 480
II. Dış Ticaret Sermaye Şirketleri. 488
A. Dış Ticaret Sermaye Şirketi Statüsünün Verilmesi
İçin Gerekli Şartlar 488
XXIV
B. Dış Ticaret Sermaye Şirketi Statüsünün
Kazanılmasındaki Faydalar. 489
C. Dış Ticaret Sermaye Şirketlerinin Sorumlulukları 489
III. Sektörel Dış Ticaret Şirketleri 490
A. Sektörel Dış Ticaret Şirketi Verilmesi İçin Gerekli Şartlar 491
B. Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin Faaliyetleri 492
C. Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin Sorumlulukları . 494
D. Sektörel Dış Ticaret Şirketi Statüsünün Kazanılmasındaki
Faydalar 494
E. Sektörel Dış Ticaret Şirketi Statüsünün Geri Alınması . 494
Onüçüncü Bölüm
TÜRKİYE’DE YABANCI SERMAYE
YATIRIMLARI
I. Genel Olarak Yabancı Yatırımların Hukuki Dayanakları 501
A. Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu 501
1. Kanunun Amacı ve Kapsamı 502
2. Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununa Göre
Yabancı Yatırımcı 503
3. Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımı Sayılan Değerler 503
4. Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarına İlişkin Esaslar. 504
5. Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunun Getirdiği
Yenilikler 505
B. Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununa İlişkin
Yönetmelikler . 511
C. Milletlerarası Antlaşmalar. 513
1. Yatırımların Teşviki ve Korunmasına İlişkin İki
Taraflı Antlaşmalar 513
2. Yabancı Yatırımların Güvence Atına Alınmasını
Sağlayan Çok Taraflı Antlaşmalar 513
a. Devletler ve Diğer Devletlerin Vatandaşları Arasındaki
Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümlenmesi Hakkında
Konvansiyon (ICSID) 513
b. Çok Taraflı Yatırım Garanti Kuruluşu Antlaşması
(Multilateral Investment Guarantee Agency -MIGA) 515
D. Yatırım Ortamının İyileştirilmesine ve Avrupa Birliği
Müktesebatına Uyum için Yapılan Düzenlemeler 516
XXV
II. Yabancı Sermaye İle Türkiye’de Kurulan Şirketlerin
Taşınmaz Mal ve Sınırlı Aynî Hak İktisapları 517
A. Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununun Yabancı
Yatırımcıların Türkiye’de Kurdukları veya İştirak
Ettikleri Tüzel Kişiliğe Sahip Şirketlerin Türk
Vatandaşlarının Edinimine Açık Olan Bölgelerde
Taşınmaz Edinmelerine İlişkin 3(d) Maddesinin
Anayasa Mahkemesi Tarafından İptali . 517
B. Anayasa Mahkemesinin iptal Kararından Sonra Yapılan
Yasal Düzenlemeler 518
1. Tapu Kanunu’nun 36. Maddesi 518
2. Tapu Kanununun 36. Maddesi Kapsamındaki
Şirketlerin ve İştiraklerin Taşınmaz Mülkiyeti ve
Sınırlı Aynî Hak Edinimine İlişkin Yönetmelik. 520
Ondördüncü Bölüm
MİLLETLERARASI TİCARİ KURULUŞLAR
I. Genel Olarak Milletlerarası Ticarî Kuruluşların Ortak
Bir Hukukun Oluşturulmasına Katkıları 523
II. Dünya Ticaret Örgütü-DTÖ (Word Trade
Organization–WTO) . 527
III. ICC (International Chamber of Commerce) 533
IV. Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku
Komisyonu (United Nations Commission On International
Trade Law–UNCITRAL). 537
V. Özel Hukukun Birleştirilmesine İlişkin Milletlerarası
Enstitü (Institut International Pour L’unification
Du Droit Prive–UNIDROIT) 539
VI. Müşavir Mühendisler Milletlerarası Federasyonu
(Federation Internationale Des IngenıeursConseils–FIDIC) 540
VII. Dünya Fikrî Mülkiyet Organizasyonu
(World Intellectual Property Organization–WIPO) 544
VIII. Hububat ve Yem Ticareti Birliği (Grain and Feed Trade
Association–GAFTA) 545
IX. Sıvıyağ Tohum ve Hayvansal Yağlar Birliği Federasyonu
(Federation of Oils, Seeds and Fats Associations–FOSFA). 546
X. Baltık ve Milletlerarası Denizcilik Konferansı
(Baltic and International Maritime Conference–BIMCO). 547
XI. Milletlerarası Özel Hukuka İlişkin Lahey Konferansı
(Hague Conference on Private International Law) 547
XXVI
XII. Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı
(United Nations Conference on Trade and
Development–UNCTAD) 549
XIII. Milletlerarası Denizcilik Teşkilatı (International
Maritime Organization–IMO) 550
XIV. Milletlerarası Denizcilik Komitesi
(Comite Maritime International–CMI) . 551
XV. Milletlerarası Kara Taşımacılığı Birliği
(International Road Transport Union-IRU). 553
Onbeşinci Bölüm
MİLLETLERARASI TİCARETTE
KULLANILAN BELGELER
I. Fatura. 555
A. Proforma Fatura (Proforma Invoice) 555
B. Ticari Fatura-Orijinal Fatura (Commercial Invoice) ve
Ayrıntılı Fatura . 555
C. Özel Fatura 557
II. Özet Beyan 557
III. Koli Müfredat Listesi/Ambalaj Listesi (Packing List) 558
IV. Çeki Listesi (Weight List) 559
V. FIATA Belgeleri 559
VI. CMR Belgesi 561
VII. Demiryolu Taşıma Belgesi/Demiryolu Hamule Senedi
(Railwaybill/Rail Consignment Note). 563
VIII. Havayolu Konişmentosu/Hava Yük Senedi
(Airwaybill/Air Consigment Note). 564
IX. Boşaltma Listesi. 566
X. Manifesto. 567
XI. Sağlık Sertifikası (Health Certificate) . 567
XII. Menşe Şahadetnamesi (Certificate of Origin). 569
XIII. A. TR Dolaşım Belgesi . 570
XIV. EUR.1 Dolaşım Belgesi, EUR-MED Dolaşım Belgesi,
Fatura Beyanı ve EUR-MED Fatura Beyanı 575
XV. İşlenmiş Tarım Ürünleri Beyan Formu/Analiz Sonuç
Raporu . 580
XVI. Gümrük Beyannamesi 581
XVII. Konişmento (Bill of Lading) 582
A. Konişmento Kavramı ve Tarihi Gelişimi 582
XXVII
B. Konişmentoya Yazılacak Kayıtlar. 583
C. Konişmentonun Fonksiyonları . 584
D. Konişmentonun Türleri . 584
1. Tesellüm Konişmentosu (Received Bill of Lading). 584
2. Yükleme Konişmentosu (Shipped Bill of Lading). 585
3. Uzun Formatlı Konişmento/Kısa Formatlı Konişmento
(Standard Long Form of Bill of Lading/Short Form
Bill of Lading) . 585
4. Nakliye Konişmentosu (Waybill/House Bill of Lading) 585
5. Temiz Konişmento/Kirli Konişmento (Clean on
Board Bill of Lading/Unclean Bill of Lading) . 586
6. Önceki Tarihli Konişmento/Sonraki Tarihli Konişmento
(Pre-dated/Ante-dated Bill of Lading) 586
7. Düzenli Hat Seferi Konişmentosu (Liner Bill of Lading). 586
8. Tek Konişmento (Through Transport Bill of Lading). 587
9. Bayat Konişmento (Stale Bill of Lading). 587
E. Elektronik Konişmento (Electronic Bills of Lading) . 587
YARARLANILAN KAYNAKLAR . 591
