Deniz Ticareti Hukuku Temel Bilgiler Cilt-1

Prof. Dr. Rayegan KENDER

Prof. Dr. Ergon ÇETİNGİL

Prof. Dr. Emine YAZICIOĞLU

 

İÇİNDEKİLER

 

Giriş

Türkiye’de Denizcilik Yönetimi ve

Türk Deniz Ticareti Hukukunun Kaynakları

Gemi

Donatan ve Donatma İştiraki

Gemi Adamları

Deniz Ticareti Sözleşmeleri

(Gemi Kira Sözleşmesi, Zaman Çarteri Sözleşmesi,

Navlun Sözleşmesi, Denizde Yolcu Taşıma Sözleşmesi)

Deniz Kazaları

(Müşterk Avarya, Çatma, Kurtarma)

On Dördüncü Basıya ÖnsözV

İçindekiler VII

Kısaltmalar XXIII

GİRİŞ1

I Konu1

II DeNİZ TİCARETİ HUKUKUNUN DOĞUŞ SEBEPLERİ VE

ÖZELLİKLERİ2

III Tarihi Gelişimi 4

IV Türk Ticaret Kanunu 5

V Deniz Ticareti Hukukunda Uluslararası Birlik 6

Birinci Bölüm

TÜRKİYE’DE DENİZCİLİK YÖNETİMİ VE TÜRK

DENİZ TİCARETİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI

1 § Türkiye’de Denizcilik Yönetimi  11

I DENİZCİLİĞİN İDARESİ (İDARİ YAPI) 11

II Deniz Ticaret Odası  17

III Avrupa Birliği ’nin Denizcilik Politika SI 19

2 § Türk Deniz Ticareti Hukukunun Kaynakları 21

I Kanunlar  21

II Tüzük ve Yönetmelikler  23

III Milletlerarası Andlaşmalar  26

İçindeki ler

VIII

İkinci Bölüm

GEMİ

1 § Gemi Tanımı ve Türleri 35

I Geminin Tanımı  35

II GEMİNİN BÜTÜNLEYİCİ PARÇALARI VE EKLENTİLERİ 36

III Geminin TÜRleri VE HUKUKİ NİTELİĞİ 37

IV Gemi NİTELİĞİNİN Kaybolması  40

2 § Geminin Ayırıcı Unsurları 41

I Geminin Adı 41

II Tanınma İşareti  42

III Bağlama Limanı  42

IV Geminin TonAJI 43

V Geminin Klası (Sını fı) 44

VI Geminin Milliyeti  45

1 Türk Bayrağı Çekme Hakkının Kazanılması46

2 Türk Bayrağı Çekme Hakkının Kullanılması 48

3 Türk Bayrağı Çekme Hakkının Kaybedilmesi 50

4 Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu’na Göre Türk Bayrağı

Çekme Hakkı 50

3 § Gemi Sicilleri 53

I Genel Olarak  53

II Milli Gemi Sicili  53

1 Genel Olarak 53

2 Gemilerin Sicile Tescili 54

a Tescili caiz olmayan (sicile tescil edilemeyen) gemiler 55

b Tescili caiz (sicile tescil edilebilen) gemiler  55

3 Gemilerin Sicilden Silinmesi (Terkini) 58

a Talep üzerine silinme  58

b Resen silinme  59

4 Gemi Sicilindeki Kayıtlar ve Hükümleri  60

a Gemi sicilindeki kayıtların türü 60

IX

b Gemi sicilindeki kayıtların hükümleri61

aa Hukukî karineler61

bb Sicile güven ilkesi61

5 Sicilin Tashihi, İtiraz ve Şerh  62

a Sicilin tashihi  62

b İtirazın sicile kaydı  63

c Sicile şerh verilmesi 64

III YAPI Halindeki Gemilere ÖZGÜ Sicil  64

IV Türk Uluslararası Gemi Sicili  65

V Bağlama Kütüğü 67

4 § Gemi Üzerinde Mülkiyet ve Diğer Aynî Haklar 69

I GENEL OLARAK  69

II Gemi Mülkiyeti  69

A Gemi Mülkiyetinin İktisabı 69

1 Gemi Mülkiyetinin Hususî Hukuk Hükümlerine Göre Kazanılması 70

a Hukukî muamele ile 70

aa Gemi siciline kayıtlı olmayan gemiler 70

bb Gemi siciline kayıtlı gemiler 71

cc Sicile kayıtlı gemi payı ve iştirak payı 72

b Hukukî muamele dışında yollarla 73

aa Sahiplenme (İhraz)74

bb Kazandırıcı zamanaşımı74

aaa Olağan zamanaşımı ile kazanma75

bbb Olağanüstü zamanaşımı ile kazanma75

2 Gemi Mülkiyetinin Kamu Hukuku Hükümlerine Göre İktisabı 77

B Gemi Mülkiyetinin Kaybedilmesi 77

C Yapı Halinde Bulunan Gemi ve Yapı Payları 78

III GEMİ REHNİ 78

A Genel Olarak  78

B Gemi İpoteği 78

1 Gemi İpoteğinin Tanımı ve Tesisi 79

2 Gemi İpoteğinin Kurulması 80

3 İpotek Hakkının Kapsamı 80

X

a Gemi81

b Kira, kamulaştırma bedeli, tazminat istemleri81

c Sigorta tazminatı81

4 İpotek Hakkının Derecesi 84

5 Gemi İpoteğinin Devri ve Değiştirilmesi 85

6 İpotekli Alacaklının Hakları  86

a Alacak muaccel olduktan sonra 86

b Alacak muaccel olmadan önce  87

7 İpoteğin Sona Ermesi 88

8 İpoteğin Özel Türleri  89

a Birlikte gemi ipoteği 89

b Maksimal ipotek 89

c Yabancı para üzerine ipotek 90

d Sabit kıymetli ipotek 90

e Kıymetli evraka ait gemi ipoteği  90

9 Yapı İpoteği 90

10 Kanuni İpotek91

IV GEMİ ÜZERİNDE İNTİFA HAKKI 92

5 § Borda Evrakı 93

I Gemi Tasdiknamesi veya Bunun Tasdikli Özeti  93

II TONİLATO Belgesi  93

III Denize Elverişlilik Belgesi  93

IV Emniyet Belgeleri  94

V Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğü 94

VI Sıhhat Patentası  95

VII Gemi Adamları YETERLİK BELGELERİ 95

VIII Mani festo  95

IX Gemi Jurnali  95

X İzin Kâğıdı  96

XI Sorumluluk Sigortası veya Diğer Bir Mali

Güvenceye İlişkin Serti fika  96

XI

Üçüncü Bölüm

DONATAN VE

DONATMA İŞTİRAKİ

1 § Donatan 99

I Tanımı  99

II DONATANIN SORUMLULUĞU101

A Genel Hükümlere Göre 101

1 Borç ve Sorumluluk 101

a Donatanın borçları 101

b Çevre Kanunu’na göre 101

B Deniz Hukuku Hükümlerine Göre102

1 Genel Olarak 102

2 Donatanın Gemi Adamlarının ve Kılavuzların Kusurlu Filleri İle

Verdikleri Zararlardan Sorumluluğu:  103

a Sorumluluk şartları  103

aa Zarar verenin gemi adamı veya kılavuz olması 103

aaa Gemi adamı  103

bbb Kılavuz  103

bb Gemi adamları veya kılavuzların “görevlerini yerine getirirken”

kusurlu ve hukuka aykırı fiilleri ile zarar vermiş olması 104

cc Gemi adamı ve kılavuzun hukuka aykırı ve kusurlu fiili

sonucunda üçüncü kişiye zarar verilmiş olması104

b Yükle ilgili şahıslara karşı sorumlulukta özel durum 105

c Sorumluluğun niteliği 105

3 Donatanın Deniz Kirlenmesinden Sorumluluğu 108

4 Deniz Hukukunda Donatanın Sınırlı Sorumluluğu109

a Türk Hukukunda 109

b Uluslararası deniz hukukunda donatanın sınırlı sorumluluğu 110

2 § Donatma İştiraki 113

I Tanımı 113

II Donatma İştirakinin yönetimi 114

III PAYDAŞ Donatanların Sorumluluğu 115

IV Donatma İştirakinin Sona Ermesi 116

XII

3 § Deniz Alacakları için Sorumluluğun

Sınırlanması 119

I SORUMLULUĞUNU SINIRLAMA HAKKINA SAHİP OLAN

ŞAHISLAR 119

II SORUMLULUĞUN SINIRLANABİLECEĞİ ALACAKLAR120

III SORUMLULUĞUN SINIRLANAMAYACAĞI ALACAKLAR 121

IV SORUMLULUĞU SINIRLAMA HAKKININ KALKMASI122

V SORUMLULUĞUN SINIRLANMASINDA SİSTEM123

Dördüncü Bölüm

GEMİ ADAMLARI

1 § Kaptan 129

I Kaptanın Görevleri 129

II Kaptanın Yetkileri 131

1 Kaptanın Donatanı Temsil Yetkisi 131

2 Kaptanın Taşıyanı Temsil Yetkisi132

3 Kaptanın Yükle İlgilileri Temsil Yetkisi132

III Kaptanın Sorumluluğu 132

2 § Gemi Adamları 135

I EĞİTİM, YETERLİK VE BELGELENDİRME135

II Deniz İş Hukuku Bakımından 137

Beşinci Bölüm

DENİZ TİCARETİ

SÖZLEŞMELERİ

1 § Gemi Kira Sözleşmesi 141

I GENEL OLARAK141

II TANIMI, TÜRLERİ VE UYGULANACAK HÜKÜMLER141

XIII

III KURULMASI VE TARAFLARI 143

IV SİCİLE ŞERH 144

V KİRAYA VERENİN HAKLARI VE BORÇLARI145

VI KİRACININ HAKLARI VE BORÇLARI147

VII ZAMANAŞIMI148

2 § Zaman Çarteri Sözleşmesi 149

I TANIMI, KURULMASI VE TARAFLARI149

II TAHSİS EDENİN HAKLARI VE BORÇLARI150

III TAHSİS OLUNANIN HAKLARI VE BORÇLARI152

IV ZAMANAŞIMI153

3 § Navlun Sözleşmesi 155

31 § Tanımı, Kurulması, Tarafları ve Türleri 155

I TANIMI VE UNSURLARI 155

1 Eşya taşımanın üstlenilmesi155

2 Deniz yoluyla taşıma 155

3 Taşıma işinin bir gemi ile yapılması 156

4 Taşıyanın eşyanın zilyetliğini elde etmiş olması 156

5 Taşıma işinin bir ücret (navlun) karşılığında yapılması 156

II NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI VE İLGİLİ

ŞAHISLAR156

1 Taşıyan156

2 F iili taşıyan 156

3 Taşıtan 157

4 Yükleten 157

5 Gönderilen158

III Navlun Sözleşmesinin TÜRLERİ158

1 Yolculuk Çarteri Sözleşmesi - Kırkambar Sözleşmesi 158

a Yolculuk çarteri sözleşmesi158

aa Tam yolculuk çarteri sözleşmesi158

bb Kısmî yolculuk çarteri sözleşmesi 159

b Kırkambar sözleşmesi 159

2 Alt navlun - Asıl navlun sözleşmeleri 159

XIV

IV Navlun Sözleşmesinin KURULMASI161

32 § Navlun Sözleşmesinin İfası 163

I SÖZLEŞMEDE KARARLAŞTIRILAN GEMİNİN

KULLANILMASI163

II GEMİNİN YOLCULUĞA HAZIRLANMASI164

1 Denize elverişlilik164

2 Yola elverişlilik 165

3 Yüke elverişlilik 165

III GEMİNİN ZAMANINDA YÜKLEME LİMANINDA HAZIR

BULUNDURULMASI165

IV YÜKLEME166

V TAŞITAN VE YÜKLETENİN YÜKÜ USULÜNE UYGUN

OLARAK YÜKLEME GÖREVİ169

VI YÜKLEME İÇİN BEKLEME SÜRELERİ170

1 Yolculuk çarteri sözleşmeleri 171

a Yükleme (Starya) süresi  171

b Sürastarya süresi 172

c Bekleme süresinin hesabı ve bir engel sebebiyle yükleme

yapılamayan zamanın hesaba etkisi 174

d Hızlandırma primi  175

e Bekleme süresinde yükleme yapılmaması ve eksik yükleme

yapılması 176

aa Yükleme yapılmaması  176

bb Eksik yükleme yapılması  176

2 Kırkambar sözleşmeleri 177

VII GEMİNİN YOLCULUĞU VE BOŞALTMA 178

1 Yolculuk 178

2 Boşaltma İçin Bekleme Süresi 178

a Yolculuk çarteri sözleşmesi 178

aa Boşaltma süresi 179

bb Sürastarya süresi180

cc Bekleme süresinin hesabı ve bir engel sebebiyle boşaltma

yapılamayan zamanın hesaba etkisi 180

XV

dd Boşaltmanın hiç veya süresinde yapılmaması  181

ee Boşaltma giderleri ve hızlandırma primi  181

b Kırkambar sözleşmelerinde  182

33 § Denizde Taşıma Senetleri 183

I Konişmento 183

1 Tanımı 183

2 Konişmentonun Türleri Ve Düzenlenmesi 183

3 Konişmentonun Şekli Ve İçeriği 185

a Eşyanın cinsi, işareti ve miktarı186

b Eşyanın haricen belli olan hâl ve durumu186

c Taşıyanın adı ve soyadı veya ticaret unvanı ve işletme merkezi186

d Kaptanın adı ve soyadı 187

e Geminin adı ve tabiiyeti 187

f Yükletenin adı ve soyadı veya ticaret unvanı 187

g Yükleten tarafından bildirilmişse, gönderilenin adı ve soyadı

veya ticaret unvanı 187

h Navlun sözleşmesine göre yükleme limanı ve taşıyanın eşyayı

yükleme limanında teslim aldığı tarih 188

i Navlun sözleşmesine göre boşaltma limanı veya buna ilişkin

talimat alınacak yer 188

j Konişmentonun düzenlendiği yer ve tarih 188

k Taşıyan veya onu temsilen hareket eden kişinin imzası 189

l Navlunun gönderilen tarafından ödeneceğine dair kayıtlar,

ödenecekse bunun miktarı 189

m Navlun sözleşmesinde açıkça kararlaştırılmışsa, eşyanın

boşaltma limanında teslim olunacağı tarih ve süre 189

n Sorumluluk sınırlarını genişleten her şart 189

o Taraflarca uygun görülen diğer kayıtlar 189

p Konişmentonun kaç nüsha düzenlendiği190

q Eşyanın değeri190

4 Konişmentonun Niteliği 190

5 Konişmentonun İşlevleri 192

a Taşıyan ve gönderilen ile bunlar arasındaki ilişkiyi belirler192

XVI

b Taşınmak üzere teslim alınan veya gemiye yüklenen eşyayı ispat

eder 194

c Eşyanın taşınacağı ve konişmentonun ibrazı karşılığında teslim

edileceği taahhüdünü ifade eder197

d Konişmento eşyayı temsil eder199

II DİĞER DENİZDE TAŞIMA SENETLERİ200

34 § Taşıyanın Sorumluluğu 203

I Genel Olarak 203

1 Uluslararası Sözleşmeler 203

2 Türk Ticaret Kanunu206

II Sorumlu LUk sebepleri 208

1 Geminin Başlangıçta Denize, Yola Ve Yüke Elverişsiz Olması 208

2 Eşyanın Zıya Veya Hasara Uğraması Ya Da Geç Teslimi  211

a Sorumluluk Şartları  211

b Sorumluluktan kurtulma halleri  213

aa Taşıyanın, kendisinin ve adamlarının kusursuzluğunu ispatlaması 213

bb Mutlak sorumsuzluk sebepleri 215

aaa Geminin sevki ve başkaca teknik yönetimindeki kusur 215

bbb Yangın 216

ccc Denizde kurtarma 217

ddd Eşyanın cins veya değerinin kasten yanlış bildirilmesi 217

cc Muhtemel sorumsuzluk sebepleri 217

III EŞYANIN İNCELENMESİ ve bildirim 219

1 İnceleme 219

2 Bildirim 219

IV Taşıyanın Sorumluluğunu sınırlandırma

hakkı ve bu hakkın kaybı 220

1 Sorumluluk sınırları221

a Eşyanın zıyaa veya hasara uğraması halinde221

aa Zararın belirlenmesi221

bb Sorumluluk sınırı222

b Eşyanın geç teslim edilmesi halinde224

c Sınırların birlikte uygulanması 224

XVII

2 Sınırlı sorumluluktan yararlanma hakkının kaybı224

V TAŞIYANIN VE ADAMLARININ AKİT DIŞI SORUMLULUĞU 226

VI Yükün Zıya veya Hasarından ya da geç

tesliminden Doğan Dava Hakkının Düşmesi 227

VII Zamanaşımı 228

VIII Taşıyanın Sorumluluğuna dair Emredici

Hükümler ve uygulanmadığı haller 228

1 Emredici hükümler228

2 Emredici hükümlerin uygulanmadığı haller229

a Yolculuk çarteri sözleşmesi229

b Canlı hayvan taşıması229

c Güverte yükü230

d Taşımanın yüklemeden önce ve boşaltmadan sonraki aşamaları230

e Mutad ticari taşıma işlerinden olmayan taşımalar230

f Müşterek avaryaya ilişkin anlaşmalar 231

IX TAŞIMANIN İCRASININ FİİLİ TAŞIYANA BIRAKILMASI

HALİNDE TAŞIYAN VE FİİLİ TAŞIYANIN SORUMLULUĞU231

1 F iili taşıyan kavramı232

2 Taşımanın icrasının fili taşıyana bırakıldığı hallerde taşıyanın ve

fiili taşıyanın sorumluluğu233

a Taşıyanın sorumluluğu233

b F iili taşıyanın sorumluluğu234

35 § Taşıyanın Hakları 235

I NAVLUN VE DİĞER ALACAKLAR235

II eşyanın zıyaa veya hasara uğramasının Navlun

Alacağına Etkisi 236

1 Eşyanın hasara uğraması 236

2 Eşyanın zıyaa uğraması 236

III Navlun Borçlusu 237

IV Taşıyanın HAPİS HAKKI237

36 § Navlun Sözleşmesinin Sona Ermesi 241

I Navlun Sözleşmesinin Hükümden Düşmesi 241

1 Geminin zayi olması 241

XVIII

2 Eşyanın zayi olması 243

a Yolculuk başlamadan önce243

b Yolculuk başladıktan sonra244

II Taşıtan veya Taşıyanın Belirli Kanun î SebePlere

Dayanarak Navlun Sözleşmesini Feshetmesi 244

III TAŞITANIN NAVLUN SÖZLEŞMESİNİ FESHETMESİ 245

1 Yolculuk çarteri sözleşmesi245

2 Kırkambar sözleşmesi246

4 § Deniz Yoluyla Yolcu Taşıma Sözleşmesi 247

I Genel Olarak 247

II Tanımı 248

III Sözleşmenin KURULMASI, niteliği VE Tara fları 249

1 Kurulması249

2 Niteliği249

3 Tarafları 249

a Taşıyan - Fiili Taşıyan249

b Yolcu250

4 Bagaj250

IV YOLcunun hakları ve yükümlülükleri 251

V TAŞIYANIN HAKLARI VE BORÇLARI 252

1 Taşıyanın hakları252

2 Taşıyanın borçları252

a Yolculuğu vaktinde yapma 252

b Yolcuyu sağ ve salim olarak taşıma 253

c Yolcu beraberindeki bagajı taşıma 254

d Sorumluluk sigortası yaptırma 254

VI Taşıyanın Sorumluluğu 254

1 Yolcunun ölümü veya yaralanmasından sorumluluk ve sınırı255

a Gemi kazası sonucu yolcunun ölümü veya yaralanması256

b Gemi kazası dışında bir sebep yüzünden yolcunun ölümü veya

yaralanması 257

XIX

2 Bagajın zıya veya hasara uğramasından ya da geç teslim

edilmesinden sorumluluk ve sınırı 257

a Kabin bagajı259

b Kabin bagajı dışındaki bagaj259

c Değerli eşya260

3 Taşımanın kısmen veya tamamen fiili taşıyana bırakılması

halinde taşıyanın ve fiili taşıyanın sorumluluğu260

4 Sınırlı sorumluluktan yararlanma hakkının kaybı260

VII ZAMANAŞIMI261

Altıncı Bölüm

DENİZ KAZALARI

1 § Müşterek Avarya 265

I MÜŞTEREK Avarya Kavramı 265

II Müşterek Avaryanın Tarihçesi 265

III Müşterek Avaryaya uygulanacak hükümler266

IV MÜŞTEREK AVARYANIN TANIMI VE UNSURLARI268

1 Gemi ve yükün müşterek bir deniz sergüzeştine atılmış olması269

2 Gemi ve yükün müşterek bir tehlike ile karşılaşmış olması269

3 Müşterek tehlikeden gemi ve yükü korumak maksadıyla

fevkalâde bir fedakârlık veya fevkalâde bir masraf yapılmış olması270

4 F edakârlığın iradî bir şekilde yapılması270

5 F edakârlık hareketinin makul olması270

6 F aydalı netice270

V Müşterek Avaryaya Giren Zarar ve Masra flar 271

VI İkame Masra fları 271

VII Başlıca Müşterek Avarya Tipleri 272

1 Denize yük atılması272

2 Karaya oturtma272

3 Yüzdürmede makine ve kazanlara verilen zarar 273

XX

4 Hafifletme273

5 Yangın söndürme müşterek avaryası273

6 Barınma  274

7 Muvakkat tamir müşterek avaryası 276

8 Kurtarma  276

VIII Dispeç 277

2 § Çatma 281

I Genel Olarak 281

II Çatmaların Uluslararası Alanda Düzenlenmesi 281

III Çatmanın Tanımı ve Unsurları 282

IV Çatma DA HUKUKİ SORUMLULUK 282

V ÇATMA HÜKÜMLERİNDE SORUMLULUK 283

1 Kusursuz çatma283

2 Kusurlu çatma284

a Bir tarafın kusuru ile çatma284

b Ortak kusurlu çatma286

c Tazminat davası288

VI Kıyasen veya Vasıtalı Çatma 290

3 § Kurtarma 293

I Genel Olarak 293

II KURTARMANIN ULUSLARARASI ALANDA

DÜZENLENMESİ293

III Kurtarmanın Unsurları 294

1 Su aracı veya diğer eşyanın kurtarılmasına yönelik faaliyet 294

2 Su aracı veya diğer eşyanın, seyrüsefere elverişli sularda tehlikeye

maruz kalmış olması 295

3 Kurtarma faaliyetinde bulunulmuş olması 295

4 F aydalı sonuç elde edilmiş olması297

IV KURTARMA ÜCRETİ298

V Kurtarma sözleşmesi 299

VI ÖZEL TAZMİNAT300

XXI

VII kurtarma Ücretinin borçlusu , alacaklısı ,

ödenmesi ve teminatı 301

1 Borçlular 301

2 Alacaklılar 301

3 Kurtarma ücreti hakkının kaybedilmesi302

4 Kurtarma ücretinin ödenmesi303

5 Kurtarma ücreti için rehin ve hapis hakkı303

6 Zamanaşımı 303

VIII insan kurtarma 304

EKLER305

EK – I: Deniz Alacaklarına Karşı Mesuliyetin Sınırlandırılması

Hakkında 1976 Tarihli Milletlerarası Sözleşme 307

EK – II: Deniz Alacaklarına Karşı Mesuliyetin Sınırlandırılması

Hakkında 1976 Tarihli Milletlerarası Sözleşmeyi Tadil Eden 1996

Protokolü 321

EK – III: 1992 Petrol Kirliliğinden Doğan Zararın Hukuki

Sorumluluğu ile İlgili Uluslararası Sözleşme 331

EK – IV: 1992 Petrol Kirliliği Zararının Tazmini İçin Bir

Uluslararası Fonun Kurulması ile İlgili Uluslararası Sözleşme349

EK - V: 2004 York-Anvers Kuralları377

Bibliyografya389