Şirketler Hukuku Şirketlerde Yapı Değişikliği_{(Birleşme, Bölünme, Tür Değiştirme, Malvarlığının Devri Sözleşmeleri)}

Prof. Dr. İbrahim KAPLAN

ÖNSÖZ v

İÇİNDEKİLER vii

§ 1. Şirketler Hukuku İlgili Dört temel Kavram  

(Şirket, Tüzel Kişilik, Teşkilat ve Ticari İşletme) 

I. Şirket 1

II. Şirketlerin Tüzel Kişilik Unsuru 2

III. Şirketlerin Tüzel Kişiliğe Haiz Olmasının Sonuçları 3

1.  Hak Sahibi Olarak Şirket 3

2.  Şirket Kuruluşu için Hukuki İşlemler 3

3.  Şirketin İkametgahı ve Merkezi 4

4.  Tüzel Kişilerde Hukuki Sorumluluk Meselesi 4

a.  Tüzel Kişinin Davranışların Sonucu 4

b.  Yöneticilerin, Şirket Borçlarından Mal varlığı ile Sorumlu Tutulması İlkesi 5

c.  Organların Yönetimdeki Davranışlarından Dolayı 

Sorumluluğu 6

IV. Şirketlerde Teşkilat –Örgüt Meselesi 6

1.  Şirketler Hukuku ile Örgütlenme Hukuku Arasındaki İlişki 6

a.  Şirket Amacına Yönelik Teşkilat 6

b.  Örgütlenme ve Örgüt 6

c.  Araçların İşletmeye Katılması 7

d.  Şirket Yapısının Baştan Örgütlenmesi ve Devir Seyrinin Örgütlenmesi – Örgütlenme Özgürlüğü 7

e.  Örgütlenmenin Hukuki Sonuçlarını Şöylece Özetlemek Mümkündür. 8

f.  Örgütlenmenin Yorumlanması 9

V. Şirket ve Ticari İşletme Arasındaki İlişki 9

1.  Kavramlar 9

2.  Şirket İşletmenin Sahibidir. 10

3.  Ticari İşletme;  Hak Sahibi Değildir, Ama Bir Hukuki Yapıdır, Hukuken Korunan Ticari Unvan ve İsmi Vardır. 10

4.  Hukuki Açıdan Sonuç 11

a.  Ticaret Siciline Tescil 11

b.  Ticari İşletmenin Devri –Transferi 11

c.  Hukuki Sorumlulukta Sadakat ve Borcunun Tesbiti 12

d.  İşletmenin Durumu, Şirketler ve Ticaret Hukuku Dışında 

Bazı Alanlarda Dikkate Alınır. 12

VI. Ticari işletme ile ilgili birleşme ve tür değiştirme 12

V. Şirket Toplulukları 13

1.  Hâkim ve bağlı şirket 13

§ 2. Şirketlerde Yapı Değişiklerinin Türleri

I.  Şirket Sahibinin veya Ticari İşletmenin Malikinin Değişmesi 16

II.  Şirketlerin Yapı Değişikliğinin Temel Şekilleri 16

1.  Genel Olarak 16

a.  Birleşmesi Kavramı ve Tanımı 17

b.  Şirketin Bölünmesi Kavramı 17

c.  Şirketin Tür Değiştirmesi Kavramı 18

d.  Şirketin Malvarlığının Devri Kavramı 18

§ 3. Şirketlerin Birleşmesi

I.  Fuziyon - Şirket Birleşmesinin Konusu ve Özelliği 19

1.  Devralan Şirket ve Devredilen Şirket 19

2.  Devreden –Şirketin Aktif ve Pasifi ile Birlikte Devrolan 

Şirkete Toplu (külli) Geçişi İlkesi 20

II.  Paydaşlık Mevcut Devralan ve Devrolunan Şirkette 

Devam Eder. 20

§ 4. Şirketlerin Birleşmesi Sözleşmesi ve   

Dayanağı Raporlar

I.  Hukuken Geçerli Sayılan Şirket Birleşmeleri 21

II.  Şirketlerin Birleşmesi Sözleşmesi 22

1.  Sözleşmenin Tanımı ve Unsurları 22

2.  Birleşme Sözleşmesinin Konusu Olan Birleşme Türleri ve Tümden Geliş (Külli İntikal) İlkesi 23

3.  Birleşme sözleşmesinin tarafları 24

4.  Birleşme Sözleşmesinin İçeriğinde Kanunen Bulunması 

Gereken Hususlar 24

5.  Birleşme Sözleşmesinin Hukuki Niteliği 25

III.  Birleşme Sözleşmesi Yapılması  İçeriği ve Niteliği 26

1.  Birleşme sözleşmesi ve birleşme raporu 26

a.  Birleşme sözleşmesinin yapılması 26

b.  Birleşme sözleşmesinin içeriği 26

2.  Birleşme Bilançosu 27

3.  Ara bilanço 27

4.  Birleşme Raporu 28

5.  Birleştirme Hakkında Denetim Raporu 29

6.  Şirket Ortaklarının Raporları İnceleme Yetkisi 30

7.  İşçi Temsilcileri ile Görüşme 31

8.  Şirket Ortaklarının Genel Kurullarının Birleştirme Kararını Onaylaması 31

9.  Birleşmenin Hukuken Hüküm İfade Etmesi Durumu 31

V.  Birleşmede Alacakların Korunması Meselesi 31

V.  Birleşmede Hukukun Korunmasına İlişkin Birleştirme 

Kanununda( FusG) öngörülen özel dava türleri Davalar 33

1.  Denkleştirme bedelinin ödemesinin tespiti davası. 33

2.  Kanuna aykırı kararların iptali davası 33

3.  Noksanlığın kaldırılması davası 33

a.  Genel hukuki sorumluluk davası 33

§ 5. Şirketlerin Bölünmesi Sözleşmesi  

(Fus G. Art. 36 TTK.m. 15)

I.  Bölünmenin Tanımı ve Türleri 36

II.  Sözleşmenin Esaslı Unsurları 37

III.  Bölünme Sözleşmesinin ve Bölünme Planının Hukuki Niteliği 38

IV.  Şirketin Bölünmesinin Konusu ve Türleri 38

V.  Mal Varlığını Tümden Geçişi ve Kısmi Geçişi 39

VI.  Paydaşlığın Devamı 39

VII. Geçerli ve Caiz Sayılan Bölünme Tipleri 40

VIII. Bölünmede Alacaklıların Korunmasında Tanınan   

Hukuk İşlemlerin Seyri 40

IX. Bölünmenin Temel  Önemli Özelliği 41

§ 6. Şirketlerin Tür Değiştirmesi  

(Fus G. Art. 57, TTK. md. 180 vd.)

I. Tür Değiştirmesi Kavramı ve Niteliği 42

II. Hukuken Geçerli ve Caiz Olan Tür Değişikliği 42

III. Tür Değiştirme İşleminin İşleyişi, Alacakların Korunmasının 

için tanınan Hukuki Davalar 44

IV. Tür Değiştirmenin Uygulamadaki Önemi 45

§ 7. Şirket Malvarlığının Devri Sözleşmesi

I.  Malvarlığı Devrinin Konusu ve Niteliği 46

II.  Malvarlığının Devri Sözleşmesi 47

1.  Sözleşmenin Tanımı ve Unsurları 47

2.  Hukuki Niteliği 47

3.  Malvarlığı Sözleşmesinin Türleri 48

4.  Geçerli Malvarlığı Devirleri, Ticaret Sicilinde Kayıtlı 

Her Bir Şirket, Devreden Olarak Malvarlığını Devredebilir. 

(Fus G. Art. 69/1, birinci cümle) 49

III.  Malvarlığının Devri İşlemlerinin Seyri 49

IV. Alacaklılar Hukuki Açıdan Korunması 50

V.  Malvarlığı Devrinin Hukuki Açıdan Önemi ve Anlamı 51

VI. Özelleştirme ile Malvarlığının İlişkisi 51

§ 8. İsviçre Birleştirme Kanunun ( FusG) Hukuki sorumluluktaki dava ve talepleri ile ilgili Art.105, Art.106, Art.107 ve Art.108. Hükümlerinin metinleri

I.  4. Kısım 52

II.  5. Kısım: 52

III. Noksanlıkların Sonuçları 53

IV. 6. Kısım: Sorumluluk 53

§ 9. FusG’nin Madde 105-108 (Art 105-108)  

hükümleri için ön açıklamalar

I.  Genel Bir Bakış 55

II.  Münferit Davalar Arasındaki İlişki ve Bağlantı Durumu 56

III.  Şirket Yapısı Uyarlanmasının Muhafazası İlkesi 57

§ 10. Kanunun Pay ve Paydaş Haklarının Denetimine İlişkin Madde 105 ( Art. 105) Hükmünün Değerlendirilmesi

I.  105.madde hükmünün Konusu olan Dava ve Davanın Hukuki Niteliği 59

1.  Hükmün konusu olan dava 59

2.  Davanın Hukuki Niteliği 60

3.  Dava Konusu Denkleştirme Tutarının Tespitine İlişkin 

Esaslar 61

4.  Davanın şartları 63

5.  Davanın açılma süresi 63

6.  Dava ehliyeti-Art 105/I 63

a.  Aktif dava ehliyeti-davacılar 63

b.  Pasif dava ehliyeti-davalılar 64

II.  TTK.nın Denkleştirme Akçesinin tesbiti ve Ödenmesine Dair 

191. Maddesinin 1, 2, 3 ve 4. fıkrasında öngörülmüş 

hükümlerini hukuki açıdan değerlendirilmesi. 64

1.  TTK’ nın 191.maddesi hükmü Metni 64

2.  TTK .madde 191 Hükmünün  değerlendirilmesi 65

§ 11. Kanunun, birleşme, bölünme, tür değiştirme ve mal varlığının devri işlemlerinin şirket ortakları tarafından iptali davasını hükme bağlayan 106. Maddenin değerlendirilmesi

I.  Madde 106 (Art.106 ) Hükmünün Konusu ve Uygulama Alanı 66

II.  İptal Davasının Tarafları  (Art 106/1 ) 67

1.  Aktif Dava Ehliyeti-Davalılar 67

2.  Pasif Dava Ehliyeti - Davalılar 67

III. İptal Davasının Şartları 68

1.  Birleştirme Kanunu Hükümlerine aykırı olarak alınmış 

kararların Varlığı Şartı. 68

2.  Davacı Ortakların Genel Kurul Kararlarına Muhalif Kalmış Olması Şartı 68

IV.  İptal Davasının Açılma Süresi 68

V.  İptal Davasının Hukuki Niteliği 69

VI. TTK’ nın 191.maddesinin 1,2,3 ve 4.fıkrasında öngörülmüş hükümlerinin Hukuki açıdan değerlendirilmesi. 69

1.  TTK’ nın 191.maddesi hükmü, 69

2.  TTK.’nın 191.maddesinin toplam dört(4) fıkradan ibaret 

metninin Değerlendirilmesi, 70

VII. TTK’ nın 192.maddesinin Birleşme, Bölünme ve Tür   

Değiştirmeye Kararlarının iptaline ilişkin 1 ve 2. Fıkra   hükümlerinin Hukuki Açıdan Değerlendirilmesi 70

1.  TTK’ nın 192.maddesinin 1 ve 2.fıkra hükümleri, 70

2.  TTK 192 maddesinin 1 ve 2.fıkra hükümlerinin Hukuki 

Açıdan Değerlendirilmesi 71

§ 12. Şirketin Yapı Değişikliğindeki Noksanlıkların Kaldırılması ve Hukuki Sonuçlarına İlişkin Art 107 hükmünün Değerlendirilmesi. 

I.  Madde 107 Hükmünün Konusu ve Amacı 72

II.  Kararlardaki Noksanlıkların Kaldırılması 72

1.  Kaldırılması mümkün Noksanlıklar 72

2.  Kaldırılması Mümkün Olmayan Noksanlıkların Madde 107 f

ıkra 2 gereğince şirket kararının mahkemece kaldırılması 74

III.  TTK’ nın 192 Madde (3 ) fıkrası Hükmünün Değerlendirilmesi 75

1.  TTK.Madde 192 Hükmünün Metni 75

2.  TTK’ nın 192 Maddesi  (3 ) fıkrası Hükmünün Öngördüğü Esaslar 75

§ 13. İsviçre Birleştirme Kanununun 108.maddesindeki (Art. 108) Birleşme Bölünme ve Tür değiştirme işlemlerine katılmış bulunan Kişilerin Hukuki sorumluluğuna ilişkin Hükmün Değerlendirilmesi

I.  108.Maddenin (FusG ,Art.108 ) Konusu ve Uygulanma Alanı 77

II.  Hukuki sorumluluk davasında; Aktif ve pasif dava ehliyeti 78

1.  Aktif dava ehliyeti- Davacı taraflar 78

2.  Pasif Dava Ehliyeti-Davalılar 80

3.  Müteselsil sorumluluk ve Halefiyet Sorunları 81

III.  Art. 108 FusG’de Öngörülmüş olan (TTK. madde 193 ) 

Hukuki Sorumluluğun Şartları 82

1.  Kanunda öngörülen yükümlülüklere aykırı davranışlarda bulunulmuş olma şartı. 82

2.  Zararın Varlığı Şartı 83

3.  Uygun İlliyet Bağı Şartı 85

4.  Kusurlu Davranış Şartı 85

5.  Zarar Kaleminin İndirilmesi ve Zararın Tazminin 

İstenemeyeceği Durumlar 85

6.  FusG, Art. 108 hükmüne göre Açılacak Hukuki Sorumluluk Davasında Davalıların İleri sürebileceği Def’ i ve İtirazlar 86

7.  Görevli ve Yetkili Mahkeme 86

8.  Hukuki Sorumluluk Davalarında Zamanaşımı 87

IV. TTK. nın  Birleşme Bölünme, Tür Değiştirme İşlemlerine 

Herhangi bir şekilde Katılmış Kişilerin Hukuki Sorumluluğunu Düzenleyen 193.maddesinin Değerlendirilmesi 87

1.  TTK’ nın 193. maddesinin Metni 87

2.  Maddede Öngörülen Hukuki Sorumluluk Davasının Değerlendirilmesi 88

3.  Görevli ve Yetkili Mahkeme 88

4.  Hukuki Sorumluluk Davalarında Zamanaşımı Süresi 88

a.  İki Yıllık Zamanaşımı Süresi 88

b.  Beş Yıllık Zamanaşımı Süresi 88

c.  Ceza Zamanaşımı Süresi 88

V.  Hukuki Sorumluluk Davalarında Davalıları İleri Sürebileceği 

Def’i ve İtirazlar 89

1.  Yetki Devri Def’i 89

2.  İbra İtirazı 89

3.  Zamanaşımı Def’i 89

§ 14. Şirketlerin Birleşme, Bölünme ve Malvarlığının Devri Sözleşmelerinde Doğacak İhtilaflarda TBK’nın Genel ve Özel Hükümlerinin Uygulanması Hallerine ve Şartlarına Genel Bir Bakış

I.  Birleştirme Kanununda öngörülen Özel dava türleri ile TBK. 

Genel hükümlerine göre Açılabilecek Davalar Arasındaki 

Hukuki ilişki 90

1.  Birleştirme Kanununda( FusG) öngörülen özel dava türleri 90

2.  TBK. Genel hükümlerine göre  Açılabilecek Davalar ile Birleştirme Kanununda öngörülen Özel dava türleri   

Arasındaki Hukuki ilişki 92

II.  Sözleşmede Taraf Olmayan ve Kanunun Müsaade Etmediği Sözleşme Tarafının Bulunması 93

III.  Sözleşmenin Kuruluşundan Sonra İmzalayanların, Bu Konuda Yetkisinin Bulunmaması 93

IV.  Yapı Değişikliğine İlişkin Sözleşmenin İçeriğindeki 

Noksanlıklar ve Hukuken Caiz Olmayan Unsurların 

Varlığı Durumu 94

V.  Şirket Yapı Değişikliği Sözleşmesinin Objektif Esaslı 

Noktalarının Muhtevasında Bulunması Gereken Hususlar 95

VI. Yapısal Değişiklik Sözleşmelerinde Şekil Noksanlığı 96

VII. Sözleşmelerdeki İrade Bozuklukları 97

VIII. Birleşme ve Bölünmeye İlişkin Kararların Katılımcı    

   Şirketlerin Genel Kurullarında Reddedilmesi 97

IX.  Sözleşmelerin Kuruluşundan Sonra ve Yürürlüğü 

Sırasında Hal ve Şartların Değişmesi Durumu 98

X.  Tarafların Sözleşme ile Üstlenen Borçların İfasını Talep 

Etme Hakları 98

§ 15. Şirketlerin Birleşmesi, Bölünmesi ve Malvarlığının Devri Sözleşmelerinde, Şirketlerin Üçüncü 

Kişilerle Önceden Yaptıkları Borçlandırıcı 

Sözleşmelerin Hukuki Akibeti

I.  Borçlandırıcı Sözleşme Kavramı ve Türleri 99

II.  Birleşme Sözleşmesinde, Birleşen Şirketlerle Önceden 

Yapılmış Sürekli Sözleşmelerin Hukuki Akibeti 100

1.  Birleşme Sözleşmesinin Tarafları 100

2.  Birleşme Sözleşmesinde, Üçüncü Kişilerle Önceden 

Yapılmış Uzun Süreli Sözleşmelerin Devri 101

III.  Şirketin Bölünmesi Sözleşmesinde, Üçüncü Kişilerle Önceden Yapılması Mevcut Sözleşmenin Hukuku Akibeti 102

1.  Şirketlerin Bölünme Sözleşmesinde, Bölünen Şirketin 

Üçüncü Kişilerle Önceden Yaptığı Mevcut Sözleşmelerin 

Hukuki Akibeti 104

2.  Tam ve Kısmi Bölünme Sözleşmelerinin Metninde, Üçüncü Kişilerle Yapılan Sözleşmelerin Hukuki 104

IV. Şirketin Malvarlığının Diğer Bir Şirkete Devrinde Üçüncü 

Kişilerle Malvarlığına Devreden Şirketin Önceden Yaptığı Sözleşmelerin Hukuki Akibeti 105

§ 16. Şirketlerin Birleşmesi, Bölünmesi ve Malvarlığının Devri Sözleşmelerinde, Vergi Hukuku 

Sorunlarının Çözümü

I.  Birleşen, Bölünen ve Malvarlığını Devreden Şirketler ile 

Devralan Şirketlerin Vergiler Açısından Hukuki Sorumluluğu. 106

1.  Vergi Türleri ve Özellikleri 106

2.  İsviçre Birleşim Kanunu Hükümlerine Göre Vergilerin 

Durumu 106

a.  Birleşme Halinde Vergiler 106

b.  Bölünme Durumunda Vergiler 107

c.  Malvarlığının Devrinde Vergi Sorunları (Art. 69 vd.) 107

II.  Türk Ticaret  Kanunu Hükümlerine Göre Vergilerin Durumu 108

1.  Genel Olarak Belli Başlı Vergi Türleri 108

2.  Birleşme Halinde vergiler 108

3.  Bölünme Halinde Vergiler 108

4.  Malvarlığının Devri Halinde Vergiler 109

SONUÇ VE ÖZET: 111

6. Hukuk Dairesi  2010/5129 E., 2010/6533 K. 111

Yargıtay 11. Hukuk dairesinin Emsal kararları: 115

T.C. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi 117

Türk Ticaret Kanununun Birleşme, Bölünme , Tür Değiştirme ve Malvarlığının Devri ile 134 -205  Maddelerinin Metinleri 122

KAYNAKÇA 159

BİBLİYOGRAFYA 160