Hukuk Yargılama Usulünde Gider Avansı

Prof. Dr. Mustafa Serdar ÖZBEK

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ 7

İÇİNDEKİLER 9

BİBLİYOGRAFYA 15

KISALTMALAR CETVELİ 33

GİRİŞ

BİRİNCİ BÖLÜM 

ADALETE ERİŞİM HAKKI VE 

YARGILAMA GİDERLERİ

§ 1.  ANAYASANIN HUKUK YARGILAMA USÛLÜNE ETKİSİ 

VE ADALETE ERİŞİM HAKKI 39

A)  Hukuk Yargılama Usûlünde Anayasal İlkelerin Bağlayıcılığı 39

B)  Hukuk Yargılama Usûlünde Adalete Erişim Hakkı 40

I-  Genel Olarak Adalete Erişim Doktrini 40

II-  Adalete Erişim Doktrininin Hukuk Yargılama Usûlüne 

Etkisi 46

III- Adalete Erişim Hakkının Kullanılması ile Yargılama 

Giderleri Arasındaki İlişki 52

§ 2.  HAK ARAMA HÜRRİYETİNİN KULLANILMASI İLE YARGILAMA GİDERLERİ ARASINDAKİ DENGE 61

A)  Hak Arama Hürriyetinin Hukuk Yargılama Usûlündeki 

Kullanım Biçimi Olarak Dava Açma Hakkı Yoluyla Mahkemeye Erişim 61

B)  Hak Arama Hürriyetinin Kullanılmasında Yargılama 

Giderlerinin Etkisi 65

İKİNCİ BÖLÜM 

MEVZUATTA GİDER AVANSI

§ 3.  HUKUK YARGILAMA USÛLÜNDE GİDER AVANSININ DÜZENLENİŞİ 77

A)  Gider Avansının HMK ve HUMK Bakımından Mukayesesi 77

B)  Gider Avansına İlişkin Pozitif Hukuk Hükümleri 80

I-  Davacının Gider Avansı Yatırma Yükümlülüğü 80

II-  Dava Arkadaşlığında Gider Avansı Yatırma Yükümlülüğü 83

III- Karşı Davada Gider Avansı Yatırma Yükümlülüğü 84

IV- Davaya Müdahalede Gider Avansı Yatırma Yükümlülüğü 85

C)  Gider Avansı Yatırma Zorunluluğunun Bulunduğu Dava ve 

İşler 86

I-  Yazılı Yargılama Usûlüne Tâbi Dava ve İşler 86

II-  Basit Yargılama Usûlüne Tâbi Dava ve İşler 86

III- Çekişmesiz Yargı İşleri 95

IV- Geçici Hukukî Koruma Tedbirleri 96

§ 4.  İDARÎ YARGILAMA USÛLÜNDE GİDER AVANSININ DÜZENLENİŞİ 99

§ 5.  DİĞER MEVZUAT HÜKÜMLERİNDE GİDER AVANSININ DÜZENLENİŞİ 103

A)  İcra ve İflas Kanununda Gider Avansı 103

I-  Alacaklının Yapılmasını Talep Ettiği İcra Takip İşlemlerinin Masrafını Peşin Verme Zorunluluğu 103

II-  Türkiye’de Mutad Meskeni Olmayan Alacaklı İle Ödeme Güçlüğü İçinde Bulunan Alacaklının İcra Takibinde Teminat Gösterme Zorunluluğunun Gereksizliği 104

III- Konkordato Gider Avansı 107

B)  Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri 

Hakkında Kanunda Gider Avansı 108

C)  Noterlik Kanununda Gider Avansı 109

I-  İlgilisinden Avans Olarak Alınacak Gider Kalemleri 109

II-  Artan Gider Avansının İlgilisine İadesi 112

1)  Harç, Vergi ve Değerli Kâğıt Bedelinden Artan Gider Avansının İlgilisine İadesi 112

2)  Diğer Giderlerden Artan Gider Avansının İlgilisine 

İadesi 113

D)  Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yollarında Gider Avansı 113

I-  Tahkimde Gider Avansı 113

1)  Millî Tahkimde Gider Avansı 113

2)  Milletlerarası Tahkimde Gider Avansı 116

II-  Arabuluculukta Gider Avansı 117

1)  Dava Açıldıktan Sonra Arabuluculuğa Başvurulması 117

2)  Dava Açılmadan Önce Arabuluculuğa Başvurulması 118

§ 6.  MUKAYESELİ HUKUKTA GİDER AVANSI 120

A)  Genel Olarak Gider Avansının Dava Şartı Olmaması 120

B)  Macaristan Hukuk Yargılama Usûlünde Gider Avansı 121

C)  İsrail Hukuk Yargılama Usûlünde Gider Avansı 122

D)  İsviçre Hukuk Yargılama Usûlünde Gider Avansı 124

§ 7.  GİDER AVANSI YATIRMA ZORUNLULUĞUNUN KABUL EDİLME AMACI 131

§ 8.  GİDER AVANSININ KAPSAMI 135

A)  Gider Avansını Oluşturan Masraf Kalemleri 135

B)  Gider Avansının İçeriğinin ve Miktarının Gider Avansı 

Tarifesiyle Belirlenmesi 136

§ 9.  GİDER AVANSI VE DELİL AVANSI AYIRIMI 139

A)  Gider Avansının Delillerin İkamesi Avansını Kapsamaması 139

B)  Yatırılmayan Delil Avansının Davanın Reddine Yol 

Açmaması 141

§ 10. HMK’NIN YÜRÜRLÜĞE GİRDİĞİ TARİHTE DERDEST OLAN DAVALARDA SADECE DELİL AVANSI İSTENEBİLMESİ 143

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 

GİDER AVANSININ GENEL ESASLARI

§ 11. GİDER AVANSININ DAVA ŞARTI OLMASI 153

A)  Genel Olarak Dava Şartları 153

B)  Gider Avansının Olumlu Dava Şartı Olması 155

C)  Tamamlanabilir Dava Şartı Noksanlığının İkmali İçin İlgili 

Tarafa Kesin Süre Verilmesi 156

D)  Gider Avansının Mahkemece Verilen Kesin Süre İçinde Yatırılmaması Hâlinde Davanın Usûlden Reddine Karar 

Verilmesi 161

E)  Delil İkame Avansının Dava Şartı Olmaması 166

F)  Gider Avansının Dava Şartı Olmasının Eleştirisi 173

I-  Gider ve Tamamlama Avansının Teknik Alamda Dava Şartlarıyla Bağdaşmaması 173

II-  Gider Avansının Yatırılmış Olmasının Mahkemece Kendiliğinden Nazara Alınması 175

III- Gider Avansının Celse Ertelenmesine Yol Açmadan Yatırılması 179

IV- Delil İkame Avansının Yatırılmaması Hâlinde Talep 

Olunan Delilin İkamesinden Vazgeçilmiş Sayılması 187

§ 12. GİDER AVANSINA YÖNELİK ARA KARARININ İÇERİĞİ 191

A) Gider Avansına İlişkin Ara Kararının Hâkimin Şeklî Anlamda Sevk Yetkisi Kapsamında Olması 191

B) İhtaratlı Ara Kararında Tebligat ve Posta Gideri Avansı ile 

Delil İkamesi Avansının Ayrı Kalemler Hâlinde Belirtilmesi 193

C)  Ara Kararının Kesin Süreye Uymamanın Yaptırımını İçerecek Şekilde Açık, Sâde ve Sınırlı Olması 198

D)  Gider Avansına İlişkin Ara Kararının Usûlüne Uygun Şekilde Tefhim veya Tebliğ Edilmesi 202

E)  Gider Avansına İlişkin Ara Kararına İtiraz 203

§ 13. ADLÎ YARDIM TALEPLİ DAVALARDA GİDER AVANSI ALINMAMASI 206

A)  Dava Açılmadan Önce Adlî Yardım Talebinde Bulunulması Hâlinde Gider Avansı 206

B)  Davada Adlî Yardım Talebinde Bulunulması Hâlinde Gider 

Avansı 207

§ 14. GİDER AVANSININ İADESİ 211

A)  Bakiye Gider Avansının İadesinin Hükmün Kesinleşmesinden Sonra Yapılması 211

B)  Hükmün Kesinleşmesine Kadar Yapılacak Tebligat ve Posta Ücretlerinin Mevcut Gider Avansından Karşılanması 212

C)  Bakiye Gider Avansının Mahkemece Re’sen İade 

Edilmesi 221

D)  Artan Gider Avansının Bakiye Harca Mahsubu veya 

Haczi 224

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

GİDER AVANSININ YARGILAMA HUKUKUYLA İLİŞKİSİ

§ 15. GİDER AVANSININ İSPAT YÜKÜYLE İLİŞKİSİ 227

A)  Yargılama Giderleri ile Delil İkame Yükü İlişkisi 227

B)  Dava Şartı Olmayan Delil Avansının İspat Yüküne Göre 

Taraflara Yükletilmesi 231

I- Gider Avansının İspat ve Delil İkame Yükünün Davalıya Düştüğü Durumlarla Bağdaşmaması 231

II- Delil İkame Avansının Ödenmesine Ön İnceleme Aşaması veya Tahkikatın Başında Karar Verilmesi 235

§ 16. GİDER AVANSININ YARGILAMAYA HÂKİM OLAN İLKELERLE İLİŞKİSİ 244

A)  Kendiliğinden Araştırma İlkesinin Geçerli Olduğu Davalarda 

Delil Avansını İçeren Gider Avansı Yatırma Zorunluluğunun Kanuna Aykırılığı 244

B)  Tahkikat Sırasında İncelenmeyecek Bir Delil İçin Delil 

Avansını İçeren Gider Avansı Yatırma Zorunluluğunun Kanuna Aykırılığı 246

§ 17. DELİL AVANSINI İÇEREN GİDER AVANSININ DAVACIYA YÜKLEDİĞİ MALÎ KÜLFET 254

A)  Delil Avansını İçeren Gider Avansının Davacının Dava Açarken Ödediği Para Miktarında Artışa Yol Açması 254

B)  Yargılama Giderlerinin Yüksek Olup Olmadığı Belirlenirken Asgarî Ücret Miktarının Dikkate Alınması 258

§ 18. GİDER AVANSININ HAK ARAMA HÜRRİYETİ İLE 

İLİŞKİSİ 260

A)  Delil Avansını İçeren Gider Avansı Yatırma Yükümlülüğünün 

Hak Arama Hürriyetini Sınırlaması 260

B)  Gider Avansına İlişkin Kanun Hükümleri Hakkında İtiraz 

Yoluyla Anayasaya Aykırılık İddiasında Bulunulması 264

§ 19. İŞ VE TÜKETİCİ DAVALARINDA GİDER AVANSI 271

A)  İşçiler ve Tüketiciler Gibi Zayıf Kitlelerin Adalete Erişim Hakkının Kısıtlanması 271

B)  Yargılama Harç ve Giderleri Bakımından Mevzuatta 

Öngörülen İstisnalar 273

C)  İş ve Tüketici Mahkemelerinde Gider Avansı Yatırma 

Zorunluluğu Yönünden İstisna Tanınması İhtiyacı 277

SONUÇ 281