TBMM Danışma Kurulu
Bahadır YEŞİLIRMAK
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ v
İÇİNDEKİLER . vii
KISALTMALAR xiii
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM
ÇAĞDAŞ DEMOKRASİLERDE
PARLAMENTO KAVRAMI, PARLAMENTONUN DOĞUŞU,
GELİŞİMİ VE İŞLEYİŞİ
PARLAMENTO KAVRAMI 5
Genel Olarak . 5
Parlamento ile İlişkili Temel Kavramlar . 6
Demokrasi . 6
Siyasi Temsil . 9
Temsil Kavramı . 9
Emredici Vekâlet . 10
Temsili Vekâlet . 11
PARLAMENTONUN DOĞUŞU VE GELİŞİMİ 13
Genel Olarak . 13
Batı Avrupa’da Parlamentonun Ortaya Çıkışı ve Gelişimi. 14
İngiltere . 14
Folkmoot ve Witenagemot . 14
Magnum Concilium . 17
I. John ve Magna Carta Libertatum . 18
ç. Parlamentonun Gelişmesi . 21
Fransa . 25
İspanya’da Parlamentonun Kökenleri . 31
İtalya, Almanya ve Kuzeybatı Avrupa’da Parlamentonun
Kökenleri 34
III. PARLAMENTONUN İŞLEYİŞİ 38
Genel Olarak . 38
viii
Parlamentonun İşleyişinde Temel Aktör Olarak Siyasal
Partiler 40
Siyasal Parti Kavramı 40
Siyasal Partilerin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi 42
Parlamento İçi Kurumlar 44
Komisyonlar 44
Başkanlık Divanı ve Başkanlık Makamı . 45
Genel Kurul . 46
Parlamentonun Çalışmalarını Yönlendiren Kurumlar 46
Fransa Millet Meclisi Örneği: Başkanlar Konferansı
(Conférence des Présidents) . 46
Almanya Örneği: Yaşlılar Konseyi (Altestenrat) . 48
ABD Örneği: Kurallar Komisyonu (Committee on
Rules) 50
İKİNCİ BÖLÜM
TBMM DANIŞMA KURULU VE TARİHİ GELİŞİMİ
KAVRAM 53
TARİHİ GELİŞİMİ 54
27/12/1963 Tarihli Cumhuriyet Senatosu İçtüzüğü. 55
5/3/1973 Tarihli Millet Meclisi İçtüzüğü 59
İçtüzük Görüşmelerinde Danışma Kurulunun Yapısına
Dair Dile Getirilen Sorunlar . 63
Danışma Kurulunun Meclisin İşleyişinde
Milletvekillerinin İradesini Ortadan Kaldırdığına
Dair Eleştiriler . 63
Kaç Milletvekiline Sahip Olursa Olsun Her Siyasi
Parti Grubunun Danışma Kurulunda Bir Temsilci
ile Temsil Edilmesine Dair Eleştiriler . 66
İçtüzük Görüşmelerinde Danışma Kurulu Maddesi
Üzerinde İşlemler 69
1973 İçtüzüğünün Danışma Kurulu Maddesinde
Günümüze Kadar Yapılan Değişiklikler . 71
Genel Olarak . 71
1961 Anayasası Döneminde Yapılan Değişiklik
(1978 Değişikliği) 73
1982 Anayasası Döneminde Yapılan Değişiklikler
(1996, 2017 ve 2018 Değişiklikleri) . 83
27/7/2017 Tarihli Değişiklik. 84
ix
9/10/2018 Tarihli Değişiklik. 90
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TBMM DANIŞMA KURULUNUN KURULUŞU, İŞLEVİ,
GÖREV VE YETKİLERİ, İŞLEYİŞİ VE ETKİNLİĞİ
GENEL OLARAK 93
DANIŞMA KURULUNUN KURULUŞU . 94
III. DANIŞMA KURULUNUN İŞLEVİ . 96
DANIŞMA KURULUNUN GÖREV VE YETKİLERİ . 100
Danışma Kurulunun İçtüzükte Belirtilen Görev ve Yetkileri . 100
TBMM’nin Tatili ve Çalışmalarına Ara Vermesine Dair . 100
Başkanlık Divanının Yapısı ve Siyasi Parti Gruplarının
Başkanlık Divanında Temsiline Dair 101
Komisyonların Oluşumuna ve İşleyişine Dair . 103
Genel Kurulun Çalışmaları ve Gündemine Dair 104
Genel Kurulda Söz Alma ve Konuşmalara Dair 107
Kapalı Oturum Tutanaklarına Dair . 111
Kanun Tekliflerinin Genel Kurulda Görüşülmesine Dair . 112
Temel Kanun Uygulamasına Dair 118
Parlamenter Denetime Dair 119
Danışma Kurulunun Kanunlarda Belirtilen Görev ve
Yetkileri 121
5/12/1990 Tarihli ve 3686 Sayılı İnsan Haklarını
İnceleme Komisyonu Kanunu 121
15/4/2003 Tarihli ve 4847 Sayılı Avrupa Birliği Uyum
Komisyonu Kanunu . 121
25/2/2009 Tarihli ve 5840 Sayılı Kadın Erkek Fırsat
Eşitliği Komisyonu Kanunu . 122
DANIŞMA KURULUNUN İŞLEYİŞİ 123
Genel Olarak . 123
Toplantı Çağrısı . 123
Toplantı . 125
Ç. Toplantısız Uzlaşma (Elden Uzlaşı) . 128
Önerilerin İşleme Alınması 130
DANIŞMA KURULUNUN ETKİNLİĞİ 132
Danışma Kurulunun Etkinliği Sorunu . 132
Cumhuriyet Senatosunda Danışma Kurulunun Etkinliği 134
Millet Meclisi Döneminde Danışma Kurulunun
Etkinliği 139
x
1973-1978 Arası Danışma Kurulu Verileri . 139
1978-1980 Arası Danışma Kurulu Verileri . 140
TBMM’de Danışma Kurulunun Etkinliği . 142
Genel Olarak . 142
1983-2021 Arası (17’nci Dönemden 27’nci Döneme)
Danışma Kurulu Verileri 143
Koalisyon Dönemleri ile Tek Başına İktidar
Dönemlerinin Danışma Kurulu İşlemlerinde Etkisi . 146
ç. Hükümet Sisteminin Danışma Kurulu İşlemlerinde
Etkisi . 149
SONUÇ VE ÖNERİ 153
KAYNAKÇA . 163
Kitaplar, Makaleler ve Tezler 163
Tutanaklar. 168
ÖZET . 173
ABSTRACT. 175
TABLO VE ŞEKİLLER LİSTESİ
Tablo-1 17’nci Dönem ila 27’nci Dönem Arasında Genel Kurulda
Danışma Kurulu İşlemlerinin Verileri 143
Şekil-1 27’nci Yasama Dönemi Danışma Kurulu İstatistikleri
(24/6/2018- 1/10/2021 Tarihi Arası) . 130
Şekil-2 Senato’da Başkanlık Divanı Konusunun Görüşüldüğü
Danışma Kurulu Toplantıları 136
Şekil-3 Senato’da Bütçe Görüşmelerine Dair Danışma Kurulu
Toplantıları 138
Şekil-4 Millet Meclisinde 1978 İçtüzük Değişikliğine Kadar
Danışma Kurulu İşlemleri 140
Şekil-5 Millet Meclisinde 1978-1980 Arası Danışma Kurulu
İşlemleri 141
Şekil-6 TBMM’nin 17’nci Dönemi ile 27’nci Dönemi Arasında Genel
Kurulda İşleme Alınan Danışma Kurulu Önerileri ile Grup
Önerileri Karşılaştırması 145
Şekil-7 Koalisyon Dönemleri ile Tek Başına İktidar Dönemlerinde
Genel Kurulda İşleme Alınan Danışma Kurulu Önerileri ile
Grup Önerileri Karşılaştırması . 147
xi
Şekil-8 Koalisyon Dönemleri ile Tek Başına İktidar Dönemlerinde
(1991 Öncesi ve 2002 Sonrası Dönem Ayrılmış) Genel Kurulda
İşleme Alınan Danışma Kurulu Önerileri ile Grup Önerileri
Karşılaştırması . 148
Şekil-9 Parlamenter Hükümet Sistemi ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet
Sisteminde Genel Kurulda İşleme Alınan Danışma Kurulu
Önerileri ile Grup Önerileri Karşılaştırması 150
Şekil-10 Parlamenter Hükümet Sisteminin Son Dönemi
(26’ncı Dönem) ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin
İlk Dönemi (27’nci Dönem) Genel Kurulda İşleme Alınan
Danışma Kurulu Önerileri ile Grup Önerileri Karşılaştırması 152
