İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 5 ÖZET 7 ABSTRACT 8 İÇİNDEKİLER 9 KISALTMALAR 13 GİRİŞ 15 BİRİNCİ BÖLÜM MOBBİNG KAVRAMI, KAVRAMI İZAH EDEN MODELLER, TÜRLERİ, UNSURLARI VE MOBBİNG NEDENİYLE HUKUKİ KORUMALAR A. KAVRAM 17 1. Tanım 17 2. Mobbingi İzah Eden Modeller 21 a. Leymann Modeli 21 b. Ege Modeli 22 3. Mobbingin Türleri 23 a. Hiyerarşiye Göre 23 (1) Düşey Mobbing 24 (2) Yatay Mobbing 24 (3) Dikey Mobbing 24 b. Tacizin Dışa Vurumuna Göre 25 (1) Objektif Mobbing 25 (2) Sübjektif Mobbing 25 4. Mobbinge Benzeyen Kavramlar 26 a. Çatışma 26 b. Bullying 27 c. Bossing 28 d. Straining 28 5. Mobbingin Unsurları 29 a. İş İlişkisi 29 b. Taciz 32 (1) Süreklilik 33 (2) Sistematiklik 33 (3) Tacizin Süresi 34 c. Düzeysel Eşitsizlik 35 d. Amaç 38 6. Taciz Türünden Davranışlar 40
10 İçindekiler
B. MOBBİNG NEDENİYLE HUKUKÎ KORUMALAR 43 1. İş Hukuku 44 a. Haklı Nedenle Fesih Hakkı 45 b. Kıdem Tazminatı 46 c. İhbar Tazminatı 46 d. Sendikal Tazminat 47 e. Kötüniyet Tazminatı 48 f. Ayırımcılık Tazminatı 48 2. Borçlar Hukuku 49 3. Medeni Hukuk 49 4. İdare Hukuku 50 a. 6701 Sayılı Kanun 50 b. 657 Sayılı Kanun 52 5. Ceza Hukuku 54 İKİNCİ BÖLÜM GENEL OLARAK KİŞİLİK HAKKI VE KİŞİLİĞİN KORUNMASINI DÜZENLEYEN HÜKÜMLER A. KİŞİLİK HAKKI 57 1. Kavram 57 2. Tanım 61 3. Kişilik Hakkının Nitelikleri 62 a. Mutlak Hak Oluşu 62 b. Şahıs Varlığı Haklarından Oluşu 63 c. Şahsa Sıkı Sıkıya Bağlı Haklardan Oluşu 63 d. Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süreye Bağlı Olmayışı 65 4. Kişilik Hakkının Kapsamı 65 a. Genel Olarak 65 b. Maddi Bütünlük 67 (1) Hayat 67 (2) Sağlık 68 (3) Vücut Tamlığı 69 c. Manevi Bütünlük 69 (1) His Âlemi 69 (2) Şeref ve Haysiyet 71 (3) Özel Hayat 73 (4) Ad, Resim, Ses gibi Değerler 76 (5) Hak ve Fiil Ehliyetleri 79 (6) Özgürlükler 80 d. İktisadi Bütünlük 81 (1) Meslekî ve Ekonomik Özellikler 81 (2) Sır Çevresi 82
İçindekiler 11 (3) Meslekî ve Ticari İtibar 83 B. KİŞİLİK HAKKININ KORUNMASI 84 1. Genel Olarak. 84 2. Hukukî İşlemle Yapılan Saldırılara Karşı 90 a. Maddi Bütünlük Bakımından 95 b. Manevi Bütünlük Bakımından 98 c. İktisadi Bütünlük Bakımından 101 3. Hukuka Aykırı Eylemlerle Yapılan Saldırılara Karşı 103 a. Hukuka Aykırılık Kavramı 104 b. Hukuka Aykırılığı Ortadan Kaldıran Sebepler 106 (1) Rıza 107 (2) Üstün Yarar 109 (a) Kişinin Kendi Üstün Yararı 111 (b) Saldırıda Bulunanın Üstün Yararı 111 (c) Üçüncü Kişinin Üstün Yararı 112 (d) Kamunun Üstün Yararı 113 (3) Yasal Yetki 114 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KİŞİLİĞİN KORUNMASINI DÜZENLEYEN HÜKÜMLER ÇERÇEVESİNDE MOBBİNG DURUMUNDA KİŞİLİĞİN KORUNMASI A. KİŞİNİN KENDİ HAKKINI KORUMASI 117 B. KİŞİLİĞİN DAVA YOLU İLE KORUNMASI 118 1. Genel Olarak. 118 2. Davaların Genel Özellikleri ve Mobbing Bakımından Değerlendirilmesi 124 a. Kişilik Hakkı İhlalinin Varlığı 124 b. Hukuka Uygunluk Sebebi Bulunmaması 126 c. Kusur 126 d. Zarar 128 e. İlliyet Bağı 130 f. Hükmün Yayımlanması ve Üçüncü Kişilere Bildirilmesi 132 g. Davacı Sıfatı 133 h. Davalı Sıfatı 137 ı. Zamanaşımı 139 i. Görevli Mahkeme 140 j. Yetkili Mahkeme. 140 k. Hükmün İcrası 142 3. Saldırıya Yönelik Davalar 142 a. Durdurma Davası 143 b. Önleme Davası 146 c. Tespit Davası 148 d. Mobbing Bakımından Saldırıya Yönelik Davaların İşlerliği Sorunu 151
12 İçindekiler
4. Saldırının Sonuçlarına Yönelik Davalar 154 a. Gerçek Olmayan Vekâletsiz İş Görme Davası 155 b. Tazminat Davası 157 (1) Mobbing Nedeniyle Hukukî Sorumluluk 158 (a) İşverenin Sorumluluğu 163 (i) Borca Aykırılık Sorumluluğu 166 aa. İşçiyi Koruma ve Gözetme Borcu 166 bb. Eşit Davranma Borcu 169 cc. Hakkın Kötüye Kullanılması 170 (ii) Haksız Fiil Sorumluluğu 174 (iii) İşverenin Başka İşçilerden Gelen Mobbing Nedeniyle Sorumluluğu 175 aa. Borca Aykırılık Sorumluluğu Kapsamında 175 bb. Haksız Fiil Sorumluluğu Kapsamında 178 (b) İşveren Olmayan Tacizcinin Sorumluluğu 181 (i) Borca Aykırılık Sorumluluğu 182 aa. Özen ve Sadakat Borcu 183 bb. Düzenlemelere ve Talimatlara Uyma Borcu 185 cc. Dürüstlük Kuralı 185 (ii) Haksız Fiil Sorumluluğu 186 (c) İdare Hukuku Kapsamındaki İş İlişkileri 186 (2) Mobbingin İspatı 191 (3) Mobbing Nedeniyle Zarar. 197 (a) Maddi Zarar 197 (i) Mobbing Nedeniyle Maddi Zarar. 198 aa. Malvarlığıyla İlgili Mutlak Haklar Nedeniyle Zarar 198 bb. Ölüm Nedeniyle Zarar 199 cc. Bedensel Zarar 200 dd. Kazanç Kaybı 201 (ii) Maddi Zararın Giderimi 203 (b) Manevi Zarar 207 (i) Mobbing Nedeniyle Manevî Zarar 213 (ii) Manevi Zararın Giderimi 220 5. Davaların Yarışması ve Yığılması 225 a. Saldırıya Yönelik Davalar Bakımından 226 b. Saldırının Sonuçlarına Yönelik Davalar Bakımından 226 c. Saldırıya ve Saldırının Sonuçlarına Yönelik Davalar Bakımından 228 SONUÇ 231 KAYNAKÇA 235
