Tıp Hukuku

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
18. Baskıya Önsöz 7
13. Baskıya Önsöz 9
10. Baskıya Önsöz 11
1. Baskının Önsözü 13
SORULAR 33
Kısaltmalar 35
Giriş 39
1. Bölüm
TIP HUKUKUNA GİRİŞ
§ 1. ÖN AÇIKLAMALAR 41
§ 2. KAVRAM 46
§ 3. HUKUKSAL KAYNAKLAR 52
§ 4. MESLEK ETİĞİ 56
I. Genel Olarak 56
II. Hekim ve Özel Şirket İlişkileri 64
III. Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri 67
§ 5. MESLEK KURULUŞLARI VE MESLEKİ DİSİPLİN 69
I. Meslek Kuruluşları 69
A. Tabip Odası 69
B. Türk Tabipleri Birliği 70
C. Uzmanlık Derneği 70
II. Mesleki Disiplin 72
A. Genel Olarak 72
B. Aile Hekimleri ile İlgili Uygulama 81
C. Kamu Görevlisi Hekimler ile İlgili Uygulama 82
D. Aynı Anda Ceza Soruşturma/Kovuşturması Yapılması Durumu 82
2. Bölüm
HASTA VE SAĞLIK ÇALIŞANI HAKLARI
§ 1. HASTA HAKLARI 85
I. Adalet ve Hakkaniyete Uygun Olarak Faydalanma 89
II. Bilgi İsteme 90
III. Sağlık Kuruluşunu Seçme ve Değiştirme 90
IV. Personeli Tanıma, Seçme ve Değiştirme 91
V. Öncelik Sırasının Belirlenmesini İsteme 92
VI. Tıbbi Gereklere Uygun Teşhis, Tedavi ve Bakım 92
VII. Tıbbi Gereklilikler Dışında Müdahale Yasağı 93
VIII. Ötanazi Yasağı 93
IX. Tıbbi Özen Gösterilmesi 94
X. Genel Olarak Bilgi İsteme 94
XI. Kayıtları İnceleme 96
XII. Mahremiyete Saygı Gösterilmesi 96
XIII. Bilgilerin Gizli Tutulması 97
XIV. Tıbbi Müdahalede Hastanın Rızası 98
XV. Alışılmış Olmayan Tedavi Usullerinin Uygulanması 100
XVI. Aile Planlaması Hizmetleri ve Gebeliğin Sona Erdirilmesi 100
XVII. Tıbbi Araştırmalarda Hasta Hakları 100
XVIII. Güvenliğin Sağlanması 101
XIX. Dini Vecibeleri Yerine Getirebilme ve Dini Hizmetlerden Faydalanma 102
XX. İnsani Değerlere Saygı Gösterilmesi ve Ziyaret 102
XXI. Refakatçi Bulundurma 103
XXII. Hizmetin Sağlık Kurum ve Kuruluşu Dışında Verilmesi 103
XXIII. Hastaya Yeterli Vakit Ayrılması ve Hastanın Vaktine Riayet Edilmesi 103
XXIV. Müracaat, Şikâyet ve Dava Hakkı 104
XXV. Hasta Hakları ile İlgili Kurul ve Birimler 106
A. Genel Olarak 106
B. Hasta Hakları Kurulu 107
C. Hasta Hakları Birimi 110
XXVI. İnsan Hakları Bağlamında Hasta Hakları 111
§ 2. SAĞLIK ÇALIŞANLARININ HAKLARI VE HAK ARAMA YOLLARI 113
I. Hekim Hakları 113
II. Hak Arama Yolları 116
A. Haksız Şikâyetlere Karşı Hak Arama Yolları 116
B. Güvenlik Hakkının İhlaline Karşı Hak Arama Yolları 124
1. Ceza Hukuku Araçları 125
a. Genel Olarak 125
b. Ceza Muhakemesi Bakımından Özel Düzenlemeler 127
2. Tazminat Hukuku Araçları 128
3. Süreç 128
C. Sağlık Çalışanının Meşru Savunma Hakkı Var mıdır? 128
III. Sağlık Bakanlığı Tarafından Yapılacak Hukuki Yardım 130
IV. Çalışan Güvenliği Genelgesi 132
V. Hekimin Hasta Seçme Hakkı 133
VI. Sağlık Çalışanının Hizmetten Çekilme Hakkı 135
A. Genel Olarak 135
B. Aile Hekimleri Bakımından Uygulama 137
3. Bölüm
TIP HUKUKUNUN TEMEL KAVRAM VE KURUMLARI
§ 1. SAĞLIK PERSONELİ KAVRAMI 141
§ 2. ETİK KURULLAR 145
I. Genel Olarak 145
II. Mevzuatın Gelişimi 147
III. Etik Kurulların Oluşturulması ve Yapısı 148
IV. Etik Kurulların Görev ve Yetkileri 149
V. Etik Kurul Kararlarına Karşı Kanun Yolları 152
§ 3. YÜKSEK SAĞLIK ŞURASI 154
§ 4. ADLİ TIP KURUMU 155
§ 5. SAĞLIK MESLEKLERİ KURULU 156
§ 6. EMBRİYO KAVRAMI VE HUKUKİ STATÜSÜ 162
§ 7. TIP HUKUKUNDA “ÇOCUK” KAVRAMI 165
§ 8. HEKİMLİK MESLEĞİNİN İCRASINDA MESLEKİ ÖZERKLİK 173
I. Genel Olarak 173
II. Şifa Garantisi Yasağı 188
§ 9. DİKEY VE YATAY İŞBİRLİĞİ 190
I. Genel Olarak 190
II. Güven İlkesi 193
III. Sorumluluk Alanlarının Bölünebilirliği: Bağımsız Sorumluluk Prensibi ve Rutin İşleyiş Teorisi 199
A. Genel Olarak 199
B. Hemşirelik Yönetmeliği md. 6/1–d’nin Değerlendirilmesi 204
IV. Sorumlunun Belirlenmesindeki Güçlükler 206
A. Tek Hekimin Çalıştığı Muayenehanelerde 207
B. Birden Fazla Hekimin Müştereken Çalıştığı Polikliniklerde 207
C. Hekim ve Hemşire İşbirliğinde 207
D. Danışma ve Vekâlet 208
E. Başka Yerde Yaptırılan Tetkik ve Tahlil Sonuçlarına Güvenilmesi 209
F. Ücretsiz Tedavilerde Sorumlunun Belirlenmesi 210
§ 10. TIBBİ MÜDAHALELERDE MAHREMİYET 210
I. Kavram 210
II. Uygulamadaki Sorunlar 214
A. Sağlık Verilerine Erişim ve Paylaşım Sorunu 214
1. Sağlık Çalışanlarının Verilere Erişimi 215
2. Bakanlık Birimlerinin Verilere Erişimi ve E–Nabız 216
2. Bilişim Sistemine Erişimden Kaynaklanan Problemler 220
3. Genel Sağlık Sigortası Verilerinin Paylaşımı Sorunu 220
4. Hasta Yakınlarıyla Paylaşım 221
5. Denetim Elemanlarıyla Paylaşım 222
6. Çocukların Sağlık Verilerine Erişim 222
7. Sağlık Verilerine Avukatların Erişimi 223
8. Üçüncü Kişilerin Bilgilendirilmesi 223
B. Tıbbi Müdahale Sırasında Diğer Sağlık Çalışanlarının Bulunması 229
C. Koğuş Sisteminde Dikkat Edilmesi Gerekenler 230
D. Tutuklu ve Hükümlülerin Muayeneleri ile Gözaltı Nedeniyle Sağlık Kontrolünde Mahremiyet Sorunu 231
1. Tutuklu ve Hükümlülerin Muayenelerinde Mahremiyet 231
2. Gözaltı Nedeniyle Sağlık Kontrolünde Mahremiyet 233
E. Güvenlik Kamerası Kayıtları 235
F. Hasta Bilgilendirme Ekranları 237
G. Aile Hekimliğinde Kayıtların Devri 237
H. Hasta Kayıtlarını İnceleme Hakkı 238
I. Ölüm Sonrası Hasta Mahremiyetinin Korunması 238
İ. Adli Mercilerin Hasta Mahremiyeti İhlalleri 239
J. Siber Saldırılar 240
§ 11. TIP HUKUKUNDA ZORUNLULUK HALİ 240
I. Kavram 241
II. Hastanın Rızasının Olmadığı Hallerde Zorunluluk Hali Kurumunun Uygulanması Sorunu 244
§ 12. MALPRAKTİS 245
4. Bölüm
TIBBİ MÜDAHALENİN HUKUKA UYGUNLUĞUNUN ŞARTLARI
§ 1. GENEL BİLGİLER 247
§ 2. ŞARTLAR 248
I. Tıbbi Müdahalenin Bir Sağlık Personeli Tarafından Yapılması 248
A. Genel Olarak 248
B. Hekim Olma Şartı 249
1. Genel Olarak 250
2. Uzmanlık Şartı 252
a. Genel Olarak 252
b. Sertifika ile Yetki Alınması 258
3. Öğrencilerin ve Asistanların Yaptığı Tıbbi Müdahalelerin Hukuka Uygunluğu Sorunu 262
4. Silahlı Kuvvetler ile Emniyet Genel Müdürlüğünün Sağlık Meslek Mensubu Olmayan Personelinin Yaptığı Tıbbi Müdahaleler 266
C. Hemşirelerin Görev Alanı 267
D. Gönüllü Sağlık Hizmeti ve Sağlık Gözlemciliği 270
E. Sağlık Personeli Olmayan Kimselerin Yaptığı Tıbbi Müdahaleler Nedeniyle Sorumlulukları 271
II. Aydınlatma ve Rıza 275
A. Temel Kurallar 275
B. Aydınlatma 284
1. Aydınlatma Çeşitleri 284
a. Otonomi (Karar) Aydınlatması 284
aa. Temel Sorunlar 284
bb. Otonomi Aydınlatmasının Çeşitleri 288
aaa. Genel Olarak 288
bbb. Teşhis Aydınlatması 288
ccc. Süreç Aydınlatması 290
ddd. Alternatifler Konusunda Aydınlatma 292
eee. Müdahale Yapılmamasının Sonuçları Konusunda Aydınlatma 294
b. Risk Aydınlatması 295
c. Tedavi Aydınlatması (Güvenlik Aydınlatması) 301
aa. Kavram 301
bb. Teşhise Yönelik Aydınlatma 303
cc. İlaç ve Tıbbi Malzeme 303
dd. Araç Kullanmama Uyarısı 306
2. Özel Durumlarda Aydınlatma 306
a. Kısırlaştırma 306
b. Özürlü Cenin 308
c. Tıptaki Yeni Teşebbüsler 313
d. Hekim Hatası 314
e. Hekimin Tecrübesi 316
f. Masraflar ve Ekonomik Zorunluluklar 317
g. Ticari Yarar 317
h. Kalite Aydınlatması 318
ı. Hekimin Hastalığı 318
i. Eser Sözleşmesi Niteliğindeki Tıbbi Müdahalelerde Aydınlatma 318
3. Aydınlatılacak Kişi 321
4. Aydınlatma Yükümlüsü 324
5. Aydınlatmanın Zamanı 327
6. Aydınlatmanın Kapsamı 329
7. Aydınlatmanın Şekli 333
8. Aydınlatmanın Mümkün Olmaması ve Ameliyat Sırasında Aydınlatma 343
9. Aydınlatma Zorunluluğunun Bulunmadığı Durumlar 344
a. Aydınlatmadan Vazgeçme 344
b. Hastanın Bilgisinin Bulunması 345
c. Risk Aydınlatmasında Riskin Çok Açık Olması 347
d. Aydınlatmanın Olumsuz Etkide Bulunması 347
aa. Genel Olarak 347
bb. Tedavisi Olmayan Hastalığın Bildirilmesi 351
e. Acil Haller 351
f. Aydınlatmanın Hasta Bakımından Anlamını Yitirmiş Olması 352
g. Psikiyatri Hastalarının Aydınlatılması 352
h. Aydınlatmanın Uygulanabilir Olmaması 352
ı. Sağlık Çalışanının İnançları Nedeniyle Aydınlatma Yapmak İstememesi 353
i. Rızanın Aranmadığı Tıbbi Müdahalelerde Aydınlatma Sorunu 353
10. Aydınlatmanın Geri Alınması, Düzeltilmesi 354
11. Aydınlatmada Nedensellik Bağı Sorunu 354
12. Hukuka Aykırı Aydınlatmanın Sonuçları 355
a. Tedavi Aydınlatmasının İhlali Durumunda 356
b. Otonomi Aydınlatmasının İhlali Durumunda 356
13. Hatalı Aydınlatma ve İspat Sorunları 359
C. Rıza 360
1. Genel Olarak 361
2. Rıza Açıklaması 366
3. Rıza Verme Yetkisi (Rıza Ehliyeti) 368
a. Genel Olarak 368
b. Çocuklar Bakımından Rıza Ehliyetinin Belirlenmesi 373
aa. Türk Hukuku 373
aaa. Genel Olarak 373
bbb. Çocuk ile Kanuni Temsilcinin İradesinin Farklı Olması 381
ccc. Ebeveynden Hangisinin Rızasının Geçerli Olacağı Sorunu 382
ddd. Eşler Arasında Fikir Ayrılığı Çıkması 383
eee. Veli veya Vasinin Olmadığı veya Bulunmadığı Haller 383
fff. Kanuni Temsilcinin Rıza Yetkisinin Olmadığı Haller 384
ggg. Kamu Denetçiliği Kurumu Kararı 384
bb. Karşılaştırmalı Hukuk 387
cc. Doğum Kontrol Hapı Reçete Edilmesinde Ebeveynin Rızası Sorunu 390
c. Çocuklarda Kanuni Temsilcinin Tıbbi Müdahaleye Rıza Göstermemesi 391
d. Rıza Yeteneği Bulunmayan Yetişkinlerde Kanuni Temsilcinin Tıbbi Müdahaleye Rıza Göstermemesi 398
e. Hamile Kadının Tedaviyi Ret Hakkı 400
4. Rızanın Kapsamı 402
5. Rızanın Aranmadığı Haller 404
a. Acil Haller 405
b. Kamu Sağlığının Korunmasına İlişkin Düzenlemeler 406
aa. Genel Olarak 406
bb. Genel Önleyici Aşı Zorunluluğu 408
aaa. Genel Olarak 408
bbb. Hukukumuzdaki Durum 411
cc. Çocuklardan Topuk Kanı Alma Zorunluluğu 424
dd. Yurt Dışına Çıkacaklara Zorla Tıbbi Müdahale Yapılması 424
ee. Yurt Dışından Gelenlere Zorla Tıbbi Müdahale Yapılması 424
ff. HIV Tetkiki İçin Rıza Sorunu 425
c. Akıl Hastaları İle İlgili Düzenlemeler 426
aa. Genel Olarak 427
bb. Uluslararası Standartlar 432
d. Ceza Hukukunun Öngörmüş Olduğu Düzenlemeler 438
aa. Ceza Hukuku Yaptırımları 438
bb. Ceza Yargılamasından Kaynaklanan Tıbbi Müdahaleler 439
cc. Ceza İnfaz Kurumlarındaki Tıbbi Müdahaleler 443
aaa. Karşılaştırmalı Hukuk 443
bbb. Türk Hukuku 450
dd. Kanunen Rıza Aranmayan Hallerde Hekimlerin Etik İhlali Nedeniyle Hastanın Rızası Olmadığı Müddetçe Müdahaleden Çekinmesi Sorunu 452
e. Sağlık Raporuna İtiraz Halinde Muayene Yükümlülüğü 455
f. Diğer Hukuk Dallarındaki Düzenlemeler 455
6. Tıbbi Müdahalenin Rızaya Rağmen Hukuka Aykırılığı 457
7. Varsayılan Rıza 458
a. Genel Olarak 458
b. Ameliyatın Genişletilmesi 464
c. Önceki İrade Açıklamalarının Geçerliliği (Tıbbi Vasiyet) 471
aa. Genel Olarak 471
bb. Karşılaştırmalı Hukuk 473
d. Resüsitasyon Yapılmaması Talimatları (DNR) 478
8. Kanun Hükmünü İcra/Üstün Nitelikte Özel Yarar 479
9. Muhtemel Rıza 479
10. Rızayı Sakatlayan Haller 480
11. Rızanın Geri Alınması 482
12. Rıza Formu 484
13. Tıbbi Müdahaleye Rıza Gösterilmemesi Halinde Yapılması Gerekenler 486
D. Aydınlatma ve Rıza Konusundaki Yanılgının Sonuçları 487
1. Ceza Hukuku Açısından Sonuçları 487
a. Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Yanılma 488
b. Hukuksal Yanılgı 489
2. Özel Hukuk Açısından Sonuçları 490
III. Tıp Biliminin Verilerine Göre Zorunlu ve Bu Verilere Uygun Tıbbi Müdahale 491
A. Endikasyon (Gereklilik) 491
1. Kavram 492
2. Tıbbi Endikasyon Olmaksızın Yapılan Tıbbi Müdahaleler 499
a. Deneysel Nitelikli Tıbbi Müdahaleler 500
b. Şekil veya Fonksiyon Değiştirici Tıbbi Müdahaleler 500
c. Üçüncü Kişi Yararına Yapılan Tıbbi Müdahaleler 502
d. Sünnet 502
e. Doğum Kontrolü 502
3. Değerlendirme 503
B. Özenli Tıbbi Müdahale 505
5. Bölüm
ÖZELLİK ARZEDEN TIBBİ MÜDAHALELER
§ 1. ORGAN VE DOKU NAKLİ 507
I. Kavram 507
II. Hukuksal Temel ve Kapsam 509
III. Organ ve Doku Nakli Çeşitleri 511
A. Ölülerden (Kadavradan) Organ Nakli 511
1. Ölüm Halinin Belirlenmesi 512
a. Türk Hukuku’nda 512
b. Karşılaştırmalı Hukuk’ta 517
2. Kişinin Kendi Geleceğini Belirleme Hakkına Saygı Gösterilmesi 518
3. Beyin Ölümü Tespitinden Sonra Yapılması Gereken İşlemler 523
4. Otopsi mi Nakil mi? 525
5. Organ ve Doku Dağıtımı 530
B. Canlılardan Organ Nakli 531
1. Genel Olarak 531
2. Akrabalık Şartı 536
3. Çapraz Nakil 540
C. Hayvanlardan Organ Nakli 541
IV. Yüz, Kol ve Bacak Nakli 543
V. İstanbul Deklarasyonu 545
§ 2. KLİNİK ARAŞTIRMA (İNSAN ÜZERİNDE DENEY VE DENEME) 547
I. Giriş 547
II. Kavram 551
III. İnsan Üzerinde Deney ve Denemenin Hukuka Uygunluğuna İlişkin Koşullar 554
A. İnsan Üzerinde Deneyin Şartları 557
1. Yetişkinler Üzerinde Deneyin Şartları 557
a. Yetkili Kurul veya Makamlardan İzin Alınması 557
b. Deneyin Önce İnsan Dışı Deney Ortamında veya Yeterli Sayıda Hayvan Üzerinde Yapılmış Olması ve Bu Deneyler Sonucunda Ulaşılan Bilimsel Verilerin İnsan Üzerinde Deneyi Gerekli Kılması 558
c. Deneyin İnsan Sağlığı Üzerinde Öngörülebilir Zararlı ve Kalıcı Bir Etki Bırakmaması 559
d. İnsan Onuruyla Bağdaşmayacak Ölçüde Acı Verici Yöntemlerin Uygulanmaması 559
e. Deneyle Varılmak İstenen Amacın, Bunun Kişiye Yüklediği Külfete ve Kişinin Sağlığı Üzerindeki Tehlikeye Göre Daha Ağır Basması 560
f. Aydınlatma ve Rıza Şartı 560
aa. Aydınlatma 560
bb. Rıza 563
g. Menfaat Yasağı 564
h. Araştırmanın Yapılabileceği Yerler 565
ı. Özel Durumlarda Araştırma 566
aa. Çocuklar 566
bb. Gebe, Lohusa ve Emziren Kadınlar Bakımından 568
cc. Kısıtlılar Bakımından 569
dd. Yoğun Bakımdaki ve Bilinci Kapalı Kişiler Bakımından 569
ee. Özgürlüğü Kısıtlanmış Kişiler Bakımından 571
ff. Uluslararası Silahlı Çatışmalar Hukuku Bakımından 571
2. Çocuklar Üzerinde Deneyin Şartları 572
B. İnsan Üzerinde Denemenin Şartları 575
1. Yetişkinler Üzerinde Denemenin Şartları 576
2. Çocuklar Üzerinde Denemenin Şartları 580
IV. İlaç Araştırmalarında Safhalar 582
A. Faz I 582
B. Faz II 582
C. Faz III 583
D. Faz IV 583
E. İlaç Araştırmaları Safhalarının Ceza Kanunu Bakımından Değerlendirilmesi 583
V. İnsan Dokusu veya Ceset Üzerinde Yapılacak Araştırmalar 584
§ 3. ESTETİK MÜDAHALELER 584
I. Tanım 585
II. Estetik Müdahalelerde Hekim–Hasta Arasındaki Hukuksal İlişkinin Niteliği 586
§4. KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI 592
I. Genel Olarak 592
II. Kök Hücrenin Niteliği 594
A. Kök Hücre Organ mıdır? 594
B. Kök Hücre İlaç mıdır? 595
C. Kök Hücre Kan veya Kan Ürünü müdür? 595
III. Kök Hücre Çalışmaları ve Hukuksal Durum 596
A. Kavram 596
1. Yetişkin Kök Hücre Çalışmaları 596
2. Embriyonik Kök Hücre Çalışmaları 596
B. Sağlık Bakanlığı Genelgesi 598
C. Diğer Hukuksal Sorunlar 602
1. İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Suçu Bakımından Değerlendirme 602
2. Disiplin Sorumluluğu 603
D. Değerlendirme 603
§ 5. İNSAN KOPYALAMA 604
§ 6. İNSAN GELİŞTİRME ÇALIŞMALARI 608
§ 7. GENETİK TANI 609
I. Kavram 609
II. Türleri 611
A. Doğum Öncesi Tanı 612
B. Yeni Doğanın Taranması 612
C. Hastalık Teşhisi 612
D. Taşıyıcıların Belirlenmesi 613
E. Adli Tıp Testleri 613
III. Genel Prensipler 613
IV. Tanı İşlemlerinin Hukuksal Niteliği 616
V. Hukuksal Sorumluluk 617
VI. Yasaklar ve Yaptırım 618
VII. Kanuni Düzenleme Zorunluluğu 621
A. Giriş 621
B. Temel Düşünceler 622
C. Öneriler 623
§ 8. CİNSİYET DEĞİŞİKLİĞİNE YÖNELİK TIBBİ MÜDAHALELER 624
I. Genel Olarak 624
II. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararları 627
III. Kanuni Düzenleme 628
§ 9. YAPAY DÖLLEME 639
I. Kavram 639
II. Yapay Dölleme Sözleşmesinin Hukuki Niteliği 640
III. Yapay Döllemenin Şartları 641
IV. Yapay Döllemenin Kuralları 644
V. Yapay Dölleme Neticesinde Oluşan Embriyonun ve Dünyaya Gelen Çocuğun Hukuksal Statüsü 646
A. Yapay Dölleme Neticesinde Ana Rahmi Dışında Oluşturulan Embriyonun Hukuksal Durumu 646
B. Yapay Dölleme Neticesinde Meydana Gelen Çocuğun Hukuksal Durumu 647
VI. Yapay Döllemeye İlişkin Yasaklar ve Yaptırımlar 647
VII. Merkezlerin Sorumluluğu 649
VIII. Üreme Hücreleri ve Embriyoların Dondurulması ve DNA Analizi Zorunluluğu 649
IX. Taşıyıcı Annelik 652
A. Kavram 653
B. Etik Açıdan Taşıyıcı Annelik 654
C. Dini Açıdan Taşıyıcı Annelik 655
D. Karşılaştırmalı Hukukta Taşıyıcı Annelik 656
E. Taşıyıcı Annelikte Çocuk ile Genetik Anne Arasındaki Hukuki İlişki 659
F. Olması Gereken Hukuk 664
§ 10. GEBELİĞİN SONA ERDİRİLMESİ 665
§ 11. GELENEKSEL VE TAMAMLAYICI TIBBİ MÜDAHALELER 668
I. Giriş 668
II. Hukuki Durum 669
A. Genel Bir Mevzuat İhtiyacı 669
B. Yabancı Ülkelerdeki Durum 670
C. Ülkemizdeki Mevcut Durum 671
D. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Alanındaki Mevcut Düzenleme ve Öneriler 672
1. Tıbbi Müdahaleyi Yapma Yetkisi 673
2. Aydınlatma 675
3. Endikasyon 676
4. Alternatif veya Tamamlayıcı Tedavi Yöntemlerinin Giderlerinin Devlet Tarafından Ödenmesi Sorunu 679
§ 12. ACİL TIBBİ MÜDAHALELER 680
§ 13. KISIRLAŞTIRMA 687
§ 14. KİMYASAL HADIM 689
I. Kavram 689
II. Karşılaştırmalı Hukuk 691
III. Ülkemizdeki Tartışmalar 693
IV. Mevzuat 697
§ 15. PALYATİF BAKIM 700
§ 16. SAĞLIK TURİZMİ ÇERÇEVESİNDE YABANCI HASTALARA YAPILAN TIBBİ MÜDAHALELER 703
6. Bölüm
HEKİM VE HASTANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
§ 1. HEKİMİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 707
I. Genel Olarak 707
II. Hekimin Özen Yükümlülüğü 707
III. Hekimin Kişisel Edim Yükümlülüğü 708
A. Kişisel Edim Kavramı 708
B. Temsil Edilebilir Edimler 710
C. Temsil Edilemeyen Edimler 713
IV. Öykü Alma Yükümlülüğü 715
A. Kavram 715
B. Öykü Alma Yükümlülüğünün İçeriği 716
V. Muayene Yükümlülüğü 718
A. Muayene Kavramı 718
B. Hekim Muayenesinin Özel Şekilleri 719
1. Teşhis Muayenesi 719
2. Önleyici ve Erken Tanı Muayenesi 719
3. Kontrol Muayenesi 719
4. Hükümlü ve Tutukluların Muayenesinde Kelepçe Sorunu 721
VI. Teşhis Yükümlülüğü 721
A. Teşhis Kavramı 721
B. Teşhis Türleri 721
C. Teşhis Yükümlülüğünün İçeriği 722
D. Uzaktan Teşhis Yasağı 725
E. Doğum Öncesi Teşhis 726
F. Teşhisi Bildirme Yükümlülüğü 726
G. Teşhisi Kontrol Yükümlülüğü 727
VII. Tedavi Yükümlülüğü 727
A. Hekimin Tedavisi 727
B. Tedavi Yükümlülüğü ve Hukuksal Temelleri 728
1. Genel Olarak 728
2. Özel Durumlar 728
a. Hekimin Hastayı Reddetmesi 728
b. Acil Durumlar 730
C. Zamanında Tedavi Yükümlülüğü 731
D. Uzaktan Tedavi Yasağı 731
1. Genel Olarak 732
2. Tele–Tıp 737
a. Genel Olarak 737
b. Teletıp ve Teleradyoloji Sistemi 739
E. Hekimin Tedavi Yükümlülüğünün Sınırları 740
1. Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı 740
2. Hastanın Tedaviyi Ret Hakkı 740
a. Genel Olarak 740
b. Tedaviyi Ret Hakkının İçeriği 744
c. Tedaviyi Ret Halinde Aydınlatma 745
d. Tedaviyi Ret ile İntihar Ayrımı 745
e. Tedaviyi Ret ile Pasif Ötanazi Ayrımı 746
f. Yaşam Destekleyici Tedavinin Reddi 747
3. Ağır Özürlü Yeni Doğan Çocuklar Bakımından Tedavi Yükümlülüğünün Sınırları 749
4. AIDS Hastasını Tedavi Yükümlülüğü 750
5. Hekimin Kürtajı Ret Hakkı 750
6. Hekimin Etkisiz (Beyhude) Tedaviyi Sona Erdirme Hakkı 751
VIII. Reçete Yazma Yükümlülüğü 759
A. Kavram 759
B. Reçetenin Hukuksal Niteliği 759
C. Reçete Düzenlemenin Hukuksal Dayanağı 759
D. Reçete Düzenleme Yükümlülüğünün İçeriği 760
E. Reçetenin Şekli 761
IX. Tıbbi Teknik Kullanma Yükümlülüğü 762
A. Tıbbi Teknik Standardın Uygulanması Yükümlülüğü 762
B. Tıbbi Teknik Araçların Bakımı ve Kontrolü 763
X. Tedaviyi Kesme Yükümlülüğü 764
A. Tedaviyi Kesme ve Sözleşmeyi Sona Erdirme 764
B. Tedaviyi Kesme Nedenleri 764
C. Ölmekte Olan Hastalarda Tedavinin Kesilmesi 765
XI. Kayıt Tutma Yükümlülüğü 766
A. Genel Olarak 766
B. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün İçeriği 770
1. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün Amacı 770
2. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün Kapsamı 771
3. Kayıtların Şekli 773
4. Kaydın Zamanı 775
5. Kayıtlar Ne Kadar Süre ile Saklanmalıdır? 776
C. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün İhlalinin Sonuçları 777
XII. Kayıtları Verme Yükümlülüğü 782
A. Hukuksal Dayanak 782
B. Kayıtları İnceleme Hakkının Çeşitleri 784
1. Dava Dışı İnceleme Hakkı 784
2. Dava Dolayısıyla İnceleme Hakkı 786
C. Kayıt İnceleme Hakkına İlişkin Diğer Hususlar 787
D. Kayıtların Verilmemesine Karşı Hukuksal Yollar 787
E. Kayıtların Düzeltilmesini İsteme 789
XIII. Sır Saklama Yükümlülüğü 789
XIV. Organizasyon Yükümlülükleri 794
XV. Kullanılan Ürün ve İlaçlarla İlgili Yükümlülükler 795
A. Genel Olarak 795
B. Ameliyatlarda Kullanılan Malzemenin Saklanması Yükümlülüğü 796
XVI. Bilirkişilik Yapma Yükümlülüğü 796
A. Tıbbi Bilirkişi Olarak Hekim 796
B. Bilirkişi–Mahkeme İlişkisi 797
C. Bilirkişiliği Üstlenme Yükümlülüğü 798
D. Bilirkişilik Yapma Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesinin Sonuçları 799
E. Tanıklıktan Çekinme 800
XVII. Ölüm ile İlgili Yükümlülükler 800
A. Ölüm Vukuunda Yapılacak İşler 800
B. Ölü Muayenesi Yapmak ve Defin Ruhsatı Düzenlemek 801
XVIII. Mesleki Bilgisini Geliştirme Yükümlülüğü 802
XIX. Kimlik Tespiti Yapma Yükümlülüğü 802
XX. Bildirim Yükümlülüğü 805
XXI. Mesleki Mali Sorumluluk Sigortası Yaptırma Yükümlülüğü 806
XXII. Rapor Düzenleme Yükümlülüğü 806
XXIII. İnsani Değerlere Saygı Gösterme Yükümlülüğü 811
A. Genel Olarak 811
B. Tutuklu ve Hükümlülerin Muayenelerine İlişkin Yükümlülükler 811
§ 2. HASTANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 811
I. İşbirliği Yükümlülüğü 812
II. Hastanın Hekimin Tavsiyelerine Uyma Yükümlülüğü 814
III. Katlanma Yükümlülüğü 815
A. Kavram 815
B. Yasal Katlanma Yükümlülükleri 816
C. Diğer Katlanma Yükümlülükleri 817
IV. Hastanın Bildirme Yükümlülüğü 817
V. Ücret Ödeme Yükümlülüğü 819
VI. Diğer Yükümlülükler 819
7. Bölüm
HASTA İLE HEKİM ARASINDAKİ İLİŞKİNİN HUKUKSAL NİTELİĞİ, HATALI TIBBİ UYGULAMA, TAZMİNAT SORUMLULUĞU VE ALTERNATİF YÖNTEMLER
§ 1. HASTA İLE HEKİM ARASINDAKİ İLİŞKİNİN BAŞLANGICI VE SONA ERMESİ 823
§ 2. HASTA İLE HEKİM ARASINDAKİ İLİŞKİNİN HUKUKSAL NİTELİĞİ 825
I. Genel Olarak 825
A. Bağımsız Çalışan Hekim ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 825
1. Genel Olarak 825
a. Vekalet Sözleşmesi 825
b. Eser Sözleşmesi 826
c. Vekaletsiz İşgörme 828
d. Haksız Fiil 829
2. Yeni Tüketici Kanunu ile Ortaya Çıkan Hukuki Durum 830
B. Aile Hekimi ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 831
C. Hastane ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 832
1. Özel Hastane ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 832
2. Kamu Hastanesi ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 835
II. Görevli Yargı Yeri 837
A. Genel Olarak 837
B. Yargıtay Kararları 842
C. Görevli Mahkeme 847
1. Bağımsız Çalışan Hekimler Bakımından 847
2. Özel Hastaneler Bakımından 848
3. Kamu Hastaneleri Bakımından 849
a. Genel Olarak 849
b. Sigortaya Karşı Dava Açılması Durumunda 850
§3. HATALI TIBBİ UYGULAMA (MALPRAKTİS) 852
I. Genel Olarak 852
II. Tıbbi Standart 858
A. Kavram 858
B. Tıbbi Standarttan Sapma: Yeni Yöntemler 869
C. Tıbbi Standarttan Sapma: SUT 872
D. Tıbbi Standarda Aykırılığın İspatı 873
III. Uygulama Hatası (Tıbbi Hata) 873
A. Kavram 873
B. Hata (Malpraktis) Örnekleri 878
1. Teşhis Hatası 883
a. Genel Olarak 883
b. Eksik Ön Muayene ve Yetersiz Hasta Öyküsü Alma 889
c. Teşhise Yönelik Gerekli Tetkiklerin Yapılmaması 890
2. Tedavi Hatası 893
a. Müdahalenin Yapılmaması 894
b. Hasta Vücudunda Yabancı Madde Unutulması 897
c. Yanlış Tedavi Yöntemi Seçme 901
d. Gerekli Testlerin ve Tetkiklerin Yapılmaması 902
e. İlaç Tedavisinde Oluşan Tıbbi Uygulama Hataları 904
f. Hasta Karıştırma, Yanlış Taraf Cerrahisi 905
g. Ölçüsüz Tıbbi Müdahale 908
h. Bir Komplikasyonun Fark Edilememesi 908
ı. Hatalı Ameliyat Tekniği 908
i. Teknik Aletlerin Kullanılmasında Yapılan Hatalar 909
j. Derhal Hastaneye Yapılması Gereken Sevkin Yapılmaması, Uzman Hekime Çok Geç Danışılması 909
k. Enfeksiyon ve Hijyen Kurallarına Uyulmaması 910
l. Üçüncü Kişileri Uyarmama 911
m. Kayıt ve Testleri İncelemeden Tıbbi Müdahale Yapılması 912
n. Konsültasyon İstenmemesi 912
o. Başarısız Kısırlaştırma 913
3. Komplikasyon Yönetimi 914
4. Tedavi Sonrası Yükümlülüklerin İhlali 916
5. Organizasyon Kusuru 920
a. Genel Olarak 920
b. Özel Hastaneler 938
c. Sağlık Bakanlığı Açısından Organizasyon Kusuru 940
d. Sağlık Bakanlığı Açısından Denetim Kusuru 943
6. Üstlenme Kusuru 947
a. Genel Olarak 947
b. İlk Ameliyat 955
7. Hemşirelerin Yaptığı Hatalar 957
8. Uygulamadan Ağır Hata Örnekleri 959
9. Hekimin Uygulama Hatasını Hastaya Bildirme Yükümlülüğü 960
10. Hatalı Tıbbi Uygulamanın Belirlenmesi (Bilirkişi) 960
a. Genel Olarak 960
b. Yüksek Sağlık Şurası 967
§ 4. TAZMİNAT SORUMLULUĞU 973
I. Tazminat Sorumluluğuna Alternatif Sistemler 974
II. Özel Hukuk Bakımından Tazminat Sorumluluğu 974
A. Genel Olarak 974
B. Tazminat Sorumluluğunun Şartları 975
1. Hukuka Aykırılık 975
2. Kusur 976
3. Zarar 977
4. Nedensellik Bağı 978
C. Tazminat Türleri 981
1. Maddi Tazminat 981
2. Manevi Tazminat 986
3. İstenmeden Dünyaya Gelen Çocuk Nedeniyle Tazminat 989
D. Hastanın Kusurunun Tazminata Etkisi 990
E. İfa Yardımcısının Fiilinden Sorumluluk 991
F. İspat 992
1. Genel Olarak 992
2. Tıp Hukukunda İspat Kolaylıkları 994
a. Tamamen Kontrol Edilebilir Riskler 996
b. Rıza Alma ve Aydınlatma Yükümlülüğünün İhlali 997
c. Kayıt Yükümlülüğünün İhlali 997
d. Uzmanlık niteliklerinin eksikliği 998
e. Ağır hata 998
f. İlk Görünüş İspatı 999
G. Zamanaşımı 1000
H. Sorumsuzluk Anlaşmaları 1004
I. Ceza Davası Kararının Etkisi 1005
III. İdare Hukuku Bakımından Tazminat Sorumluluğu 1007
A. Tazminatın Şartları 1008
1. Zarar 1008
a. Zararın Nitelikleri 1008
aa. Zarar Gerçek ve Kesin Olmalıdır 1008
bb. Zarar Özel Olmalıdır 1010
cc. Zarar Para ile Takdir Edilebilir Olmalıdır 1011
b. Zararın Kapsamı 1011
aa. Maddi Zarar 1011
aaa. Ölüm Nedeniyle Oluşan Zarar 1011
(1) Tedavi Giderleri 1011
(2) Cenaze Giderleri 1011
(3) Ölenin Yardımından Yoksunluk Zararı 1011
bbb. Yaralama Nedeniyle Oluşan Zarar 1012
bb. Manevi Zarar 1013
aaa. Ölüm Nedeniyle Oluşan Zarar 1013
bbb. Yaralama Nedeniyle Oluşan Zarar 1014
2. Kusur 1015
a. Genel Olarak 1015
b. Ceza Davasında Belirlenen Kusur Oranlarının Esas Alınıp Alınamayacağı Sorunu 1022
3. Nedensellik Bağı 1023
B. İspat 1026
C. İdareye Başvuru ve Zamanaşımı 1026
D. Ceza Mahkemesi Kararının Etkisi 1029
E. Rücu 1031
F. Tazminat Davasının Uzun Sürmesi Nedeniyle Makul Sürede Yargılanma Hakkının İhlali 1036
IV. Arabuluculuk 1036
V. Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası 1038
A. Genel Olarak 1038
B. Doğrudan Sigortacıya Başvurma 1045
§ 5. TAZMİNAT SORUMLULUĞUNA ALTERNATİF YÖNTEMLER 1045
8. Bölüm
TIP CEZA HUKUKU
§ 1. TIBBİ MÜDAHALENİN CEZA HUKUKU BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 1047
I. Temel Tartışma: Hekimin Tıbbi Müdahalesinin Cezasızlığının Hukuksal Dayanağı Nedir? 1047
A. Tipikliğin Bulunmaması 1048
B. Maddi Unsurun Gerçekleşmemesi 1051
C. Manevi Unsurun Gerçekleşmemesi 1051
D. Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygun Olması 1052
1. Hakkın Kullanılması 1052
2. Hastanın Rızası 1053
3. Birden Fazla Hukuka Uygunluk Nedeni Kabul Eden Görüşler 1058
II. Görüşüm 1059
III. Özel Düzenlemeler 1061
§ 2. KAMU GÖREVLİSİ SAĞLIK ÇALIŞANLARI BAKIMINDAN SORUŞTURMA İZNİ SÜRECİ 1063
I. Genel Olarak 1063
II. 4483 Sayılı Kanuna Tabi Kamu Görevlileri Açısından 1064
A. Teorik Bilgiler 1064
B. Uygulamadan Örnekler 1066
III. 2547 Sayılı Kanuna Tabi Kamu Görevlileri Açısından 1073
§ 3. HEKİMLER TARAFINDAN İŞLENEBİLECEK SUÇLAR VE KABAHATLER 1075
I. Kasten Öldürme ve Yaralama Suçları 1077
A. Genel Olarak 1077
B. Aydınlatma, Rıza ve Kasten Öldürme/Yaralama Suçları 1084
1. Genel Olarak 1084
2. Ceza Mahkemesi Kararlarında Aydınlatma Zorunluluğu ve Sonuçları 1088
a. Olay 1 1088
b. Olay 2 1089
c. Olay 3 1089
d. Olay 4 1090
e. Olay 5 1090
f. Olay 6 1093
C. Hekimin Hastanın Ölümüne Yardımı (Ötanazi) 1093
1. Sorun 1093
2. Hayatta Tutma Yükümlülüğü ve Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı 1095
3. Çeşitli Ötanazi Türleri ve Hukuksal Sonuçları 1097
a. Aktif Ötanazi 1097
b. Dolaylı Ötanazi 1099
c. Pasif Ötanazi 1100
D. Zorunluluk Hali 1103
E. Kasten Öldürme ve Yaralama Suçlarının Nitelikli Halleri ve Kovuşturma 1103
II. Kasten Öldürmenin İhmali Davranışla İşlenmesi 1105
III. Taksirle Öldürme ve Yaralama Suçları 1115
A. Taksirle Öldürme ve Yaralama Suçlarına İlişkin Müşterek Açıklamalar 1118
1. Ön Açıklama: Aydınlatma, Rıza ve Malpraktis İlişkisi 1118
2. Taksir Kavramı 1119
3. Hareket 1120
4. Neticenin Öngörülebilir Olması ve Bilinçli–Basit Taksir Ayırımı 1121
5. Özen Yükümlülüğünün İhlali 1123
6. Özen Yükümlülüğü İhlalinin Tespiti (Yüksek Sağlık Şurası–Adli Tıp Kurumu) 1127
7. Nedensellik Bağı 1130
a. Genel Olarak 1130
b. Hekim Hatası ve Başkasının Yol Açtığı Yaralamalar Arasındaki Nedensellik Bağı Sorunu 1138
c. Yargıtay Kararları’nda Nedensellik Bağı 1139
B. Taksirle Öldürme Suçu 1145
C. Taksirle Yaralama Suçu 1146
1. Korunan Hukuksal Yarar ve Suçun Konusu 1147
2. Yaralama Kavramı 1149
3. Nitelikli Haller 1150
4. Soruşturma ve Kovuşturma 1151
D. Taksirle Öldürme ve Yaralama Suçlarında Organizasyon Kusuru 1151
E. Taksirle Öldürme ve Yaralama Suçlarında Yaptırım 1153
IV. Netice Sebebiyle Ağırlaşmış Yaralama 1158
V. Cinsel Saldırı 1161
VI. İnsan Üzerinde Deney ve Denemenin Cezalandırılabilirliği 1163
VII. Organ veya Doku Nakli ve Ceza Sorumluluğu 1171
A. Organ veya Doku Naklinin ve Ticaretinin Cezalandırılabilirliği 1171
B. Organ ve Doku Nakli Kanunu ve Türk Ceza Kanunu İlişkisi 1172
C. Nakil Eyleminin Niteliği ve Ceza Hukuku Yönünden Sonuçları 1176
D. Organ veya Doku Ticareti Suçu 1179
E. Zorunluluk Hali 1182
F. Etkin Pişmanlık 1183
VIII. Çocuk Düşürtme 1184
A. Genel Olarak 1184
B. Korunan Hukuksal Yarar 1185
C. Suçun Konusu 1186
D. Maddi Unsur 1188
E. Manevi Unsur 1194
1. Genel Olarak 1194
2. Zorunluluk Hali 1194
F. Hukuka Uygunluk Nedenleri 1196
1. Süre Esaslı İsteğe Bağlı Rahim Tahliyesi 1197
2. Çocuk ile Onu Takip Edecek Nesiller Açısından Ağır Maluliyet (Özürlülük Endikasyonu) 1198
G. Nitelikli Haller 1201
H. Teşebbüs 1202
I. İştirak 1203
İ. İçtima 1203
J. Yanılgı 1205
K. Zorunluluk Hali 1206
1. Genel Açıklamalar 1206
2. Hukuki Niteliği 1207
3. Şartları 1207
4. İspat Sorunları 1210
L. Yaptırım 1211
IX. Kısırlaştırma Suçu 1211
X. Hadımlaştırma 1215
XI. Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçu 1216
XII. Özel Hayatın Gizliliğini İhlal Suçu 1217
XIII. Verileri Hukuka Aykırı Olarak Verme (Sır Saklama Yükümlülüğünün İhlali) Suçu 1217
A. Genel Olarak 1217
B. Korunan Hukuksal Yarar 1218
C. Suçun Unsurları 1218
1. Maddi Unsur 1219
a. Kişisel Veri Kavramı 1219
b. Kişisel Verilerin Kapsamı 1223
c. Fail 1227
d. Maddi Unsuru Oluşturan Eylemler 1228
e. Hastanın Ölümünden Sonra Bu Suç İşlenebilir mi? 1230
f. Sağlık Personelinin Sıfatı Sona Erdikten Sonra Bu Suç İşlenebilir mi? 1231
g. Sigortalı Hastalarda Ödeme Yapacak Kurumlar Bakımından Kişisel Verilerin Açıklanması Suçu 1231
h. Ceza Muhakemesi Kanunu Bakımından Kişisel Veriler 1232
2. Manevi Unsur 1232
3. Hukuka Uygunluk Nedenleri 1233
a. Hastanın Rızası 1233
aa. Genel Olarak 1233
bb. Konsültasyon Halinde Kişisel Verilerin Açıklanması 1233
cc. Varsayılan Rıza 1235
b. Bildirme Yükümlülüğü 1235
c. Adli Mercilerin Sağlık Verilerini İşlemesi 1239
d. Basının Haber Verme Hakkı 1239
e. Savunma Dokunulmazlığı 1240
4. Zorunluluk Hali 1240
D. Nitelikli Haller 1243
E. Yanılgı 1243
F. Göreve İlişkin Sırrın Açıklanması ve Ticari Sır, Bankacılık Sırrı veya Müşteri Sırrı Niteliğindeki Bilgi ve Belgelerin Açıklanması Suçları İle İlişki 1244
G. Bazı Hekim Faaliyetleri Açısından Kişisel Verileri Açıklama Suçu 1245
1. Resmi Bilirkişi Hekim 1245
2. İşyeri Hekimi 1246
3. Cezaevi Hekimi 1246
4. Adli Tabip 1246
5. Tıbbi Araştırmalar 1247
6. Bilimsel Çalışmalar 1247
7. Soruşturma ve Kovuşturma Organlarının Bilgi Talebi 1247
XIV. Dolandırıcılık 1249
XV. Belgede Sahtecilik 1251
A. Genel Açıklamalar 1251
B. Kamu Görevlisi Tarafından İşlenen Sahtecilik Suçu 1252
C. Kamu Görevlisi Olmayan Sağlık Mesleği Mensubunun Belgede Sahteciliği 1257
1. Suçun Unsurları 1257
2. Nitelikli Haller 1262
D. Sahteciliğin İspatı 1265
XVI. Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu 1267
XVII. İrtikap Suçu 1268
XVIII. Rüşvet Suçu 1278
A. Genel Açıklamalar 1278
B. İrtikap ile Rüşvet Suçu Arasındaki Farklar 1282
C. Rüşvetin İspatı 1284
XIX. Görevi Kötüye Kullanma 1284
A. Görevin Gereklerine Aykırı Hareket Etmek Suretiyle, Kişilerin Mağduriyetine veya Kamunun Zararına Neden Olmak ya da Kişilere Haksız Bir Menfaat Sağlamak 1285
B. Görevin Gereklerini Yapmakta İhmal veya Gecikme Göstererek, Kişilerin Mağduriyetine veya Kamunun Zararına Neden Olmak ya da Kişilere Haksız Bir Menfaat Sağlamak 1288
C. Kişilerin Mağduriyetine veya Kamunun Zararına Neden Olmak ya da Kişilere Haksız Bir Menfaat Sağlamak Koşulu 1296
D. Yükümlülüklerin Çatışması 1299
XX. Kamu Görevlisinin Ticareti Suçu 1300
XXI. Bilirkişi Hekimin Cezai Sorumluluğu 1301
A. Genel Olarak 1301
B. Bilirkişilik Görevinin Yapılmaması 1302
C. Gerçeğe Aykırı Bilirkişilik 1302
XXII. Sağlık Mesleği Mensuplarının Suçu Bildirmemesi 1305
XXIII. Genital Muayene 1314
A. Genel Olarak 1314
B. Korunan Hukuksal Yarar ve Suçun Konusu 1315
C. Suçun Faili ve Mağduru 1316
D. Maddi Unsur 1317
E. Manevi Unsur 1320
F. Hukuka Aykırılık Unsuru 1320
G. Suçun Özel Görünüş Şekilleri 1321
H. Muhakeme 1321
XXIV. Genetik Teşhisler Nedeniyle Ceza Sorumluluğu 1321
XXV. Yapay Döllemede Ceza Sorumluluğu 1323
XXVI. Hekim Olmadığı Halde Hasta Tedavi Etme veya Hekim Unvanını Takınma 1324
XXVII. Ruhsatsız Olarak veya Yetkisiz Kişilere Sağlık Hizmeti Verdirme 1330
XXVIII. Kabahatler 1331
A. Yetkisiz Hekimlik 1331
B. Bazı Normlara Aykırılık 1332
C. Yetkisiz Diş Hekimliği Yapma Suçu ve Kabahatler 1333
D. Sağlık Meslek Mensubu Gibi Çalışmak veya Unvanı Takınmak 1335
E. Hastanın Rızası Olmaksızın Tıbbi Müdahale Yapmak 1335
9. Bölüm
ANAYASA MAHKEMESİ’NE BİREYSEL BAŞVURU
§ 1. GİRİŞ 1337
§ 2. TIBBİ HATALARA İLİŞKİN DAVALARDA HUKUKİ BAŞVURU YOLLARININ TÜKETİLMİŞ OLMASI ŞARTI 1337
§ 3. YAŞAM HAKKI 1340
Son Söz 1341
Küçük Sözlük 1343
Yararlanılan Kaynaklar 1347
Kavramlar Dizini 1385