Sigorta Hukuku Ders Kitabı

Doç. Dr. Tamer BOZKURT

İçindekileri

İÇİNDEKİLER

13. BASKI İÇİN ÖN SÖZ 

XI

İÇİNDEKİLER 

XIII

KISALTMALAR CETVELİ 

XXVII

BİRİNCİ BÖLÜM

GENEL OLARAK SİGORTA HUKUKU

• 1. GENEL OLARAK SİGORTACILIK VE SİGORTA HUKUKU 

1

• 2. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, UNSURLARI, ÖZELLİKLERİ, SİGORTA HUKUKU ALANINDA YAPILAN TASNİFLER VE SİGORTA SÖZLEŞMESİNDEKİ İLGİLİ KİŞİLER VE TEMEL KAVRAMLAR 

4

1. GENEL OLARAK 

4

1. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN TANIMI VE UNSURLARI 

5

1. Tanım ve Temel Kavramlar 

5

1. Tanım 

5

2. Ruhsat Almayan Sigortacı ile Yapılan Sözleşme 

8

3. Karşılıklı (Mütüel) Sigorta 

10

III. SİGORTA HUKUKU ALANINDA YAPILAN TASNİFLER 

14

1. Genel Olarak 

14

1. Ana Ayırım: Zarar Sigortaları–Meblağ Sigortaları 

15

1. Zarar Sigortaları 

15

2. Meblağ Sigortaları 

26

1. TEMEL KAVRAMLAR ve İLGİLİ KİŞİLER 

31

1. Genel Olarak 

31

1. Sigortacı 

31

1. Sigorta Ettiren–Sigortalı–Lehtar 

31

1. Genel Olarak 

31

2. Zarar Sigortalarında “Sigorta Ettiren”–“Sigortalı” 

33

1. Genel Olarak 

33

1. Kendi Ad ve Hesabına Zarar Sigortası 

33

1. Sigorta Sözleşmesinin Sigortalıdan Başka Bir Kişi Tarafından

Yapılması 

34

1. Genel Olarak 

34

1. Başkası Hesabına Sigorta (Üçüncü Kişi Lehine Sigorta) 

35

3. Meblağ Sigortalarında Sigorta Ettiren–Sigortalı ve Lehtar

Kavramları 

42

1. Genel Olarak 

42

1. Sigorta Ettiren–Sigortalı 

42

1. Lehtar 

43

4. Sigorta Ettirenin Dışındakilerin Bilgisi ve Davranışının Sigorta
5. Sigorta Bedeli–Sigorta Değeri ve Sigorta Tazminatı Kavramları

[Özellikle Zarar Sigortalarında] 

48

1. Sigorta Bedeli 

48

2. Sigorta Değeri (Menfaat Değeri) 

50

3. Sigorta Tazminatı 

52

4. Değerlendirme 

53

1. Prim 

53

1. Riziko (Tehlike) 

54

1. Rizikonun Caiz Olması Esası 

55

2. Rizikonun Gerçekleşmesinde Kusurun Etkisi 

55

3. Rizikonun Gerçekleştiğini veya Gerçekleşme Olanağı

Kalmadığını Bilme Olgusu 

56

4. Sigortacının Sorumluluğunun Başlamasından Önce Rizikonun

Gerçekleşmesi (İmkânsızlık) 

57

1. Menfaat 

58

İKİNCİ BÖLÜM

SİGORTA TEŞKİLATI VE DENETİM ORGANLARI (SİGORTA ŞİRKETLERİ, SİGORTA ARACILARI, SİGORTA EKSPERLERİ, SİGORTACILIKTA TAHKİM VE DENETİM)

• 3. SİGORTA ŞİRKETLERİ 

61

1. GENEL OLARAK 

61

1. ÖZEL KOŞULLAR 

62

• 4. SİGORTA ARACILARI 

68

1. GENEL OLARAK 

68

1. SİGORTA ACENTELERİ 

70

1. Genel Olarak 

70

1. Kavram, Tanım ve Unsurlar 

70

1. Kavram ve Tanım 

70

2. Unsurlar 

71

1. Bağımsızlık 

71

1. Bir Sigorta Şirketinin Ad ve Hesabına Aracılık Yapması veya

Bizzat Sözleşme Kurmak Amacıyla Görevlendirilmesi 

72

1. Sözleşme 

73

1. Belli Bir Yer veya Bölgede Faaliyette Bulunması 

73

1. Meslek Edinme ve Devamlılık 

73

1. Sigorta Sözleşmesinin Kurulması Sırasında ve Sonrasında

Bazı Görevler Üstlenmek 

74

1. Sigorta Acentesi Olabilmenin Koşulları 

74

1. Gerçek Kişilerde Acenteler İçin Koşullar 

74

2. Tüzel Kişi Acentelerde Aranan Koşullar 

75

1. Sigorta Acentelerinin Yükümlülük ve Sorumlulukları 

76

1. Sigorta Acentelerinin Uygunluk Belgesi Alma ve Levhaya Kayıt

Yükümlülüğü 

76

2. Acentelik Dışında Bir Ticarî Faaliyette Bulunma Yasağı 

77

3. Ticarî Faaliyetlerini İyiniyetli Olarak Yürütme, Sigortalıları

Yanıltmama 

77

4. Belli Kişileri Ortak Olarak Kabul Edememe ve Çalıştıramama 

79

5. Sır Saklama 

79

6. Meslekî Sorumluluk Sigortası Yaptırma 

80

7. Asgarî Sermaye 

80

8. Tüketiciye Karşı Sorumluluk 

80

1. Sigorta Acentelerinin Hakları, Yetkilerini Kullanması ve

Faaliyetlerinin İcrası ile İlgili Hususlar 

82

1. Hakları 

82

1. Ücret 

82

1. Portföy Tazminatı (Denkleştirme İstemi) 

83

2. Acentelik Yetkilerinin Tecil–İlânı, Kaldırılması ile Faaliyetlerin

İcrası ile İlgili Hususlar 

83

1. Acentelik Yetkilerinin Verilmesi/Tescil–İlânı 

83

1. Primlerin Tahsili ve Sigorta Poliçelerinin Düzenlenmesi 

84

III. SİGORTA ve REASÜRANS BROKERLERİ 

84

1. Genel Olarak 

84

1. Kavram, Tanım ve Unsurlar 

85

1. Kavram ve Tanım 

85

2. Unsurlar 

85

1. Sigorta Ettireni Temsil Yetkisine Sahip Olma 

85

1. Bağımsızlık 

85

1. Aracılık Yapma 

86

1. Ücret 

86

3. Hukukî Nitelik 

86

1. Sigorta Brokeri Olabilmenin Koşulları 

87

1. Gerçek Kişilerde Koşullar 

87

2. Tüzel Kişilerde Aranan Koşullar 

88

1. Sigorta Brokerlerinin Yükümlülük ve Sorumlulukları 

89

1. İzin 

89

2. Başka Ticarî İşle Uğraşamama 

89

3. Aracılık Görevini En İyi Şekilde Yerine Getirme 

89

4. Ödeme Yapamama ve Faaliyet Esasları 

90

5. Menfaat Temin Edememe 

91

6. Meslekî Sorumluluk Sigortası Yaptırma 

91

7. Ticaret Unvanı ile İlgili Yükümlülük 

91

• 5. AKTÜERLER VE SİGORTA EKSPERLERİ 

92

1. AKTÜERLER 

92

1. SİGORTA EKSPERLERİ 

93

1. Tanım 

93

1. Gerçek ve Tüzel Kişi Eksperler 

93

1. Faaliyet ile İlgili Esaslar 

94

• 6. SİGORTACILIKTA DENETİM 

95

1. GENEL OLARAK 

95

1. SİGORTACILIK VE ÖZEL EMEKLİLİK DÜZENLEME VE DENETLEME KURULU ve OLUŞUMU 

97

III. KURUMUN GÖREVLERİ 

98

• 7. SİGORTACILIKTA TAHKİM 

99

1. GENEL OLARAK 

99

1. TAHKİM KOMİSYONUNA ÜYELİK ve KOMİSYONA BAŞVURU 

101

1. Komisyona Üyelik 

101

1. Başvuru Süreci 

102

III. TAHKİM SİSTEMİNİN İŞLEYİŞİ VE KARAR VERİLMESİ 

103

1. Genel Olarak 

103

1. Kesin ve İtiraza veya Kanun Yoluna Tâbi Kararlar 

103

1. Başvuru Süreci ve Karar Verilmesi 

104

1. Başvurunun Dikkate Alınmayacağı Haller 

106

1. Hakemlerin Nitelikleri ve Yükümlülükleri 

106

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

SİGORTA SÖZLEŞMESİ, SÖZLEŞMENİN KURULMASI VE SONA ERMESİ, SÖZLEŞMENİN BAŞLANGICI, SİGORTA POLİÇESİ, SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMLERİ, SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ İLE ZORUNLU SİGORTALAR

• 8. SİGORTA SÖZLEŞMESİ VE BU SÖZLEŞMENİN KURULMASI 

109

1. GENEL OLARAK 

109

1. ÖZELLİKLERİ 

112

III. SÖZLEŞMENİN ŞEKLİ ve KURULMASI 

116

A – Genel Olarak 

116

B – Sigorta Sözleşmesinin Mesafeli Olarak Kurulması 

118

1. SİGORTA POLİÇESİ 

121

1. Genel Olarak 

121

1. İçeriği 

123

1. Genel Olarak 

123

2. Poliçenin Teslimi ve Sigortacının Sorumluluğu 

125

1. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN BAŞLANGICI 

127

1. Şeklî Başlangıç 

127

1. Teknik Başlangıç 

127

1. Maddî Başlangıç 

128

1. Genel Olarak 

128

2. İstisnalar 

128

1. Kara ve Denizde Eşya Taşıma Sigortaları 

128

1. Geçici Sigorta Koruması–Geçmişe Etkili Sigorta 

130

1. Zorunlu Sorumluluk Sigortalarındaki İstisna 

132

1. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMLERİ 

133

1. Genel Olarak 

133

1. Sigorta Sözleşmesinin Hükümleri ile İlgili Düzenlemeler 

134

1. Sigortanın Kapsamı, Süresi ve Dönemi 

134

2. Sigorta Sözleşmesinin Feshi ve Sözleşmeden Cayma 

135

1. Genel Olarak 

135

1. Sigorta Ettirenin Sözleşmeyi “Feshi” veya Sözleşmeden

“Cayması “ 

137

1. Sigortacının Malî Durumundaki Sarsıntılar ile Yetkisinin

Kaldırılması Durumuna İlişkin Fesih Hakkı 

137

aaa. Sigortacının Konkordato İlân Etmesi – Faaliyet

İzninin Kaldırılması 

137

bbb. Sigortacının Aciz Hâlinde Olması, Takibin

Semeresiz Kalması 

137

1. Ayarlama Şartlı Sigortalarda Özel Fesih 

138

1. Sigortacının Sözleşmeden Kısmen Cayması veya

Sözleşmeyi Kısmen Feshetmesi 

139

1. Sigortacının Sorumluluğu Başlamadan Önce Özel

Cayma Hakkı 

140

1. Sigorta Şirketlerinin Birleşme, Devir ve Portföy Devirleri 

140

1. Sigortacının Sözleşmeyi Feshi veya Sözleşmeden Cayması 

141

1. Sigorta Ettirenin Konkordato İlân Etmesi 

141

1. Sigortacının Kısmî Fesih veya Cayma Olanağı 

141

1. Sigorta Ettirenin Aczi 

141

1. Prim Ödemede Temerrüt 

142

1. Beyan Yükümlülüklerinin İhlâli 

142

3. Sigorta Sözleşmesinin Sona Ermesi ve Sonuçları 

144

1. Genel Olarak 

144

1. Sonuçlar ve Zamanaşımı 

145

VII. SİGORTA HUKUKUNDA SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ ve

ZORUNLU SİGORTALAR 

147

1. Genel Olarak 

147

1. Türk Hukukunda Zorunlu Sigortalar ve Örnekleri 

148

1. Genel Olarak 

148

2. Kanunla Getirilen Zorunlu Sigortalar 

152

1. 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu 

152

1. 2920 sayılı Sivil Havacılık Kanunu 

154

1. 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu 

155

1. 4925 Sayılı Karayolu Taşıma Kanunu 

155

1. 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun 

156

1. 5411 sayılı Bankacılık Kanunu 

156

1. 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu 

157

1. 5307 sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (Lpg) Piyasası Kanunu

ve Elektrik Piyasası Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair

Kanun 

157

1. 6305 Sayılı Afet Sigortaları Kanunu 

158

1. 5312 sayılı Deniz Çevresinin Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerle

Kirlenmesinde Acil Durumlarda Müdahale ve Zararların

Tazmini Esaslarına Dair Kanun 

159

1. 2872 sayılı Çevre Kanunu 

160

1. Diğer Örnekler 

161

3. Bakanlar Kurulu Kararları 

164

4. Yönetmelik ve Tebliğlerle (!) Getirilen Zorunlu Sigortalar 

165

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

TARAFLARIN SİGORTA SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN YÜKÜMLÜLÜK ve KÜLFETLERİ

• 9. YÜKÜMLÜLÜK ve KÜLFETLER 

169

1. GENEL OLARAK 

169

1. SİGORTACININ BORÇ ve YÜKÜMLÜLÜKLERİ 

172

1. Rizikoyu Taşıma Yükümlülüğü 

172

1. Sigorta Poliçesi Verme Yükümlülüğü 

173

1. Giderleri Ödeme Yükümlülüğü 

174

1. Sigorta Tazminatı veya Bedelini Ödeme Yükümlülüğü 

175

1. Genel Olarak 

175

2. Kısmî Ödemeler 

179

3. Kusurun Etkisi 

180

1. Aydınlatma Yükümlülüğü 

180

1. TTK Açısından 

180

2. “Sigorta Sözleşmelerinde Bilgilendirmeye İlişkin Yönetmelik”

Açısından 

181

1. Genel Olarak ve Amaç 

181

1. Bilgilendirmeye İlişkin Genel İlkeler 

182

1. Bilgilendirme ile Yükümlü Olanlar ve Yanlış Bilgilendirme 

182

1. Kamuya Duyuru 

183

III. SİGORTA ETTİRENİN BORÇ ve KÜLFETLERİ 

185

1. Prim Ödeme Borcu 

185

1. Genel Olarak 

185

2. Prim Ödeme Borçlusu ve Alacaklısı 

186

3. Prim Ödeme Zamanı 

188

5. Prim Ödemede Temerrüt 

196

1. Genel Olarak 

196

1. Beyan Yükümlülüğü 

203

1. Sözleşmenin Yapılması Sırasında 

203

1. Genel Olarak ve Yükümlülüğün Kapsamı 

203

1. Yaptırım: Cayma veya Prim Farkı 

206

1. Genel Olarak 

206

aaa. Rizikonun Gerçekleşmesinden Önce 

207

bbb. Rizikonun Gerçekleşmesinden Sonra 

207

1. Caymanın Şartları, Şekli, Süresi ve Hükümleri 

208

aaa. Koşullar 

208

bbb. Caymanın Şekli, Süresi ve Hükümleri 

212

1. Cayma Hakkının Olmaması ve Düşmesi 

213

1. Teklifin Yapılması ile Kabul Arasındaki Değişiklikler 

214

2. Sözleşme Süresi İçinde [Rizikonun Ağırlaştığını Bildirim] 

216

1. Genel Olarak 

216

1. Sigortacının Hakları: Fesih veya Prim Farkı 

217

1. Genel Olarak 

217

1. Koşullar 

217

aaa. Rizikonun Gerçekleşmesinden Önce 

217

bbb. Rizikonun Gerçekleşmesinden Sonra 

220

1. Fesih Hakkının Düşmesi 

222

3. Riziko Gerçekleştiğinde Bildirim 

224

1. Bilgi Verme ve Sigortacının Araştırma Yapmasına İzin Verme

Yükümlülüğü 

225

1. Koruma Yükümleri 

226

1. Sigortacının İncelemesine İzin Verme Yükümü 

228

1. Zarar Gören Mal ve Zararın Gerçekleştiği Yerde Değişiklik

Yapmama Yükümlülüğü 

229

1. Sözleşmede Öngörülen Yükümlülüklerin İhlâli 

229

1. KANUNUN UYGULAMA ALANI ile KORUYUCU HÜKÜMLER 

231

1. Uygulama Alanı 

231

1. Koruyucu Hükümler 

231

BEŞİNCİ BÖLÜM

TÜRK TİCARET KANUNU’NUN SİGORTA KİTABININ SİSTEMATİĞİ ve SİGORTA TÜRLERİNE İLİŞKİN ÖZEL HÜKÜMLER

• 10. SİSTEMATİK 

235

• 11. ZARAR SİGORTALARI 

238

1. GENEL OLARAK ve TÜRLERİ 

238

1. MAL SİGORTALARI 

239

1. Genel Olarak 

239

1. Mal Sigortalarına Hâkim Olan Genel İlkeler ve Bu İlkelerin

Görünüm Şekilleri 

240

1. Genel Olarak 

240

2. Menfaat İlkesi, Kapsam ve Sigorta Sözleşmesini Yapabilecek Kişiler 

241

1. Genel Olarak 

241

1. Kapsam 

241

1. Menfaatin Sahipleri ve Sigorta Sözleşmesini Yapabilecek Olanlar 

242

1. Genel Olarak 

242

1. Üçüncü Kişi Lehine Sigorta 

243

aaa. Sınırlı Aynî Hak 

245

bbb. Haciz 

254

3. Tazminat İlkesi ve Bu İlkenin Uygulama Ayakları 

254

1. Genel Olarak 

254

1. Uygulama Alanı 

255

1. Genel Olarak 

255

1. Sigorta Değeri–Sigorta Bedeli İlişkisi: Aşkın ve Eksik

Sigorta 

258

aaa. Aşkın Sigorta 

258

bbb. Eksik Sigorta (Menfaat Değerinin Altında Sigorta) 

261

1. Birden Çok Sigorta 

265

aaa. Genel Olarak ve Koşulları 

265

bbb. Müşterek Sigorta (Koasürans) 

267

ccc. Kısım Kısım Sigorta (Kısmî Sigorta) 

270

ddd. Çifte Sigorta 

273

4. Halefiyet İlkesi 

279

1. Genel Olarak Halefiyet 

279

1. Sigortacının Halefiyeti 

281

1. Sigorta Edilen Menfaatin Sahibinin Değişmesi 

288

III. SORUMLULUK SİGORTALARI 

292

1. Genel Olarak 

292

1. Sorumluluk Sigortalarında Sözleşmenin Konusu ve Kapsamı 

295

1. Sorumluluk Sigortalarında Taraflar Arasındaki İlişki ve Tarafların

Hak ve Yükümlülükleri 

297

1. Genel Olarak 

297

2. Sigortacının 

298

1. Hukukî Koruma Sağlama 

298

1. Sigorta Ettirene Yardım Sunma 

299

1. Diğer 

301

3. Sigorta Ettirenin 

302

1. Bildirim 

302

1. Diğer 

303

4. Üçüncü Kişinin 

303

1. Genel Olarak 

303

1. Doğrudan Dava Hakkı 

304

1. Bilgi Verme Yükümlülüğü 

305

1. Halefiyet 

306

1. Zamanaşımı 

307

1. Sorumluluk Sigortalarına Uygulanacak Hükümler 

308

1. ZARAR SİGORTALARINDA KORUYUCU HÜKÜMLER 

309

1. ZORUNLU SORUMLULUK SİGORTALARI İLE İLGİLİ ÖZEL

HÜKÜMLER 

311

1. İlke 

311

1. Zarar Görenle İlişkide İfa Yükümlülüğü 

311

1. BAZI SORUMLULUK SİGORTALARINDAN ÖRNEKLER 

313

1. 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’ndaki Zorunlu Malî

Sorumluluk Sigortası ile İlgili Temel Bilgiler 

313

1. Meslekî Sorumluluk Sigortası 

316

ALTINCI BÖLÜM

CAN SİGORTALARI

• 12. CAN SİGORTALARI 

319

1. GENEL OLARAK 

319

1. TÜRLERİ 

319

1. Hayat Sigortaları 

319

1. Genel Olarak 

319

2. Taraflar, İlgili Kişiler ve Temel Kavramlar 

320

1. Genel Olarak 

320

1. Sigorta Ettiren – Sigortalı 

320

1. Lehtar 

323

aaa. Genel Olarak 

323

bbb. Dönülebilir ve Dönülemez Lehtar Tayini 

325

ccc. Lehtarın Hak Sahipliğine İlişkin Yorum Kuralı 

326

aaaa. Genel Olarak 

326

bbbb. Sigorta Bedelinin Paylaşımı 

327

cccc. Lehtarın Belirlenmemiş Olması 

327

dddd. Lehtarın İstem Hakkını Kazanamaması 

327

ddd. Lehtarın Sigorta Ettiren Yerine Geçmesi 

328

aaaa. Genel Olarak 

328

bbbb. Lehtar Belirtilmesi veya Belirtilmemesi 

328

cccc. Koşullar ve Sonuç 

328

1. Sigorta Değeri 

329

1. Kendi Adına Hayat Sigortası – Başkası Hesabına Hayat Sigortası 

330

3. Türleri 

332

1. Ölüm ve Hayatta Kalma Rizikosuna Karşı Sigorta 

332

1. Grup Sigortaları 

333

1. Genel Olarak 

333

1. Kanıt 

334

1. Lehtarı Atama Yetkisi 

334

1. Teminatın Devamı 

334

1. Düzenleme 

335

1. Tontin 

335

4. Hayat Sigortalarında Tarafların Durumu 

336

1. Genel Olarak 

336

1. Sigorta Ettirenin 

336

1. Yükümlülükler 

336

aaa. Genel Olarak 

336

bbb. Beyan Yükümlülüğü 

337

aaaa. Yanlış Yaş Beyanı 

337

bbbb. Sözleşmenin Kurulması Sırasındaki Beyan

Yükümünün İhlâli 

338

cccc. Sözleşmenin Devamı Süresince Beyan

Yükümlülüğünün İhlâli 

339

ccc. Doktor Muayenesi 

340

1. Haklar 

340

aaa. Sigortadan Ayrılma, Ödünç Alma ve Primden Muaf

Hâle Gelen Sigorta [Tenzil] 

340

aaaa. Genel Olarak 

340

bbbb. Sigortadan Ayrılma 

341

cccc. Ödünç 

342

dddd. Prim Ödenmesinden Muaf Sigorta [Tenzil] 

343

bbb. Lehtar Atama 

344

ccc. Sözleşmeden Cayma 

344

ddd. Sigortalının İntiharı ve Öldürülmesi 

345

aaaa. İntihar 

345

bbbb. Sigorta Ettiren veya Lehtarın “Sigortalıyı”

Öldürmesi 

346

eee. Sigortacının İflâsında 

347

1. Sigortacının 

347

1. Kaza Sigortası 

348

1. Genel Olarak ve Kapsam 

348

2. Uygulanacak Hükümler 

349

1. Hastalık ve Sağlık Sigortası 

350

1. Genel Olarak, Amaç, Kapsam ve Lehtar 

350

1. Genel Olarak 

350

1. Lehtar 

351

1. Bekleme Süresi 

351

1. Çocuk veya Evlatlığın Kapsama Girmesi 

352

2. Kapsam 

352

1. Hastalık Sigortasında 

352

1. Sağlık Sigortasında 

353

3. Sigorta Değeri 

354

4. Bilgi İsteme Hakkı 

354

5. Hastalık ve Sağlık Sigortasına Uygulanacak Hükümler 

355

III. KORUYUCU HÜKÜMLER 

355

POLİÇE ÖRNEKLERİ 

359

KAYNAKÇA 

373