Temel Arabuluculuk Bilgisi
Dr. Yalçın BOSTANCI
Arş. Gör. Tunahan ÇETİNEL
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
KISALTMALAR 19
ALTERNATİF UYUŞMAZLIK
ÇÖZÜM YÖNTEMİ OLARAK: ARABULUCULUK
§ 1. ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMİ, TÜRLERİ, OLUMLU VE OLUMSUZ YÖNLERİ, TÜRK HUKUKUNDA ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ 21
I. ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMİ (Alternative Dispute Resolution-ADR) 21
A. Çatışma ve Uyuşmazlık Kavramları. 21
B. Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemi Kavramı 23
II. ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMİ TÜRLERİ 24
III. ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMLERİNİN OLUMLU VE OLUMSUZ YÖNLERİNİN BELİRLENMESİ 27
A. Olumlu Yönleri 27
B. Olumsuz Yönleri 29
IV. TÜRK HUKUKUNDA ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ 30
A. Müzakere 31
B. Uzlaştırma 32
C. Tarafsız Ön Değerlendirme 33
D. Vakıaların Saptanması 34
E. Kısa Duruşma 36
F. Kısa Jüri Yargılaması 37
G. Hâkim Kiralama 37
H. Arabuluculuk Tahkim (Mediation- Arbitration; Med- Arb) 38
İ. Arabuluculuk 40
§ 2. ARABULUCULUK KAVRAMI, TARİHSEL GELİŞİMİ, TÜRLERİ, ARABULUCULUĞA HÂKİM OLAN İLKELER ve ARABULUCUĞUN UYGULAMA ALANI 41
I. ARABULUCULUK KAVRAMI 41
A. Arabuluculuğun Tanımı 41
B. Arabuluculuk ve Uzlaştırma Arasındaki Farklar 45
C. Arabuluculuk ve Tahkim Arasındaki Farklar ve Uyuşmazlık Çözüm Yöntemi Olarak Arabuluculuk-Tahkim (Med-Arb) 47
II. ARABULUCULUĞUN TARİHSEL GELİŞİMİ 49
A. Genel Olarak Dünya’daki Tarihsel Gelişimi 49
B. Türk Hukukundaki Tarihsel Gelişimi 51
III. ARABULUCULUĞUN TÜRLERİ 59
A. Arabulucunun Nitelikleri ve Sürecin Tabi Olduğu Sisteme Göre 59
B. Arabuluculuk Faaliyetinin Taşıdığı Özellikler ya da Arabulucunun Süreç İçerisinde Üstlenmiş Olduğu İşlevin Niteliğine Göre 62
C. Arabulucunun Sayısına Göre 64
D. Arabuluculuk Sürecinde Kurumsal Yapının Desteğinin Alınıp Alınmamasına Göre 65
E. Türk Hukukundaki Düzenlemeler Çerçevesinde Arabuluculuğun Türk Hukukundaki Türü 66
IV. ARABULUCULUĞA HÂKİM OLAN İLKELER 66
A. İradîlik (Gönüllülük) İlkesi 66
B. Gizlilik İlkesi 72
1. Arabulucunun Gizlilik Yükümlülüğü 74
2. Tarafların Gizlilik Yükümlülüğü 77
3. Üçüncü Kişinin/Kişilerin Gizlilik Yükümlülüğü 77
4. Gizliliğe Riayet Etmemenin Sonuçları 79
5. Beyan, Bilgi ve Belgelerin Kullanımı 80
6. Arabuluculukta Gizlilik İlkesinin İstisnaları 82
C. Eşitlik İlkesi 84
D. Tarafsızlık İlkesi 87
§ 3. ARABULUCULUĞA ELVERİŞLİLİK, ARABULUCULUK SÖZLEŞMESİ VE DAVA ŞARTI ARABULUCULUK 92
I. ARABULUCULUĞA ELVERİŞLİLİK 92
A. Genel Olarak 92
B. Uyuşmazlığın Kaynağının Özel Hukuk Olması 94
C. Yabancılık Unsuru Taşıyanlar Dahil, Tarafların Serbestçe Tasarruf Edebilecekleri İş veya İşlemlerden Kaynaklanan Uyuşmazlıkların Olması 95
D. HUAK.m.17/B Uyarınca Taşınmazın Devrine veya Taşınmaz Üzerinde Sınırlı Ayni Hak Kurulmasına İlişkin Uyuşmazlıklar 98
E. Arabuluculuğa Elverişli Olmayan Uyuşmazlıklar 100
II. ARABULUCULUK SÖZLEŞMESİ 101
A. Tanımı, Konusu, Tarafları 101
1. Tanımı 101
2. Konusu 102
3. Tarafları 102
B. Kurulması, Şekli, Geçerliliği 103
1. Kurulması 103
2. Şekli 103
3. Geçerliliği 104
C. Unsurları 105
1. Uyuşmazlığın Taraflarının Üzerinde Serbestçe Tasarruf Edebilecekleri İş ve İşlemlerden Kaynaklanan Uyuşmazlık Olması 105
2. Uyuşmazlığın Taraflarının Uyuşmazlıklarının Arabulucu Vasıtasıyla Çözme İradesi 105
3. Tarafsız ve Bağımsız Üçüncü Kişi (Arabulucu) Vasıtasıyla Uyuşmazlıkların Çözülmesi. 106
D. Hukukî Niteliği 106
E. Hükümleri 107
F. Sona Ermesi 108
III. DAVA ŞARTI ARABULUCULUK 109
A. GENEL OLARAK 109
B. DAVA ŞARTI ARABULUCULUĞUN UYGULAMA ALANI 116
1. İş Hukuku ile İlgili Uyuşmazlıklar 116
2. Ticaret Hukuku ile İlgili Uyuşmazlıklar 121
3. Tüketici Hukuku ile İlgili Uyuşmazlıklar 122
4. Tarımsal Üretim Sözleşmesi ile İlgili Uyuşmazlıklar 124
5. HUAK.m.18/B’de Belirtilen Uyuşmazlıklar 126
C. Dava Şartı Arabuluculuğun Takip Hukuku ve Dava Türleri Bakımından Değerlendirilmesi 127
§ 4. ARABULUCU SÖZLEŞMESİ, ARABULUCUNUN NİTELİKLERİ, SEÇİMİ, HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ İLE DENETİMİ ve ARABULUCULAR SİCİLİNDEN SİLİNME 130
I. ARABULUCU SÖZLEŞMESİ 130
A. Tanımı, Konusu, Tarafları 131
1. Tanımı 131
2. Konusu 131
3. Tarafları 132
B. Kurulması, Şekli, Geçerliliği 132
1. Kurulması 132
2. Şekli 133
3. Geçerliliği 133
C. Unsurları 135
1. Arabuluculuk Faaliyetinin İfası 135
2. Uyuşmazlığın Taraflarının Ücret Ödemesi 136
3. Arabuluculuk Faaliyeti ve Ücret Üzerinde Anlaşma 139
D. Hukukî Niteliği 140
1. Genel Olarak 140
2. Diğer İş Görme Sözleşmeleri ile Karşılaştırılması 141
E. Hükümleri 146
1. Arabulucunun Borçları 146
2. Uyuşmazlığın Taraflarının Borçları 147
F. Sona Ermesi 147
II. ARABULUCUNUN NİTELİKLERİ 152
A. Arabulucunun Tanımı 152
B. Arabulucuda Bulunması Gereken Temel Özellikler 153
C. Arabulucu Olabilmek İçin Aranan Şartlar 154
D. Sicile Kayıt Zorunluluğu 159
E. Arabulucunun Müzakere Sürecinde Uygulayacağı Sistematik Teknikler 161
III. ARABULUCU SEÇİMİ VE SAYISI 163
IV. ARABULUCUNUN HAKLARI 164
A. Arabulucu Unvanının Kullanılması Hakkı 164
B. Arabulucunun Ücret, Masraflarını ve Avans İsteme Hakkı 165
C. Arabulucunun Taraflarla Görüşme ve İletişim Kurma Hakkı 169
V. ARABULUCUNUN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 170
A. Görevini Özenle, Tarafsız ve Şahsen Yerine Getirme Yükümlülüğü 170
B. Reklam Yasağına Uyma Yükümlülüğü 170
C. Tarafları Aydınlatılma Yükümlülüğü 171
D. Aidat Ödeme Yükümlülüğü 171
E. Belge Saklama Yükümlülüğü 172
F. Eşitliği Gözetme Yükümlülüğü 172
G. Arabuluculuk Uygulamasının Geliştirilmesi 173
H. Sır saklama Yükümlülüğü 174
İ. Arabulucunun Tarafsızlığının Zarar Göreceği Hallerde Arabuluculuktan Çekilme Yükümlülüğü. 175
VI. ARABULUCUNUN DENETİMİ 176
VII. ARABULUCULAR SİCİLİNDEN SİLİNME 177
§ 5. ARABULUCULUK SÜRECİNİN AŞAMALARI 179
I. GENEL OLARAK 179
II. HAZIRLIK AŞAMASI 184
III. BAŞLANGIÇ AŞAMASI 185
IV. İNCELEME AŞAMASI 186
V. MÜZAKERE AŞAMASI 188
VI. SONUÇ/ANLAŞMA AŞAMASI 189
A. Genel Olarak 189
B. Arabuluculuğun Tarafların Anlaşması ile Sonuçlanması 190
1. Genel Olarak 190
2. Arabuluculuk Anlaşma Belgesi 191
3. Hukuki Niteliği 191
4. Şekli 192
5. Kapsamı 193
6. Anlaşmada İcra Edilebilirlik Şerhi 193
7. Anlaşma Kapsamındaki Uyuşmazlıkta Daha Sonra Dava Açılamaması 198
C. Arabuluculuğun Anlaşma Dışındaki Diğer Nedenlerle Sonuçlanması 200
1. Taraflardan Birinin Karşı Tarafa veya Arabulucuya, Arabuluculuk Faaliyetinden Çekildiğini Bildirmesi 200
2. Tarafların Anlaşarak Arabuluculuk Faaliyetini Sona Erdirmesi 200
3. Taraflara Danışıldıktan Sonra Arabuluculuk İçin Daha Fazla Çaba Sarf Edilmesinin Gereksiz Olduğunun Arabulucu Tarafından Tespit Edilmesi 201
4. Uyuşmazlığın Arabuluculuğa Elverişli Olmadığının Tespit Edilmesi 201
§ 6. ARABULUCULUK UYGULAMASINDAN BELGE ÖRNEKLERİ 204
I. DAVA ŞARTI ARABULUCULUK DAVET MEKTUBU ÖRNEĞİ 204
A. Ticaret Hukukuna İlişkin Örnek Belge 204
B. Tüketici Hukukuna İlişkin Örnek Belge 208
C. Kira Hukukuna İlişkin Örnek Belge 212
II. DAVA ŞARTI ARABULUCULUK İLK OTURUM TUTANAĞI 216
A. İş Hukukuna İlişkin Örnek Belge 216
B. Ticaret Hukukuna İlişkin Örnek Belge 218
C. Tüketici Hukukuna İlişkin Örnek Belge 220
D. Kira Hukukuna İlişkin Örnek Belge 222
III. DAVA ŞARTI ARABULUCULUK SON TUTANAĞI 224
A. İş Hukukuna İlişkin Örnek Belge 224
B. Ticaret Hukukuna İlişkin Örnek Belge 227
C. Tüketici Hukukuna İlişkin Örnek Belge 230
D. Kira Hukukuna İlişkin Örnek Belge 232
III. DAVA ŞARTI ARABULUCULUK ANLAŞMA TUTANAĞI 235
A. İş Hukukuna İlişkin Örnek Belge 235
B. Diğer Dava Şartı Arabuluculuk Türlerine İlişkin Örnek Belge 238
IV. İHTİYARİ ARABULUCUK BELGE ÖRNEKLERİ 240
A. İhtiyari Arabuluculuk Arabulucu Belirleme Tutanağı Örnek Belge 240
B. İhtiyari Arabuluculuk İlk Davet Mektubu Örnek Belge 241
C. İhtiyari Arabuluculuk Karşı Davet Mektubu Örnek Belge 245
D. İhtiyari Arabuluculuk İlk Oturum Tutanağı Örnek Belge 249
E. İhtiyari Arabuluculuk Son Oturum Tutanağı Örnek Belge 251
F. İhtiyari Arabuluculuk Anlaşma Tutanağı Örnek Belge 255
§ 7. ARABULUCULUK İLE İLGİLİ ÇOKTAN SEÇMELİ SORU ÖRNEKLERİ 258
KAYNAKÇA 273
