Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda Uzlaştırma

Yavuz ERDOĞAN

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ. 5

İÇİNDEKİLER  7

KISALTMALAR . 15

GİRİŞ . 17

BİRİNCİ BÖLÜM

TEMEL CEZA ADALET MODELLERİ VE UZLAŞTIRMA

KURUMUNA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR

ADALET KAVRAMI VE TEMEL CEZA ADALET MODELLERİ 21

ADALET KAVRAMI 21

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE TEMEL CEZA ADALET MODELLERİ 25

Cezalandırıcı Adalet Modeli 28

Tazmin Edici (Düzeltici) Adalet Modeli . 33

Onarıcı Adalet Modeli. 34

Onarıcı Adalet Kavramı, Onarıcı Adaletin Amacı ve Özellikleri 35

Onarıcı Adalet Programlarının Ceza Hukukunda Kullanılmasına

İlişkin Temel İlkeler  41

Onarıcı Adalet Programlarının Ceza Hukukunda Kullanılmasına

İlişkin Modeller  43

(1) Mağdur – Fail Uzlaştırması 45

(2) Konferans Sistemi (Grup Toplantıları). 47

(3) Ceza Belirtme Çemberi (Cezalandırıcı Halka – Topluluk

Çemberleri) . 50

Dönüştürücü Adalet Modeli . 51

Temel Adalet Modellerinin Karşılaştırılması. 53

TEMEL UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YOLLARI 57

YARGISAL ÇÖZÜM YOLLARI . 57

Mahkeme Çözüm Yolu 57

Tahkim Çözüm Yolu 58

DOSTANE (ALTERNATİF) ÇÖZÜM YOLLARI 58

Uzlaştırma. 61

Arabuluculuk Çözüm Yolu. 62

Müzakere Çözüm Yolu 62

8 İçindekiler

III. UZLAŞTIRMA KURUMUNA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR VE ZAMAN

BAKIMINDAN UYGULAMA .63

MADDİ CEZA HUKUKU, CEZA MUHAKEMESİ HUKUKU VE İNFAZ

HUKUKU KAVRAMLARI  63

CEZA HUKUKUNA İLİŞKİN KANUNLARIN ZAMAN BAKIMINDAN

UYGULANMASI  65

SUÇ VE KABAHAT KAVRAMLARI. 68

SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA KAVRAMLARI 70

İHBAR, ŞİKÂYET, ŞİKÂYETÇİ (MÜŞTEKİ) VE İZİN KAVRAMLARI . 70

ŞÜPHELİ, SANIK, HÜKÜMLÜ, MAĞDUR, SUÇTAN ZARAR GÖREN,

KATILAN KAVRAMLARI. 78

ÇOCUK KAVRAMI . 81

MÜDAFİİ VE VEKİL KAVRAMLARI . 85

İ. KAST KAVRAMI. 86

TAKSİR KAVRAMI . 87

HAPİS CEZASI, DİSİPLİN HAPSİ, TAZYİK HAPSİ VE GÜVENLİK TEDBİRLERİ

KAVRAMLARI . 88

ADLİ PARA CEZASI, İDARİ PARA CEZASI, TAZMİNAT VE EDİM

KAVRAMLARI . 91

İKİNCİ BÖLÜM

UZLAŞTIRMA KURUMUNA İLİŞKİN TEMEL BİLGİLER VE

UZLAŞTIRMA KURUMUNA İLİŞKİN İLKELER

UZLAŞTIRMA KURUMUNA İLİŞKİN TEMEL BİLGİLER 93

UZLAŞTIRMA KAVRAMI VE UZLAŞMADAN FARKI 93

UZLAŞTIRMA KURUMUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ 99

UZLAŞTIRMA KURUMUNUN TÜRK HUKUKU’NDAKİ TARİHSEL GELİŞİMİ.107

UZLAŞTIRMA KURUMUNUN AMACI 123

UZLAŞTIRMA KURUMUNUN FAYDALARI . 124

Fail Açısından Faydaları. 125

Mağdur Açısından Faydaları 126

KAMU / TOPLUM AÇISINDAN FAYDALARI . 128

CEZA ADALET SİSTEMİNE YÖNELİK FAYDALAR. 129

UZLAŞTIRMAYA İLİŞKİN İLKELER .130

UZLAŞTIRMANIN TEMEL İLKELERİ 130

Uzlaştırmanın Tarafların Özgür İradesine (Gönüllülüğe) Dayanması 134

Tarafların Temel Haklarının Korunması 135

İçindekiler 9

Tarafların Ve Kanuni Temsilcilerin Ceza Muhakemesi Hukuk

Sisteminin Kabul Ettiği Temel Güvencelere Sahip Olması  136

Gerektiğinde Tercüman ya da Bilirkişi Atanması 136

Tarafların Bilgilendirilmesi (Aydınlatma Yükümlülüğü) 139

Tarafların Özel Durumları Varsa Bu Özel Durumların Dikkate

Alınması  140

Gizlilik . 141

Gizlilik Yükümlülüğünün Kapsamı 142

Gizlilik Yükümlülüğünün İstisnaları 143

Gizlilik Yükümlülüğünün İhlalinin Hukuki Sonuçları. 146

Uzlaştırmayı Sağlayacak Uygun Tedbirlerin Alınması . 150

UZLAŞTIRMAYA İLİŞKİN ETİK İLKELER 150

Bağımsızlık Ve Tarafsızlık 152

Görevi Özenle (Dürüstlük Kurallarına Uygun Şekilde) Yerine

Getirme. 154

Taraflara Nazik Ve Saygılı Davranma 154

Ön Yargılı Olmama 155

Taraflara Eşit Davranma . 155

Uzlaştırmacının Taraflarla Menfaat Çatışması Olmaması

Yükümlülüğü. 156

Uzlaştırmacının Aynı Olayda Vekil Veya Müdafii Olarak Görev

Üstlenmeme Yükümlülüğü . 157

Menfaat Temin Etmeme. 158

Görevinin Saygınlığını Ve Kişilerin Adalete Olan Güvenini Koruma 158

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

MADDİ CEZA HUKUKU VE CEZA MUHAKEMESİ

HUKUKU İLKELERİ KARŞISINDA UZLAŞTIRMA

ADİL YARGILANMA HAKKI VE UZLAŞTIRMA 159

MASUMİYET (SUÇSUZLUK) KARİNESİ VE UZLAŞTIRMA 163

III. KAMU DAVASININ MECBURİLİĞİ İLKESİ VE UZLAŞTIRMA. 164

MADDİ GERÇEĞİN ARAŞTIRILMASI İLKESİ VE UZLAŞTIRMA 165

ŞİKAYET, ŞİKAYETTEN VAZGEÇME VE UZLAŞTIRMA. 166

GEÇMİŞE YÜRÜME YASAĞI VE UZLAŞTIRMA . 168

VII. KANUN YOLLARI VE UZLAŞTIRMA. 169

VIII. MÜSADERE VE UZLAŞTIRMA  170

TEKERRÜR VE UZLAŞTIRMA 171

10 İçindekiler

KORUMA TEDBİRLERİ NEDENİYLE TAZMİNAT VE UZLAŞTIRMA 173

ETKİN PİŞMANLIK VE UZLAŞTIRMA .174

XII. ÖNÖDEME VE UZLAŞTIRMA .176

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

TÜRK CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNDA UZLAŞTIRMA

UZLAŞTIRMA KURUMUNUN ŞARTLARI .179

SUÇUN UZLAŞTIRMA KAPSAMINDA BİR SUÇ OLMASI . 180

Türk Ceza Kanunu Kapsamında Kalan Suçlarda Uzlaştırma 181

Şikâyete Bağlı Suçlarda Uzlaştırma. 181

Şikâyete Bağlı Olup Olmadığına Bakılmaksızın Katalog Şeklinde

Belirlenen Suçlarda Uzlaştırma  187

Özel Kanunlar Kapsamında Uzlaştırma . 190

Uzlaştırmaya Tabi Olmayan Suçlar 192

Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlarda Uzlaştırma 193

Israrlı Takip Suçunda Uzlaştırma 196

Mağduru Muhatap Alan Sesli, Yazılı veya Görüntülü Bir İletiyle

İşlenen Hakaret Suçunda Uzlaştırma 196

Uzlaştırma Kapsamına Giren Bir Suçun Uzlaştırma Kapsamına

Girmeyen Bir Suçla Birlikte Aynı Mağdura Karşı İşlenmesi

Durumunda, Uzlaştırma Kapsamına Giren Suçlarda Uzlaştırma 200

Mağduru ya da Suçtan Zarar Görenin Kamu Tüzel Kişisi Olduğu

Suçlarda Uzlaştırma 207

Kanunda Bulunan Açık Hükümlerle Uzlaştırmanın Yasaklandığı

Suçlarda Uzlaştırma 208

SUÇUN İŞLENDİĞİNE DAİR YETERLİ ŞÜPHE OLUŞTURACAK DELİL

BULUNMASI . 209

KOVUŞTURMA OLANAĞININ BULUNMASI. 211

MAĞDURUN, SUÇTAN ZARAR GÖRENİN GERÇEK KİŞİ VEYA ÖZEL

HUKUK TÜZEL KİŞİSİ OLMASI . 214

UZLAŞTIRMANIN YETKİLİ KİMSE TARAFINDAN YAPILMASI 219

TARAFLARIN ÖZGÜR İRADELERİYLE UZLAŞTIRMAYI KABUL ETMESİ 225

UZLAŞTIRMANIN CUMHURİYET SAVCISI YA DA MAHKEME TARAFINDAN

ONAYLANMASI. 227

UZLAŞTIRMA KURUMUNUN UYGULANMA USULÜ 231

SORUŞTURMA EVRESİNDE UZLAŞTIRMA KURUMUNUN UYGULANMA

USULÜ 231

Dosyanın Uzlaştırma Bürosuna Gönderilmesi ve Uzlaştırmacı

Atanması . 231

İçindekiler 11

Uzlaştırmacının Reddi veya Çekinmesi . 234

Uzlaştırmacıya Verilecek Belgeler. 237

Uzlaştırmada Müzakere Safhası . 238

Uzlaşma Teklifi. 238

(1) Uzlaştırma Teklifine Davet  238

(2) Uzlaşma Teklifinin Yapılma Zamanı. 242

(3) Teklifte Bulunacak ve Teklifte Bulunulacak Kişiler  244

(4) Uzlaşma Teklifinde Sıralama . 248

(5) Uzlaşma Teklifinin İçeriği  250

(6) Uzlaşma Teklifinin Açıklamalı Tebligat Veya İstinabe ya da

Segbis Yoluyla Yapılması . 254

(7) Hakkında Yakalama Emri Bulunan Şüpheliye Uzlaşma

Teklifi. 264

(8) Uzlaşma Teklifinin Reddi Ya Da Uzlaşma Teklifine Cevap

Verilmemesi  265

(9) Uzlaşma Teklifinin Yapılamaması 267

Uzlaştırma Müzakeresi 268

(1) Müzakerelere Katılabilecek Kişiler  269

(2) Müzakerenin Gizliliği. 272

(3) Müzakere Yapılabilecek Yerler 273

(4) Uzlaştırma Müzakerelerinin Aşamaları . 279

(a) Hazırlık Aşaması 279

(b) Toplantı  280

(c) Sonuçlandırma (Uzlaştırma Raporunun Hazırlanması

ve Cumhuriyet Savcısının Onayı)  283

Edim 287

Edim Kavramı. 287

Uzlaştırmada Zararın Belirlenmesi. 289

Edimin Konusu (Edim Çeşitleri) 290

Edimin İfası veya Edimin İfa Edilmemesi 299

Uzlaştırmada Yer Alan Tarafların Birden Çok Kişiden Oluşması

Halinde Uzlaştırma . 299

Şüpheli Sayısının Birden Fazla Olması 299

Mağdur Sayısının Birden Fazla Olması . 301

Uzlaştırma İşlemlerinin Olumsuz Sonuçlanmasından Sonra

Tarafların Kendi Arasında Uzlaşması  304

Uzlaştırma Sürecinin Süresi ve Bu Sürenin Hukuki Niteliği. 308

12 İçindekiler

Uzlaştırmacının Görevinin Hukuki Niteliği 313

Cumhuriyet Savcısının Suç Vasfında Yanılgısı 314

Soruşturma Evresinde Uzlaştırmanın Sonuçları 316

Uzlaştırma Sürecinin Olumlu Sonuçlanması Durumunda

Cumhuriyet Savcısı Tarafından Verilecek Kararlar . 317

(1) Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar . 317

(2) Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Kararı . 319

Uzlaştırma İşleminin Olumsuz Sonuçlanması Durumunda

Cumhuriyet Savcısı Tarafından Verilecek Kararlar . 322

Üzerinde Uzlaşılan Edimin İfa Edilmemesi 324

Soruşturma Evresindeki Uzlaştırmada Kanun Yolları ve Zamanaşımı . 328

Uzlaştırmanın Şahsi Haklara Etkisi 330

Uzlaştırma Sürecindeki Açıklamaların Hukuki Değeri . 335

Uzlaştırmanın Aynı Soruşturma ve/veya Kovuşturmada Bir Kez

Yapılabilmesi (Tekrar Uzlaştırma Yasağı)  337

Uzlaştırma Müzakereleri Sırasında Karar Değiştirme ya da

Vazgeçme 339

Taraflardan Birinin Ölmesi 341

Uzlaştırma Raporunun Hukuki Niteliği 344

KOVUŞTURMA EVRESİNDE UZLAŞTIRMA KURUMUNUN UYGULANMA

USULÜ 345

Kovuşturma Evresinde Uzlaştırma Kurumuna Başvurulmasını

Gerektirebilecek Haller . 346

Kovuşturma Konusu Suçun Hukuki Niteliğinin Değişmesi

Nedeniyle Eylemin Uzlaştırma Kapsamında Olduğunun

Anlaşılması . 348

Kovuşturma Evresine Geçildikten Sonra Kamu Davasına Konu

Fiilin Esasen Soruşturma Evresinde Uzlaşma Teklifinde

Bulunulması Gereken Bir Suç Olduğunun Anlaşılması . 350

Kovuşturma Evresinde Kanun Değişikliği Nedeniyle Suçun

Uzlaşma Kapsamına Girmesi  351

İddianame Yerine Geçen Belgeyle Kamu Davasının Açılması

Nedeniyle Doğrudan Mahkeme Önüne Gelen Uzlaşmaya Tabi

Bir Suçun Bulunması. 353

Önceden Yürütülen Uzlaştırma Sürecinin Hukuka Aykırı Olması . 354

Taraflara Ulaşılamadığı İçin Uzlaştırma Teklifinin Yapılamamış

Olunması  355

Kovuşturma Evresinde Uzlaştırma Kurumunun Uygulanma Usulü. 356

Soruşturma Evresiyle Aynı Olan Noktalar 357

İçindekiler 13

Soruşturma Evresinden Farklı Olan Noktalar. 357

(1) Kovuşturma Sonunda Sanık Hakkında Mahkûmiyet Hükmü

Kurulması Olanağının Bulunması  357

(2) Dosyanın Uzlaştırma Bürosuna Gönderilmesi. 359

(3) Uzlaştırma Raporunun Hazırlanması ve Mahkemeye Onaya

Sunulması 362

(4) Uzlaştırma İşlemlerinin Olumsuz Sonuçlanmasından Sonra

Tarafların Kendi Arasında Uzlaşması. 363

Kovuşturma Evresinde Uzlaştırmanın Sonuçları. 365

Uzlaştırma Sürecinin Olumlu Sonuçlanması Durumunda

Verilecek Kararlar  365

(1) Düşme Kararı. 365

(2) Durma Kararı. 367

Uzlaştırma İşleminin Olumsuz Sonuçlanması Durumunda

Verilecek Kararlar  370

Kovuşturma Evresindeki Uzlaştırmada Kanun Yolları ve Zamanaşımı 371

Kovuşturma Evresinde Uzlaştırmada Üzerinde Uzlaşılan Edimin İfa

Edilmemesi . 372

ÇOCUKLAR HAKKINDA UZLAŞTIRMA. 373

Suça Sürüklenen (Fail) Çocuklar Hakkında Uzlaştırma 375

Korunmaya Muhtaç (Mağdur ya da Suçtan Zarar Gören) Çocuklar

Hakkında Uzlaştırma. 384

AKIL HASTALARI, KISITLILAR VE AYIRT ETME GÜCÜ OLMAYANLAR

BAKIMINDAN UZLAŞTIRMA KURUMUNUN TATBİKİ 386

SAĞIR VE DİLSİZLER BAKIMINDAN UZLAŞTIRMA KURUMUNUN TATBİKİ 389

SONUÇ  391

CEZA MUHAKEMESİ KANUNU’NUN İLGİLİ MADDELERİ. 407

CEZA MUHAKEMESİNDE UZLAŞTIRMA YÖNETMELİĞİ  413

KAYNAKÇA  447