Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda Uzlaştırma

Doç. Dr. Yavuz ERDOĞAN

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ 5

İÇİNDEKİLER 7

KISALTMALAR .13

GİRİŞ.15

BİRİNCİ BÖLÜM

TEMEL CEZA ADALET MODELLERİ VE UZLAŞTIRMA

KURUMUNA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR

ADALET KAVRAMI VE TEMEL CEZA ADALET MODELLERİ.19

Adalet Kavramı .19

Geçmişten Günümüze Temel Ceza Adalet Modelleri .22

Cezalandırıcı Adalet Modeli.24

Tazmin Edici (Düzeltici) Adalet Modeli 27

Onarıcı Adalet Modeli29

Onarıcı Adalet Kavramı, Onarıcı Adaletin Amacı ve Özellikleri.29

Onarıcı Adalet Programlarının Ceza Hukukunda Kullanılmasına

İlişkin Temel İlkeler.34

Onarıcı Adalet Programlarının Ceza Hukukunda Kullanılmasına

İlişkin Modeller.36

(1) Mağdur – Fail Uzlaştırması 37

(2) Konferans Sistemi (Grup Toplantıları) .39

(3) Ceza Belirtme Çemberi (Cezalandırıcı Halka) 41

Dönüştürücü Adalet Modeli 42

Temel Adalet Modellerinin Karşılaştırılması43

TEMEL UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YOLLARI .46

Yargısal Çözüm Yolları.46

Mahkeme Çözüm Yolu.46

Tahkim Çözüm Yolu .47

Dostane (Alternatif) Çözüm Yolları.47

Uzlaştırma50

Arabuluculuk Çözüm Yolu50

Müzakere Çözüm Yolu.51

III. UZLAŞTIRMA KURUMUNA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR VE ZAMAN

BAKIMINDAN UYGULAMA .52

Maddi Ceza Hukuku, Ceza Muhakemesi Hukuku ve İnfaz Hukuku

Kavramları 52

Ceza Hukukuna İlişkin Kanunların Zaman Bakımından Uygulanması .53

8 İçindekiler

Suç Ve Kabahat Kavramları 56

Soruşturma Ve Kovuşturma Kavramları .58

İhbar, Şikâyet, Şikâyetçi (Müşteki) ve İzin Kavramları 58

Şüpheli, Sanık, Hükümlü, Mağdur, Suçtan Zarar Gören, Katılan Kavramları 66

Çocuk Kavramı69

Müdafii ve Vekil Kavramları .73

İ. Kast Kavramı.73

Taksir Kavramı 74

Hapis Cezası, Disiplin Hapsi, Tazyik Hapsi ve Güvenlik Tedbirleri Kavramları 76

Adli Para Cezası, İdari Para Cezası, Tazminat ve Edim Kavramları78

İKİNCİ BÖLÜM

UZLAŞTIRMA KURUMUNA İLİŞKİN TEMEL BİLGİLER VE

UZLAŞTIRMA KURUMUNA İLİŞKİN İLKELER

UZLAŞTIRMA KURUMUNA İLİŞKİN TEMEL BİLGİLER . 81

Uzlaştırma Kavramı ve Uzlaşmadan Farkı.81

Uzlaştırma Kurumunun Hukuki Niteliği 85

Uzlaştırma Kurumunun Türk Hukuku’ndaki Tarihsel Gelişimi 94

Uzlaştırma Kurumunun Amacı104

Uzlaştırma Kurumunun Faydaları.106

Fail Açısından Faydaları .106

Mağdur Açısından Faydaları107

Kamu / Toplum Açısından Faydaları109

Ceza Adalet Sistemine Yönelik Faydalar110

UZLAŞTIRMAYA İLİŞKİN İLKELER 111

Uzlaştırmanın Temel İlkeleri.111

Uzlaştırmanın Tarafların Özgür İradesine (Gönüllülüğe) Dayanması 115

Tarafların Temel Haklarının Korunması.116

Tarafların ve Kanuni Temsilcilerin Ceza Muhakemesi Hukuk Sisteminin

Kabul Ettiği Temel Güvencelere Sahip Olması.116

Gerektiğinde Tercüman ya da Bilirkişi Atanması.117

Tarafların Bilgilendirilmesi (Aydınlatma Yükümlülüğü) .119

Tarafların Özel Durumları Varsa Bu Özel Durumların Dikkate Alınması 120

Gizlilik 121

Gizlilik Yükümlülüğünün Kapsamı 122

Gizlilik Yükümlülüğünün İstisnaları.123

Gizlilik Yükümlülüğünün İhlalinin Hukuki Sonuçları .126

Uzlaştırmayı Sağlayacak Uygun Tedbirlerin Alınması130

Uzlaştırmaya İlişkin Etik İlkeler.130

Bağımsızlık ve Tarafsızlık .132

Görevi Özenle (Dürüstlük Kurallarına Uygun Şekilde) Yerine Getirme133

Taraflara Nazik ve Saygılı Davranma .134

İçindekiler 9

Ön Yargılı Olmama.134

Taraflara Eşit Davranma 135

Uzlaştırmacının Taraflarla Menfaat Çatışması Olmaması Yükümlülüğü 135

Uzlaştırmacının Aynı Olayda Vekil veya Müdafii Olarak Görev

Üstlenmeme Yükümlülüğü 136

Menfaat Temin Etmeme137

Görevinin Saygınlığını ve Kişilerin Adalete Olan Güvenini Koruma .137

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

MADDİ CEZA HUKUKU VE CEZA MUHAKEMESİ

HUKUKU İLKELERİ KARŞISINDA UZLAŞTIRMA

ADİL YARGILANMA HAKKI VE UZLAŞTIRMA139

MASUMİYET (SUÇSUZLUK) KARİNESİ VE UZLAŞTIRMA .143

III. KAMU DAVASININ MECBURİLİĞİ İLKESİ VE UZLAŞTIRMA .144

MADDİ GERÇEĞİN ARAŞTIRILMASI İLKESİ VE UZLAŞTIRMA 145

ŞİKAYET, ŞİKAYETTEN VAZGEÇME VE UZLAŞTIRMA146

GEÇMİŞE YÜRÜME YASAĞI VE UZLAŞTIRMA 148

VII. KANUN YOLLARI VE UZLAŞTIRMA 148

VIII. MÜSADERE VE UZLAŞTIRMA 149

TEKERRÜR VE UZLAŞTIRMA150

KORUMA TEDBİRLERİ NEDENİYLE TAZMİNAT VE UZLAŞTIRMA 152

ETKİN PİŞMANLIK VE UZLAŞTIRMA 153

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

TÜRK CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNDA UZLAŞTIRMA

UZLAŞTIRMA KURUMUNUN ŞARTLARI.157

Suçun Uzlaştırma Kapsamında Bir Suç Olması158

Türk Ceza Kanunu Kapsamında Kalan Suçlarda Uzlaştırma .159

Şikâyete Bağlı Suçlarda Uzlaştırma.159

Şikâyete Bağlı Olup Olmadığına Bakılmaksızın Katalog Şeklinde

Belirlenen Suçlarda Uzlaştırma.165

Özel Kanunlar Kapsamında Uzlaştırma167

Uzlaştırmaya Tabi Olmayan Suçlar 169

Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlarda Uzlaştırma 169

Uzlaştırma Kapsamına Giren Bir Suçun Uzlaştırma Kapsamına

Girmeyen Bir Suçla Birlikte Aynı Mağdura Karşı İşlenmesi.171

Israrlı Takip Suçu 178

Önödemeye Tabi Suçlar .179

Mağduru Ya Da Suçtan Zarar Göreni Kamu Tüzel Kişisi Olan Suçlar.180

Kanunda Açık Hükümle Uzlaştırmanın Yasaklandığı Suçlar 181

Suçun İşlendiğine Dair Yeterli Şüphe Oluşturacak Delil Bulunması 182

10 İçindekiler

Kovuşturma Olanağının Bulunması 184

Mağdurun, Suçtan Zarar Görenin Gerçek Kişi veya Özel Hukuk Tüzel Kişisi

Olması 187

Uzlaştırmanın Yetkili Kimse Tarafından Yapılması192

Tarafların Özgür İradeleriyle Uzlaştırmayı Kabul Etmesi 197

Uzlaştırmanın Cumhuriyet Savcısı ya da Mahkeme Tarafından Onaylanması .199

UZLAŞTIRMA KURUMUNUN UYGULANMA USULÜ 202

Soruşturma Evresinde Uzlaştırma Kurumunun Uygulanma Usulü .203

Dosyanın Uzlaştırma Bürosuna Gönderilmesi ve Uzlaştırmacı Atanması203

Uzlaştırmacının Reddi veya Çekinmesi206

Uzlaştırmacıya Verilecek Belgeler .208

Uzlaştırmada Müzakere Safhası 209

Uzlaşma Teklifi .209

(1) Uzlaştırma Teklifine Davet 210

(2) Uzlaşma Teklifinin Yapılma Zamanı.213

(3) Teklifte Bulunacak ve Teklifte Bulunulacak Kişiler 215

(4) Uzlaşma Teklifinde Sıralama .219

(5) Uzlaşma Teklifinin İçeriği 221

(6) Uzlaşma Teklifinin Açıklamalı Tebligat veya İstinabe ya da

Segbis Yoluyla Yapılması .225

(7) Hakkında Yakalama Emri Bulunan Şüpheliye Uzlaşma Teklifi .232

(8) Uzlaşma Teklifinin Reddi ya da Uzlaşma Teklifine Cevap

Verilmemesi 233

(9) Uzlaşma Teklifinin Yapılamaması 235

Uzlaştırma Müzakeresi.236

(1) Müzakerelere Katılabilecek Kişiler 237

(2) Müzakerenin Gizliliği.240

(3) Müzakere Yapılabilecek Yerler241

(4) Uzlaştırma Müzakerelerinin Aşamaları .246

(a) Hazırlık Aşaması .246

(b) Toplantı248

(c) Sonuçlandırma (Uzlaştırma Raporunun Hazırlanması ve

Cumhuriyet Savcısının Onayı) 250

Edim 255

Edim Kavramı .255

Uzlaştırmada Zararın Belirlenmesi .256

Edimin İfası Veya Edimin İfa Edilmemesi266

Uzlaştırmada Yer Alan Tarafların Birden Çok Kişiden Oluşması Halinde

Uzlaştırma .266

Şüpheli Sayısının Birden Fazla Olması 266

Mağdur Sayısının Birden Fazla Olması .268

İçindekiler 11

Uzlaştırma İşlemlerinin Olumsuz Sonuçlanmasından Sonra Tarafların

Kendi Arasında Uzlaşması271

Uzlaştırma Sürecinin Süresi ve Bu Sürenin Hukuki Niteliği275

Uzlaştırmacının Görevinin Hukuki Niteliği .280

Cumhuriyet Savcısının Suç Vasfında Yanılgısı 281

Soruşturma Evresinde Uzlaştırmanın Sonuçları.282

Uzlaştırma Sürecinin Olumlu Sonuçlanması Durumunda

Cumhuriyet Savcısı Tarafından Verilecek Kararlar283

(1) Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar .283

(2) Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Kararı .285

Uzlaştırma İşleminin Olumsuz Sonuçlanması Durumunda

Cumhuriyet Savcısı Tarafından Verilecek Kararlar288

Üzerinde Uzlaşılan Edimin İfa Edilmemesi.290

Soruşturma Evresindeki Uzlaştırmada Kanun Yolları ve Zamanaşımı294

Uzlaştırmanın Şahsi Haklara Etkisi.296

Uzlaştırma Sürecindeki Açıklamaların Hukuki Değeri301

Uzlaştırmanın Aynı Soruşturma ve/veya Kovuşturmada Bir Kez

Yapılabilmesi (Tekrar Uzlaştırma Yasağı).303

Uzlaştırma Müzakereleri Sırasında Karar Değiştirme ya da Vazgeçme .304

Taraflardan Birinin Ölmesi.306

Uzlaştırma Raporunun Hukuki Niteliği 309

Kovuşturma Evresinde Uzlaştırma Kurumunun Uygulanma Usulü.310

Kovuşturma Evresinde Uzlaştırma Kurumuna Başvurulmasını

Gerektirebilecek Haller311

Kovuşturma Konusu Suçun Hukuki Niteliğinin Değişmesi

Nedeniyle Eylemin Uzlaştırma Kapsamında Olduğunun Anlaşılması .313

Kovuşturma Evresine Geçildikten Sonra Kamu Davasına Konu Fiilin

Esasen Soruşturma Evresinde Uzlaşma Teklifinde Bulunulması

Gereken Bir Suç Olduğunun Anlaşılması 315

Kovuşturma Evresinde Kanun Değişikliği Nedeniyle Suçun Uzlaşma

Kapsamına Girmesi.316

İddianame Yerine Geçen Belgeyle Kamu Davasının Açılması Nedeniyle

Doğrudan Mahkeme Önüne Gelen Uzlaşmaya Tabi Bir Suçun

Bulunması.318

Önceden Yürütülen Uzlaştırma Sürecinin Hukuka Aykırı Olması319

Taraflara Ulaşılamadığı İçin Uzlaştırma Teklifinin Yapılamamış

Olunması 320

Kovuşturma Evresinde Uzlaştırma Kurumunun Uygulanma Usulü321

Soruşturma Evresiyle Aynı Olan Noktalar.322

Soruşturma Evresinden Farklı Olan Noktalar .322

(1) Kovuşturma Sonunda Sanık Hakkında Mahkûmiyet Hükmü

Kurulması Olanağının Bulunması.322

(2) Dosyanın Uzlaştırma Bürosuna Gönderilmesi .324

12 İçindekiler

(3) Uzlaştırma Raporunun Hazırlanması ve Mahkemeye Onaya

Sunulması326

(4) Uzlaştırma İşlemlerinin Olumsuz Sonuçlanmasından Sonra

Tarafların Kendi Arasında Uzlaşması.328

Kovuşturma Evresinde Uzlaştırmanın Sonuçları330

Uzlaştırma Sürecinin Olumlu Sonuçlanması Durumunda Verilecek

Kararlar 330

(1) Düşme Kararı.330

(2) Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı .331

(3) Uzlaştırma İşleminin Olumsuz Sonuçlanması Durumunda

Verilecek Kararlar334

Kovuşturma Evresindeki Uzlaştırmada Kanun Yolları ve Zamanaşımı.335

Kovuşturma Evresinde Uzlaştırmada Üzerinde Uzlaşılan Edimin İfa

Edilmemesi336

Çocuklar Hakkında Uzlaştırma337

Suça Sürüklenen (Fail) Çocuklar Hakkında Uzlaştırma 339

Korunmaya Muhtaç (Mağdur ya da Suçtan Zarar Gören) Çocuklar

Hakkında Uzlaştırma .348

Akıl Hastaları, Kısıtlılar ve Ayırt Etme Gücü Olmayanlar Bakımından

Uzlaştırma Kurumunun Tatbiki.349

Sağır ve Dilsizler Bakımından Uzlaştırma Kurumunun Tatbiki352

SONUÇ . 355

CEZA MUHAKEMESİ KANUNU  373

CEZA MUHAKEMESİNDE UZLAŞTIRMA YÖNETMELİĞİ  377

KAYNAKÇA . 407