Uluslararası Gelişmeler Işığında Vergi Hukukunda İşyeri
Altan Rençber
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ V
KISALTMALAR CETVELİ XVII
TABLOLAR LİSTESİ XIX
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM
KAVRAMSAL AÇIKLAMALAR
KAVRAM 7
Türk Hukukunda İşyeri Kavramı 7
Türk Vergi Hukukunda İşyeri 7
Genel Olarak 7
Benzer Kavramlar 12
İş Merkezi 12
Daimi Temsilci 13
İrtibat Bürosu 14
Bağımlı Acente 16
Ticari İşletme 17
Türk İş Hukukunda İşyeri 18
Türk Borçlar Hukukunda İşyeri 20
Ara Değerlendirme 20
Uluslararası Vergi Hukukunda İşyeri Kavramı 20
Kavramın İşlevi ve Önemi 22
Türk Vergi Hukuku Açısından 22
Vergi Usul Kanunu Açısından 22
Gelir Vergisi Kanunu Açısından 23
Kurumlar Vergisi Kanunu Açısından 24
Katma Değer Vergisi Kanunu Açısından 25
Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları Açısından 26
Ticari Kazançlar 28
Temettüler 29
Faiz 29
Gayri Maddi Hak Bedelleri 29
Diğer Gelirler 30
İşyerine İlişkin Hükümler Kullanılarak Vergiden Kaçınılması 30
İşyeri Statüsünden Kaçınılması 31
Komisyon Sözleşmeleri Yoluyla 31
Faaliyetlerin Bölünmesi Yoluyla 32
Hazırlayıcı ve Yardımcı Faaliyetler Yoluyla 32
Kârların İşyerlerine Sınırlanarak Atfedilmesi 33
Kasıtlı Olarak İşyeri Yaratılması 33
Muafiyet - İstisna Rejimleri 33
Finansal Yapılanmalar 34
Ekonominin Dijitalleşmesi 35
İşyerinin Bağlama Noktası Olarak Kullanılmasının Ardındaki Temel Nedenler 37
TARİHSEL SÜREÇ İÇİNDE İŞYERİ KAVRAMININ GELİŞİMİ 38
Model Anlaşmalar Öncesi Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmalarındaki Durum 40
Birleşmiş Milletler Model Anlaşmaları 41
1928 Milletler Cemiyeti Model Anlaşması 42
1943 Meksika Taslağı - 1946 Londra Taslağı 42
OECD Model Anlaşmaları 45
1963 OECD Model Anlaşması 45
1977 OECD Model Anlaşması 46
1977 OECD Model Anlaşması Sonrası 47
Ara Değerlendirme 47
2017 OECD Modeli ve Sonrası 48
Bağımlı Acente Statüsündeki İşyeri 49
Belirli Faaliyet İstisnaları 51
Faaliyetlerin Bölünmesi 52
Ekonominin Dijitalleşmesi ile Karşılaşılan Sorunlar 53
Matrah Aşındırma ve Kar Aktarımını Önlemek İçin Vergi Anlaşmalarıyla Bağlantılı Tedbirlerin Uygulanması Üzerine Çok Taraflı Enstrüman (MLI) 53
İKİNCİ BÖLÜM
İŞYERİNİN VARLIĞI İÇİN ARANAN ŞARTLAR
GENEL OLARAK 55
İŞYERİNİN NESNEL ŞARTLARI 56
Genel Olarak 56
İşin Yürütüldüğü Yer Şartı 57
Genel Olarak 57
Pozitif Liste 60
Ofis 62
Şube ve Yönetim Yerleri 63
Fabrika 64
Atölye 64
Doğal Kaynaklar 65
Mağaza ve Diğer Satış Yerleri 65
Boru Hatları ve İnsansız Ekipmanlar 66
Elektrik Kabloları, Telekomünikasyon Kabloları ve Kıyı Ötesi Kablolar 66
Sunucular 67
Uydular 68
Gemiler 68
Gemilerde Yürütülen Ticari Faaliyetler 68
Makine ve Ekipman 69
Menkul Kıymetler ve Banka Hesapları 70
Yazılım ve Patentler 71
İnsanlar Hayvanlar ve Tarım 71
Ev Ofisler 72
Ayırt Edici Yer-Konum Şartı 73
Genel Olarak 73
Coğrafi ve Ticari Bağdaşıklık Ölçütü 77
Coğrafi Bağdaşıklık 79
Ticari Bağdaşıklık 84
III. İŞYERİNİN ÖZNEL ŞARTLARI 85
Kullanım Hakkı Şartı 85
Genel Olarak 85
Yasal Kullanım - Gerçek Kullanım Farkı 87
OECD Model Şerhi 2017 Değişiklikleri ile Getirilen Yenilikler 88
Etkin Kullanım Yetkisi Ölçütü 88
Mevcudiyetin Derecesi Ölçütü 91
Gerçekleştirilen Faaliyet Ölçütü 92
Süreklilik Şartı 92
Genel Olarak 92
Sürenin Hesaplanması 95
Sürenin Başlangıcı 95
Sürenin Bitişi 96
Tekrarlama ve Kesinti 97
Tekrarlama 97
Kesinti 99
) Genel Kural 99
) İstisnalar 100
Süreklilik Şartının İstisnası 101
Süreklilik Şartına İlişkin Değerlendirmeler 101
İŞYERİNİN İŞLEVSEL ŞARTLARI 102
Genel Olarak 102
İş Kavramı 103
Teşebbüsün İşi Şartı 105
İşin Teşebbüs İşi Niteliğinde Olması 105
Anlaşmalarda Hariç Tutulan Faaliyetler 105
Uluslararası Gemicilik ve Hava Taşımacılığı Faaliyeti 105
Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık 107
Hazırlayıcı ve Yardımcı Faaliyetler ve Negatif Liste 108
Bağlantı Şartı: İşin İşyeri Aracılığıyla Yürütülme 109
Genel olarak 109
İşin Yürütüldüğü Yerde Temel İş Faaliyetine Sağlanan Katkı 111
Özellikli Durumlar 112
Kiralama İşlemlerinin Değerlendirilmesi 112
Telekomünikasyon İşlemlerinin Değerlendirilmesi 113
İşçilerin Durumunun Değerlendirilmesi 113
HİZMET İŞYERİ İÇİN GEREKEN ŞARTLAR 113
BAĞLI ORTAKLIK İŞYERİ İÇİN GEREKEN ŞARTLAR 121
Genel Olarak 121
Bağlı Ortaklık İşyeri Oluşması İçin Şartlar 123
Bağlı Ortaklık İşyeri Oluşması için Gereken Nesnel Şartlar 123
Bağlı Ortaklık İşyeri Oluşması için Gereken Öznel Şartlar 124
Bağlı Ortaklık İşyeri Oluşması için Gereken İşlevsel Şartlar 125
Boş - Paravan Şirketler Aracılığıyla Bağlı Ortaklık İşyeri 126
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YAPIM İŞYERİ
OECD MODEL ANLAŞMASI UYARINCA YAPIM İŞYERLERİ 129
Hükmün Tarihçesi ve Barındırdığı Temel Sorunlar 130
Temel Kural İşyeri - Yapım İşyeri Hükmü İlişkisi 132
Yapım İşyeri Hükmünün Diğer Hükümler İle İlişkisi 135
Yapım İşyeri Oluşması İçin Gerekli Şartlar 136
Nesnel Şartlar - İşin Yürütüldüğü Yer Şartı 136
İnşaat Yapım ve Kurma Faaliyetleri 137
Yerinde Planlama ve Denetim 138
İlişkili Şirketlere Ait Projelerin Özdeşleştirilmesi 139
Nesnel Şartlara İlişkin Sorun ve Sorunsallar 140
Öznel Şartlar 142
Genel Olarak 142
Süreye İlişkin Şartlar 144
Sürenin Başlangıç Tarihi 146
Sürenin Bitiş Tarihi 147
Kesintilerin Sürelere Olan Etkisi 149
Üçgen Yapılanmalar ve Sürelere Olan Etkisi 152
İşlevsel Şart - Teşebbüs Faaliyeti Şartı 152
Yapım İşyerine İlişkin Hükmün Kötüye Kullanılması 153
Tarihsel Olarak 154
Temel Amaç Testi 156
OECD Model Anlaşmasındaki Temel Amaç Testine Seçenek Hüküm 160
Ticari ve Coğrafi Açıdan Bağdaşıklık Ölçütleri 161
Ticari Bağdaşıklık 162
Sözleşmelerin Önemi 162
Müşterinin Önemi 163
Yapısal Varlık ve Önemi 164
Özdeş Teknik Unsurların Önemi 165
Coğrafi Bağdaşıklık 166
Yapım İşyerlerinde Karların Atfedilmesi 168
BM MODEL ANLAŞMASI UYARINCA YAPIM İŞYERLERİ 169
TÜRKİYE UYGULAMASI 170
ÇEŞİTLİ ÜLKELERİN POZİTİF HUKUKLARINDA YER ALAN DÜZENLEMELER VE ANLAŞMA UYGULAMALARI 171
Almanya 171
Amerika Birleşik Devletleri 174
Birleşik Krallık 176
Çin Halk Cumhuriyeti 178
İtalya 180
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ACENTE İŞYERİ
KAVRAM 183
TARİHSEL SÜREÇ İÇİNDE ACENTE İŞYERİ KAVRAMININ GELİŞİMİ 185
TEMEL KURAL İŞYERİ - ACENTE İŞYERİ HÜKMÜ İLİŞKİSİ 189
ACENTE İŞYERİ OLUŞMASI İÇİN GEREKEN ŞARTLAR 190
Sözleşme Akdetme veya Sözleşme Akdetmede Başlıca Rolü Oynama 193
Genel Olarak 193
Sözleşmeleri Mutaden Akdetmek 196
Fiilen Yetki Kullanımı 197
Sıklık 200
Süreklilik 202
Sözleşmeleri Temelde Değişiklik Yapmadan Rutin Olarak Akdetmede Başlıca Rolü Oynamak . 203
Reklam ve Pazarlama Faaliyetlerinin Durumu 204
Tedarik Faaliyetlerinin Durumu 205
Sözleşmeleri Teşebbüs Adına Akdetmek 205
Genel Olarak 206
Komisyon Anlaşmaları 207
MLI ve 2017 OECD Model Anlaşması Öncesi 207
Fransa - Societe Zimmer LTD Davası 208
Fransa - Valueclick Davası 210
Norveç - Dell Products Davası 210
İtalya - Philip Morris Davası 211
İtalya - Boston Scientific Davası 212
İspanya -DSM Nutritional Products Europe Davası 213
İspanya - Roche Vitamins Europa Davası 214
İspanya - Dell Products Davası 214
MLI ve 2017 OECD Model Anlaşması Sonrası 214
Sözleşmenin Konusu 217
BAĞIMSIZ ACENTE İSTİSNASI 218
Değişikliğin Arka Planı 219
Bağımsız Acente İstisnası Getirilmesinin Gerekçesi 221
Yeni Bağımsız Acente İstisnası Hükmü 221
Acentenin Bağımsız Sayılması İçin Gereken Şartlar 223
Bağımsızlık Durumu Şartı 223
Hukuki Bağımsızlık Şartı 226
İktisadi Açıdan Bağımsızlık Şartı 228
İstisnanın İstisnası: Yakından İlişkili Teşebbüs Şartı 231
Genel Olarak 231
Yakından İlişkili Teşebbüsler 235
Bir Teşebbüsün Başka Bir Teşebbüs Üzerindeki Kontrolü 235
Teşebbüsteki Yararlı Menfaatlerin Çoğunluğuna Sahip Olmak 236
Şirkette Oy ve Sermayenin Çoğunluğuna Sahip Olmak 236
Münhasıran veya Neredeyse Münhasıran Kişi Yararına Faaliyette Bulunmak 236
Acentenin Ticari Faaliyetlerin Olağan Akışı İçinde Hareket Etmesi 237
Genel Olarak 237
Kimin Ticari Faaliyetlerinin Olağan Akışı İçinde Hareket Edileceği Sorunsalı 238
Ticari Faaliyetlerin Olağan Akışının Tespit Edilememesi 241
Yeni 6. Fıkranın Uygulanması 242
TÜRKİYE UYGULAMASI 242
ÇEŞİTLİ ÜLKELERİN POZİTİF HUKUKLARINDA YER ALAN DÜZENLEMELER VE
ANLAŞMA UYGULAMALARI 244
Almanya 244
Amerika Birleşik Devletleri 246
Birleşik Krallık 247
Çin Halk Cumhuriyeti 248
İtalya 250
BEŞİNCİ BÖLÜM
İŞYERİ TEŞKİL ETMEYEN HALLER VE FAALİYETLERİN BÖLÜNMESİ
İŞYERİ TEŞKİL ETMEYEN HALLER - NEGATİF LİSTE 253
Tarihsel Süreç İçinde Negatif Liste ve Hükmün Amacı 253
Genel Olarak 253
1963 - 2014 OECD Model Anlaşmalarında Negatif Listenin Niteliği 255
Genel Olarak 255
Negatif Listenin Niteliğine İlişkin Ülke Uygulamaları 257
BEPS Projesi Sonrasında İşyeri İstisnalarına İlişkin Getirilen Değişiklikler 259
BEPS Projesinin İşyeri İstisnalarına İlişkin Amacı 259
2017 OECD Modelinde Yapılan Değişiklikler 260
Genel Olarak 260
Yeni Negatif Liste ve Değerlendirilmesi 262
MLI ve İşyeri İstisnaları 269
HAZIRLAYICI VE YARDIMCI FAALİYETLER 270
FAALİYETLERİN BÖLÜNMESİ İLE İŞYERİ HÜKMÜNDEN KAÇINILMASI 276
BEPS Projesi Öncesi Durum 277
OECD Model Anlaşması ve Şerhi Açısından 277
Yargı İçtihatlarında Faaliyetlerin Bölünmesi 279
BEPS Projesi Sonrasında Faaliyetlerin Bölünmesine İlişkin Getirilen Değişiklikler 281
2017 OECD Model Anlaşmasının 5/4.1. Maddesi 281
Genel Olarak 281
Hükmün Uygulanması 283
Hükmün Sonuçları 284
MLI ve Faaliyetlerin Bölünmesi 285
TÜRKİYE UYGULAMASI 285
ÇEŞİTLİ ÜLKELERİN POZİTİF HUKUKLARINDA YER ALAN DÜZENLEMELER VE ANLAŞMA
UYGULAMALARI 286
Almanya 286
Amerika Birleşik Devletleri 287
Birleşik Krallık 288
Çin Halk Cumhuriyeti 289
İtalya 290
ALTINCI BÖLÜM
DİJİTAL EKONOMİNİN İŞYERİ KAVRAMINA ETKİLERİ
DİJİTAL EKONOMİ KAVRAMI VE DİJİTAL EKONOMİNİN VERGİLENDİRİLMESİNE İLİŞKİN
SORUNLAR 293
Genel Olarak Dijital Ekonomi Kavramı 293
Dijital Ekonomiye İlişkin Vergisel Sorunlar 295
İkamet İlkesi Kullanılarak Vergiden Kaçınılması 298
Kaynak İlkesi Kullanılarak Vergiden Kaçınılması 300
Kaynak İlkesine İlişkin Sorunlar: İşyerine Kar Atfedilmesi 301
Gelirin Nitelendirilmesi 302
Dolaylı Vergiler Açısından Sorunlar 303
DİJİTAL EKONOMİNİN VERGİLENDİRİLMESİNE İLİŞKİN OECD MODEL VERGİ ANLAŞMASINDAKİ MEVCUT DÜZENLEMELER 303
DİJİTAL EKONOMİNİN VERGİLENDİRİLMESİNE İLİŞKİN TÜRKİYEDE ALINAN ÖNLEMLER 305
Genel Olarak 305
Dijital Hizmet Vergisi ve İşyeri Hükümleri Açısından Değerlendirilmesi 307
İnternet Üzerinden Alınan Reklam Hizmetlerinden Yapılan Stopaj ve İşyeri Hükümleri Açısından
Değerlendirilmesi 309
Katma Değer Vergisi Stopajı 312
E . Vergi İdaresinin ve Danıştayın İşyeri Kavramını Geniş Yorumlanması 312
ÇEŞİTLİ ÜLKELERİN POZİTİF HUKUKLARINDA YER ALAN DÜZENLEMELER VE ANLAŞMA UYGULAMALARI 318
Almanya 318
Amerika Birleşik Devletleri 319
Birleşik Krallık 319
Çin Halk Cumhuriyeti 321
İtalya 321
İŞYERİ KAVRAMININ DİJİTAL EKONOMİYE UYARLANMASI ÇALIŞMALARI VE BU ÇALIŞMALARIN DEĞERLENDİRİLMESİ 322
OECD Çalışmaları 323
OECD Kamuoyu Danışma Belgesi 323
Önemli İktisadi Varlık Teklifi 323
Kullanıcı Katılımı Teklifi 325
Pazarlanan Gayri Maddi Varlıklar Teklifi 327
OECD - Dijitalleşmenin Getirdiği Vergisel Sorunlar Üzerine Kapsayıcı Çerçeve Çalışmaları - Birinc Sütun Taslak Raporu 328
Genel Olarak 328
Kapsam 329
Bağlama Noktası 332
OECD - Dijitalleşmenin Getirdiği Vergisel Sorunlar Üzerine Kapsayıcı Çerçeve Çalışmaları - İkinci Sütun 334
OECD - Ekonominin Dijitalleşmesinden Kaynaklanan Vergi Zorluklarına Yönelik İki Sütunlu Çözüm Hakkında Anlaşma 336
Birinci Sütuna İlişkin Anlaşmaya Varılan Hususlar 336
İkinci Sütuna İlişkin Anlaşmaya Varılan Hususlar 338
Değerlendirme 339
BM Çalışmaları - BM 2021 Modeli 340
Genel Olarak 340
Değerlendirme 348
Avrupa Komisyonu Çalışmaları 351
İŞYERİNE İLİŞKİN YASAL DÜZENLEME ÖNERİSİ 353
Türk Hukuku Açısından Değerlendirme ve Düzenleme Önerisi 353
Uluslararası Vergi Hukuku Açısından Değerlendirme ve Düzenleme Önerisi 355
Değerlendirme ve Düzenleme Önerisi 355
Olası bir Düzenlemenin Daha Etkin Olabilmesi İçin İzlenebilecek Yollar 357
OECD Modeli Yoluyla Değişikliklerin Uygulanması 358
Çok Taraflı Anlaşma İle Değişikliklerin Uygulanması 359
BEPS Çok Taraflı Enstrümanı ile Değişikliğin Uygulanması 360
SONUÇ 364
KAYNAKÇA 380
