Dr. Bilge Bingöl Schrijer
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ
SUNUŞ
TEŞEKKÜR
BİRİNCİ BÖLÜM
ÜNİVERSİTE OLGUSU1
Üniversite: Kavramsal Analiz-Üniversitenin Doğuşu ve Gelişimi.2
1.1. Avrupa ve Üniversitenin Gelişimi3
1.1.1. Ortaçağ Avrupası’nda Üniversitenin Gelişimi ve Geleneği 4
1.1.2. 19. Yüzyıl Avrupası’nda Üniversiteler8
1.1.3. I. ve II. Dünya Savaşları ve Sonraki Dönem.13
1.1.4. 1990 Sonrasındaki Dönem14
1.2. Amerikan Yüksek Öğretim Tarihi15
1.2.1. Genel Eğitim Kolejleri Tarihi15
1.2.2. 1880’den İtibaren Araştırma Merkezli Üniversitelerin
Ortaya Çıkışı .19
1.2.3. Kolej ve Üniversitelerde Hizmet Amacının Güçlenmesi21
1.2.4. 1900’den İtibaren Amerikan Yüksek Eğitim Geleneğinin
Temel Öğeleri 22
1.2.5. 1900’den Sonra Yüksek Öğretim Alanının Gelişmesi 24
1.2.6. II. Dünya Savaşı’ndan Sonraki Değişim.29
1.3. Ara Değerlendirme 31
1.4. Türkiye ve Üniversite’nin Gelişimi .33
1.4.1. Osmanlı Devleti’nde Üniversite’nin Gelişimi.35
1.4.1.1 Tanzimat ve Islahat Dönemleri39
1.4.1.2. I. ve II. Meşrutiyet Dönemleri49
1.4.1.3. Ara Değerlendirme .54
1.4.2. Türkiye Cumhuriyeti.55
1.4.2.1. 1933 Tarihli Reform .60
1.4.2.2. 1946 Tarihli Reform (4936 Sayılı Üniversiteler Kanunu)66
1.4.2.3. 1973 Tarihli Reform (1750 Sayılı Üniversiteler Kanunu)73
1.4.2.4. 1981 Tarihli Reform (2547 Sayılı Yüksek Öğretim Kanunu)84
1.4.2.5. Ara Değerlendirme 91
Üniversite: Kurumsal Analiz 93
2.1. Kurum Kavramı .95
2.1.1. Eğitim Kurumu ve Yükseköğretim .101
2.1.2. Örgüt Kavramı.109
2.1.3. Örgüt Türleri116
VIII
2.1.4. Örgüt Olarak Üniversite 123
2.1.5. Üniversitenin Organizasyonu130
2.2. Anayasal Sistemde Üniversite142
2.2.1. Bilim Özgürlüğü ve Üniversite .143
2.2.2. Akademik Özgürlük ve Üniversite151
2.3. İdare Hukuku Sisteminde Üniversite.157
2.3.1. Yükseköğretim ve Kamu Hizmeti.161
2.3.2. Hizmet Yerinden Yönetim Kuruluşu.172
2.3.3. Kişi Birliği Olarak Üniversite.174
2.3.4. Mal Birliği Olarak Üniversite .175
2.4. Üniversitenin Amaçları ve Görevleri.175
2.4.1. Eğitim, Araştırma ve Meslek Kazandırma180
2.4.2. Toplumsallaşma Sürecine ve Kalkınmaya Olan Katkısı.181
2.4.3. Kültürün Yaratılmasına ve Yorumlanmasına Olan Katkısı .183
2.4.4. Politik Bilincin Şekillenmesine ve Demokrasiye Olan Katkısı 184
2.4.5. Sosyal Sermaye Yaratıcısı Olarak Üniversite .188
İKİNCİ BÖLÜM
ÖZERKLİK KAVRAMI191
Özerklik: Kavram ve Gelişim.191
1.1. Özerklik Kavramı.191
1.1.1. Tarihi Gelişim Süreci İçinde Özerklik Düşüncesi.201
1.1.2. Özerklik ve Öz Yönetim Kavramlarının Farkı212
1.2. Özerkliğin Anlamı ve Boyutları.213
1.3. Egemenlik ve Özerklik İlişkisi.217
1.4. Hukuk Düzeni İçerisinde Özerklik 220
1.4.1. Özerkliğin Hukuki Boyutu: Yetkilendirme İlişkisi .221
1.4.2. Özerkliğin Fiili Boyutu: Eylemde Bulunabilme
Kapasitesi ve Takdir Yetkisi228
1.4.3. Özerkliğin Getirdiği Takdir Yetkisi.229
1.5. Ara Değerlendirme.233
1.6. Özerklik Çeşitleri.233
1.6.1. Siyasi Özerklik 234
1.6.2. İdari Özerklik 235
1.6.3. Kamu Hukuku Tüzel Kişilerinde Özerklik .235
1.6.3.1 Kamu Hukuku Tüzel Kişiliğini Açıklayan Teoriler 236
1.6.3.2. Kamu Hukuku Tüzel Kişisi Kavramı.239
1.6.3.3. Kamu Hukuku Tüzel Kişilerinde Takdir Yetkisi 249
1.6.3.4. Takdir Yetkisinin Kaynağını Açıklayan Teoriler252
1.6.3.5. Ara Değerlendirme .257
IX
1.7. Üniversite Özerkliğinin Anlamı ve Kapsamı.257
1.7.1. Üniversite Özerkliğinin Kısa Tarihçesi.258
1.7.2. Modern Anlamda Üniversite Özerkliği.260
1.7.3. Üniversite Özerkliğinin Öğeleri265
1.7.3.1. Örgütsel Özerklik .267
1.7.3.2. Mali Özerklik .276
1.7.3.3. Kadro Özerkliği292
1.7.3.4. Bilimsel (Akademik) Özerklik .298
1.7.4 Ara Değerlendirme .309
1.8. Diğer Statüler .311
Özerklik ve Vesayet 318
2.1. Genel Olarak Vesayet Kavramı ve Gelişimi 320
2.2. Özerklik ve Vesayet Denetimi Arasındaki İlişki 324
2.3. Üniversite Üzerinde Gözetim ve Denetim Olgusu.327
2.4. Üniversite Üzerinde Vesayet Denetimi 337
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ÜNİVERSİTE VE DEVLET346
Üniversite ve Devlet İlişkileri.347
1.1. Genel Olarak Üniversite Devlet İlişkileri Açısından
Çeşitli Modeller349
1.1.1. Wilhelm von Humboldt Modeli 351
1.1.2. Robert M. Hutchins - Ütopya Üniversitesi .355
1.1.3. Clark Kerr Modeli “Multiversite”.363
1.1.4. Burton Clark Modeli “Girişimci Üniversiteler”368
1.1.5. Şirket Üniversitesi.374
1.1.6. Özel Üniversite (Private for-profte University) .381
1.1.7. Vakıf Üniversitesi385
Üniversite ve Devlet İlişkisi Açısından Üniversite Özerkliği.389
2.1. Türkiye’de Yüksek Öğretim Sistemi ve İdari Yapılanma 391
2.1.1. 1982 Anayasası’nın Yüksek Öğretime İlişkin Maddeleri .400
2.1.2. 2547 Sayılı Yüksek Öğretim Kanunu’nun Sistematiği.404
2.1.2.1. Tarihi Yönü.406
2.1.2.2. İçerik Olarak Karakteri.407
2.1.2.3. İç Hukukla İlişkisi407
2.1.3. Reform Çalışmaları.409
2.2. Federal Almanya Cumhuriyeti’nde Yüksek Öğretim
Sistemi ve İdari Yapılanma 418
X
2.2.1. Alman Federalizmi ve Eğitim Kurumu.420
2.2.2. Alman Anayasası’nın Yüksek Öğretime İlişkin Maddeleri 425
2.2.3. Alman Yüksek Öğretim Kanunu’nun Tarihi Yönü .427
2.2.3.1. Alman Yükseköğretim Sisteminin Özellikleri .428
2.2.3.2. Alman Yükseköğretim Kurumlarının Devlet ile
İlişkileri ve Genel İç Yapısı433
2.2.4. Reform Çalışmaları.440
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ÜNİVERSİTE VE PİYASA444
Piyasa Kavramı ve Yükseköğretim “Sektörü”444
1.1. Yükseköğretim Üzerindeki Zorlayıcı Etkiler.445
1.2. GATS ve Yükseköğretim .462
Bilgi Ekonomisi (Bilgiye Dayalı Ekonomi) Kavramı 470
Bilgiye Dayalı Ekonomide Üniversite474
Yeni Kamu Yönetimi Anlayışı ve Yükseköğretim Üzerindeki Etkileri478
Yükseköğretimin Özelleşmesi ve Ticarileşmesi .482
Yükseköğretimin Ticarileşmesinin Sonuçları.488
Şirket ve Üniversite 491
Üniversite ile Şirketin Farkı492
Üniversitenin Kurumsal Yapısındaki Somut Değişimler ve
Yeni Üniversite Modelleri.495
9.1. Sanal Üniversite .498
9.2. Küresel Araştırma Üniversitesi ve Elit Üniversiteler.500
Üniversite ve Yeni Liberal Sistem İlişkileri Açısından Üniversitede
Yeni Özerklik Anlayışı.504
Yeni Kamusal Alan Olarak Üniversite 512
SONUÇ 518
Değerlendirme 518
Türkiye'de Düşünülen Yeniden Yapılandırmanın Gerekçeleri522
Öneriler???
Sonuç .???
KAYNAKLAR 540
Kitap ve Makaleler .540
Rapor ve Kararlar 565
Yargı Kararları .568
İnternet Kaynakları570
DİZİN .573
